CARDEA Continu CARDEA CREAtiEf

cardea 2008 - 2009

CARDEA continu creatief

2

met cardea kun je verder

COLOFON

Dit is een uitgave van Cardea Jeugdzorg Tekst en interviews:

Rob Jezek, Saskia ten Holt

Redactioneel advies:

Erika van Thiel

Vormgeving:

Alkemade Printing

Druk:

Alkemade Printing

Foto’s:

Rob Jezek, Michel Aarden,

Saskia ten Holt

Adresgegevens Cardea Jeugdzorg Haagse Schouwweg 8 E/F 2332 KG Leiden

Amsterdam

Postbus 11109

Noordwijkerhout

Lisse

2301 EC Leiden

Noordwijk 071 579 50 50 (t)

Katwijk

Sassenheim

071 579 50 59 (f)

Leiderdorp

[email protected]

Leiden Voorschoten

www.cardea.nl

Alphen aan den Rijn

Leiden, juni 2009

Woerden

Zoetermeer

Den Haag

Delft

Gouda


inhoud Inleiding

4

Campus 0-12

5

Specialistische Afdeling

18

Bijzonder in 2008

22

Cliënttevredenheid

22

Medewerkers

23

Campus Oudere Jeugd Leiden

24

Leids Werkhotel

26

Feiten & Cijfers

31

Tomeloze ambities

33

3

4


Inleiding Wij staan voor de goede taak hulp te bieden, ongeacht de regels en procedures die er worden bedacht. Nu hebben we het Bureau Jeugdzorg dat indiceert. Straks hebben we ook gemeentelijke centra voor jeugd & gezin, die directe hulp bieden. Er komt altijd een moment dat onze specifieke expertise bij complexe problemen nodig is. Dat kan ambulante hulp zijn of een combinatie van daghulp en gezinsbehandeling. Of zelfs 24-uurshulp, waarin ook de ouders betrokken worden. Als dat moment is aangebroken moeten wij er staan, duidelijk kunnen maken wat we bieden en dat het aanbod werkt. En dat dat ook ‘bewezen’ is. Deze zinsnede uit het interview met Marianne Harten,

24-uurssetting een betere oplossing. Op die wijze wordt

in het afsluitende hoofdstuk van deze publicatie,

de kinderen en jongeren dan een stabiele en veilige leef-

kenmerkt een belangrijke ontwikkeling in de jeugdzorg

situatie geboden, bij voorkeur voor korte tijd, soms voor

en bij Cardea. Werken met ‘evidence-based’ methoden.

een langere periode.

Dat gebeurt vanuit de Cardea campussen, die in vijf

In deze publicatie laten we teamleiders, gezinsbegelei-

plaatsen in het noordelijk deel van Zuid-Holland zijn in-

ders, pedagogisch medewerkers en cliënten (ouders,

gericht: in Leiden, Leiderdorp, Alphen aan den Rijn, Lisse

jongeren) aan het woord. Zo krijgt u een inkijkje in de

en Katwijk. De campus is het handelsmerk van Cardea.

dagelijkse praktijk van de ambulante hulp en daghulp en

Het zijn locaties, dicht bij de cliënten en samenwerkings-

de belangrijkste ontwikkelingen.

partners, waar(vanuit) ambulante hulp, zoals gezinsbehandeling en coaching, en daghulp wordt gegeven. Daarnaast beschikt Cardea over een aantal residentiële

Cardea heeft de afgelopen jaren de concepten

voorzieningen (24-uurshulp, zoals crisisopvang, behan-

Cardea Campus en Cardea Huis ontwikkeld. In beide

delgroepen en gezinshuizen) en begeleide woonvormen.

concepten zit de relatie met de ‘buitenwereld’ als het ware ‘ingebakken.’ Bij Cardea Campus met het

Het merendeel van de cliënten krijgt ambulante hulp in

(speciaal) onderwijs en met de directe leefomgeving

of vanuit de campussen. In deze publicatie gaan we daar

van de kinderen en jongeren (ouders, buurt).

in het bijzonder op in. Al leggen we de nadruk op de

Bij Cardea Huis met het gezin, dat zoveel mogelijk

campussen, ook de andere hulpvormen zijn voor onze

bij de hulpverlening betrokken wordt, ook als de kin-

cliëntengroepen van groot belang. Soms is ambulante

deren en jongeren tijdelijk uithuisgeplaatst worden.

hulp of daghulp niet toereikend en is plaatsing in een

In deze publicatie staat Cardea Campus centraal. Volgend jaar zal de nadruk liggen op Cardea Huis.


Campus 0-12 De Cardea campus is een locatie, dicht bij de cliënten en samenwerkingspartners, waar(vanuit) ambulante hulp, zoals gezinsbehandeling en coaching, en daghulp wordt gegeven. Cardea heeft campussen gericht op kinderen tot 12 jaar in vier plaatsen in het noordelijk deel van Zuid-Holland: in Alphen aan den Rijn, Lisse en Katwijk en Leiden/Leiderdorp. We interviewden pedagogisch medewerkers, gezinsbegeleiders en teamleiders over hun werk. Zij spraken over hun visie, ambities en hun dagelijks werk. Daaruit kwamen veel overeenkomsten naar voren, maar ook uitgesproken stellingnames en eigen accenten. Ouders vertelden over hun situatie en over de hulp die ze van Cardea krijgen: persoonlijke verhalen, die een gevarieerd en soms indringend beeld geven van de praktijk van de Cardea campus 0-12 jaar.

Youri (5) en zijn moeder

boodschap in hapjes verdelen, niet teveel tegelijk en proberen in te zoomen op zijn belevingsniveau.

De kunst is de lat niet te hoog te leggen, maar hem wel uit te dagen

Daardoor was er geen sprake van crisis of extreem probleemgedrag, ondanks het feit dat de opvoeding eigenlijk volledig op de schouders van mij neerkwam.

Al in zijn tweede jaar merkte ik dat er iets niet klopte

Toen Youri 3 was, heb ik zelf de huisarts benaderd.

met Youri… maar wat er dan precies was? Een bijzon-

Die nam mijn initiatief serieus. Mede dankzij zijn verwijs-

dere fascinatie voor knopjes en alles wat draait.

brief kon snel rechtstreeks een afspraak geregeld worden

Een moeizame taalontwikkeling, communiceren op een

bij de GGZ - afdeling kind en jeugd.

heel aparte manier. Allemaal niet opvallend, maar toch. De ongerustheid werd echter vaak door de omgeving

Ondertussen werd Youri 4 jaar en ging hij naar de basis-

tegengesproken en vergoelijkt met ‘ach, jongens zijn nou

school. Bewust heb ik ervoor gekozen de school niet

eenmaal trager dan meisjes.’ Dat wil je zelf maar al te

van tevoren te ‘belasten’ met mijn eigen vermoedens.

graag aannemen.

Een objectieve blik vond ik belangrijk. Helaas, na een week stond de juf al op de stoep. Er volgde overleg met

Door mijn eigen werk met gezinnen die opvoedings-

school, waarbij afgesproken werd dat Youri 4 halve dagen

problemen hebben met kinderen met autistische

mocht komen. Meer veiligheid en structuur kon de school

kenmerken, ontwikkelde ik wel al vrij snel een duidelijke

niet garanderen (Youri liep bijvoorbeeld vaak weg).

structuur met Youri. Praten met woord én beeld, de

5

6


Na enkele weken volgden er bij de GGZ een eerste

Ik heb veel contact met de begeleiders van Cardea;

intakegesprek en observatie van Youri. Het rapport liet

de communicatie is prima. Dat is essentieel, want Youri

weinig twijfel: er waren duidelijke aanwijzingen voor een

ontwikkelt heel snel rituele patronen, waardoor hij uren

autisme spectrumstoornis. Er werd geadviseerd Youri

dwangmatig ‘bezig’ kan zijn en niet open staat voor zijn

aan te melden bij Cardea en aanvullende diagnostiek bij

omgeving. Het werkt erg goed om elkaar regelmatig

het Centrum voor Autisme in Oegstgeest aan te vragen.

op de hoogte te houden van zijn gedragingen. Lijkt een

Youri werd daar geobserveerd en er waren gesprekken

handeling of uiting van gedrag in eerste instantie on-

met ons als ouders. Na 8 weken werd de diagnose au-

schuldig (iedere ochtend bij binnenkomst op de campus

tisme gesteld en geadviseerd te starten met speltherapie.

eerst naar de wc), na 3 dagen hetzelfde gedrag kan dat

Ik was erg blij dat er nu officieel erkenning kwam voor

al tot een ritueel zijn uitgegroeid, waarbij Youri alleen

het probleem van Youri, zodat gerichte hulp op gang

met hulp verder komt dan de wc. Dat patroon moet dus

kon komen.

zo snel mogelijk doorbroken worden. Gelukkig is hij daar nog goed op te corrigeren. Maar die uitwisseling van

Na de zomervakantie kon Youri gelukkig op de campus

ervaringen geldt ook voor positieve verworvenheden,

in Alphen aan den Rijn terecht. Hij gaat drie hele dagen

die hij thuis heeft geleerd, zoals zelf zijn boterhammetje

en één halve dag (woensdag) naar school. Vrijdag is hij

smeren. Als je dat niet overdraagt naar de school, ge-

vrij. Hij wordt gehaald en gebracht met de taxi en op

beurt dat niet vanzelfsprekend op de groep en wordt dat

woensdag haal ik hem zelf op om wekelijks zelf even te

niet bijgehouden. Dan is hij het geleerde ook zo weer

proeven hoe het allemaal gaat.

kwijt en dat is jammer. Op deze manier ervaar ik Cardea als een verlengstuk van thuis. Begeleiders van Cardea

Youri is inmiddels 5 jaar en ontwikkelt zich opvallend

hebben middelen en leermethodes in handen die zowel

snel. Waar zijn zusje van 3 jaar hem voor de grote vakan-

op school als thuis gebruikt kunnen worden. Op deze

tie nog voorbij dreigde te steken, merk ik nu dat hij zich

manier vul je elkaar aan.

sterk ontwikkelt en zijn zusje op meerdere gebieden voor blijft. Al op de 2e dag van zijn verblijf op de campus

Wat de verwachtingen zijn? Hij is pas 5 maanden op de

kwam hij thuis en wilde op zijn manier iets vertellen

campus, gelukkig kan hij volgend schooljaar nog door-

over zijn belevenissen van die dag: iets wat hij daarvoor

stromen naar een groep hoger. Hij wordt nu bekeken op

nog nooit had gedaan. Hij wordt assertiever en sociaal

zijn sterke en zwakke kanten: de sociaal emotionele ont-

emotioneel sterker. Hij kan nu wel eens ‘nee’ zeggen

wikkeling en hoe ‘leerbaar’ hij is. Hij heeft gevoel voor

en speelt meer samen, met name met zijn zusje. En hij

cijfers, ook letters begint hij al te herkennen en te benoe-

begint zijn fantasie te gebruiken: tot nu toe speelde hij

men. Maar tekenen: helemaal niets, slechts een streep.

‘na’, maar sinds kort begint hij nu zelf ook dingen te

Het gebruiken van fantasie moet werkelijk ‘aangeleerd’

verzinnen!

worden, dat is niet iets dat vanzelf gaat bij hem. De kunst wordt natuurlijk om de lat niet te hoog te leggen, maar ieder kind moet wel steeds worden uitgedaagd.


De teamleiders

Onderwijs - zorg Vernieuwing staat centraal in het werk van Cardea.

Janine la Grand, Alphen aan den Rijn

Een voorbeeld hiervan is de onderwijs-zorg-combinatie.

Annet Stroosnijder, Leiderdorp

Gezamenlijk gaan jeugdzorg en onderwijs aan de slag

Joke Dorreboom, Katwijk

met kinderen met ernstige gedragsproblemen. Niet

Jolande van Dillen, Lisse

meer het onderwijs apart en de jeugdzorg apart, maar echt samen in de klas/groep aan het werk.

De vraag naar jeugdzorg groeit, constateren alle team-

Een leerkracht en een pedagogisch medewerker worden

leiders. Dat blijkt uit de toeloop van cliënten. Neem de

ondersteund door een gezinsbegeleider, orthopeda-

campus in Alphen aan den Rijn. Twee jaar is die ge-

goog, intern begeleider en het management.

opend. Intussen is er een tweede pand bij gekomen en

Een opgave, want onderwijs en jeugdzorg hebben ieder

wordt de bovenverdieping er extra bijgehuurd omdat

hun eigen visie en werkcultuur. Ze hadden (en heb-

er ook een ambulante afdeling van oudere jeugd naar

ben) te maken met eigen regelgeving en structuren.

Alphen komt. De verbouwing is volop gaande. Zijn er

Die sluiten lang niet altijd op elkaar aan. De vraag van

zoveel problemen in Alphen? Is jeugdzorg booming

de buitenwereld is bepalend geweest voor de huidige

business? ‘Het lijkt er wel een beetje op’, moet Janine la

ontwikkeling. Annet Stroosnijder, teamleider Leiderdorp:

Grand, teamleider Alphen, beamen. ‘We begonnen met

‘het onderwijs werd geconfronteerd met kinderen met

24 plekken voor 3-6 jarigen (in samenwerking met De

gedragsproblemen, die zij zonder extra orthopedagogische

Parkschool), 4 plekken diagnostiek en een paar gezinsbege-

ondersteuning niet binnen de klas/groep konden handha-

leiders. Daar hebben we nu tekort aan. De vraag is ook op

ven. Ouders van die kinderen wilden dat hun kind naar

andere terreinen toegenomen: naschoolse leergroep 6-12,

school kon blijven gaan of weer naar school kon.

crisisopvang, gezinsbehandeling.’ Ook in Lisse, Leiderdorp

En de samenleving accepteert steeds minder dat instellingen

en Katwijk neemt de vraag toe, al leidt dat niet meteen

langs elkaar heen werken. Dan is de (beleids)keuze gauw

tot mammoetorganisaties. De campus Katwijk is en blijft

gemaakt, ook al is het in de praktijk nog een hele klus om

kleinschalig. Teamleider Joke Dorreboom: ‘Dat betekent

al die ideaalplaatjes te realiseren.’

intensieve onderlinge contacten en korte lijnen. Het aantal cliënten is niet zo groot: in de groep 3-6 jarigen zitten 16

De samenwerking leidt er ook toe dat Cardea haar

kinderen; in de groep 6-12 jarigen hebben we 12 plaatsen.

expertise in scholen aanbiedt. Jolande van Dillen, team-

Het totale team bestaat uit zo’n 15 medewerkers. Er heerst

leider campus Lisse: ‘In Hillegom zijn we sinds dit school-

een open sfeer, de deuren staan ook altijd open. Dat is pret-

jaar samen met de Savioschool, een school voor speciaal

tig werken, al zou ik mezelf af en toe wel willen opsluiten

basisonderwijs, een groep begonnen voor kinderen met

om rustig alle e-mails door te worstelen en administratie te

ernstige gedragsproblemen.’ Leerkrachten van de school

doen.’

en pedagogisch medewerkers van Cardea draaien een groep van 12 kinderen gezamenlijk. Ze beschikken over twee lokalen. In het ene lokaal ligt de nadruk op

7

‘Nu is het nog bijzonder dat ouders meekomen naar de campus, maar eigenlijk zou dat normaal moeten zijn. Want wat is er nou beter dan - als je problemen hebt met je kinderen waar je zelf niet uitkomt - dat je samen met hulpverleners aan de slag gaat om die op te lossen. De ouder-kindrelatie is toch het allerbelangrijkst. Je ziet ook dat kinderen en ouders er plezier in hebben om samen op de groep aan de slag te gaan, hoe moeilijk het (de te nemen drempel) soms voor ouders kan zijn.’ Jolande van Dillen, teamleider Lisse

‘Campus Alphen beschikt over een ondernemend team medewerkers. Mensen zijn bereid samen zaken aan te pakken en met elkaar mee te denken. Mensen springen gemakkelijk voor elkaar in of nemen extra taken op zich. Dat is belangrijk als je zo hard aan het ontwikkelen en groeien bent als in Alphen. Zo kun je nieuwe projecten met succes aanpakken. We zijn steeds bezig verbindingen te leggen, tussen onze verschillende afdelingen en met de buitenwereld. Dat komt onze cliënten ten goede.’ Janine la Grand, teamleider Alphen aan den Rijn

8

‘Het is spannend leiding te mogen geven aan de vorming van onderwijs-zorg-combinaties. Op de campus hadden we de ruimte om nieuwe groepen te starten. Dat was een gunstige omstandigheid. Maar het moest heel snel allemaal. We hadden nauwelijks tijd om alles goed te doordenken en inhoudelijk voor te bereiden. Dat legde een grote druk op leerkrachten, onderwijsassistenten, pedagogisch medewerkers, gezinsbegeleiders en gedragsdeskundigen. Maar het is goed gegaan. Dat staat en valt met de volledige inzet van alle betrokkenen: medewerkers van Cardea en van onze samenwerkingspartners. En we hebben goede samenwerkingspartners, zoals de Cesar Franckschool en PI de Brug, waarmee we de onderwijs-zorgcombinaties vormgeven. Dat is in de praktijk gebleken.’ Annet Stroosnijder, teamleider Leiderdorp


onderwijs, in het andere lokaal op de aanpak van ge-

Lokale overheden juichen samenwerking toe.

drag, sociale vaardigheden en emotionele ontwikkeling.

Janine la Grand: Onze gemeente bemoeit zich actief met

Jolande: ‘Door de gezamenlijke aanpak van onderwijs en

de jeugdzorg. We hebben een betrokken wethouder en

jeugdzorg wordt het mogelijk de kinderen heel intensief te

actieve ambtenaren. Zij bevorderen samenwerking tussen

begeleiden en wordt er gewerkt vanuit één plan. Voor de

instellingen die soms ook concurrenten zijn, want we doen

kinderen en hun ouders wordt alles daardoor heel duidelijk.’

allemaal een beroep op dezelfde subsidiebudgetten. Zij vra-

Zowel de problemen en vragen van het kind als die van

gen van ons dat we goed afstemmen. Er is een convenant

de ouders kunnen alle aandacht krijgen. De aanpak op

afgesloten dat daar richting aan geeft. Kernpunt is: hoe

school en thuis sluiten naadloos op elkaar aan. Daardoor

benut je elkaars expertise en inzet.’

is de kans op succes veel groter. Deze aanpak is voor zowel het onderwijs (Savioschool) als voor de jeugd-

Belangrijk bij samenwerking is dat alle partijen durven te

zorg (Cardea) in de Bollenstreek nieuw. In de dagelijkse

experimenteren, aldus Annet Stroosnijder, terwijl zij ver-

praktijk wordt het project aangestuurd door de loca-

telt over de samenwerking tussen jeugdzorg en onder-

tiedirecteur van de Savioschool en ondersteund door

wijs: ‘Niemand claimt bij voorbaat zijn gelijk. Dat betekent

gedragsdeskundigen en gezinsbegeleiders van Cardea.

dat gekeken wordt wat goed werkt in de aanpak van de

Jolande: ‘Maar het management van Cardea volgt de ont-

kinderen en dat op basis daarvan inhoudelijke keuzes

wikkelingen nauwkeurig om te zorgen dat het een succesvol

worden gemaakt en bijgesteld. We zijn bijvoorbeeld bij de

project wordt.’

3-6 jarigen van 3 groepen van 8 à 10 kinderen naar 2 groepen van 12 gegaan om kinderen beter voor te berei-

Andere samenwerkingsverbanden

den op de situatie in het onderwijs, waarnaar zij moeten

Ook in Katwijk wordt al vanaf de start in 2006 op diverse

doorstromen. Daar heb je ook groepen van 12 kinderen of

manieren samen gewerkt met het (speciaal) onderwijs

groter. Tegelijkertijd is er een onderscheid gekomen tussen

en Weer Samen Naar School.

een meer taakgerichte groep waarin relatief veel onderwijs

Daar is het niet bij gebleven. Ook andere sectoren kwamen

wordt gegeven en een minder taakgerichte groep waarin

in beeld. Joke Dorreboom: ‘Qua ontwikkeling springt de

de nadruk ligt op gedragsmatige aspecten.’ Ook is men de

samenwerking met de geestelijke gezondheidszorg er op dit

groepen voor 6-12 jarigen meer gaan structureren: van

moment het meest uit. We krijgen in toenemende mate te

het atelier-model, waarin kinderen veel ruimte kregen

maken met gezinnen waarin psychiatrische problemen spe-

hun eigen programma in te delen, naar een klassen-mo-

len, vaak bij één van de ouders. Dat heeft grote gevolgen

del waarin veel meer vastligt. ‘Voor veel kinderen blijkt die

voor de kinderen. Onze gezinsbegeleider gaat dan samen

strakkere structuur beter te werken’, stelt Annet. ‘Dat zien

met een medewerker van de psychiatrische thuisbehande-

we aan wat zij aan vorderingen maken op onderwijster-

ling aan de slag. Ze starten bij voorkeur gelijktijdig in zo’n

rein en aan de vermindering van agressie. Deze keuze heeft

gezin. Ze bekijken gezamenlijk met de ouders wat er moet

grote gevolgen voor de taakinvulling van het onderwijzend

veranderen, welke ondersteuning in het gezin nodig is en

personeel en de pedagogisch medewerkers. Iedereen wordt

wat er voor de kinderen moet gebeuren.’

meer op zijn specifieke deskundigheid (professie) aangesproken.’


Vraaggericht werken

verzekering. ‘We kunnen daarbij wel ondersteunen en

Vraaggericht werken en ouders betrekken bij de hulp

coachen, maar het systeem is en blijft dat ouders daarvoor

aan de kinderen zijn centrale thema’s op iedere campus.

zelf verantwoordelijk zijn.’ In aanvulling op de ambulante

‘De manier van werken van Cardea vind ik uniek’, vertelt

hulp en daghulp, is er in Alphen een crisisopvang met

Joke. ‘Er wordt een sterk beroep gedaan op cliënten om zelf

7 plaatsen voor kinderen van 0 -12 jaar. Janine:

het heft in handen te nemen. Je komt niet als hulpverlener

‘Als uithuisplaatsing onontkoombaar is, kunnen kinderen

binnen met de boodschap:” dat doen wij wel even”. Je legt

daar acuut worden opgenomen.

bij mensen de vraag neer wat zij ervan vinden en belang-

De opnameduur is in beginsel 6 weken. In die periode moet

rijk vinden; wat zij nodig hebben en hoe jij als professional

een plan voor de toekomst worden uitgezet: terug naar

dat kunt ondersteunen.’ Annet vult aan: ‘Daar gaan we

huis, behandeling in een residentiële setting of wat dan

best ver in. In sommige hulpverleningssituaties draaien de

ook. Bijna altijd worden de ouders betrokken bij de begelei-

ouders mee op de groep en begeleiden hun eigen kinde-

ding. Soms hebben we een geheime plaatsing. De ouders

ren, daarbij ondersteund en gecoacht door pedagogisch

weten dan niet waar hun kind is ondergebracht. Maar na

medewerkers en gezinsbegeleiders.’ Andere voorbeelden:

verloop van tijd blijkt het meestal wel weer mogelijk het

er lopen parallelle trainingsprogramma’s voor ouders en

contact met de ouder(s) te herstellen.’

kinderen rondom bepaalde problematiek. Annet: ‘Het is interessant om te zien dat ouders aangaven door te willen gaan nadat het programma van de kinderen was afgelopen.’ Ouders geven ook training aan pedagogisch medewerkers over het omgaan met bepaalde problematiek, bijvoorbeeld autisme. Ook Jolande is groot voorstander van al die nieuwe manieren van werken. Ouders blijven hun verantwoordelijkheid voor de opvoeding houden. Maar ook voor het regelen van de randvoorwaarden, zoals aanvragen van een persoonsgebonden budget of een vergoeding van de zorg-

9

‘Ik ben primair bezig ervoor te zorgen dat de pedagogisch medewerkers en de gezinsbegeleiders hun werk onder goede omstandigheden kunnen uitvoeren. Maar ook om nieuwe elementen van de bedrijfsvoering te implementeren, zoals bijvoorbeeld het kwaliteitsbeleid, de C(liënttevredenheids)-toest en het PxQ-systeem. ‘Deze systemen brengen een extra administratieve last met zich mee voor de uitvoerende werkers en de afdelingsleiding. Anderzijds heeft het ook positieve effecten. Het feit dat Cardea een kwaliteitskeurmerk heeft (HKZ-certificering), levert prestige op bij samenwerkingspartners.’ Joke Dorreboom, teamleider Katwijk

10 met cardea kun je verder

Vincent (4) en zijn moeder

In de gesprekken met de kinderpsycholoog werd al wel snel duidelijk dat er iets meer moest gebeuren om het

We ‘praten’ nu veel meer met pictogrammen dan met woorden

thuis leefbaar te houden. Ik was echt op en wanhopig. Daarom werd hij afgelopen mei bij Bureau Jeugdzorg aangemeld, maar ja: wachtlijsten. In eerste instantie was

Vincent is te vroeg geboren. Hij kwam al in de 34e week

er zelfs sprake van dat hij zou (moeten) worden opgeno-

en moest de couveuse in. Het werd een zorgelijke ont-

men, al zou ik me daar wel tegen verzet hebben!

wikkeling met veel fysieke complicaties. Ook sloot men psychische problemen niet uit. Vanaf zijn eerste dag

Zover is het gelukkig niet gekomen: al in de zomerva-

heeft hij dus een medisch dossier opgebouwd. Hij was

kantie meldde Cardea zich en zijn ze voor een gesprek

het eerste jaar heel klein, maar die achterstand heeft hij

langsgekomen. Tot onze grote vreugde kon Vincent

inmiddels al wel ingehaald.

direct na de zomervakantie geplaatst worden in een groep. 7 september is hij daar begonnen: maandags

We hebben drie jaar getobd. Samen met mijn man heb-

en donderdags een hele dag, dinsdags en vrijdags een

ben we direct na zijn geboorte besloten dat ik thuis zou

halve dag, en de woensdag lekker een hele dag thuis

blijven om voor de kinderen te zorgen. Daardoor kwam

om bij te komen.

de zorg toch wel voornamelijk op mij neer, mijn man is echt fulltime op pad. De ontwikkeling van Vincent kostte

Het gaat super goed met Vincent, echt wonderbaarlijk.

mij bergen met energie. Hij was hyperactief, rusteloos,

Hij is gelukkiger, zit beter in zijn velletje. Hij reageert

onbenaderbaar, contactloos. Bovendien moest hij heel

goed op de aangeboden structuur. De groep is vrij klein

vaak op controle naar het ziekenhuis, verschillende

(5 kinderen) met 2 begeleiders. De eerste weken heeft

onderzoeken bij allerlei specialisten. Kortom: een zware

Vincent zelfs de hele dag een-op-een begeleiding gehad.

tijd. Wat ze gedaan hebben? Vooral structuur bieden en zorOp zijn derde jaar zijn we doorverwezen naar een kin-

gen voor een prikkelvrije omgeving, zowel op de groep

derpsycholoog. Ik was oververmoeid en had geen vat

als hier thuis. Ze ondersteunen en adviseren mij en mijn

op hem. Het was moeilijk om hem aan te spreken en

man daarin door een keer in de week gesprekken bij

grenzen te stellen. Hij leefde in zijn eigen wereld en wij

ons thuis te hebben. Ze helpen ons een vorm te vinden

konden hem eigenlijk niet bereiken.

waarmee we ieder op onze eigen wijze met Vincent en elkaar om kunnen gaan. Vincent is vooral visueel inge-

Dankzij een zeer geduldige logopedist die de juiste

steld: we ‘praten’ nu veel meer met pictogrammen in

ingang vond, kon hij redelijk worden getest. Het lijkt

plaats van met woorden.

erop dat hij ADHD heeft met autistische kenmerken, maar hij is nog erg jong om dat te kunnen definiëren.

met cardea kun je verder 11

Thuis hangt er nu een bord met pictogrammen bij de

Ook ik voel dat ik weer wat meer ruimte heb om iets

deur. Beelden die aangeven wat er op die dag te gebeuren

voor mijzelf te doen. Ik heb zowaar weer zin om iets bui-

staat. Als hij opstaat: eten (tekening met bordje en mes

tenshuis te ondernemen, iets voor een ander te beteke-

en vork), daarnaast een kaartje van een tandenborstel

nen en ik heb daar nu ook weer de energie voor.

(tanden poetsen) en dan een kaartje met een bus erop: na het tandenpoetsen wordt hij opgehaald door het

Wat ik droom? Dat hij volgend schooljaar misschien wel

busje van Cardea. Zo kan hij zich voorbereiden op wat

naar een (gewone) basisschool kan. Of wellicht toch

er allemaal gaat gebeuren die dag. Maar we gebruiken

nog een jaar extra jaar bij Cardea kan blijven, zodat we

ook de kaartjes om Vincent te corrigeren: bijvoorbeeld

tijd hebben om zijn mogelijkheden nog beter in kaart

om niet aan de kerstboom te komen. “Niet doen” roe-

te brengen met speciale onderzoeken zodat hij straks

pen, heeft bij hem geen zin. Wel een pictogram van een

optimaal op zijn plek komt. En ik hoop ooit op ‘gesprek-

kerstboom met in het rood een handje erop:

ken’ met Vincent: ik ben zo benieuwd wat er nou in dat

niet aankomen betekent dat. Dat werkt!

koppie omgaat. Je blijft je altijd afvragen waarom zoiets nou gebeurt en hoe we hem ooit kunnen bereiken, want

Ook hebben ze van Cardea geadviseerd om de onder-

dat blijft: écht contact krijgen is heel moeilijk.

kant van onze ramen naar de straat af te plakken, zodat

Waar ik vooral heel erg blij mee ben is de steun van

Vincent niet voortdurend afgeleid wordt door alles wat

Cardea. Ze leggen helder uit wat er allemaal gebeurt en

op straat gebeurt en voorbijkomt. Vroeger kon hij uren

hebben vertrouwen in mij en de manier waarop ik - wij

aan het raam staan en raakte steeds meer opgewonden

- met Vincent proberen te leren leven. Dat ik weer kan

van alles wat hij zag. Maar het kwam niet bij ons op hem

genieten van Vincent, dat ik ook weer een gezellige en

juist daarvan af te houden. Nu blijft hij vaak rustig zitten

leuke moeder kan zijn; uitgerust en energieker. Dat we

en kan hij zich beter richten op iets waar hij mee bezig is

als gezin weer leuke dingen durven te ondernemen, al is

zonder voortdurend afgeleid te worden.

het maar boodschappen doen samen. Dat ik vertrouwen heb in de toekomst van ons gezin.

Ook voor onze dochter hebben de problemen met Vincent de afgelopen jaren veel impact gehad. Zij is nu 5,5 jaar en heeft last van concentratieproblemen op school. Hier is wel aandacht voor en zij krijgt extra ondersteuning op school. We hopen natuurlijk dat het afneemt nu het ook met Vincent beter gaat. Omdat Vincent twee maal per week een hele dag weg is, zijn wij gezellig samen en heb ik meer tijd en aandacht voor haar. Ze kan zelfs vriendinnetjes mee naar huis nemen; een ontwikkeling waar we heel blij mee zijn!


‘Ik kwam net van mijn opleiding, toen ik hier begon, vol met boekenwijsheid, vol enthousiasme, maar nauwelijks ervaring. De start van de school op de Campus was heel hectisch: alles wat er zich aandient aan kinderziektes na een verhuizing. Het was allemaal heftiger dan ik me had voorgesteld, ondanks dat ze me tijdens de sollicitatie goed hadden voorbereid. Het werk vergt erg veel van je, je moet tevreden kunnen zijn met kleine succesjes. Als je die niet ziet, dan hou je het niet vol.’ Marsha Kester, pedagogisch medewerker Leiderdorp

Pedagogisch medewerkers en gezinsbegeleiders

beeld in de vakantieweek, krijgen we dat meteen van de kinderen te horen. Zo van …… ‘ja maar, juf, we moeten

Yvonne Aartman,

toch eigenlijk dit of dat doen.’

pedagogisch medewerker Alphen aan den Rijn

In Leiderdorp, waar de César Franckschool op de cam-

Marsha Kester, pedagogisch medewerker Leiderdorp

pus is ‘ingetrokken’, lijkt de aanpak in vele opzichten

Joke de Mare, gezinsbegeleider Katwijk

op die van Alphen, maar met eigen accenten. Marsha

Marja Kins, gezinsbegeleider Lisse

Kester, pedagogisch medewerker, campus Leiderdorp: ‘We hebben een instroomgroep gecreëerd, waarin kinde-

Yvonne Aartman, pedagogisch medewerker (pm’er) van

ren starten als ze net binnenkomen. Daar werk ik nu drie

de campus Alphen, werkt op een groep van 12 kinderen

dagen per week. Eén dag ben ik ‘overtallig’, wat wil zeggen

van 3-6 jaar, samen met nog een pm’er en een leer-

dat je als een soort vliegende keep de kinderen opvangt,

kracht van de school. We draaien de groep samen.

die even stoom moeten afblazen. In de instroomgroep is

De ‘juf’ zit meer op de onderwijskant, ik meer op de zorg-

de begeleiding een-op-een. De kinderen komen maximaal

kant: begeleiden, coachen, trainen.

3 dagen per week. We proberen er bij ieder kind achter te komen wat voor kind het is, wat bij hem werkt en wat niet.

‘Successen zijn belangrijk. Het is leuk als het in een gezin beter gaat lopen, als je verandering ziet bij een kind, als ouders tevreden zijn. Maar soms constateer je dat er geen vooruitgang in zit, dat de gegeven hulp niet voldoende is. Dan is het zaak om met de ouders verder te kijken, naar specialistischer hulpvormen of eventueel naar een uithuisplaatsing. Soms kan dat niet anders, maar gelukkig gebeurt dat zelden.’ Marja Kins, gezinsbegeleider Lisse

Structuur

Ik begin altijd heel luchtig met een kind. Kleine concentra-

Sommige kinderen komen van een gewone school,

tie-oefeningetjes van hooguit 5 minuten. In het begin heb

omdat het daar niet ging. Ze bleken meer structuur en

ik vaak leuke contacten met de kinderen, omdat je in een

aandacht nodig te hebben. Anderen zijn nog niet naar

een-op-een situatie zit. Omdat ze net op een nieuwe school

school geweest. Thuis of op de peuterspeelzaal was al

zitten, willen ze heel graag dat het goed gaat. Pas later,

gebleken dat het kind ‘anders’ was dan andere kinderen.

als ze meer gewend raken en naar de klas gaan, wordt hun

We werken met een vaste dagindeling. Dat biedt de kin-

gedrag problematischer. Het is de bedoeling dat het kind

deren houvast. We gaan eerst aan tafel, even iets drinken.

steeds meer naar de klas gaat om daar te wennen. Niet alle

Dan ‘in-de-kring’, goedemorgen zeggen, vertellen over wat

kinderen zijn echter geschikt om door te stromen, gewoon

we gaan doen, praten over van alles en nog wat.

omdat er te veel met hen aan de hand is. We zijn eigenlijk

De leerkracht leidt dat onderdeel, als pedagogisch mede-

het laatste station. We gaan nu vanaf 1 april starten met

werker ondersteun ik het. Vervolgens gaan we in twee groe-

een nieuw groepje kinderen, die echt alle onderwijsvaardig-

pen werken: de ene groep gaat met onderwijsactiviteiten

heden missen. Een dagbehandelingsgroepje als het ware,

bezig, de andere met zorgactiviteiten. Om 10.00 uur eten

waar aan hun gedrag gewerkt wordt door allerlei ‘bezig-

we een cracker en drinken we iets. Dan buitenspelen, weer

heidsdingen.’ Als de kinderen zover zijn, kunnen ze alsnog

in groepen werken en vrij-spelen. Om 11.30 uur een boter-

instromen in de school. Of blijven ze tijdelijk in de groep in

ham. Ook het middagprogramma kent een vaste structuur.

afwachting van nog sterkere zorg (buiten de campus).

Als we soms afwijken van het programma, zoals bijvoor-

Toch ervaren de kinderen de school ook echt als naarschool-gaan, met alle verzet, maar ook alle leuke momenten, die daarbij horen.


De (structuur van de) groep heeft invloed op het gedrag

Het woord samenwerking, vastgelegd in een overeen-

van de kinderen, stelt Yvonne: ‘Zij zien wat andere

komst, geeft de kern van de aanpak goed weer.

kinderen doen en gaan daarin mee. Bij de een levert dat

De gezinsleden en gezinsbegeleider onderzoeken samen

sneller resultaat op dan bij de ander, maar vaak slijpt er

waar de kansen op verbetering liggen, vertelt Joke de

langzaamaan bij allemaal een routine in. Resultaat zie je

Mare, gezinsbegeleider in Katwijk. Het aanbod vanuit

in kleine dingen, kleine veranderingen. Daar moet je van

Cardea kan zowel ontlastend zijn als ondersteunend.

kunnen genieten. Soms zijn er parallellen met thuis, daar

‘Door een kind mee te laten draaien in de naschoolse leer-

zien ouders dezelfde veranderingen in gedrag. Maar even-

groep, ontlasten we de ouders. Zij krijgen tijd om op adem

goed lopen de resultaten op de leergroep en thuis helemaal

te komen, even wat meer rust in huis. Maar ook het kind

uiteen. Dat bespreek je dan met ouders, want over en weer

zit in een andere situatie, wat vaak positief uitwerkt. En het

kunnen we van elkaars ervaringen profiteren.’

leert intussen nieuwe vaardigheden. Tegelijkertijd gaan we aan de slag met de situatie thuis. Wat willen de gezinsleden

Samenwerking met ouders

eerst aanpakken? We werken stap voor stap verder. Soms

Ouders worden zoveel mogelijk betrokken bij de aanpak

zijn kleine interventies al effectief, zoals momenten van

op de groep. In Leiderdorp loopt het contact met de

rust creëren, bijvoorbeeld door te gaan voorlezen (door de

ouders meestal via de gezinsbegeleidsters, die ook bij

heftigheid van de problemen was dat erbij ingeschoten).

de kinderen thuis komen. Marsha: ‘Omdat veel van onze

Of op een andere manier tegen elkaar praten. Ik hoor

kinderen met de taxi worden gebracht, heb je niet altijd

regelmatig zeggen: ‘ze luisteren alleen nog maar als ik mijn

direct contact met ouders. We proberen de ouders wel

stem verhef. En de kinderen vertellen dat moeder alleen nog

zoveel mogelijk op de hoogte te houden van de dagelijkse

maar tegen ze schreeuwt.’

gang van zaken, met behulp van ‘heen-en-weer’ schriftjes of korte telefoontjes. Ook zijn er regelmatig voortgangsge-

De opstelling van de gezinsbegeleider is de sleutel tot

sprekken tussen de ouders en het team.’

succes. Marja: Als je bij ouders binnenkomt als de deskundige die het allemaal weet, stuit je op weerstand, zoiets als:

‘Ik zie ouders meestal eens per week’, vertelt Marja Kins, gezinsbegeleider in Lisse. ‘Soms in het begin iets vaker.

wat ik doen moet. Jij hebt leuk praten, jij

aanpak. Afspraken worden bij de ouders thuis gemaakt

zit niet elke dag

completer beeld van wat er speelt. Je hebt ook met broertjes en zusjes te maken. Als het in de thuissituatie te onrustig is om zaken goed te bespreken, kunnen ouders ook naar de campus komen.’

Marja Kins, gezinsbegeleider Lisse

‘Ik zit op mijn stek bij Cardea. Ik werk hier nu bijna twee jaar, waarvan een klein jaar als gezinsbegeleider. De werkwijze, ‘vraaggericht’ werken, spreekt me aan. Je doet je werk samen, met gezinnen, collega’s, teamleider en gedragswetenschappers. Ik heb sinds mijn afstuderen als maatschappelijk werkster in diverse settings gewerkt. Cardea past goed bij me.’

‘wie ben jij wel om mij te vertellen

Maar sommige ouders kiezen ook voor een geleidelijker of op de campus. Als je in een gezin komt, krijg je een

‘Wat me sterk aanspreekt, is de vraaggerichte werkwijze die tegenwoordig bij Cardea wordt toegepast: samen met de cliënten (ouders, kinderen) uitzoeken wat hen ligt en wat aansluit bij hun normen en waarden. Je motiveert hen om zelf aan de slag te gaan en de regie te nemen. Wat dat betreft is er veel veranderd. Vroeger hanteerden we een andere insteek, directiever. Ook respectvol, daar niet van, maar je was veel meer apart bezig met de kinderen. Ouders waren minder betrokken. Het contact liep via de ouderbegeleiders. Die spraken met de ouders en gaven hen adviezen over de opvoeding thuis.’

met dat kind.’

Joke de Mare, gezinsbegeleider Katwijk


‘Ik werk nu een halfjaar in Alphen met de 3-6 jarigen. Voor die tijd zat ik in Leiderdorp bij een 6-12 groep. Het werk kan heel erg verschillen per afdeling. Een dag is nooit hetzelfde. Alle kinderen hebben iets speciaals, iets aparts. De manier waarop we op deze groep samenwerken met ouders en met leerkrachten, ligt mij goed. Het is onderwijs, zorg, werken aan de thuissituatie, alles in één. Al ben ik nog jong, ik merk dat ouders best iets van me aannemen. Je zoekt samen naar oplossingen en mogelijkheden. Je bouwt eerst vertrouwen op, je tast af, je overlegt. Maar het loopt eigenlijk altijd goed.’

En bij wat je ook zegt: ‘heb ik al geprobeerd, lukt niet.’

Het streven is om een begeleidingstraject succesvol af te

Dat doorbreek je als je samen gaat zoeken naar een basis

sluiten, waarbij ouders de situatie thuis weer op eigen

voor verandering van het gedrag van hun kind(eren).

kracht aankunnen. Joke: ‘Wat is er nou mooier dan dat

Het gaat vaak om heel gewone zaken zoals: mijn kind

ouders zeggen: we hadden nooit gedacht dat we dit voor

luistert niet, eet niet, gaat (te) laat slapen, heeft een grote

elkaar zouden krijgen.’

mond, gaat zijn eigen gang, gooit alle speelgoed door de kamer en wil niet opruimen. Bij kleine kinderen spelen soms problemen met zindelijk worden of de spraaktaalontwikkeling komt niet op gang.

Finn (5) en zijn moeder

En ook: hij reageert niet op straf! Of ouders zien dat hun kind anders doet dan andere

Een ‘lok’doosje om hem uit zijn ‘groef’ te krijgen

kinderen. Dan komt de vraag naar voren of er iets aan de Yvonne Aartman, pedagogisch medewerker Alphen aan den Rijn

hand is. Je gaat dan met de ouders een traject in: heel goed

Eigenlijk zijn we door het consultatiebureau op het spoor

uitzoeken wat er aan de hand is. Samen met hen doelen

gezet dat er iets aan de hand was met Finn. Ondanks

bepalen. Dat is best moeilijk, want ouders moeten dan heel

dat we nog een 5 jaar oudere zoon hebben, maakten we

concreet worden over waar zij het meeste last van hebben

ons eigenlijk geen zorgen om de late spraakontwikke-

en wat zij het eerst willen veranderen. Daarna pak je punt

ling van Finn. We leven behoorlijk op onszelf en hadden

voor punt al die doelen op, uitgaande van wat de ouders

weinig vergelijkingsmateriaal om ons heen.

kiezen. Want zij moeten het doen. Thuis ging het allemaal best oké. Onze oudste zoon redt Afstemming van wat er thuis en op de campus gebeurt,

het wel op school, zolang er maar een duidelijke (dag)

is heel belangrijk. Het kind krijgt een pedagogisch mede-

structuur is. Daar zorgen we goed voor. En dat werkt

werker als coach toegewezen in de leergroep.

ook zo bij Finn, zonder directe woorden ontwikkelden

De ouders, deze coach en de gezinsbegeleider bepalen

we onze eigen communicatie. Het dagelijks leven hing

samen met de kinderen waaraan het kind tijdens de

aan elkaar van kleine rituelen.

groep gaat werken, wat het daar gaat leren. Joke: ‘Ieder ‘Hoe mijn carrière zal verlopen weet ik nog niet. Ik ben 26 jaar. Ik heb een SPW-opleiding, twee jaar PABO (maar ‘puur’ onderwijs is niets voor mij) en SPH. Het voordeel van Cardea is dat je keus hebt uit veel verschillende afdelingen en werksoorten. Doorstroom wordt erg gestimuleerd.’ Yvonne Aartman

kind heeft daar zijn eigen doelen. Die doelen lopen parallel

Hij antwoordde eenvoudig niet, geen woord zei hij

met de doelen, die thuis worden gesteld. We wisselen perio-

terug. Zelf besef je dat niet eens zo, dat gaat namelijk zo

diek uit hoe het er mee staat, of er vooruitgang in zit. Soms

geleidelijk. Je krijgt pas door hoe anders het kan zijn als

zie je dat het gedrag van een kind op de leergroep heel

je de vergelijking meemaakt met andere kinderen. Dat

anders is dan thuis. Op de leergroep lijken de problemen

was heel confronterend toen onze kinderen naar buiten

opgelost, thuis blijft het hetzelfde. Ook als ik bij gezinnen

gingen treden: bij een oppas, op een speelzaal, op een

thuis kom, gedragen kinderen zich soms voorbeeldig, terwijl

basisschool. Dan pas valt het kwartje.

ze ontploffen als ik de deur achter me heb dichtgetrokken.’


Het ging toen allemaal ook heel snel. Bij een screening

Ik heb bedacht om dan een ‘lok’doosje mee te nemen

bij het Molenspreekuur van het LUMC in maart 2008,

met daarin zijn favoriete speeltjes erin, of iets lekkers.

waar ze in één ochtend je kind op alle mogelijke gebie-

Dat doosje krijgt hij dan als ik binnenkom, maar het mag

den observeren en testen, kwam aan het licht dat Finn

pas open als we op de fiets zitten. Naar buiten ‘gelokt’!

een flinke achterstand had met autistische kenmerken.

Als hij dan eenmaal op de fiets zit en uit zijn groef, dan

Via hen kregen we de verwijzing naar Bureau Jeugdzorg.

is het ook over en gaat ie vrolijk mee naar huis. De leid-

Hij werd aangemeld bij Cardea en kon per oktober - hij

sters zoeken naar een vergelijkbaar middel om hem na

was in de zomer inmiddels 4 jaar geworden - starten.

het buiten spelen mee naar binnen te krijgen. Het blijft

De diagnose autisme kregen we pas afgelopen

een klus, iets bedenken dat afleidt.

december bevestigd. In het begin op de groep deed hij vrijwel niets.

Ik ervaar de campus als een klankbord. Ze denken met

Hij speelde en sprak niet, maar maakte ook geen ang-

ons mee, het is een fijne plek en de sfeer is prettig.

stige indruk. Zijn voorzichtige vorm van communicatie

Ik heb veel gehad aan de gezinsbehandeling die in het

met de buitenwereld werd langzaam uitgebreid: hij ging

begin bij ons thuis onze situatie in kaart heeft gebracht.

je steeds meer aankijken, iets terugzeggen. Bij binnen-

Ik heb me inmiddels ook opgegeven voor de oudercom-

komst had hij een ontwikkeling van een kind van 1,5 á

missie, helpen met feesten en partijen. Daarmee krijg je

2 jaar. Nu, na een half jaar, zit hij al op het niveau van

zelf ook meer contact met de leidsters, met de andere

een 3-jarige en spreekt al in zinnetjes van 4 woorden.

ouders en ben je meer betrokken. Met één van de an-

Ik ben echt heel blij met Cardea.

dere ouders klikt het echt, we mailen elkaar regelmatig en dat is fijn. We ervaren veel ondersteuning vanuit

In eerste instantie heb ik me erg verzet tegen een indica-

Cardea en belangrijk is dat Finn een goede diagnose

tie: ik vond het verschrikkelijk dat wij de regie uit handen

krijgt, waardoor hij ook straks op de juiste plek terecht

moesten geven en was daar ook erg bang voor. Ik zou

komt.

bekeken en beoordeeld worden op mijn ouderschap. Maar niets is minder waar. Vanaf het begin heeft Cardea

Wat ik zou willen in de toekomst? Ik ben heel pragma-

duidelijk gemaakt dat wij de aangever zijn. Ik kan me

tisch. Ik zou willen dat hij zindelijk wordt. Dat wordt nog

enorm verdiepen in iets en probeer dan zelf met sug-

een hele klus, waar we - ook in de groep - nog niet echt

gesties te komen. Dat deel ik dan met de leidsters van

aan begonnen zijn. Over die strategie moeten we ons

de groep, die mij dan daarin volgen. Finn is bijvoorbeeld

nog samen gaan buigen.

niet ‘omkoopbaar.’ Hij kan moeilijk stoppen als hij met iets bezig is of fijn vindt. Het kan echt een drama zijn. Dan moet je iets vinden om hem uit zijn groef te halen, de sfeer letterlijk omgooien.


Ine Hellingman, manager sector 0-12

Door in verschillende plaatsen campussen te openen heeft Cardea vanaf 2006 de hulpverlening - met name

Samenwerken? Het werkt naar mijn idee het beste als je op zoek gaat naar de sterke punten van de andere partij.

ambulante hulp en daghulp - al veel ‘dichterbij haar cliënten’ gebracht. ‘Vervolgens hebben we de samenwerking met het onderwijs een enorme impuls gegeven’, vertelt Ine. ‘Op de campussen worden (speciaal) onderwijs en zorg

Ine Hellingman is manager van de sector 0-12 jarigen.

in elkaar gevlochten. Ook gaan onze medewerkers in toene-

De campussen van Leiderdorp, Lisse, Katwijk en Alphen

mende mate op scholen aan de slag ter ondersteuning van

aan den Rijn vallen onder haar verantwoordelijkheid.

leerkrachten. Hierdoor versterken we elkaar enorm en dat

‘Zorgen dat anderen - gezinsbegeleiders, pedagogisch me-

komt de kinderen (en natuurlijk hun ouders) ten goede.’

dewerkers, gedragsdeskundigen, teamleiders en ondersteunende staf - hun werk goed kunnen doen, is de ‘kunst’ van

Maar ook met andere sectoren wordt steeds nauw

mijn job’, stelt Ine. ‘Cardea is een bruisende organisatie,

samengewerkt, zoals de geestelijke gezondheidszorg, de

waarin we veel aanpakken. Veel nieuws ook! Medewerkers

hulpverlening voor licht verstandelijk beperkte kinderen

zijn enthousiast, deskundig en vol ambitie. In mijn positie

en medische voorzieningen. Ine: ‘We krijgen daarbij te

als manager moet ik zorgen dat we alle kansen en moge-

maken met verschillende werkculturen en visies. Het werkt

lijkheden benutten, maar ook dat we een goede inkadering,

naar mijn idee het beste als je op zoek gaat naar de sterke

randvoorwaarden en duidelijkheid voor iedereen realiseren.

punten van de andere partij. Door die te benoemen en er

Op die wijze kunnen we het beste garanderen dat ingezette

uit te lichten leg je een basis voor goede samenwerking.

processen ook worden afgemaakt.’

Laat de ander maar vertellen waar wij goed in zijn. Op die manier komt de wederzijdse toegevoegde waarde het best

Ruim twee jaar werkt Ine nu bij Cardea. Net de periode

naar voren.’

waarin de organisatie explosief groeide. De samenleving investeerde veel - extra - geld in de jeugdzorg met het

Samenwerken met ouders staat centraal in de hulpver-

doel de wachtlijsten weg werken, nieuwe - bij voorkeur

lening van Cardea. Gezinsbegeleiders en - soms ook

bewezen effectieve - hulpverleningsmethodieken intro-

- pedagogisch medewerkers gaan naar de gezinnen toe

duceren en de samenwerking met andere zorginstel-

om ouders thuis te ondersteunen bij de aanpak van

lingen verbeteren. ‘Dat is hard werken, maar ongelofelijk

problemen. Ouders spelen een rol in de leergroepen

boeiend’, vertelt Ine. ‘We worden met ernstige problemen

op de campus. Ine: ‘We hebben gekozen voor het begrip

van onze cliënten geconfronteerd. Cliënten en samenleving

‘klantpartnerschap’ als uitgangspunt waarmee we ons

verwachten hulp, die écht werkt. Zij verwachten dat de ver-

hulpaanbod vormgeven. Daarmee willen we uitdrukken dat

schillende instellingen, die betrokken zijn bij de aanpak van

goede samenwerking tussen klant en hulpverlener cruciaal is.’

problemen, met elkaar samenwerken. Snel en slagvaardig.’


Op iedere plek in de organisatie krijgt het begrip ‘klant’

we een deel van onze kennis over. Door hen te adviseren

een andere invulling. Op de campussen zijn de klanten

ondersteunen we hen om problemen snel en adequaat aan

primair de kinderen en hun ouders. Maar in de samen-

te pakken of om op tijd specialistische hulp in te schakelen.

werking met het onderwijs kan evengoed de leerkracht

Maar ook door een kind te coachen op de plek waar de

de klant zijn. Ine: ‘Als manager zie ik financiers bijvoor-

problemen zich voordoen, kan er direct ondersteuning

beeld ook als klant. Financiers als de provincie, gemeentes

gegeven worden aan het kind, de ouders en/of de leer-

of zorgverzekeraars betalen voor ons werk en hebben daar-

kracht/leidster. We moeten dit nog verder uitwerken,

bij eisen en verwachtingen waarmee wij terdege rekening

maar het begin is er.’

houden. Zij verwachten kwaliteit en effectiviteit. Aan mij als manager de taak om te zorgen dat er een groep goed opgeleide professionals klaar staat die de vereiste zorg kan leveren en dat ze onder optimale voorwaarden aan het werk kunnen.’ In dat kader legt Cardea meer de nadruk op preventie. Door veranderingen in de regelgeving is dat sinds een jaar ook mogelijk geworden. Ine: ‘Wij hebben expertise op het terrein van herkennen en aanpakken van opvoedings- en gedragsproblemen. Die expertise willen we inzetten op plekken waar problemen vaak voor het eerst boven water komen: in de kinderopvang of het gewone onderwijs. Door de leidsters en leerkrachten te trainen, dragen


Specialistische afdeling In de specialistische afdeling biedt Cardea - in samenwerking met ziekenhuizen in de omgeving - een aantal specialistische ambulante hulpvarianten voor kinderen en jongeren met medische problematiek, die grote invloed heeft op het dagelijks leven, zoals diabetes, langdurige (soms ongeneeslijke) ziektes en obesitas. Ook de hulpvormen omgangsbegeleiding en dagbehandeling ouder/kind (0-4 jaar) zijn binnen deze specialistische afdeling ondergebracht. (W)eet en Beweeg

Programma voor kinderen met diabetes

(W)eet & Beweeg is een programma voor kinderen en

Dit programma is gericht op kinderen en jongeren van

jongeren van 6 tot en met 18 jaar met aanzienlijk over-

0 tot 18 jaar met diabetes, die - door de ziekte - proble-

gewicht of obesitas. De behandeling is voor de kinderen,

men hebben in hun dagelijkse leven. Zij voelen zich ‘an-

maar ook voor de ouders. De naam geeft de essentie van

ders’ dan andere kinderen en daardoor buitengesloten.

het programma aan: het gaat om kennis over een goede

Zij hebben moeite om volgens de regels die de ziekte

manier van eten, kennis over producten én verstandig

vereist, te leven. Ouders voelen zich in die situatie vaak

bewegen. Het doel van (W)eet & Beweeg is om de BMI

niet goed in staat om hun kind erbij te helpen.

(Body Mass Index) met 5% te laten afnemen, om er zo

Het doel is dat zowel kinderen als ouders beter leren

voor te zorgen dat ook de risico’s voor de gezondheid

omgaan met de veranderingen die diabetes met zich

afnemen. Dikke kinderen hebben vaak ook heel andere

meebrengt. Belangrijk is dat het kind of de jongere zich

problemen: ze worden gepest, hebben weinig zelfver-

houdt aan de medische regels en zijn leefwijze hierop

trouwen en daardoor minder vriendjes. Hieraan wordt

aanpast. Onderdeel daarvan is leren accepteren dat deze

ook aandacht besteed. Voldoende beweging is een

ziekte bij hen hoort en dat ze daardoor niet ‘minder’ of

belangrijk onderdeel bij afvallen. Kinderen en jongeren

‘anders’ zijn. Gespreks- en/of speltherapie wordt ingezet,

worden gestimuleerd om te sporten. Er worden ver-

gecombineerd met ouderbegeleiding.

schillende sporten gedaan om te onderzoeken welke in groepsbijeenkomsten over de gevolgen van hun over-

Programma voor kinderen met medisch onverklaarbare klachten

gewicht. Ook voor ouders zijn er bijeenkomsten waarin

Kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar met medisch

thema’s als gezond eten en eetgewoonten aan bod

onverklaarbare klachten kunnen daardoor soms proble-

komen. Tot slot zijn er ook nog gezinsgesprekken. Hierin

men hebben in hun dagelijkse leven: bijvoorbeeld veel

wordt gekeken hoe binnen een gezin wordt omgegaan

schoolverzuim, weinig zelfvertrouwen of minder vriend-

met overgewicht.

jes. Ook binnen een gezin kunnen problemen ontstaan

sporten ze leuk vinden. De kinderen en jongeren praten

omdat ouders zich geen raad weten met de klachten. Zij weten niet goed hoe zij hun kind kunnen helpen.


Het doel van dit programma is om de kinderen, jonge-

neutrale plek, waar ze spelletjes kunnen doen, kunnen

ren en hun ouders te leren om te gaan met de klachten

praten en samen wat kunnen drinken. Er zijn pedago-

en - voor zover mogelijk - de klachten terugdringen.

gisch medewerkers aanwezig, die toezicht houden en

De klachten mogen geen probleem meer zijn voor het

kunnen helpen en adviseren bij eventuele problemen.

dagelijkse leven en de kinderen en jongeren moeten

De bezoeken worden met de ouders apart nabesproken.

weer in staat zijn om deel te nemen aan activiteiten die passen bij hun leeftijd. Door op een andere manier te denken en te doen, wordt kinderen en ouders geleerd op een andere manier met de klachten om te gaan. Er vinden individuele gesprekken plaats met kinderen en jongeren. Er wordt een schema gemaakt waaraan de kinderen en jongeren zich gaan houden, om zo de vervelende gevolgen van de klachten terug te dringen. Dit alles gaat in overleg en in afstemming met de ouders. Er vinden ook gesprekken plaats met het hele gezin.

Omgangsbegeleiding Bij een scheiding tussen ouders is het soms moeilijk om goede afspraken te maken over een omgangsregeling voor de kinderen. Omgangsbegeleiding kan dan helpen om te komen tot afspraken die goed zijn voor de kinderen. Contact met beide ouders is hierbij belangrijk. Ouders kunnen zich vrijwillig opgeven of zijn door de rechter verplicht tot deelname. Omgangsbegeleiding richt zich op kinderen tussen de 0 tot ongeveer 12 jaar. Doel is tot een omgangsregeling te komen, waar beide ouders zich aan houden. Het belang en de veiligheid van het kind staan hierbij voorop. Deze doelen worden bereikt door begeleide bezoeken tussen de (niet-verzorgende) ouder en het kind. Tijdens deze bezoeken kunnen de niet-verzorgende ouder en het kind elkaar ontmoeten. Dit gebeurt op een veilige en


Dagbehandeling ouder/kind (0-4)

ziekenhuizen (normaliter tweewekelijks) en praten dan

De dagbehandeling ouder/kind is speciaal voor jonge

cliënten door voor wie onze begeleiding in de ogen van

kinderen (0-4 jaar) en hun gezin, waarbij de opvoeding,

de kinderartsen nuttig en wenselijk kan zijn.

verzorging en ontwikkeling vastlopen. eet- en gedragsproblemen, overactiviteit, veel huilen

Problemen accepteren en (waar mogelijk) wegnemen

en/of moeite met contact maken. De problemen die

Onze begeleiding is er op gericht kinderen en ouders

zich voordoen, kunnen te maken hebben met het eigen

beter te leren omgaan met de medische problemen van

verleden van de ouder(s), relatieproblemen, verslaving

het kind of dit probleem weg te nemen. Aan de ene

en/of psychische problemen. Doel van de behande-

kant gaat het er om dat ze het probleem leren accepte-

ling is om de opvoedingsmogelijkheden te verbeteren.

ren zoals het is. Aan de andere kant willen we bereiken

Er wordt gewerkt aan doelen als verbetering van de

dat het zo min mogelijk inbreuk maakt op het gewone

ontwikkeling en veiligheid van het kind, verbetering in

leven. Want de effecten zijn best ingrijpend: schaamte,

de relatie tussen kind en ouder(s), verkrijgen van inzicht

angst, pesten op school, conflicten thuis. Het ziekenhuis

in het gedrag van het kind en vergroten van opvoe-

is er om de medische kant goed te regelen. Wij stellen

dingsvaardigheden. Deze doelen worden samen met

de kwaliteit van leven centraal: fysiek, in de onderlinge

de ouder vastgesteld. De behandeling bestaat uit twee

relaties binnen een gezin, op school en sociaal. We

onderdelen: daghulp op een campus en gezinsbehande-

werken er aan dat kinderen en jongeren - ondanks hun

ling thuis. Indien nodig wordt er aanvullende therapie

medische probleem - zoveel mogelijk meedoen aan wat

geboden van bijvoorbeeld een logopedist of fysiothera-

andere kinderen van hun leeftijd ook doen. Met veel

peut. De behandelduur varieert van 3 - 12 maanden.

aandacht voor de leuke dingen. Ook proberen we de

Veel voorkomende problemen bij kinderen zijn slaap-,

problemen weg te nemen: de hoofdpijn-, buikpijn- of vermoeidheidsklachten te ver-

Judith Bom, gezondheidspsycholoog

minderen door een cognitief gedragsprotocol, te streven naar gewichsstablisatie of gewichtsvermindering bij

Het bijzondere aan onze afdeling is de nauwe samen-

obesitas of de zindelijkheid op orde te brengen.

werking met de verschillende ziekenhuizen uit Leiden/ Leiderdorp. Kinderen worden verwezen door kinderart-

Psychosociale problemen bij medische klachten

sen, als er problemen spelen als diabetes, overgewicht,

Bij overgewicht hebben kinderen en ouders vaak al al-

onverklaarbare vermoeidheid, hoofdpijn of buikpijn, als

lerlei diëten uitgeprobeerd. Dat werkte dan wel eventjes,

het met de zindelijkheid maar niet wil lukken etc. Bijzon-

maar niet op lange termijn. De kern zit ‘m in veranderen

der is ook dat de kinderartsen rechtstreeks verwijzen en

van het eetpatroon, gecombineerd met meer bewegen.

wij snel reageren. Dat maakt de samenwerking voor alle

Dat is een forse opgaaf voor zowel kinderen als ouders.

partijen erg prettig. We overleggen regelmatig met de

Tegelijkertijd is het iets waar kinderen en ouders samen


mee aan de slag kunnen op een leuke manier. Of het

We hebben zowel te maken met jonge kinderen als met

nu samen wandelen is of bij een sportclub gaan.

12-18 jarigen. Dat maakt het werk op deze afdeling af-

Bij diabetes kan het zijn dat jongeren ontzettend de

wisselend. We werken op een andere wijze dan (gezins)

balen hebben van de bloedsuikers meten en het erbij

begeleiders van andere afdelingen, die hun cliënten

laten zitten. Daarover ontstaan dan conflicten thuis,

meestal wekelijks spreken. Bij ons is dat eens per twee

bijvoorbeeld omdat ouders de kinderen erg op hun huid

of drie weken. Bij de heel jonge kinderen (tot 3 jaar)

zitten. De kunst is dan een evenwicht te vinden tussen

spreken we meestal alleen de ouders en ondersteunen

de bezorgdheid van de ouders en de eigen verantwoor-

hen bij de aanpak van hun kind. Vanaf een jaar of 4 gaan

delijkheid van de jongeren.

we met kinderen én ouders aan de slag.

Bij onverklaarbare vermoeidheid proberen we kinderen weer te activeren en mee te laten doen, anders raken ze

Nieuwe ontwikkelingen

snel geïsoleerd. Ook dan staat, naast het terugdringen

Er komen steeds nieuwe vragen op onze weg. De meest

van schoolverzuim, de deelname aan sociale activiteiten

recente betreft het ontwikkelen van een programma

centraal.

in geval van alcohol-intoxicatie bij jongeren: van die jongeren die zich volledig bewusteloos drinken (coma-

Mix van begeleidingsvormen

zuipers). Enkele ziekenhuizen hebben daarmee te maken

We besteden veel aandacht aan het goed in kaart bren-

en willen dat ook de psychosociale kant wordt opgepakt.

gen van de klachten en wat de effecten zijn. Dagboekjes

Gezien de goede samenwerking komt zo’n vraag dan

bijhouden zijn daarbij een goed hulpmiddel. Daardoor

automatisch bij ons terecht.

krijgen de kinderen en hun ouders een reëel beeld van hoe het zit. Vaak wijkt dat behoorlijk af van wat ze denken dat er speelt. Zo zie je maar weer …. meten is weten. We bieden een mix aan begeleidingsvormen: gesprekken met kinderen en ouders samen, met kinderen of ouders apart, speltherapie, groepsprogramma’s. Enkele methodes zijn evidence-based; hun effect is bewezen.


Bijzonder in 2008 HKZ-certificering Met het oog op het bevorderen van de kwaliteit van de

in januari 2008 uitmondde in certificering volgens het

hulpverlening, de optimalisering van bedrijfsprocessen

HKZ-model. Dit is slechts het begin: er wordt gewerkt

en de actualisering van geldende procedures en proto-

aan een interne kwaliteitsmonitor en jaarlijkse externe

collen, heeft Cardea Jeugdzorg een traject doorlopen dat

audits (kwaliteitsbeoordelingen).

Clienttevredenheid De mate waarin de cliënten tevreden zijn over de hulp is

de effectiviteit van de hulp, de bejegening, de

een indicatie van de kwaliteit van de hulpverlening van

samenwerking tussen hulpverlener en cliënt en of de

Cardea. Deze wordt gemeten door middel van een vra-

hulp voldeed aan de verwachtingen. Hieronder de

genlijst, de C-toets. Cliënten beantwoorden vragen over

resultaten van 2008, vergeleken met die van 2007.

Percentage themascores Thema

Score 2007 % > 6

Score 2008 % > 6

Score 2008 % > 7

Hulp hielp

97,6%

97,4%

94,1%

Fatsoenlijke bejegening

98,9%

98,8%

97,8%

Samenwerking hulpverleners

91,7%

92,8%

92,8%

Voldaan aan verwachtingen

97,1%

96,2%

93,5%


Medewerkers Aantal personeelsleden Cardea is in de regio Zuid-Holland Noord een middel-

Jaar

Aantal personen

2003

270

2004

273

2005

287

kers, o.a. door deskundigheidsbevordering, trainingen

2006

369

en opleidingen.

2007

397

2008

413

grote werkgever, met zo’n 400 medewerkers. De medewerkers zijn - oneerbiedig gezegd - zowel de productiemiddelen als het kapitaal van een jeugdzorgorganisatie. Daarom investeert Cardea in haar medewer-

Als indirecte indicatie voor de tevredenheid onder de medewerkers mogen de ziekteverzuimcijfers gelden. Het verzuim was in 2008 op jaarbasis 4,66 %. Dit is een laag verzuimcijfer vergeleken met het algemeen landelijk verzuim van ongeveer 5% en het gemiddelde landelijke verzuim in de jeugdzorg van 7%.

Grafiek leeftijdsopbouw personeel Cardea Opvallend is dat - in tijden van vergrijzing - Cardea een jong personeelsbestand heeft. Meer dan de helft van het personeel is jonger dan 40 jaar; 30% is zelfs jonger dan 30 jaar.

percentage 20% 15% 10% 5% 0% 61-65

56-60

51-55

46-50

41-45

36-40

31-35

26-30

0-25

leeftijdsgroep


Campus Oudere Jeugd Leiden Frans Nannes,

In het onderwijs, zowel speciaal onderwijs als gewone

teamleider campus Oudere Jeugd Leiden

scholen voor voortgezet onderwijs, is veel vraag naar de deskundigheden van de jeugdzorg. Frans Nannes:

‘Er zijn zo veel nieuwe ontwikkelingen gaande, dat ons

‘De reacties van de scholen op ons aanbod van leerling-

oude, beproefde aanbod aan de aandacht dreigt te ont-

coaching, trainingen en gezinsbehandeling zijn enthousi-

snappen. Want onze meidenhulpverlening is nog steeds

ast. We kunnen overal meteen aan de slag.’

uniek en de vertrektraining (VT) is een van de eerste ‘evidence-based’ methodieken, waarmee Cardea is gaan

Gezinsbehandeling

werken.’ Aldus Frans Nannes nadat hij een uitgebreide

Gezinsbehandeling is een van de handelsmerken van

opsomming heeft gedaan van alle vernieuwingen die

Cardea, ook bij de sector oudere jeugd. Hoe nauwer

er gaande zijn op de campus Oudere Jeugd: de Multi

ouders en gezin betrokken zijn bij de aanpak van de pro-

Dimensionele Familie Therapie, de coproducten met de

blemen van de jongeren, hoe beter. De bij Cardea zelf

geestelijke gezondheidszorg, de samenwerking met het

ontwikkelde methode ‘Gezin Centraal’ en de uit Amerika

onderwijs, de (weer) groeiende wachtlijsten, de AWBZ-

geïmporteerde Functional Family Therapy (FFT) werden

financiering, enzovoorts.

al vanuit de campus aangeboden, de Multi Dimensionele Familie Therapie (MDFT) is nieuw. ‘Deze methode

Samenwerking met onderwijs

is bijvoorbeeld goed toepasbaar bij gezinnen waarin

‘We werken al lang samen met het onderwijs, maar zoeken

verslavingsproblemen spelen’, aldus Frans Nannes. ‘Het is

steeds naar nieuwe vormen. Naar voorbeeld van de sector

een intensieve aanpak waarbij gezinsbegeleiders veel tijd

0-12, zijn we aan het bekijken of we met combi-groepen

kunnen steken in het gezin op een heel praktische manier,

moeten gaan werken waarbij een leerkracht en een peda-

bijvoorbeeld aanpak van schuldenproblematiek.

gogisch medewerker samen een groep leerlingen ‘runnen’:

We gaan 6 medewerkers opleiden om deze methode onder

lesgeven en gedragsproblemen aanpakken. In Alphen zijn

de knie te krijgen.’

we al verder met de integratie van de hulpverlening in het onderwijs dan elders. In de Rotonde bieden wij de coaching (persoonlijke begeleiding) en training (van vaardigheiden) aan in het onderwijsprogramma. Nu is de Rotonde wel een bijzondere setting voor leerlingen die uit het onderwijs zijn gevallen, niet een gewone school voor voortgezet onderwijs. Maar de expertise van onderwijs en jeugdzorg wordt wel op één plek bij elkaar gebracht.


Samenwerking met GGZ

Karin Swanenburg,

Door nauwere samenwerking met de geestelijke ge-

Pedagogisch medewerker campus Oudere Jeugd

zondheidzorg is Cardea in staat op een effectieve manier hulp te bieden bij psychiatrische problemen. Het is nog

Tien jaar werk ik nu in de jeugdzorg en sinds twee jaar

zoeken naar de precieze taakverdeling tussen Cardea

op de daghulp. Ik ben daar gaan werken omdat er een

en GGZ, stelt Frans vast. ‘Waar we in ieder geval belang

samenwerking is ontstaan tussen de GGZ en Cardea.

bij hebben, is consultatie en specifieke therapieën voor

Mijn stuk begeleiding is vooral gericht op de jongeren

individuele jongeren. En dat de hulp snel op gang komt, als

die via de GGZ aangemeld worden.

we hebben vastgesteld dat er iets ’speciaals’ moet gebeu-

Ik heb op diverse afdelingen gewerkt: residentieel (JKL),

ren. Wij hebben jongeren in ons daghulpprogramma, geven

Kamertraining, Leids Werkhotel. Eerst bij Stichting de

ze individuele coaching en vaardigheidstraining. Maar op

Mare, sinds de fusie bij Cardea. Daarvoor werkte ik in

sommige vragen hebben wij geen antwoord, terwijl de GGZ

de psychiatrie. Ik ben B-verpleegkundige van huis uit.

dat wel kan inbrengen. De timing is dan belangrijk.’

En ik heb een opleiding als schoonheidsspecialiste.

Wachtlijsten

Ik werk als pedagogisch medewerker en als coach.

De wachtlijsten blijven een lastig punt. De vraag naar

Ik draai een aantal groepsactiviteiten, ‘Meidenpraat’,

hulp is onverminderd groot, de personele capaciteit te

‘Thema’, uiterlijke verzorging en basishygiëne. Ik doe

beperkt. Tijdelijke budgetten om de wachtlijsten weg

de individuele coaching van een aantal jongeren. Op dit

te werken blijken maar gedurende een korte periode te

moment geef ik ook individuele sociale vaardigheidstrai-

werken. ‘De vraag ligt vooral bij individuele coaching van

ning binnen het programma van de daghulp. Ik praat

jongeren, gezinsbehandeling en vaardigheidstrainingen of

veel met de jongeren, ga regelmatig met hen op pad,

een combinatie daarvan. Niet om een onderwijs-vervan-

uitzoeken wat zij willen en wat goed voor hen is.

gend programma zoals onze ‘ochtendgroep.’ We willen

En ik heb ook oudergesprekken.

jongeren bij voorkeur op hun school houden en in hun reguliere gezinssituatie. Door een individueel samengesteld

Veelzijdigheid

begeleidingspakket lukt dat vaak goed. Maar er blijven

De veelzijdigheid maakt het werk leuk. Je bent intensief

nieuwe cliënten komen. We groeien uit ons jasje langza-

bezig met de jongeren, die je individueel coacht. Je

merhand.’

hebt contact met andere instellingen in de regio. Het is puzzelen en zoeken naar wat aanslaat bij een jongere. Maar er is altijd wel iets te vinden waarvoor ze echt willen gaan, hoe moeilijk ze soms ook zijn. Dan zie je de resultaten. Verder draai ik afwisselende groepsactiviteiten, waarin ik mijn opleidingsachtergrond goed kan gebruiken.


Goed team

Latoya (17 jaar)

We hebben een goed team. Allemaal ervaren mensen,

Van school gestuurd, daarom zit ik hier. Voor de tweede

ouwe rotten in het vak. Zelf ben ik met mijn 45 jaar een

keer. Vorig jaar heb ik hier een jaar gezeten. Nu sinds

van de jongsten. Ondanks onze leeftijd zijn we open-

een maand.

minded, respectvol en bereid om te experimenteren. Die ervaring geeft ook rust. We hebben elk jaar een paar

Ik had een grote mond. Een heel grote mond. Hield

stagiaires, jonge mensen. Zij – en de jongeren natuurlijk

me niet aan afspraken, voerde opdrachten niet uit. Ik

– houden ons scherp.

zat op het ROC op de horeca-opleiding. Maar het ging niet goed daar. Met één van de koks kon ik helemaal

Avonturen

niet opschieten. Dan deed ik niet wat hij zei. Met een

Als je ergens langer werkt maak je veel avonturen mee,

andere kok ging het wel goed. Maar als ik iemand niet

zoals toen ik bij het Leids Werkhotel zat. Cardea had

mag …….

dat net overgenomen omdat het daar faliekant misliep. Het was een pittig experiment: 25 jongeren die in één

Hier bij Cardea vind ik het leuk. Je doet allemaal ver-

gebouw wonen. Dat was een flinke klus. Ik heb er veel

schillende dingen. Dat is anders dan op het ROC, daar

van geleerd. Het was zwaar, maar wel een spannende

deed je alleen maar horeca. Hier werk je ook in kleinere

uitdaging. De jongeren zijn nu allemaal in kleine wonin-

groepjes. Je krijgt meer aandacht. En het zijn allemaal

gen ondergebracht. De begeleidergroep is uitgebreid.

aardige mensen.

Die kleinschaligheid is een hele vooruitgang, beter voor de jongeren én voor de begeleiders.

Ik doe mee aan uiterlijke verzorging, basishygiëne, leervaardigheden, koken, weerbaarheidstraining, creatief.

Ik ga nog tien jaar door hier. Want het is alleen maar

Ik kom elke dag om 9.00 uur. Soms loopt het program-

beter geworden sinds we hier op de campus zitten aan

ma tot 13.00 uur, soms tot 14.30 uur. Ik ben altijd wel

de Gerrit van der Veenstraat. Een mooi gebouw, goede

op tijd. Dat was ik op het ROC ook trouwens. Maar daar

faciliteiten. En het werk is leuk.

kwam ik na de pauze wel eens later terug. Als ik ziek ben of me verslaap, zoals vanmorgen, meld ik me af.

En na die tien jaar ……. Dan is mijn zoon volwassen en ga ik reizen !!! Of……. ik zie wel.

Ik doe ook mee aan sport. Dat vind ik niet altijd leuk, maar ik doe wel mee. Als je eenmaal bezig bent, is het vaak wel leuk. Laatst zijn we gaan schaatsen. Dat leek me eerst niks, maar het was echt heel leuk. Het ging ook goed, ik ben niet eens gevallen.


Ik doe ook mee aan ‘Meidenpraat.’ Daar praten we over van alles. Over verkering, wat meisjes allemaal bij zich hebben, roken, jongens. We hebben een hele lijst van onderwerpen. Sommige komen van ons, andere van de begeleidster. Roddelen, shoppen, make-up, sieraden, wijn en baco’s, mode, haren, mobiele telefoons. Verder heb je ‘Thema’ en ‘Lagerhuis.’ Dan wordt er gediscussieerd over van alles: over woonlasten, op jezelf wonen, schulden. Of over het programma ‘family matters’ met Keith Bakker over jongeren, die verslaafd zijn en zo. Je hebt ook een coach. Daarmee heb je individuele gesprekken. Ik ben nu voor de tweede keer bij Cardea. Ik kan niet weer een heel jaar blijven. Ik ben nu 17. Met mijn coach maak ik plannen voor de toekomst. Ik ben aan het uitzoeken wat het beste is. Een oriëntatiejaar doen, met stage en werk? Of naar Werksleutel van het Jongerenloket van het CWI, werken en sport. Mijn coach zie ik elke dag, omdat ik nu aan het uitzoeken ben wat ik wil. We hebben veel gesprekken gehad op school en met mijn vader erbij. Soms gaat zij mee met gesprekken bij andere instellingen. Maar ik ga ook wel alleen, zoals naar Werksleutel. Ik heb ook een looptocht gedaan in de Ardennen. Dat was zwaar, maar ook leuk. Je moet alles met elkaar doen: lopen, slaapplaats zoeken, koken. De laatste dag loop je de hele nacht door. En dan met de trein terug. Ik was heel veel afgevallen, die week.


Leids werkhotel

papieren en post komen op tafel, alles wordt geopend, alles wordt aangepakt. Maar ook op psychosociaal ter-

Erica Samson,

rein willen we duidelijkheid krijgen. Ze moeten vertellen.

begeleider/coach van het Leids Werkhotel

Zij laten zien wat zij kunnen en willen. Het is ook een soort motivatietest. Willen zij zelf moeite doen? Willen

We geven vertrouwen. Niet dat we naïef zijn, maar vanuit wantrouwen werken heeft geen zin.

zij zelf ‘investeren’? Twee keer per week een afspraak en dan ook echt komen. We zijn alles aan het ordenen, in praktische zin, maar ook in hun hoofd. Want veel jon-

Amsterdam is mijn stad. Ik ben daar ‘thuis.’ De sfeer, de

geren overzien het allemaal niet meer als zij bij ons bin-

drukte, het multiculturele. Ik ben zelf Antilliaanse en heb

nenkomen. Op basis van dat voortraject maken we een

gewerkt en gestudeerd in Amsterdam. Ik werk nu al zo’n

begeleidingsplan. Als het in het voortraject al niet loopt,

twaalf jaar in Leiden en dat bevalt mij goed. Nu werk ik

is de aanpak van het Leids Werkhotel misschien niet de

bij het Leids Werkhotel. Voor die tijd heb ik op andere

juiste. Dan zoeken we naar andere mogelijkheden.

afdelingen gewerkt.

Dat voorkomt teleurstellingen en mislukkingen.

Coaching

Motiveren en stimuleren

Ik werk fulltime en begeleid 8 á 10 jongeren. Er is altijd

We doen wel wat we kunnen om hen te motiveren.

een hoop te doen. Coaching op het gebied van wonen

Meegaan naar instanties, erachteraan bellen als zij

en werken, financiële zaken aanpakken, met psycho-

afspraken niet nakomen. In het begin nemen we alles

sociale problemen aan de slag, vaardigheden aanleren

wat ze zeggen voor waar aan. Als een verhaal niet klopt,

in groepsverband of individueel. Bij de ene jongere

komt dat er vaak al snel uit. We geven vertrouwen.

speelt er meer dan bij de andere, maar gemakkelijk is

Niet dat we naïef zijn, maar vanuit wantrouwen werken

het nooit. Per jongere wordt vooraf ingeschat hoeveel

heeft geen zin.

tijd per week de begeleiding gaat kosten. Bij de ene kan dat op 2 uur gesteld worden, bij de volgende op 6, heel

Meegaan naar andere instellingen kost veel tijd, of het

verschillend dus. Vaak heb je trouwens meer tijd nodig

nu de Stadsbank is, of het CWI of een GGZ-instelling.

dan je had verwacht.

Maar het is belangrijk, want alleen dan weet je zeker dat ze daar aankomen. En je hoort en ziet veel over hun ge-

Voortraject

drag en wat ze allemaal hebben meegemaakt. Daardoor

Voordat we een jongere écht in begeleiding nemen, is

kun je beter beoordelen of ze er al aan toe zijn om in

er een voortraject van 6 weken. Dan zetten we samen

één van onze huizen te komen wonen. Als de benodigde

met hen op een rij wat er allemaal speelt. Alle leefgebie-

zelfstandigheid ontbreekt, kunnen we beter voor een

den worden uitgespit. De jongeren moeten als het ware

andersoortig traject kiezen.

met-hun-billen-bloot: allereerst op praktisch terrein, alle


Schuldsanering

Dyna (21 jaar)

Bijna allemaal hebben ze flinke schulden. Telefoon, verzekeringen, huurachterstand, boetes, postorderbedrijven. We zetten alles op een rij en proberen regelingen te treffen. Dat kan niet voor alle schulden. Het CJIB

Vroeger wilde ik ninja worden of advocaat: aanvallen en verdedigen. Dat zit ook in de beveiligingsopleiding, die ik volg.

bijvoorbeeld werkt niet mee. Schuldsanering kost altijd veel tijd. Het kost tijd voor je alle schulden in kaart hebt.

Ik volg een beveiligingsopleiding. Twee dagen naar

En bij de stadsbank is er een wachttijd van een half jaar.

school, drie dagen stage. Ik ben nu op zoek naar een

De hoogste schuld waarmee ik te maken heb gehad

stageplek. Eerst zat ik bij ‘Toezicht door jongeren.’

liep richting € 100.000,-. Dat is wel veel. Daar kom je

Dan loop je in uniform met een portofoon door de stad

alleen via een faillissement vanaf. Dat heeft veel voeten

en moet je fietsers aanspreken die door de wandelgebie-

in de aarde. Deze jongen haakte voortijdig af, terug het

den fietsen. Het is een leerwerktraject, onbetaald.

criminele circuit in.

Maar ik wil een stap verder, het echte werk.

We beschikken over 6 locaties, waar 3 jongeren kunnen

Door deze opleiding beveilig ik ook mezelf. Als ik nu

wonen. We zijn afgestapt van het oorspronkelijke con-

iets zou flikken wat niet klopt, kan ik het vergeten. Als ik

cept, waar meer dan 20 jongeren bij elkaar woonden.

me niet goed voel, kan ik heel impulsief zijn. Als ik daar

Wij vinden die kleinschaligheid belangrijk. Gewone hui-

nu aan toe zou geven, is het over met mijn opleiding.

zen in gewone wijken.

Ik wil dit echt doen. Vroeger wilde ik ninja worden of advocaat: aanvallen en verdedigen. Dat zit ook in die

Doelgroep Werkhotel

beveiligingsopleiding.

We hebben veel allochtone jongeren bij het Leids Werk-

Je kunt overal werken: in een winkel, bij cameracontrole,

hotel. Zij zijn momenteel zelfs in de meerderheid. Het

brandbeveiliging, persoonsbeveiliging. Dat zit allemaal

begeleidersteam is gemixt: 50/50. Dat ik zelf zwart ben

in die opleiding. Je moet overal wat van weten. Ik zou

heeft voordelen: herkenning, vertrouwdheid, een voor-

graag bij Schiphol werken of in de persoonsbeveiliging.

beeldfunctie. Ook in relatie met allochtone ouders pakt

Of misschien bij een arrestatieteam.

het vaak goed uit: je kent hun codes, beleving van respect, e.d. van binnenuit. Een gemengde groep collega’s

Via het Slaaphuis en de maatschappelijk werkster van de

heeft grote waarde: je leert veel van elkaars achtergrond

Binnenvest ben ik bij het Leids Werkhotel terecht geko-

en cultuur. Wat dat betreft is het Leids Werkhotel uniek

men. Ik wilde wat van mijn leven gaan maken.

binnen Cardea. Veel andere afdelingen zijn nog overwe-

Ik ben 21 nu. Ik had geen vaste woonplek. Ik heb veel

gend wit, in ieder geval aan de medewerkerskant. Maar

meegemaakt en in verschillende steden gewoond.

dat gaat vanzelf veranderen, net zo goed als de cliënten-

Van oorsprong kom ik uit Den Bosch, maar daar wil ik

groep is veranderd.

nooit meer terug. In Leiden zit ik wel goed, het is hier


goed geregeld. Ik heb het gevoel dat mensen achter me staan. Instellingen werken goed samen, dat was in andere steden heel anders. Je hoeft niet elke keer opnieuw je hele verhaal te vertellen. Ik kan het weten, want ik heb veel hulpverlening meegemaakt, vroeger ook al. Ik ben begonnen met het voortraject. Toen hebben we alles uitgezocht en doelen gesteld. Ze zijn niet streng hier, maar je kan ze ook niet misleiden. Je wordt gemotiveerd en ze zijn helder over de consequenties. Als je niet komt opdagen omdat je je verslaapt of zo, bellen ze je op. Ze laten niet los, maar je moet wel van alles zelf doen. Mijn doelen? Zaken rustig aanpakken, financiën op orde brengen, zelfstandig gaan wonen, dagbesteding regelen. Ik woon nu in een huis van het Werkhotel, samen met een ander meisje. Ik houd het goed op orde, mijn kamer ziet er netjes uit. Ik krijg nu nog een uitkering van de Sociale Dienst. Als de vaste lasten (huur, verzekering, e.d.) er af zijn, houd je niet veel over; net iets meer dan € 200,- per maand. Daar moet je van eten, make-up kopen, uitgaan. Naar de kapper of kleding kopen is er niet meer bij. Ik moet maar een bijbaantje nemen. Over een jaar wil ik mijn diploma hebben en een baan. En een eigen huis, als ik dat kan betalen.


Feiten & Cijfers

2005

2006

2007

2008

Aanmeldingen

1409

1469

1875

1741

Cliënten in zorg (jaar)

1486

1754

1900

2092

Trajecten in zorg (jaar)

1646

2056

2355

2462

Nieuw gestarte trajecten

1034

1257

1270

1507

…waarvan uit tijdelijk budget

289

422

120

334

Wachtend op 31 december > 60 dagen

165

0

380

195/136

Verdeling over de regio’s, 2008 Campus / regio

2008

Regio Campus Leiden

46%

Regio Campus Alphen

25%

Regio Campus Katwijk

17%

Regio Campus Lisse

12%

Sekse en leeftijd van (unieke) cliënten Opvallend is dat de verdeling tussen jongens en meiden bij 13-18-jarigen ongeveer 50-50 is, maar bij de jongere en oudere leeftijdscategorieën de jongens in de meerderheid zijn. Meisjes pieken dus qua ‘aanwezig in zorg’ tussen 13 en 18, jongens zijn constanter problematisch.

0-6 jaar

38%

62%

Meisjes Jongens

1-12 jaar

39%

61%

13-18 jaar

51%

49%

19 jaar en ouder

33%

67%

Totaal

43%

57%


Leeftijd en type hulpverlening Wat opvalt, is dat onder de 13 het accent ligt op ambulant, daarboven op daghulp. Dit is voor een groot deel te wijten aan het Daghulp 13+ model. Dit is historisch gezien Daghulp, maar in de praktijk nu grotendeels deeltijd-daghulp. De oudere leeftijden komen op naam van programma’s als 17+, Project NU en Leids Werkhotel.

0-6 jaar

7-12 jaar

13-18 jaar

19 jaar en ouder

6% 23% 56%

44%

30% 64%

Ambulante hulp Dagbehandeling Residentiële hulp

40%

37%

47%

36% 17%


Tomeloze ambities Marianne Harten, bestuurder Cardea Jeugdzorg

van daghulp en gezinsbehandeling. Of zelfs 24-uurs hulp, waar ook de ouders bij worden betrokken. Als dat

Het is zaak methodieken te hanteren, waarvan mensen resultaat zien, maar waarvan ze ook zeggen: hé, het was aangenaam op deze manier te werken, ik wil daarmee door.

moment is aangebroken moeten wij er staan, duidelijk kunnen maken wat we bieden en dat dat aanbod werkt. En dat dat ook ‘bewezen’ is. Het werken met evidence-based programma’s is goed

De jeugdzorg heeft de afgelopen jaren de nodige publi-

voor de professionaliteitsontwikkeling binnen onze

citeit gehad. Steeds ging het om situaties waarin het mis

organisatie. We laten het tijdperk van intuïtief werken

liep, soms helaas met zeer ernstige gevolgen voor het

achter ons. We kunnen mensen uitleggen dat als zij met

kind. Of om wachtlijsten en bureaucratie.

hun problematiek een bepaald programma volgen, als

Het is begrijpelijk dat daarop gereageerd wordt, maar

ze daarin investeren, dat het dan beter zal gaan. Dat ze

gelukkig gebeurt er heel veel goeds in de jeugdzorg.

er mee op schieten. Medewerkers hebben bij deze programma’s structuur in hun moeilijke job. Voor een orga-

De jeugdzorgaanbieders staan voor de uitdaging te laten

nisatie geeft het richting aan hoe je je deskundigheids-

zien wat voor resultaten zij halen. De komende jaren zal

bevordering en bijscholing moet vormgeven. Resultaten

ik daar als bestuurder hard aan trekken. Cardea heeft

worden beter inzichtelijk want je kunt echt iets meten.

als taak om kinderen en jongeren en hun gezinnen met ernstige problemen op weg te helpen. Om hun recht-

Medewerkers blijven creatief. Want hulpverlenen is meer

op-hulp om te zetten in de hulp die hen verder helpt.

dan een vooraf vastgesteld protocol volgen. De manier

Dat doen we niet alleen. Waar het zinvol is, werken we

van communiceren met cliënten blijft cruciaal.

samen met de jeugdbescherming, de jeugd-ggz, het

Een goede samenwerkingsrelatie opbouwen ook.

(speciaal) onderwijs, justitiële jeugdinstellingen, zorgad-

Mensen aanspreken op wat zij kunnen en versterken wat

viesteams, centra voor jeugd & gezin en kinderopvang.

goed gaat blijft uitermate belangrijk. Dat vervang je niet door een behandelprotocol, ook al geeft dat wel struc-

Wij staan voor de goede taak hulp te bieden, ongeacht

tuur en is dat mede een - bewezen - garantie voor suc-

de regels en procedures die er worden bedacht.

ces. En cliënten zitten niet te wachten op een zoektocht

Nu hebben we Bureau Jeugdzorg dat indiceert. Straks

in het ongerijmde maar op een - zekere - oplossing van

hebben we ook gemeentelijke centra voor jeugd & ge-

hun problemen, waarin zij zelf een centrale rol spelen.

zin, die directe hulp bieden. Er komt altijd een moment dat onze specifieke expertise bij complexe problemen

Als organisatie gaan we wel een zoektocht in. Bijvoor-

nodig is. Dat kan ambulante hulp zijn of een combinatie

beeld: hoe kunnen we ICT toepassen om het primaire


proces beter te maken? Voor goede informatieverstrek-

Samenwerking

king aan onze cliënten en om snel te communiceren.

Door andere sectoren aan ons te binden bouwen we

Maar ook om efficiënt te rapporteren en productie-

aan ketenvorming zonder onnodige bureaucratie. We

gegevens in op te slaan.

halen hekken weg, we bouwen bruggen. We werken aan naadloos aansluitende hulp, waarbij de cliënt niet steeds

We werken met publieke gelden. We moeten ons dus

weer zijn verhaal aan een nieuwe hulpinstantie hoeft te

verantwoorden. Langzamerhand zijn we van inspan-

vertellen. Het kan nog beter natuurlijk, maar we zijn een

ningsverplichtingen naar resultaatverplichtingen gegaan.

heel eind op weg.

Dat vergt een zakelijker insteek. Dat is prima. Het wordt daardoor voor onze cliënten duidelijk wat ze van ons

We gaan bij ketenvorming niet uit van één statisch

kunnen verwachten (en wat niet) en voor onze financiers

model. Per regio, stad of situatie zoeken we de beste or-

wat we presteren met hun financiële middelen.

ganisatievorm. Als we zien dat kinderen uit het speciaal

De buitenwereld kijkt mee. Als we het goed doen, krijgen

onderwijs voor het overgrote deel ook aangemeld zijn

we ook de ‘credits.’ Meten dus: doelrealisatie, effectivi-

voor jeugdzorg, schuiven we het aanbod in elkaar.

teit, efficiëntie, klanttevredenheid, tijd die we echt met

Als maar een klein deel van de kinderen in een bepaalde

klanten werken (contacttijd) versus bureaucratische tijd.

onderwijssetting gedragsproblemen heeft, brengen we in die setting individueel gericht hulp-op-maat.

Concepten We hebben de afgelopen jaren een paar concepten neer-

Op vergelijkbare wijze bepalen we de samenwerking

gezet die zeer de moeite waard zijn: Cardea Campus en

met een justitiële jeugdinrichting zoals Teylingereind.

Cardea Huis. In beide concepten zit de relatie met de

Als een jongere na de detentieperiode nog behandeling,

‘buitenwereld’ ingebakken. Bij Cardea Campus met het

vaardigheidstraining of begeleid wonen nodig heeft,

(speciaal) onderwijs, met de directe leefomgeving van

moet dit naadloos aansluiten. Soms zal detentie een be-

de kinderen en jongeren (ouders, buurt). Bij Cardea Huis

handeling onderbreken, maar juist dan is het zaak geen

met het gezin dat we zoveel mogelijk blijven betrekken,

gaten te laten vallen als de detentie afloopt.

ook als de kinderen en jongeren tijdelijk uit huis moeten.

Want dan ben je de jongere kwijt.

Tegelijkertijd halen we specialisten uit andere sectoren binnen, zodat die hulp op een gemakkelijke manier

Het gaat er primair om dat cliënten niet worden lastig-

beschikbaar komt voor onze cliënten als dat nodig is.

gevallen met structuurproblemen en de schotten tussen

Binnen de settings van Cardea Campus en Cardea Huis

verschillende sectoren. We hebben het begrip ‘klant-

brengen we steeds meer differentiatie aan door per

partnerschap’ tot kernbegrip uitgeroepen. Dat betekent

persoon maatwerk te bieden. Niet iedereen hetzelfde

dat we alles wat we doen zowel bekijken vanuit onze

standaardprogramma, maar per persoon een modulair

eigen taakstelling en positie, maar ook vanuit die van de

opgebouwd aanbod.


klant. Wat betekent wat wij bedenken voor de cliënt? Wat schiet die ermee op? Het betekent dat je luistert, hem positief benadert en denkt in kansen voor de cliënt. Je brengt je eigen vakbekwaamheid in. Je brengt effectieve methoden in. Je bent realistisch, expliciet en resultaatgericht. Je werkt samen met de cliënt toe naar beslissingen waar je beiden achter staat. Door een dergelijke insteek laten we het tijdperk van pure intuïtie, subjectiviteit, moralisme en onduidelijkheid achter ons. Wat niet wil zeggen dat we intuïtie geheel uitbannen. Enig ‘fingerspitzengefühl’ blijft altijd waardevol, subjectiviteit onontkoombaar. Door wat je signaleert, denkt en voelt expliciet te maken en met de cliënt te bespreken, werk je toe naar een gelijkwaardige relatie, naar partnerschap. Cliënten komen vanwege ernstige problemen bij Cardea terecht, okay, maar werken aan oplossingen mag ook leuk zijn. Dus is het zaak methodieken te hanteren, waarvan mensen resultaat zien, maar waarvan ze ook zeggen: hé, het was aangenaam op deze manier te werken, ik wil daarmee door !! Dat alles zonder de problemen te bagatelliseren.

CARDEA JEUGDZORG HAAGSE SCHOUWWEG 8E/F POSTBUS 11109 2301 EC LEIDEN WWW.CARDEA.NL

CARDEA Continu CARDEA CREAtiEf

Recommend Documents