C O M P L E E T Aflevering 2
INHOUD
Inhoudsopgave De vorm van de pc
1-4
Windows beëindigen
27 - 28
Officebundels
1-2
Wachtwoorden
33 - 34
E-mail
75 - 78
Visual Basic: Introductie
13 - 14
Multimedia: Introductie
1-4
ECDL: Inleiding
1-2
Colofon
IllustrationLab Walter Vermeij
Auteur Redactie
ing aflever 2
dr Peter Scharpff RI André Berloth drs Kees van den Tempel MBA
© 2012,2013 RLM NV & Lecturama BV Willemstad, Curaçao Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op welke manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
HARDWARE
Vorm
De
van de pc
D
e personal computer is haast niet meer weg te denken uit een professionele werkomgeving en in de onderwijswereld. En ook in de privésfeer vindt de pc steeds meer toepassingen en gebruikers. Kinderen leren al vroeg op school om te gaan met een computer, werken zonder gebruik te maken van een of andere computer is haast niet meer denkbaar. In steeds meer huiskamers heeft de pc zijn intrede gedaan. Met een pc kunt u allerlei taken verrichten en uw bezigheden in hoge mate automatiseren: denk aan mogelijkheden als tekstverwerken, adressen verzamelen, (financiële) rapporten of modellen maken, foto’s bewerken en afdrukken, geluid of film bewerken, et cetera. Daarvoor zijn vele programma’s beschikbaar, waarop we nog nader ingaan in diverse modules van deze uitgave. Maar in deze module gaat het over de hardware, met name over de uiterlijke vorm daarvan. De vorm van een pc kan nogal verschillen: van een eenvoudig model dat op een tafel of bureau staat (een desktop model) tot zeer geavanceerde, kleine apparaten die je in je binnenzak kunt meenemen. En de vormgeving is ook zeer gevarieerd: van simpel en strak tot écht design.
De basiselementen waaruit in principe elke personal computer (de basisconfiguratie) bestaat, zijn: l Beeldscherm l Systeemeenheid (of -kast) l Toetsenbord l Muis Maar in sommige vormen van pc’s kunnen die basisonderdelen wel op bijzondere manieren zijn geïntegreerd, of zijn er alternatieven voor die elementen bedacht. Dat zult u verderop nog kunnen zien. En eventueel kunt u ook nog de volgende (rand)apparaten rondom de pc aantreffen: l Printer (of plotter) l Modem, router of access point l Scanner l Luidsprekers/microfoon (in ieder geval bij een multimedia pc, maar steeds vaker standaard) l Camera (digitaal)
Hardware
Desktop
1
2
HARDWARE
In plaats van pc of personal computer worden ook andere benamingen gebruikt voor hetzelfde apparaat, zoals homecomputer of thuiscomputer. Zakelijk spreekt men – omdat pc's dan meestal in een netwerk zijn opgenomen – ook wel van werkstation, terminal (ouderwets) of front-end-client (nogal technisch). Kenden we vlak na de introductie van de pc (rond 1980) vrijwel uitsluitend bureaumodellen die plat op het tafelblad waren geplaatst, er zijn in de loop der tijd diverse varianten van de desktop bijgekomen zoals de tower of mini-tower (met rechtopstaande systeemkast, soms staand op de grond). Laptop
Palmtop
Tablet
Stylus
Touch screen PDA
Laptops Maar steeds vaker vormen laptops een alternatief voor de ‘traditionele’ bureaucomputer. Dat valt af te leiden uit cijfers van diverse marktonderzoekers. De laptops zijn niet alleen in de zakelijke omgeving heel populair, maar ook veel thuisgebruikers schaffen zo'n handige machine aan. Een laptop is (letterlijk) een schootcomputer, waarbij het scherm, de systeemkast, de muis of een ander aanwijsapparaat en het toetsenbord in één apparaat zijn verenigd. Als varianten op dit thema kennen we de notebook en subnotebook (kleiner dan de laptop) en ook de palmtop die zo klein is dat hij in de palm van een hand past. Andere (kleine) varianten heten ook wel mini- of micro-pc, ultra mobile pc, en dergelijke. Een speciale variant van een laptop/notebook is de tablet. Dit is een draagbare computer die eruit ziet als een schrijfblok, en die nagenoeg alle functies heeft van een gewone pc. Tablets zijn sinds de introductie van de iPad van Apple, behoorlijk populair. De bediening kan geschieden met behulp van een pen (een stylus zoals de vroegste modellen van de tablet-pc’s standaard al gebruikten), maar de moderne versies werken vooral met touch screens. Andere kleine varianten zijn zakcomputers of PDA’s (Personal Digital Assistant). Ze zijn voortgekomen uit Penpc's die in het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw onder andere door Apple waren ontwikkeld en eigenlijk veredelde elektronische zakagenda's waren. Er zijn nog altijd verschillende modellen op de markt, en sommige daar-
HARDWARE
van zijn uitgerust met een modem, waardoor ze steeds meer op een mobiele telefoon zijn gaan lijken. De functies van de PDA worden dan ook steeds vaker overgenomen door de smartphone. Dit is een soort mobiele telefoon met extra faciliteiten, waaronder mobiel internet. Mobiel(er) Tegenwoordig bestaat een groot deel van de totale pcverkopen uit laptops, notebooks, palmtops, en dergelijke. Deze vormen van computers worden gezamenlijk ook wel de groep van mobiele computers genoemd. Ze kunnen met behulp van moderne technieken als gsm, UMTS of bluetooth draadloos communiceren met hun (directe) omgeving. De verwachting is dat in de nabije toekomst vrijwel alle laptops en wat daar op lijkt, standaard van draadloze communicatiemiddelen voorzien zullen zijn, zodat iedereen overal met iedereen kan verbinden voor van alles en nog wat. Hoe mobiel(er) moet het nog worden... Ontwerp Maar niet alleen het mobiele gebruik is van invloed op de (verkleinde) vorm van de hardware. De vorm van een pc kan ook heel afwijkend zijn om extra functionaliteit toe te voegen, maar vaak ook gewoon uit esthetische overwegingen: omdat het er fraai uitziet. In de figuur hiernaast ziet u bijvoorbeeld een aangepast pc-ontwerp speciaal voor bediening met de hand via een touch screen. Door het scherm aan te raken bedient u de computer, maar er is nog wel een toetsenbord waarmee u handiger teksten kunt intypen dan via het scherm (want dat kán wel). En er is nog veel meer functionaliteit die van invloed is geweest op het ontwerp van de (draagbare) computer. Bijvoorbeeld om het apparaat in ruige omstandigheden te kunnen gebruiken (figuur hier links), vanwege de inklapbaarheid van de onderdelen (hieronder), of omdat het scherm naar de klant moet kunnen worden gedraaid of plat op het bureau moet kunnen liggen (rechts). Dat laatste was trouwens een eigenschap van de meeste tablet-pc’s, voordat Apple dat concept opnieuw vormgaf.
Modem
Smartphone
Gsm UMTS Bluetooth
3
4
HARDWARE
Designs die niets meer met (toegevoegde) functionaliteit te maken hebben, zijn er ook. En niet te weinig ook! Er zijn bijvoorbeeld strakke ontwerpen die in een moderne zakelijke omgeving niet zouden misstaan, of juist heel speelse ontwerpen met een persoonlijk tintje van de gebruiker. In veel gevallen handelt het hier om ‘case modding’, oftewel de hobby om voornamelijk de systeemkast maar ook de andere hardwarecomponenten van de pc geheel anders – en vaak zelfs met opzet lastig herkenbaar – vorm te geven. Bekijk bijgaande voorbeelden dan ook nauwkeurig om alle onderdelen te ontdekken.
Huis van de toekomst Dat de vormgeving u niet altijd direct het gevoel geeft dat u met een computer te maken heeft, uit zich ook op een andere manier. Steeds meer apparaten die oorspronkelijk helemaal geen computers waren, krijgen wel functies, onderdelen of netwerkverbindingen alsof het een pc betreft. Denk dan aan de zelfdenkende wasmachine, koelkast, robotstofzuiger (zie rechtsonder), hdrecorder of verwarmingsketel die u soms zelfs met uw smartphone via mobiel internet op afstand kunt beheren of aansturen. In feite zijn zulke voorbeelden ‘vermomde’ computers. Want microprocessoren kunnen eenvoudig en goedkoop worden ingebouwd in alles waar een stekker aan zit (en ook zonder). De ontwikkelingen op dit gebied staan niet stil en dus zal de vormgeving van pc's ook steeds aan verandering onderhevig zijn. Tja, en als u aan de buitenkant niet meer kunt zien dat een apparaat een chip bevat of eigenlijk zelfs een computer ís, weet u ondertussen misschien ook niet meer zeker hoe(veel) de computer ons leven al beheer(s)t ...
BESTURINGSSYSTEEM
Windows beëindigen A
ls u klaar bent met het werken op de computer, wilt u die natuurlijk uitzetten. Dat kunt u doen door het besturingssysteem af te sluiten en daarna het apparaat uit te schakelen. Al klinkt dat misschien wat vreemd in de oren: Windows moet u beëindigen via het Startmenu. De procedure om af te sluiten is namelijk een onderdeel van het besturingsprogramma en dat moet dus worden gestart als programma. En er is een belangrijke reden voor om het op die manier te doen. Tijdens het werken met Windows en de programma’s die op uw computer staan gebruikt het besturingssysteem op de achtergrond allerlei bestanden en procedures die voor u als gebruiker in principe niet zichtbaar zijn. Als u stopt kan het besturingssysteem deze zaken netjes afsluiten en alles weer opruimen.
M 2.1.1
Afsluiten De verschillende versies van Windows hebben allemaal een weer net wat andere manier van afsluiten: zo moet u in XP onder in het Startmenu kiezen Afsluiten voor de optie Uitschakelen... en bijvoorbeeld in verIn de klassieke weergave sie 7 heet die optie ‘gewoon’ Afsluiten. van Windows XP of de verVoordat Windows daadwerkelijk wordt afgesloten gelijkbare weergave van andere (oudezodat u de pc kunt afzetten, kan er nog een dialoogre) Windows-versies staat de optie om venster verschijnen (bijvoorbeeld in XP verschijnt af te sluiten onderaan. De optie heet er Uitschakelen, Computer uitschakelen dat standaard, maar in versie 7 niet), waarin u wordt of Afsluiten. gevraagd wat er moet gebeuren. U In Windows Vista en 7 kunt u de kunt dan kiezen andere manieren om te stoppen (in voor de optie die u wenst en Windows voert plaats van Afdirect die actie dan uit. Er zijn namelijk meerdere sluiten) kiezen vanuit manieren om uw pc-gebruik te beëindigen een submenu waarvan we hieronder de belangrijkste dat verschijnt bespreken. De genoemde opties komen niet als u op het in alle Windows-versies voor, maar dat ziet u knopje met het pijltje klikt dat achter de knop [Afsluiten] staat. snel genoeg.
*)
[+]
Slaapstand
Sluimerstand
De computer(sessie) wordt afgesloten waarbij de situatie van het huidige bureaublad wordt bewaard. Als u de computer later weer aanzet (soms is daarvoor zelfs een speciale schakelaar, vaak met een maantje er op), dan komt u terug in de situatie die u heeft achtergelaten toen u afsloot, dus met eventueel geopende programma’s. Dit is verreweg de snelste manier om de volgende keer weer aan de slag te gaan. Vergelijkbaar met de slaapstand, maar dan speciaal voor laptops (de optie ontbreekt op desktops). Hierbij wordt uw situatie op de harde schijf bewaard en schakelt het apparaat over naar een energiezuinige toestand zodat die de accu niet uitput.
Sessie
27
28
BESTURINGSSYSTEEM
Afsluiten
Vergrendelen Administrator
Opnieuw starten Afmelden
Hierdoor worden alle instellingen van de gebruiker opgeslagen en vervolgens wordt het besturingssysteem afgesloten. Daarna kunt u de computer daadwerkelijk uitzetten (dus de stroom uitschakelen), de meeste moderne computers doen dit zelf. Hierdoor sluit u de computer af voor gebruik door andere gebruikers. Alleen u (of de Administrator van de computer) kunnen deze vergrendeling opheffen. Spreekt voor zich. De sessie van de huidige gebruiker afsluiten. Eventueel is er ook een optie om direct weer aan te melden als een andere gebruiker.
Op sommige punten in de afsluitprocedure kunt u een knop [Annuleren] tegenkomen. Door daarop te klikken wordt uw Windows-sessie niet afgesloten en keert u terug naar het bureaublad. l Onderzoek in de Windows-versie van uw desktop of laptop welke moge-
lijkheden u heeft om af te sluiten. l Gebruik indien nodig de knop [Annuleren] om terug te keren naar de huidige sessie in Windows. l Open een venster en/of een programma naar keuze. l Breng uw computer – als dat mogelijk is natuurlijk – l Reactiveer de computer (slaapstand-schake-
i
laar, of anders gewoon de aan-schakelaar). Merk op dat het geopende venster/programma er nog staat.
Op welke manier u de computer ook afsluit, in ieder geval controleert het systeem of er soms nog programma’s geopend zijn met gegevens (zoals documenten die u heeft getypt of bewerkt) die u nog niet heeft bewaard. In dat geval zal u worden gevraagd om dat alsnog te doen.
Ondanks dat er bij Afsluiten of Slaapstand een controle is op nietbewaarde gegevens, is het verstandig om alles te bewaren vóór het afsluiten, je weet maar nooit…
in slaapstand.
Afmelden Een bijzondere manier om af te sluiten is via Afmelden Afmelden. Daarmee kunt u als huidige gebruiker afsluiten en een volgende gebruiker kan zich dan Account aanmelden, zonder dat Windows opnieuw start. Deze optie is van toepassing als op de computer meerdere gebruikers Update-melding (accounts) zijn gedefinieerd. We komen Bij de (automatische) uphier in een andere module op terug. dates van uw besturingssysteem kan het nodig
[+]
zijn dat u uw computer opnieuw op moet starten of niet direct af mag sluiten omdat er nog updatewerkzaamheden zijn. In de nieuwere versies van Windows kunt u dat aan de vorm van de knop [Afsluiten] zien omdat die dan een uitroepteken als waarschuwing bevat.
l Probeer
!
Zet de pc met een wat ouder besturingssysteem zoals 98 of XP liever niet direct uit met de schakelaar zonder eerst het besturingssysteem afgesloten te hebben: Windows kan dat opvatten dat als een stroomstoring, sluit bepaalde zaken niet goed af en ruimt geen tijdelijke bestanden en procedures op. Dat leidt er toe dat de volgende keer dat u de computer aanzet, bepaalde beveiligingsprocedures zoals Scandisk (controleren van de betrouwbaarheid van de harde schijf) opstarten om te voorkomen dat u gegevens verliest of om te controleren of zich geen beschadigingen hebben voorgedaan als gevolg van de vermeende stroomstoring. Als er écht een stoomstoring heeft plaatsgevonden, moet u deze procedure zéker laten uitvoeren. In dat geval checken trouwens ook de nieuwere Windows-versies een en ander.
de optie Afmelden of Andere gebruiker uit (als er meerdere gebruikersprofielen op uw computer ingesteld zijn).
KANTOORSOFTWARE
Office Z
bundels
akelijk gezien is een computer bijna niet meer weg te denken. De meeste werkplekken waar een bureau staat, zijn voorzien van een pc of een werkstation, meestal gekoppeld aan een netwerk. Er wordt nogal wat geschreven, gerekend, gecommuniceerd met de computer op de werkvloer. Voor al die werkzaamheden zijn programma's nodig: een tekstverwerker, een reken- of boekhoudprogramma, een e-mailprogramma, en ga zo maar door. In het verleden waren dat meestal toepassingen die van verschillende leveranciers kwamen, wellicht herinnert u zich de tijd nog wel van de topproducten WordPerfect als tekstverwerker, Lotus 1-2-3 als rekenprogramma en dBase als gegevensbeheerpakket, die allemaal van een andere softwareproducent afkomstig waren. Microsoft introduceerde eind vorige eeuw vrijwel gelijktijdig met zijn nieuwe, revolutionaire grafische besturingssysteem Windows ook dergelijke softwarepakketten. Maar behalve deze programma's als losse producten in de markt te zetten, bood men ook de mogelijkheid een hele verzameling met samenwerkende programma's aan te schaffen. De Officebundel was een feit! De marketingargumenten waren duidelijk: alle programma's van dezelfde maker betekent dat de bediening van de programma's grotendeels overeenkwam. Dus als je met de tekstverwerker Word kon omgaan, dan was het werken in presentatiepakket PowerPoint of in rekenpartner Excel eigenlijk een fluitje van een cent. En omdat bovendien de uitwisselbaarheid van gegevens en objecten tussen de onderdelen van de softwarebundel goed waren geregeld, stapten veel – vooral zakelijke – gebruikers al snel over op Microsoft Office. Dit heeft in ieder geval softwareproducenten als WordPerfect, Lotus (ondertussen door IBM ingelijfd) en Borland (dBase) vrijwel volledig uit de markt gedrukt. De successtory van geïntegreerde softwarebundels was daarmee begonnen. Microsoft was en is nog steeds marktleider op het gebied van de Office Suites. Begonnen met bundelversie 4.2/4.3 is Microsoft via Office 95, 97, 2000, 2002/XP, 2003, 2007, 2010 aanbeland bij Office 2013 (op het moment van dit schrijven, medio 2013) en nieuwe versies zullen ongetwijfeld volgen. Van veel versies van Office zijn meerdere varianten: van een Standaard Editie met Word, Excel, PowerPoint en Outlook en wat hulpprogramma's, tot meer omvattende bundels waarin ook Access (gegevensbeheer), FrontPage (webdesign), of Project (projectmanagement) zijn/waren opgenomen. Het succes werd natuurlijk ook gekopieerd. WordPerfect (ondertussen eigendom van softwareproducent Corel van het beroemde Corel!Draw) bracht een Suite uit met een tekstverwerker, een rekenbladprogramma (Quattro Pro, dat men ook had opgekocht) en Presentations. Lotus kwam met de SmartSuite op de markt waarin tekstverwerker AmiPro (later WordPro), Lotus 1-2-3 als
1
2
KANTOORSOFTWARE
spreadsheetprogramma, grafisch presentatiepakket Freelance en gegevensbeheerapplicatie Approach waren opgenomen. Het verloren marktaandeel aan Microsoft hebben ze daarmee echter nooit kunnen terugwinnen, al zijn sommige van de producten minstens zo goed als, of soms zelfs beter dan de Microsoft-tegenhangers. Open source
Uit de hoek van de open source software – programma’s die zijn ontwikkeld door enthousiastelingen die de hegemonie of monopolie van de gevestigde softwareproducenten willen doorbreken – kwam ook een ondertussen heel bekend alternatief: OpenOffice.org. De onderdelen van die bundel doen bepaald niet onder voor de commerciële producten en de lage kosten voor aanschaf (meestal gratis voor de thuisgebruiker) en support zijn voor velen – zowel zakelijk als particulier – reden genoeg om er hun dagelijkse pc-werkzaamheden mee te verrichten. Dat is dan ook de reden dat we in deze uitgave een ruime plaats voor deze kantoorbundel inruimen om u de vaardigheden rondom het werken met kantoorsoftware bij te brengen. Want u kunt gratis over de software beschikken (downloaden of installeren vanaf de eerste cd bij de gedrukte versie van deze uitgave). Op het moment dat we dit schrijven lijkt de OpenOffice-bundel versie 3 nog het meest op Office 2003 van Microsoft. Dus als u vaardig bent met OpenOffice 3 zult u ook met Office 2003 en de voorgangers prima uit de voeten kunnen. U weet wellicht al dat Microsoft vanaf Office 2007 een nieuwe gebruiksomgeving heeft geïntroduceerd met in plaats van menu’s en werkbalken voor de opdrachten een gereedschapskist in de vorm van een lint. Om u ook die manier van werken te demonstreren, bespreken we in deze uitgave de belangrijkste handelingen in Office 2010. Die zijn ook toepasbaar in versie 2013, want daarin is wat dat betreft nauwelijks iets veranderd. Onderdelen In een Officebundel moeten tenminste de volgende onderdelen voorkomen voor een ‘volledige’ dekking van de werkzaamheden op het zakelijke vlak (tussen haakjes de programma’s van de in deze uitgave besproken bundels): Tekstverwerken Documenten maken, al dan niet gebaseerd op standaardmodellen, met gebruikmaking van geavanceerde opmaakhulpmiddelen (Write, Word). Rekenen Tabellen met cijfers waarin bovendien formules en grafische voorstellingen kunnen worden gebruikt om relaties tussen de cijfers te leggen en idealiter prognoses en wat-alsanalyses te kunnen maken (Calc, Excel). Presenteren Presentaties – met multimediamogelijkheden zoals grafieken, afbeeldingen, schema's, geluid, animaties, video – van plannen, resultaten, en dergelijke (Impress, PowerPoint). Gegevensbeheer Verzamelen en beheren van gegevens zoals adressen, telefoonnummers, producten, orders, et cetera (Base, Access). Zaken die hier eigenlijk ook bijhoren zijn communicatie (mail, chat, social networks, en dergelijke), internet (surfen, web) en workflow (agenda, taken, relaties). Sommige daarvan zijn bijvoorbeeld in de Officebundel van Microsoft geregeld in Outlook. Dit deel van de zakelijke software zullen we natuurlijk ook op allerlei manieren aan de orde stellen.
