NOTITIE PREVENTIE LEGIONELLA
Lichtenvoorde, april 2007 E. Huitink, manager servicebureau
Status
Preventie Legionella Beleidsnotitie Auteur(s) E. Huitink, manager servicebureau Datum april 2007 Datum bespreking MT Datum vaststelling bestuurder Datum bespreking Centrale Verwantenraad Datum bespreking Cliëntenraad Datum bespreking Ondernemingsraad Datum evaluatie doelstelling Datum evaluatie beleid Effectbespreking van de totstandkoming van deze notitie
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
2
Inhoudsopgave Status .....................................................................................................................................2 Inhoudsopgave .......................................................................................................................3 Legionella...........................................................................................................................4 1. Omschrijving werkgebied ...........................................................................................4 2. Doel............................................................................................................................4 3. Definitie......................................................................................................................4 4. De werkwijze..............................................................................................................5 5. Verantwoordelijkheden ...............................................................................................7 6. Verwijzingen ..............................................................................................................7 Bijlage 1 Algemene informatielijst waterleidinginstallatiebedrijf ....................................8 Bijlage 2 Preventieve maatregelen ..................................................................................9 Bijlage 3 Standaard brief verhuurder.............................................................................10 Bijlage 4 Checklist voor risico analyse en voor risico-inventarisering tappunten ...........11 Bijlage 5 Criteria beheersmaatregelen (indien van toepassing n.a.v. de risicoanalyse) ...13 Bijlage 6 Voorbeeld van een aftekenlijst beheersmaatregel ...........................................14 Bijlage 7 Wat te doen bij mogelijke besmetting van water: ...........................................15
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
3
Legionella
1. Omschrijving werkgebied Deze procedure heeft betrekking op de gehele organisatie. 2. Doel Het doel van de procedure is het voorkomen en/of adequaat omgaan met de besmetting van de bacterie legionella.
3. Definitie De legionella bacterie Legionella bacteriën zijn staafvormige, beweeglijke bacteriën die alleen groeien in aanwezigheid van zuurstof. Ze komen wijd verbreid voor in oppervlaktewater. De Legionellabacterie vormt een probleem als zij zich heeft kunnen vermenigvuldigen. Dit kan plaatsvinden in water met een temperatuur tussen 25 en 55 graden Celsius. Hierbij kunnen grote aantallen bereikt worden als het water langere tijd stilstaat. Door sterke doorstroming kan aangroei van de bacterie worden voorkomen. Wanneer doorstroming niet in het hele warmwatersysteem kan plaatsvinden, kunnen plaatsen ontstaan waar het water blijft stilstaan (dode hoeken). Op deze plaatsen kan verdere nagroei plaatsvinden. Dit vormt een risico. De 'veteranenziekte' De 'veteranenziekte' is een ziekte die wordt veroorzaakt door de Legionella bacterie en die longontsteking tot gevolg kan hebben. De tijd tussen de besmetting en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen (de incubatietijd) is circa twee tot tien dagen. De ziekte begint met een snel opkomende hoofdpijn, spierpijn en een ziek gevoel, gevolgd door longontsteking met koorts boven 39 graden Celsius. De patiënt hoest en is soms kortademig. Een deel van de patiënten heeft last van braken en diarree. De ziekte kan zeer ernstige gevolgen hebben, maar is door directe toediening van de juiste antibiotica goed te behandelen. Als de Legionella-infectie niet of niet goed wordt behandeld kunnen patiënten komen te overlijden. De Legionella-griep Er is ook een lichtere vorm van Legionella-infectie, de Legionella-griep. De verschijnselen van de Legionella-griep zijn: Gedurende twee tot vijf dagen ondervindt men lichte griepachtige verschijnselen zoals: koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. Onderscheid met andere vormen van griep is eigenlijk niet te maken. De ziekte is in deze lichte vorm niet gevaarlijk, de klachten kunnen zonder behandeling overgaan. Logboek In het logboek worden alle gegevens, beheersmaatregelen en veranderingen rondom het Legionella beleid vastgelegd. Aanwezig in het logboek zijn: - Informatie en tekeningen van het waterinstallatiebedrijf - Plattegrond van de tappunten - Risicoanalyse - Beheersmaatregelen en aftekenlijsten Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
4
4. De werkwijze Locaties eigendom De Lichtenvoorde
-
Eenmalige uitvoering van een Legionella risico analyse door een adviesbureau (zie verwijzing); Het adviesbureau maakt een risicoanalyse op basis van installatietekeningen, schema’s, visuele inspecties en metingen; Het adviesbureau levert een documentatiemap af waarin de risicoanalyse, de beheersmaatregelen en het logboek zijn opgenomen; •
Jaarlijks wordt het logboek geëvalueerd. Verantwoordelijk hiervoor is de clustermanager. Veranderingen in het water installatiesysteem moeten gemeld worden bij het adviesbureau. Het adviesbureau zal daarna de veranderingen controleren op de risico’s. Daar waar nodig wordt het logboek bijgesteld.
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
5
Aanmaken van het logboek waarin is opgenomen: - Algemene informatie waterinstallatiebedrijf (bijlage 1); - Plattegrond waar de tappunten op aangegeven zijn; - De risico analyse (bijlage 4); - De te nemen beheersmaatregelen die voort komen uit de risico analyse; - Criteria beheersmaatregelen (bijlage 5); - Aftekenlijsten beheersmaatregelen (bijlage 6); - Preventiemaatregelen (bijlage 2); - Wat te doen bij besmetting van water (bijlage 7); •
Jaarlijks wordt het logboek geëvalueerd. Verantwoordelijk hiervoor is de clustermanager. Veranderingen in het water installatiesysteem worden gemeld aan het adviesbureau (zie verwijzing onder punt 6). Het adviesbureau zal daarna de veranderingen controleren op risico´s. Daar waar nodig worden de beheersmaatregelen bijgesteld.
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
6
5. Verantwoordelijkheden De werkgever Is verantwoordelijk voor het organisatiebreed ontwikkelen en invoeren en borgen van het Legionella beleid op grond van de arbowetgeving. De clustermanager Is verantwoordelijk voor toezicht, controle en borging van het Legionella beleid in zijn/haar cluster. En het beschikbaar stellen van middelen/materialen om het Legionella beleid naar behoren uit te voeren. De clustermanager Is verantwoordelijk voor: - het laten uitvoeren van een risico analyse; - het uitvoeren van de aanbevelingen die voort komen uit de risico analyse; - het up to date houden en evalueren van het logboek; - zorg dragen voor het onderrichten van medewerkers over werkmethoden rondom legionella; - Het inlichten van werknemers als blootstelling aan Legionellabacteriën kan optreden. 6. Verwijzingen Bij twijfel of er eventueel een Legionellabacterie aanwezig is in het waterinstallatie systeem, kun je het bureau C-mark te Heerenveen (via de Technische Dienst) een watermonster laten afnemen. Belangrijke adressen: Vitens B.V. Postbus 15 7000 AA Doetinchem Bezoekadres: Terborgsweg 136 7005 BD DOETINCHEM Fax 0314 328 234
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
Klantenservice Vitens: Telefoon 0900 0650 ma t/m vrijdag 8-17 uur email:
[email protected] Storingen 0800 0359 (gratis, 24 uur per dag, 7 dagen per week)
7
Bijlage 1 Algemene informatielijst waterleidinginstallatiebedrijf Algemene gegevens leidingwater installaties Algemene gegevens bedrijf/ instelling
Bedrijf/ instelling Adres Postcode & plaats
Contactpersoon & functie Telefoon Telefax E-mail Algemene gegevens onderzoek Datum beoordeling Bedrijf/instelling dat beoordeling uitvoert Frequentie van de beoordeling Naam beoordelaar
Algemene gegevens waterleidinginstallatie Bouwjaar installatie Laatste jaar aanpassingen installatie Tekeningen beschikbaar?
ja / nee / deels
Laatste revisiedatum tekeningen Tekeningen up-to-date?
Ja/ nee/ deels
Datum vorige beoordeling Logboek installatiebeheer aanwezig en op orde?
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
Ja/ nee/ opmerkingen;
8
Bijlage 2 Preventieve maatregelen
Legionella besmetting ontstaat door verdamping/verstuiving van besmet water en niet door het drinken van besmet water. De Legionella bacterie Legionellabacteriën zijn staafvormige, beweeglijke bacteriën die alleen groeien in aanwezigheid van zuurstof. Ze komen wijd verbreid voor in oppervlaktewater. De Legionellabacterie vormt een probleem als zij zich heeft kunnen vermenigvuldigen. Dit kan plaatsvinden in water met een temperatuur tussen 25 en 55 graden Celsius. Hierbij kunnen grote aantallen bereikt worden als het water langere tijd stilstaat. Door sterke doorstroming kan aangroei van de bacterie worden voorkomen. Wanneer doorstroming niet in het hele warmwatersysteem kan plaatsvinden, kunnen plaatsen ontstaan waar het water blijft stilstaan (dode hoeken). Op deze plaatsen kan verdere nagroei plaatsvinden. En dit vormt dan een risico. •
Weinig gebruikte tapkranen In elk gebouw zijn tapkranen te vinden die maar zelden worden gebruikt. Dit leidt tot langdurige stilstand van water in het leidingdeel naar die tapkraan. Ga voor jezelf eens na welke tapkranen minder dan eens per week worden gebruikt? Het is verstandig deze tapkranen regelmatig – b.v. wekelijks bij het schoonmaken - een halve minuut door te spoelen. Dat geldt dan zowel voor koud- als warmwaterkranen.
•
Vakantie Is er langer dan een week niemand aanwezig in het gebouw? Dan is het verstandig om op een aantal tapkranen het koude en warme water een minuut lang te laten stromen. Het gaat dan vooral om die tapkranen waarvan je het water – bewust of onbewust – binnen kan krijgen door verneveling. Denk hierbij vooral aan de keukenkraan, de wastafelkraan, de douche, het bad en de gevelkraan.
•
Warmwatertoestel Veelal kun je de tempratuur van het warmwatertoestel zelf regelen. Zorg ervoor dat op alle tapkranen het warme water tenminste een tempratuur heeft van 55˚ C heeft. Je kunt hier over het algemeen aan voldoen als je het warmwatertoestel afstelt op 60˚ C. Raadpleeg bij twijfel altijd het installatiebedrijf of de onderhoudsmonteur.
•
Tuinslang Een tuinslang die in de volle zon hangt kan flink opwarmen. Bij langdurige stilstand kunnen er zich onder invloed van de relatief hoge temperatuur bacteriën gaan ontwikkelen. Blootstellen aan dit water via kinderbadjes en tijdens het sproeien van de tuin is ongewenst. Om die reden wordt geadviseerd om in de zomerperiode een tuinslang – die niet dagelijks wordt gebruikt – eerst te spoelen.
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
9
Bijlage 3 Standaard brief verhuurder
Aan:
Datum: Plaats: Betreft: Preventie legionella Geachte verhuurder, Graag willen wij u op de hoogte brengen rondom het preventiebeleid van Legionella. Zoals u weet kan besmetting met de legionellabacterie ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid. Op grond van de ARBO-wetgeving heeft de werkgever een aantal verplichtingen, waaronder het regelen van een “preventiebeleid Legionella”. Dit geldt zeker voor de locaties waar zowel de medewerkers van De Lichtenvoorde werken als cliënten die er wonen of verblijven. Wij gaan er vanuit dat u als professioneel verhuurder op de hoogte bent en zich houdt aan de wetten en regels over het Legionella beleid, zowel ten aanzien van de algemene zorgplicht van elke eigenaar van een collectieve leidingwaterinstallatie als voor de deugdelijkheid van het beschikbaar gestelde leidingwater (artikel 4, eerste lid). Wij, als huurder, voelen ons verantwoordelijk voor het gebruiksbeheer (d.w.z. wij houden logboeken bij t.a.v. het doorspoelen van niet vaak gebruikte tappunten). Mocht onze aanname onjuist zijn dan kunnen wij ons voorstellen dat u met ons hierover een gesprek wilt aangaan. Bij vragen kunt u terecht bij ondergetekende. Met vriendelijke groet,
E. Huitink, manager servicebureau
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
10
Bijlage 4 Checklist voor risico analyse en voor risico-inventarisering tappunten Checklist voor risico analyse Maak een rondgang door de locatie. Vermeld op de plattegrond van de locatie de tappunten. Vul de tappunten en evt. risico’s in op onderstaand schema. Maak voor iedere beheersmaatregel een aftekenlijst aan. (zie bijlage 6) Stel een medewerker verantwoordelijk voor de uitvoering van de beheersmaatregelen. Locatie/plaats ( ruimte)
Tappunt/ toestel
Aansluiting op K=koudwater W=warmwater
Relevante aërosol(damp, verstuiving) vorming ja/nee
badkamer
bad
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
w
ja
Gebruikte frequentie
Beheers – maatregelen
D=dagelijks
(zie bijlage 5)
W=wekelijks M=maandelijks Z=zelden/nooit m
1 x per week spuien.
11
Checklist van geen/relevant/mogelijke aërosol (verstuiving/verdamping)vorming. Voorbeelden type tappunten die onder normale omstandigheden geen relevante hoeveelheden aërosolen (damp, verstuiving) leveren. Cl – closet (toilet) Ur - urinoir Wt – wastafelkraan (zonder douche) Kk – keukenkraan (zonder douche) Kh – kraan boven handenwasbakje Bk - barkraan Vwm – vulkraan voor (vaat)wasmachine Vd – vulkraan voor centrale verwarming
Voorbeelden type tappunten die relevante hoeveelheden aërosolen (damp, verstuiving) kunnen leveren. D - douche Dbk – badmengkraan met douche Dk – (vaatspoel)douche in keuken Dn/do – nood- of oogdouche Bsh – brandslanghaspel (*)
Voorbeelden van kranen of type aansluitpunten voor doeleinden waarbij mogelijk aërosol(damp, verstuiving) vorming kan plaatsvinden. Font – fontein in gebouw Bub – bubbelbad / whirlpool Hdr - hogedrukreiniger Sl - sproei(tuin)slang Kt - koeltoren Lb - luchtbevochtigers Zb – zwembad in gebouw
(*) Indien de afsluiter van de brandslang in gesloten stand wordt verzegeld is er geen bron van aërosolen. (keerklep)
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
12
Bijlage 5 Criteria beheersmaatregelen (indien van toepassing n.a.v. de risicoanalyse) Tappunt / locatie/ middel
Beheersmaatregel
Verantwoordelijk*
Brandslanghaspel
Keerkleppen 1 x per jaar controle
Clustermanager
Brandslanghaspel
Zegelcontrole 1 x per maand
Clustermanager
Brandslanghaspel zonder keerklep
Wekelijks spuien 3 minuten
Clustermanager
Waterleidingen en boiler
1 x per jaar controle:
Clustermanager is verantwoordelijk voor de check in offerte waterinstallatiebedrijf en/of verhuurder
Met keerklep
- kalkafzetting - sediment - biofilm
(in onderhoudscontract opgenomen)
Boiler
1 x per week temperatuur kijken Clustermanager of boiler afgesteld staat op 60˚C.
Douche
Bij weinig gebruik 2 x per week spoelen 1 minuut zowel warm als koud
Clustermanager
Weinig gebruikte tappunten
Wekelijks 2 minuten doorspoelen zowel warm als koud
Clustermanager
Logboek
Jaarlijkse evaluatie
Clustermanager
Logboeken moeten 5 jaar worden bewaard! Logboek
Drie jaarlijkse up date voor eigendommen van De Lichtenvoorde uitgevoerd door ALB (adviesbureau)
Clustermanager
*
de taken kunnen uiteraard gedelegeerd worden (denk aan huishoudelijk personeel)
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
13
Bijlage 6 Voorbeeld van een aftekenlijst beheersmaatregel
Aard Frequentie Betreft TP
Actie Temp.meting Temp.meting Temp.meting
Temperatuurscontrole tappunten ringwarm waternet en direct achter boilersystemen Wekelijks Keukenkraan (close-in boiler) Verantwoordelijk voor uitvoering Naam: Beheersmaatregelen Uitvoering Nr. uit lijst
Voorschrift normwaarde
9
min. 60o C.
9 9
Jaar: Week Paraaf
Resultaat
Week
Paraaf
1
27
o
2
28
o
3
29
o
min. 60 C. min. 60 C.
Temp.meting
9
min. 60 C.
4
30
Temp.meting
9
min. 60o C.
Temp.meting
9
5
31
o
6
32
o
min. 60 C.
Temp.meting
9
min. 60 C.
7
33
Temp.meting
9
min. 60o C.
Temp.meting Temp.meting Temp.meting
9 9 9
8
34
o
9
35
o
10
36
o
11
37
o
min. 60 C. min. 60 C. min. 60 C.
Temp.meting
9
min. 60 C.
12
38
Temp.meting
9
min. 60o C.
Temp.meting
9
13
39
o
14
40
o
min. 60 C.
Temp.meting
9
min. 60 C.
15
41
Temp.meting
9
min. 60o C.
Temp.meting Temp.meting Temp.meting
9 9 9
16
42
o
17
43
o
18
44
o
19
45
o
min. 60 C. min. 60 C. min. 60 C.
Temp.meting
9
min. 60 C.
20
46
Temp.meting
9
min. 60o C.
Temp.meting
9
21
47
o
22
48
o
min. 60 C.
Temp.meting
9
min. 60 C.
23
49
Temp.meting
9
min. 60o C.
Temp.meting Temp.meting
9 9
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
24
50
o
25
51
o
26
52
min. 60 C. min. 60 C.
Resultaat
14
Bijlage 7 Wat te doen bij mogelijke besmetting van water:
Eigendom
Huur
•
Als uit onderzoek blijkt dat er mogelijk legionella aanwezig is in het waterleidingsysteem meldt de clustermanager dit direct bij de directie. De directie meldt het incident bij de eigenaar van de installatie, deze handelt verder volgens voorgeschreven procedures;
•
De directie meldt het incident bij de GGD en volgt de aanwijzingen van de GGD op.
Notitie Preventie Legionella E. Huitink, mei 2007
15
