CMDZ
Erasmus Centrum voor Management Development in de zorg Vormingsplaats voor bestuurders en managers in de zorg
Podium
september 2011 Pauline Meurs zoekt inspiratie in Suriname
Solidariteit is toe aan herziening
Eelco Damen over de Master Class
Wat toezichthouders willen
Liefde voor Suriname Onze opleidingsprogramma’s mogen zich verheugen in een grote en constante belangstelling. Mooi samengestelde groepen bestuurders, aankomend bestuurders, professionals en managers tanken bij, leren en wisselen van gedachten. Dit succes motiveert ons om onze programma’s steeds te actualiseren en te verbeteren, en scherp te luisteren naar commentaren en suggesties. De goede respons daagt ons ook uit om nieuwe initiatieven te ontplooien. We doen mee met de sociale media en hebben een Twitter-account, we hebben op onze website een filmpje gezet van de succesvolle alumnidag over leiderschap (www.ErasmusCMDz.nl) en hebben onze website interactiever gemaakt. We willen ons contact met de alumni behouden, vandaar de alumnidagen die we vanaf nu jaarlijks zullen organiseren. Education permanente Ons wordt wel eens gevraagd of wij een visie, een missie of een strategie hebben, net als de zorgorganisaties waarover onze programma’s gaan. Wat is ons langetermijnperspectief, wat is onze positionering in de markt? Onze missie is bijdragen aan kwaliteit van bestuur. Onze visie is ons motto: leidinggeven(d) in de zorg. En dat laatste heeft soms verstrekkende gevolgen voor ons werk. Zoals onze beslissing om de Master of Health Business Administration (MHBA) van een internationale accreditatie te voorzien. ‘Leidinggevend zijn’ vraagt om internationale erkenning voor deze intensieve en waardevolle opleiding. De leergang Waarden van Zorg is ook van strategisch belang.
Als vervolg op de Master Class willen we bestuurders opnieuw een ontmoetingsplaats voor reflectie en bezinning aan bieden. Education permanente is bij ons een belangrijk adagium en daarom proberen wij in verschillende fasen van ieders loopbaan een mooi programma te bieden. Werkconferentie in Suriname Tot nu klinkt dit alles doordacht en beheerst. Maar we ontplooien vooral ook initiatieven waar we zelf blij van worden, waar we in geloven. Onder het motto: als wij er echt warm voor lopen, vinden we vast voldoende medestanders. En zo kan het gebeuren dat we begin volgend jaar naar Suriname gaan om met Nederlandse zorgbestuurders en experts een werkconferentie te houden met de Surinaamse zorgbestuurders. Thema’s zijn: specialisatie en concentratie van ziekenhuiszorg, kwaliteit en veiligheid en governance. We weten uit ervaring dat leren in een andere context en informatie uitwisselen met collegabestuurders uit andere landen veel nieuwe inspiratie oplevert voor beide partijen. Waarom dan Suriname? Omdat – ondanks de huidige president –
het een prachtig land is en blijft waarmee Nederland een onuitwisbare band heeft. En natuurlijk omdat mijn vader er vandaan komt en ik het daar fantastisch vind. Maar we gaan nog meer doen in Suriname: we bezoeken in het binnenland een mooi thuiszorgproject dat wordt ondersteund door Menzis en WoonzorgNederland en verblijven op het eiland Danpaati in een klein resort. Een belangrijk deel van de revenuen van dat resort worden gebruikt voor de financiering van de thuiszorg. Wellicht wordt een van onze volgende programma’s een week bezinnen in de binnenlanden van Suriname. We helpen de thuiszorg daar op peil te houden en doen inspiratie op om de zorg in Nederland nog beter en zorgzamer de maken. Pauline Meurs is directeur van het Erasmus CMDz
Nieuw leven voor bekende waarden
Het zorgstelsel loopt vast doordat het rust op waarden die inmiddels zijn versleten. Een nieuwe invulling van solidariteit is nodig, met meer ruimte voor verschillen. De gebruikelijke rituelen hebben weer plaatsgevonden. Het kabinet stelt vast dat de kosten van zorg de pan uit dreigen te rijzen. Verzekeraars nemen initiatieven om hun sturende rol te vergroten. In een Zuid-Frans conferentieoord sluit de hele zorgelite een akkoord dat later in Nederland openbaar wordt gemaakt. Meer concentratie en specialisatie met daarnaast een klassieke vorm van budgettering. Liberalen, professionals en bestuurders dromen gezamenlijk van collectieve maakbaarheid. Ze kunnen ook niet anders, omdat ze slechts de beheerders zijn van een stelsel dat hopeloos is vastgelopen in zijn eigen logica. Abstracte molochen Ondanks alle ideologie over marktwerking en terugtredende overheid is de kern van het zorgstelsel nog altijd gelijkheid en collectivisme. Dat waren ooit waarden, maar het
www.erasmuscmdz.nl
zijn nu slechts restanten van een verzorgingsstaatverleden dat door niemand meer als intrinsiek waardevol wordt ervaren. We betalen belasting en premie, maar zien dat niet meer als uitdrukking van zelf gekozen solidariteit. De noties van lotsverbondenheid, die ooit de pluri-forme verbanden van de verzuiling inspireerden, zijn met de ontzuiling teloorgegaan. De verbanden die er uitvoering aan gaven zijn anonieme en abstracte molochen geworden, of ze nu zorgverzekeraar, ziekenhuis, thuiszorgorganisatie of verpleeg-instelling heten. De waarde van gelijkheid is een dwang geworden in een samenleving die gefragmenteerd is. We hechten aan onze verschillen, ook als het gaat om de waarden die we koesteren, en aanvaarden niet dat die politiek worden genivelleerd in het een of andere bureaucratische stelsel. We gruwen van regelzucht, die echter onvermijdelijk is als het stelsel steeds nieuwe verschillen moet accommoderen. Revitaliseren Toch zit in deze sombere diagnose ook de glimp van een perspectief verscholen. Allerwegen zien we een zucht naar identiteit en betekenisgeving. In een globaliserende wereld is het belangrijker dan ooit om te weten waar we vandaan komen, wie we zijn en waar we heen willen. Maar we kunnen daarover niet langer een samenbindend verhaal vertellen. Om onze plek te bepalen zoeken we waarden die we met anderen kunnen delen – niet met álle anderen en evenmin
De waarde van gelijkheid is een dwang geworden
binnen een territorium. We wonen in wijk en wereld tegelijk. Collectivisme verdraagt zich daarmee slecht. Wat mogelijk is en blijft, zijn bodems in het bestaan die we politiek kunnen overeenkomen. Bestaanscondities die we willen garanderen aan alle leden van de politieke gemeenschap. Daarbovenop krijgt de samenleving weer ruimte om solidariteit zelf vorm te geven. In de zorg zal daarom het collectieve kleiner moeten worden. Het particuliere zal veel meer ruimte moeten krijgen. Dat zal solidariteit eerder revitaliseren dan ondermijnen. Waarden van zorg zijn slechts te realiseren als ze vorm krijgen in praktijken die recht doen aan verschillen. Alleen zo valt ook te ontsnappen aan de ijzeren logica van de collectieve lasten, die de waarden juist buiten beeld houdt. Paul Frissen is bestuursvoorzitter van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg en lid van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling. Hij is samen met Pauline Meurs verantwoordelijk voor de leergang ‘Waarden van Zorg’.
‘Erasmus CMDz is top of the bill’ Eelco Damen is een goede bekende van het Erasmus CMDz. De Amsterdamse zorgbestuurder zit in de adviesraad en heeft deelgenomen aan twee leergangen. Hij vindt het hoog tijd voor een vervolgprogramma. ‘Het CMDz mag wel wat actiever zijn met nieuwe opleidingen.’ Eelco Damen, bestuursvoorzitter van Cordaan, praat tien jaar na dato nog altijd enthousiast over zijn deelname aan de Master Class. “De Master Class is heel belangrijk geweest in mijn persoonlijke en professionele ontwikkeling. Er kwamen goede sprekers die in staat waren je perspectief als bestuurder fors te verruimen, buiten je eigen organisatie en je deelsector. De lezing van Paul Schnabel was voor mij bijvoorbeeld een eyeopener, zoals hij de ontwikkelingen in de zorg plaatste in het kader van demografische en sociaal-culturele ontwikkelingen. Ruud Lapré en Pauline Meurs waren steeds in staat om op een hoger niveau te reflecteren op de inbreng van deelnemers, zodat je dacht: hé, hier is nog veel méér over te bedenken.” Waarden Vandaar dat de Amsterdamse bestuurder na vijf jaar opnieuw aanschoof in de Rotterdamse collegebanken, voor de eerste aflevering van Waarden van Zorg. “De opleiding had een positief schokeffect op alle deelnemers: waar gaat het nu eigenlijk om in de zorg en hoe geef je die waarden vorm? Dan gaat het over visie en leiderschap, in plaats van dat je als bestuurders een soort kasbewaarder bent of alleen wordt afgerekend op het kwaliteitssysteem.”
‘De Master Class is heel belangrijk geweest in mijn ontwikkeling’
Juist omdat hij de programma’s van het Erasmus CMDz zo hoog aanslaat, vindt hij dat het instituut meer zou moeten vernieuwen en uitbreiden. “Het CMDz is top of the bill, maar dat moeten ze ook blijven. De ontwikkelingen in de zorg gaan zo snel dat ze grotere sprongen moeten maken. Dat bedoel ik stimulerend, niet verwijtend. Bijvoorbeeld aandacht besteden aan internationale ontwikkelingen.” Een ander idee van hem wordt waarschijnlijk binnenkort werkelijkheid: een programma over besturen in de langdurige zorg. De vraagstukken daar verschillen wezenlijk van die in ziekenhuizen, vindt Damen. “In onze sector spelen vragen als: hoe kunnen we voor de zorg thuis het beste samenwerken met huisartsen? Moeten wij nog wel zelf bouwen als wonen en zorg worden gescheiden? Ik heb behoefte aan specifieke aandacht voor zulke onderwerpen en ik hoor dat ook van collega’s.” Sneller groeien Niet alleen inhoudelijk, ook in omvang mag het Erasmus CMDz van hem sneller groeien. De vraag naar bepaalde opleidingen is nu groter dan
het aanbod. “Het CMDz zegt dat het niet wil afwijken van zijn kwaliteitsstandaard, die bepaald wordt door de sprekers. Maar je kunt ook op zoek gaan naar een tweede persoon met dezelfde kwaliteit die het traject ook kan aanbieden.” Verbinding Damen zit in de adviesraad van het instituut als bestuurslid van de NVZD. De vereniging van bestuurders in de zorg financiert de leerstoel Management van instellingen in de gezondheidszorg. Damen ziet legio mogelijkheden voor een inniger samenwerking. Zoals een gezamenlijke invulling van het NVZD-jaarcongres met een openingsspeech door de bijzonder hoogleraar, en input vanuit de vereniging voor onderzoeksvragen. “Onze leden weten als geen ander tegen welke vragen bestuurders aan lopen. Zo kunnen we de verbinding tussen wetenschap en praktijk veel sterker maken.”
Sparren maakt bestuurder geliefd Toezichthouders
Wat waarderen toezichthouders en managers in hun raad van bestuur? Financieel inzicht scoort hoog, maar ook het laten zien van bestuurlijke dilemma’s, blijkt uit onderzoek van Hanke Lange. Bestuurders van zorginstellingen opereren in een ingewikkeld veld van verwachtingen. Waarop is de waardering van hun omgeving nu vooral gebaseerd? Dat vroeg ik 115 leden van raden van toezicht en 155 directeuren en managers bij circa 40 instellingen. Wat geeft de doorslag in hun waardering voor de raad van bestuur in de komende jaren? Raden van toezicht vinden het belangrijk dat zij deelgenoot worden gemaakt van de bestuurlijke dilemma’s en risico’s. Zij willen niet alleen door middel van kwantitatieve overzichten worden geïnformeerd over wat al gebeurd is. Ze willen samen met de bestuurder kunnen wikken en wegen, om zo waarde toe te voegen aan diens standpuntbepaling en besluitvorming. Ze wensen geen onaangename verrassingen. Gezonde financiën Natuurlijk vinden toezichthouders het ook essentieel dat het bestuur een strategie met draagvlak ontwikkelt en daarbij scherp in de gaten houdt waartoe de instelling op aarde is. Een gezonde financiële situatie geldt als een conditio sine qua non en staat begrijpelijkerwijs hoog op de prioriteitenlijst. Opmerkelijk is het doorslaggevende belang dat de toezichthouders hechten aan een uitstekende bemensing van de sleutelposities in de instelling.
wensen geen onaangename verrassingen
Zij zien een sterk management als countervailing power ten opzichte van het bestuur en als ‘garantie’ dat een gedragen strategie ook echt kan worden geïmplementeerd. Vooral toezichthouders die te maken hebben met een eenkoppige raad van bestuur zetten dit punt hoog in hun top-5 voor de komende jaren. Ruimte Directeuren en managers van het tweede echelon verwachten deels hetzelfde van hun bestuurders. Ook zij willen dat het bestuur zorg draagt voor een gezonde financiële situatie, hoewel velen aangeven daarvoor ook zelf een voorname verantwoordelijkheid te hebben. Ook zij willen dat de raad van bestuur zorgt voor een deugdelijke strategie die op steun kan rekenen in huis. En ook zij willen delen in de bestuurlijke dilemma’s – een uitkomst waarop de 55 bestuurders, die in dit onderzoek participeerden, niet hadden gerekend. Maar de managers leggen daarnaast eigen accenten. Ze waarderen een bestuur dat hun alle ruimte biedt om hun eigen verantwoordelijkheden
waar te maken en hun werk met plezier te kunnen doen. En zij kijken door een speciale bril naar hun bestuur: beschikken onze bestuurders over het karakter, de kennis en de kunde om de specifieke problematiek van onze instelling te tackelen? Druppel De onderzoeksresultaten geven bestuurders een extra kader voor het managen van de verwachtingen. Een raad van bestuur die voldoet aan het legitieme verwachtingspatroon van de voornaamste stakeholders, schept vertrouwen dat tegen een stootje kan. Voor een voordeel van de twijfel dat niet abrupt verdampt. Zo voorkomt de bestuurder dat een incident, of een aanvaring met de raad van toezicht of het managementteam, de druppel wordt die een emmer doet overlopen. Hanke Lange is organisatieadviseur en gastdocent bij de Master Class en Top Class van het Erasmus CMDz.
Programma’s
> > > Congres voor vrouwelijke leiders Om de steeds grotere groep vrouwelijke leidinggevenden in de gezondheidszorg te inspireren en te verbinden, organiseert Match & Mentor samen met de KNMG het congres Vrouwelijke Leiders in de Zorg. Onderwerpen zijn onder meer strategische trends, leiderschap, het politieke spel en netwerken. Onder de sprekers zijn Edith Schippers, Louise Gunning, Cathy van Beek en Diana Monissen.
17 november 2011 Euroko Conference Centre Zeist www.vrouwelijkeleidersindezorg.nl <<<
start
27.09.2011
Executive Course Health Service Excellence start 04.10.2011
Leergang Financieel Bestuur in de zorg start 28.09.2011
Waarden van zorg
Academische leergang Zorg Management start 16.03.2012
Master of Health Business Administration start 20.06.2012
Voor in de agenda
start
20.10.2011
Top Class
start
13.01.2012
> 29 maart 2012 • Studiedag Financieel Bestuur > 21 juni 2012 • Master Class Alumnidag > 4 november 2011 • Master of Health Business • Administration Alumnidag ------------------------www.erasmuscmdz.nl http://linkd.in/pHtwWG http://twitter.com/erasmuscmdz
Erasmus CMDz is een onderdeel van het instituut Beleid & Management Gezondheidszorg van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Debbie Saul foto’s Dick Barendsen en Yvonne Witte drukwerk LenoirSchuring
Master Class
Colofon Dit is een uitgave van Erasmus CMDz 2011 tekst Erasmus CMDz eindredactie Krista Kroon grafisch ontwerp
CMDZ
