C e v o r A. Kansen voor risicogroepen onder werkzoekenden op tewerkstelling als bediende. Brussel. Onderzoek op basis van bestanden van Actiris

CevorA

Kansen voor risicogroepen onder werkzoekenden op tewerkstelling als bediende Brussel Onderzoek op basis van bestanden van Actiris

Studiedienst Brussel, mei 2008

www.cevora.be

Inhoud 1

Methodologie en bronnen

1.1

Toegepaste methodologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

1.2

Beschrijving van de gebruikte bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4 1.2.5 1.2.6

Niet-werkenden en geplaatste werkzoekenden en vacatures (2000-2006) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Niet-werkende werkzoekenden (NWZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Vacatures (V) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Geplaatste werkzoekenden (GWZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Ervaring van de werkzoekenden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Talenkennis van de werkzoekenden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2

Vraag en aanbod op de Brusselse arbeidsmarkt

2.1

Het aanbod: de werkzoekenden die ingeschreven zijn bij Actiris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

2.2

De vraag: de vacatures ontvangen door Actiris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

3

Risicofactoren op de arbeidsmarkt

3.1

Methodologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

3.2

Opleidingsniveau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

3.2.1 3.2.2 3.2.3

Plaatsingen en opleidingsniveau : globale analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Plaatsing volgens beroepsgroep en specifiek beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

3.3

Beroepservaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

3.3.1 3.3.2 3.3.3

Plaatsingen en ervaring : globale analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Plaatsingen en ervaringsniveau – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

3.4

Talenkennis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

3.4.1 3.4.2 3.4.3

Plaatsingen en talenkennis : globale analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Plaatsingen en talenkennis – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

3.5

Leeftijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

3.5.1 3.5.2 3.5.3

Plaatsingen en leeftijd : globale analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Plaatsingen en leeftijd – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

3.6

Geslacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

3.6.1 3.6.2 3.6.3

Plaatsingen en geslacht: globale analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Plaatsingen en geslacht – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Kansen op tewerkstelling in bediendeberoepen

1

Inhoud (vervolg) 3.7

Nationaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.7.1 3.7.2 3.7.3

Plaatsingen en nationaliteit : globale analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Plaatsingen en nationaliteit – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

4

Beroepenklassement

4.1

Beroepen die tewerkstellingskansen bieden aan risicogroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

4.2

Beroepen die tewerkstellingskansen bieden aan risicogroepen en knelpuntfuncties . . . . 68

4.3

Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

5

Onderliggende relaties tussen risicofactoren

5.1

Cumulatie van risicofactoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

5.2

Klassement van de risicofactoren: welke factor is het meest doorslaggevend voor plaatsing ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

5.2.1 5.2.2

Een globaal klassement van de risicofactoren volgens hun belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Enige nuance is op zijn plaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

6

Algemeen besluit

6.1

Risicofactoren in Vlaanderen en Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

6.2

Zeven risicofactoren in Brussel en Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4 6.2.5 6.2.6 6.2.7

Opleiding : een diploma werkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ervaring : essentieel voor aanwerving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leeftijd : oudere werkzoekenden altijd een moeilijke situatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Talenkennis : meertaligheid is een troef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Herkomst : migranten hebben het moeilijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vrouwen : stereotypes bevestigd in Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkloosheid : hoe langer hoe moeilijker te doorbreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.3

Welk beroep voor welke risicogroep ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

6.4

Strategieën om risicogroepen op te leiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Bijlagen

2

Bijlage 1 : Codes en beroepen per beroepsgroep Bijlage 2 : Gewenste en gezochte beroepen Bijlage 3 : Gebruikte methodologie voor het klassement van de beroepen


80 80 80 82 82 83 84

Voorwoord Sinds 2004 zit de Belgische economie weer in de lift. Vooral in Vlaanderen heeft zich dat laten voelen in een hogere werkzaamheidsgraad en in een daling van de werkloosheid. De eerste heeft betrekking op het aandeel mensen op beroepsactieve leeftijd dat werkt, de werkloosheidsgraad bekijkt het aandeel mensen dat actief op zoek is naar een job (in dit onderzoek ingeschreven als niet werkende werkzoekende bij de gewestelijke bemiddelingsinstanties). In Vlaanderen is het aantal bij de VDAB ingeschreven werkzoekenden sinds 2004 gedaald om een dieptepunt te bereiken in oktober 2007 (Trendrapport Vlaamse arbeidsmarkt). In Brussel is de situatie verslechterd en in Wallonië is ze constant gebleven. Aan het einde van 2007 waren de arbeidsmarktberichten ook voor Wallonië hoopgevender (Trendrapport 20071). Tegelijkertijd, en deels daarmee samenhangend, wordt de arbeidsmarkt steeds meer geconfronteerd met kraptes. Met de economische groei neemt de vraag naar arbeidskrachten toe en de beschikbare reserve daalt, door grotere tewerkstellingsmogelijkheden maar ook door de vergrijzing van de bevolking. De arbeidsmarkt blijft dus, ondanks de economische groei, roepen om activerende maatregelen. Beleidsmakers weigeren (terecht) een houding van zelfgenoegzaamheid aan te nemen. De arbeidsmarkt heeft nood aan structurele en activerende maatregelen. Die activeringsacties richten zich vooral op de risicogroepen op de arbeidsmarkt. Diverse acties zien het daglicht, gaande van een activering van oudere werkzoekenden (generatiepact, promotie van leeftijdsbewust personeelsbeleid), over de activering van allochtonen (gerichte acties die zich exclusief richten op de activering en aanwerving van allochtonen) tot de activering van arbeidsgehandicapten. In die activerende maatregelen staat een voortdurende competentie-ontwikkeling centraal. Werknemers en werkzoekenden moeten inzetbaar zijn en blijven op de snel veranderende arbeidsmarkt. De risicogroepen op de arbeidsmarkt roepen daarbij om speciale aandacht. Sectorale opleidingsfondsen hebben daarin een faciliterende en drempelverlagende rol. Die drempelverlagende rol is er niet alleen voor de werkgevers, maar ook voor de werknemers en de werkzoekenden. Als vormingsinstelling van het Aanvullend Nationaal Paritair Comité van de Bedienden, heeft Cevora al sinds haar oprichting de nodige aandacht besteed aan de facilitering en drempelverlaging voor deelname aan opleiding van specifieke doelgroepen die het moeilijker hebben op de arbeidsmarkt. We denken daarbij aan laaggeschoolden, jongeren, ouderen, langdurig werklozen, … Cevora wil ook in de veranderende arbeidsmarkt met de toenemende aandacht voor activering en levenslange competentie-ontwikkeling die accenten blijven leggen opdat de middelen die haar ter beschikking gesteld worden bij die personen terecht komen die ze het meest nodig hebben. Ter voorbereiding en ondersteuning van die acties voert het vormingsfonds van het ANPCB onderzoek uit. In de huidige arbeidsmarkt is het vooral belangrijk om te weten welke risicogroepen op de arbeidsmarkt het momenteel nog moeilijk hebben (of misschien zelfs moeilijker dan voorheen). Op die manier kunnen doelgroepgerichte acties op een efficiënte manier opgezet worden.

1

Herremans W., Djait F. & Jacobs M. (2007), Trendrapport Vlaamse arbeidsmarkt, Leuven: Steunpunt WSE


3

De studiedienst van Cevora heeft in voorliggende studie gebruik gemaakt van externe bronnen om na te gaan welke de kansen van bepaalde risicogroepen zijn op het vinden van een job als bediende in de privé-sector. In tegenstelling tot voorgaande jaren kan geen vergelijking gemaakt worden met de situatie in Wallonië. De studiedienst kon enkel beschikken over vergelijkbare databestanden van de VDAB en Actiris. De onderzoekresultaten werden samengebundeld in twee parallelle rapporten voor de respectievelijke gewesten. Zonder de bereidwillige medewerking van de openbare bemiddelingsdiensten (VDAB en Actiris) en hun respectievelijke studiediensten had deze studie nooit tot stand kunnen komen. We wensen hen dan ook uitdrukkelijk te bedanken. René Spaey Directeur Cevora

4


1

Methodologie en bronnen 1.1 Toegepaste methodologie De doelstelling van deze studie is enerzijds de ‘risicogroepen’ te identificeren op de arbeidsmarkt – d.w.z. de categorieën van personen die meer moeilijkheden ondervinden om een job te vinden – en anderzijds de aandacht te vestigen op de tewerkstellingskansen voor deze groepen in bediendeberoepen in de privésector. Daartoe hebben wij gebruik moeten maken van gegevensbestanden met de karakteristieken van de kandidaten voor een baan in de privésector, de karakteristieken van de aangeworven personen en een beschrijving van de vacatures. We hebben een beroep gedaan op Actiris (de Brusselse dienst voor arbeidsbemiddeling) om de gegevensbestanden te bekomen met de niet-werkende werkzoekenden, de geplaatste werkzoekenden en de vacatures in de laatste twee jaar. Hoewel de informatie van deze gegevensbestanden geen perfect beeld geeft van de realiteit op de arbeidsmarkt (door de afwezigheid van gegevens over de werkende personen op de arbeidsmarkt die van werkgever veranderen), laat een dergelijke analyse toe om er enkele tendensen uit af te leiden en de tewerkstellingskansen te identificeren voor de werkzoekenden die ingeschreven zijn bij Actiris in Brussel. Bovendien bevatten de bestanden die voor dit onderzoek gebruikt worden enkel informatie over de vacatures voor bediendeberoepen in de privésector en over de werkzoekenden die minstens als eerste beroepsaspiratie een bediendeberoep in de privésector hebben opgegeven. Het segment van de arbeidersberoepen en ook dat van de beroepen in de non-profitsector blijven hier volledig buiten beschouwing. Tot slot merken we op dat we enkel informatie hebben over de vacatures waarvoor de gewestelijke bemiddelingsinstanties informatie hebben over de finaal aangeworven werkzoekende. Daardoor kunnen de conclusies van deze studie moeilijk veralgemeend worden voor de volledige arbeidsmarkt; de analyses en interpretaties van de tendensen zullen enkel gelden voor de werkzoekenden die nog niet actief zijn op de arbeidsmarkt. Aangezien een van de opdrachten van Cevora erin bestaat om opleidingen te organiseren voor werkzoekenden, blijkt een dergelijke analyse echter wel voldoende relevant. De verschillende gegevensbestanden die werden gebruikt, zullen worden beschreven in dit eerste deel van de studie. Voor de niet-werkende en geplaatste werkzoekenden beschikken wij over de volgende informatie: gewenst beroep, opleidingsniveau, leeftijd, geslacht, nationaliteit, ervaring en niveau van talenkennis. Voor de vacatures beschikken we over het type beroep, het feit of de vacature al dan niet ingevuld werd, het vereiste opleidingsniveau en het niveau van talenkennis. De doelstelling zal dus zijn om de verschillende factoren (opleidingsniveau, leeftijd, geslacht, nationaliteit, ervaring en niveau van talenkennis) te analyseren en zo na te gaan of ze een invloed uitoefenen op de plaatsing van de werkzoekenden. Een analyse per beroepsgroep en per specifiek beroep laat toe om tewerkstellingskansen aan te stippen voor groepen die geïdentificeerd zijn als ‘risicogroepen’.


5

I

Deze studie wordt in 4 fasen uitgevoerd. In een eerste fase beschrijven we de vacatures en de algemene karakteristieken van de (niet-werkende) werkzoekenden in Brussel om zo een totaalbeeld te krijgen van de Brusselse arbeidsmarkt en van de eventuele spanningen die op die markt zouden kunnen bestaan. In een tweede fase vergelijken we de karakteristieken van de geplaatste werkzoekenden (GWZ) met deze van de niet-werkende werkzoekenden (NWZ) om de factoren te identificeren die een invloed zouden kunnen hebben op de plaatsing (opleidingsniveau, leeftijd, enz.). Voor elk van de factoren kunnen de groepen met lagere plaatsingskansen in een categorie van een factor (bvb. maximale opleidingsniveau lager onderwijs) bijgevolg beschouwd worden als ‘risicogroepen’ en wordt de geïdentificeerde categorie aangegeven als een ‘risicofactor’. Op basis van de analyse van de plaatsingsgraad (aandeel van de geplaatste werkzoekenden in het totaal aantal) stippen wij de beroepsgroepen en specifieke beroepen aan waarin de risicogroepen een baan hebben gevonden. De vergelijking tussen de vacature-eisen en de karakteristieken van de geplaatste werkzoekende biedt bovendien interessante informatie over de problematiek van verdringing en overvraging. De methodologie die werd gebruikt om de karakteristieken van de GWZ en de NWZ te vergelijken zal in het begin van dit hoofdstuk worden beschreven. Het derde deel stelt de beroepen voor die de beste tewerkstellingsperspectieven bieden voor werkzoekenden die een of meerdere risicokenmerken vertonen. Om een rangschikking op te maken van deze beroepen hebben wij een gewogen globale score berekend die rekening houdt met de plaatsingsgraad voor elk van de risicofactoren en met het aantal geplaatste werkzoekenden. De resultaten van deze analyse van de tewerkstellingskansen voor risicogroepen vergelijken we vervolgens met de analyses uitgevoerd door Actiris betreffende het knelpuntkarakter van de beroepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2006. De combinatie van deze twee criteria – tewerkstellingskansen voor risicogroepen en knelpuntberoep of niet – laat toe de beroepen te identificeren die enerzijds tewerkstellingsperspectieven bieden voor risicogroepen en anderzijds moeilijk worden ingevuld door de werkgevers. In het kader van de activiteiten van Cevora zou een betere opleiding van werkzoekenden in deze beroepen niet enkel meer perspectieven bieden aan werkzoekenden met risicofactoren, maar zou het in een zekere mate eveneens een antwoord bieden op het probleem van het gebrek aan gekwalificeerd personeel in bepaalde beroepen. In een laatste deel schatten we de plaatsingskansen van de werkzoekenden in volgens hun karakteristieken op basis van een logistische regressie. Door deze analyse kunnen we nagaan in welke mate de verschillende geïdentificeerde risicofactoren een invloed hebben op de plaatsing van de werkzoekenden, deze invloed meten en de interacties identificeren tussen factoren die significant zijn.

6



1.2 Beschrijving van de gebruikte bronnen Bij de realisatie van deze studie over de tewerkstellingskansen voor sociaal-economisch benadeelde groepen hebben wij gebruik gemaakt van de gegevensbestanden van Actiris betreffende enerzijds de niet-werkende werkzoekenden op 31 december 2006 en anderzijds de vacatures en de geplaatste werkzoekenden ten opzichte van deze vacatures in de loop van 2005 en 2006. De studie herneemt bovendien ook de resultaten van de vorige jaren (2000 tot 2004). Deze gegevens geven uiteraard geen volledig beeld van de realiteit op de arbeidsmarkt, zowel aan de kant van het aanbod als die van de vraag, maar de studie geeft wel enkele trends en aandachtsgebieden aan. Aangezien Cevora opleidingen aanbiedt voor werkzoekenden, zijn de resultaten van deze studie – die de gegevensbestanden analyseert van werkzoekenden die ingeschreven zijn bij Actiris – bovendien heel relevant. Gezien de aard van de activiteiten van Cevora is ervoor gekozen enkel de tewerkstellingsperspectieven te bestuderen voor bediendeberoepen in de privésector. Bijgevolg is een selectie gemaakt om enkel die beroepscodes op te nemen die verbonden zijn aan een bediendeberoep in de privésector; bedienden in de non-profitsector worden niet in aanmerking genomen. Sinds 2006 gebruikt Actiris een nieuwe beroepennomenclatuur om de beroepsaspiraties, de beroepservaring en het beroep dat wordt gezocht door de werkgever te definiëren en dit om het aantal gebruikte beroepscodes te verminderen en de benaming van bepaalde beroepen te preciseren. In de praktijk is de nieuwe codificatie opgenomen in de gegevens bekomen voor deze nieuwe studie, zowel voor de gegevens van 2005 als die van 2006. Een nauwkeurige vergelijking van de resultaten voor plaatsingen per specifiek beroep met die van de voorgaande jaren zal daarom niet opportuun zijn.

1.2.1 Niet-werkende en geplaatste werkzoekenden en vacatures (2000-2006) Op 31/12/2006 waren 39 974 werkzoekenden die een bediendeberoep wensten, ingeschreven bij Actiris. Hiertegenover staat dat in de loop van 2006, er 5 305 vacatures bij Actiris binnen kwamen waarvan er 3 383 werden ingevuld. Voor 922 geplaatste werkzoekenden kon Actiris een direct verband vaststellen tussen vacature en werkzoekende. Tabel 1.1 Niet-werkende en geplaatste werkzoekenden en vacatures (2000-2006) 2000

Niet-werkende werkzoekenden

Geplaatste werkzoekenden

1616

Vacatures Ingevulde vacatures

2001

32.621 1.204

4.985

2002

866

5.298

2003

38.117 1.008

3.910

2004

3.298

2005

2006 39.974

983

937

992

4.106

3.980

5.305

2.733

3.383

Bron: Actiris database werkaanbiedingen en niet-werkende werkzoekenden 2005-2006

In vergelijking met 2002 is het aantal niet-werkende werkzoekenden duidelijk gestegen in 2006 (+18%). Het aantal vacatures die werden verstuurd naar Actiris blijft echter in de buurt van dat van 5 jaar eerder.


7

I

De volgende tabel onderzoekt per beroepsgroep de dekkingsgraad van de werkzoekenden die via Actiris geplaatst zijn – en waarvoor de karakteristieken van de kandidaat gekend zijn – ten opzichte van de ingevulde vacatures. Het verband tussen het aantal GWZ en de ingevulde vacatures laat namelijk toe om de representativiteit van de bekomen gegevens te evalueren ten opzichte van het totaal aantal vacatures die ingevuld zijn, ongeacht of dit gebeurde via bemiddeling van Actiris of niet3. De tabel geeft per beroepsgroep het aantal vacatures weer die verstuurd zijn naar Actiris, het percentage ingevulde vacatures en de dekkingsgraad. Tabel 1.2 Geplaatste werkzoekenden en vacatures (2005-2006) 2005

2006

Aantal vacatures

Ingevulde vacatures / Vacatures

Boekhouders

181

70,7%

30,5%

249

53,8%

35,1%

Diversen

327

77,4%

36,8%

474

63,1%

35,8%

Informatici

397

52,6%

32,1%

733

57,8%

20,3%

Ingenieurs

136

51,5%

20,0%

236

50,0%

10,2%

Vertegenwoordigers

188

52,7%

23,2%

230

49,6%

27,2%

Verantwoordelijken

286

68,2%

33,3%

371

67,9%

36,9%

Specifiek

366

77,6%

29,9%

523

69,6%

35,2%

Technici

310

57,4%

31,5%

463

57,0%

18,6%

1099

76,6%

43,1%

1359

70,5%

34,1%

690

68,8%

27,8%

667

68,4%

24,1%

3980

68,7%

34,3%

5305

63,8%

29,3%

Transversaal Verkopers Totaal

GWZ / Ingevulde vacatures

Aantal vacatures

Ingevulde vacatures/ Vacatures

GWZ / Ingevulde vacatures

Bron: Actiris database werkaanbiedingen en plaatsingen 2005-2006

Volgens het beschouwde jaar is het profiel van 30 tot 34% van de aangeworven personen gekend. Verschillende redenen kunnen aan de basis liggen van het verschil tussen het aantal geplaatste werkzoekenden en de ingevulde vacatures: de consulenten van de dienst arbeidsbemiddeling hebben het verband niet gelegd tussen de vacature en de geplaatste persoon, de werkgever heeft geweigerd om de naam te geven van de aangeworven persoon, of de vacature werd ingevuld door een persoon die al actief was op de arbeidsmarkt.

1

8

Het aantal GWZ in 2006 bedraagt 990, want 2 werkzoekenden werden geplaatst in een beroep dat niet opgenomen is in onze lijst van beroepen onder het statuut van bediende in de privésector.



Actiris beschikt over relatief minder informatie over het profiel van de aangeworven personen voor de beroepen van informaticus, technicus, ingenieur, vertegenwoordiger en verkoper voor de twee beschouwde jaren. Voor deze studie zullen we ervan uitgaan dat deze groepen meer dan andere groepen een beroep hebben gedaan op de ‘actieve’ arbeidsmarkt om kandidaten te vinden. Men mag echter niet vergeten dat het aantal observaties in het gegevensbestand van de GWZ ook kan afhangen van andere factoren (zoals een gebrek aan duidelijkheid bij de consulent of de weigering van de werkgever om de naam van de aangeworven persoon door te geven).

1.2.2 Niet-werkende werkzoekenden (NWZ) De weerhouden werkzoekenden zijn de werkzoekenden die op 31/12/2006 ingeschreven waren bij Actiris en waarvan de eerste beroepsaspiratie een bediendeberoep was in de privésector. Voor elk van de NWZ beschikken wij over de volgende gegevens: - Gewenst beroep Een overzicht van de beroepscodes en benamingen van de beroepen die opgenomen zijn in deze studie vindt u in bijlage 1 van deze studie. Ze zijn gegroepeerd volgens deze rangschikking, per beroepsgroep: ingenieurs, tekenaars/technici, boekhouders, informatici, vertegenwoordigers, verkopers, verantwoordelijken, transversaal uitvoerende bedienden, sectorspecifiek uitvoerende bedienden, diversen. - Opleidingsniveau Aan elke werkzoekende wordt een opleidingsniveau toegekend uit de volgende 7 mogelijkheden: lager onderwijs, lager secundair onderwijs, hoger secundair onderwijs, niet-universitair hoger onderwijs, universitair onderwijs, leerovereenkomst (opgenomen in de categorie ‘hoger secundair onderwijs’), andere studies. - Leeftijd Wij hebben de werkzoekenden gegroepeerd in de volgende leeftijdscategorieën: < 25 jaar, 25-29 jaar, 30-34 jaar, 35-39 jaar, 40-44 jaar, 45-54 jaar, 55 jaar en ouder. - Geslacht - Nationaliteit Afhankelijk van hun nationaliteit worden de werkzoekenden onderverdeeld in een van de drie volgende categorieën: Belg, EU-burger, burger van een land buiten de EU.


9

I

1.2.3 Vacatures (V) De gegevensbestanden met de vacatures geregistreerd in 2005 en 2006 hebben enkel betrekking op de vacatures binnen het normale arbeidscircuit (uitzendwerk is niet inbegrepen). Voor elk van de vacatures beschikken wij over de volgende informatie: - Beroep De beroepscodes die gebruikt worden om de vacatures te beschrijven zijn dezelfde als deze die gebruikt zijn om het gewenste beroep van de werkzoekende te beschrijven. We verwijzen opnieuw naar bijlage 1 voor een beschrijving van de codes, de benamingen en de beroepsgroepen. - Vacature ingevuld Sinds 2006 wordt een vacature als ‘ingevuld’ beschouwd als de werkgever een kandidaat gevonden heeft – met of zonder bemiddeling van Actiris –, zelfs als het profiel van deze kandidaat niet gekend is. Vroeger moest dit profiel gekend zijn opdat de vacature als ingevuld beschouwd zou worden. - Opleidingsniveau De opleidingsniveaus zijn dezelfde als deze die beschreven zijn in de analyse van de niet-werkende werkzoekenden. Er dient echter opgemerkt te worden dat de rubriek ‘andere studies’ vaak gebruikt wordt om het opleidingsniveau te beschrijven dat geëist wordt door de werkgever; deze vacatures vormen een niet onaanzienlijk percentage van alle vacatures (28% in de periode 2005-2006). Deze categorie wordt gebruikt in de volgende twee gevallen: ofwel stelt de werkgever geen specifieke eisen in dit verband, ofwel is het vereiste opleidingsniveau niet gepreciseerd in de vacature. - Niveau van talenkennis De vereisten van de werkgevers in termen van talenkennis worden op de volgende manier voorgesteld: geen vereisten, tweetalig FR/NL (onderscheid volgens de taalrol: FR, NL, NL/FR), eentalig (FR of NL), andere vereisten.

1.2.4 Geplaatste werkzoekenden (GWZ) Actiris heeft ons de gegevensbestanden ter beschikking gesteld van de geplaatste werkzoekenden die ze heeft kunnen associëren met een vacature. Aan elke GWZ wordt dus een referentie van een vacature toegekend. De geanalyseerde gegevens vertegenwoordigen bijgevolg slechts een fractie van de populatie van de geplaatste werkzoekenden, hetgeen enigszins de interpretaties beperkt die uit de geobserveerde tendensen kunnen worden gehaald. Wij beschikken over dezelfde types van gegevens voor de GWZ als voor de NWZ; de bovenstaande groeperingen zijn bijgevolg van toepassing. Let wel dat de vergelijkingen die wij zullen maken tussen de karakteristieken van de geplaatste werkzoekenden en die van de niet-werkende werkzoekenden op een bepaalde datum fictief zullen zijn aangezien de geplaatste werkzoekenden diegenen zijn die geplaatst zijn in de loop van het jaar terwijl de niet-werkende werkzoekenden de werkzoekenden zijn die ingeschreven zijn op een bepaald ogenblik in het jaar (in dit geval op 31/12/2006).

10



Als we de plaatsingen bestuderen volgens de beroepsgroep en volgens de specifieke beroepen waar de WZ een baan gevonden hebben, zullen wij de gegevens van 2005 en 2006 hergroeperen, want per groep of per beroep lijkt het aantal werkzoekenden dat elk jaar geplaatst wordt per factorcategorie, relatief laag om voldoende relevante conclusies te kunnen trekken. De voorgaande analyses zijn uitgevoerd op basis van een enkel referentiejaar, waarschijnlijk omdat er voldoende gegevens waren tijdens de eerste studies. Wij zullen bovendien rekening houden met een minimaal aantal geplaatste werkzoekenden van 20 eenheden in de loop van de periode2.

1.2.5 Ervaring van de werkzoekenden Actiris heeft ons bovendien een gegevensbestand gegeven met de beroepservaring van de (nietwerkende en geplaatste) werkzoekenden die ten minste 1 jaar beroepservaring hebben. Voor elk van de uitgeoefende beroepen is het aantal dagen ervaring aangegeven. De werkzoekenden die niet in dit bestand zitten, hebben dus in principe geen beroepservaring. In principe, want het is mogelijk dat de werkzoekende deze informatie niet heeft doorgegeven aan Actiris. Voorzichtigheid is dus geboden bij de analyse van de werkzoekenden die over geen enkele ervaring zouden beschikken. Voor het beroep waarin de werkzoekende ervaring heeft die niet systematisch gekend is, stellen wij bovendien enkele beperkingen vast in de analyse van de ervaring in de beroepsgroep waarin de WZ aangeworven is en de ervaring in een bediendefunctie in de privésector. De volgende categorieën zullen gebruikt worden om het ervaringsniveau van de werkzoekenden te definiëren: geen ervaring (0 dagen), weinig ervaring (1 dag tot minder dan 6 maanden), enige ervaring (6 maanden tot minder dan 2 jaar), met ervaring (2 jaar of meer).

1.2.6 Talenkennis van de werkzoekenden Wat betreft de talenkennis van de werkzoekenden is eveneens een afzonderlijk bestand gestuurd. Dit geeft voor de niet-werkende en geplaatste werkzoekenden het niveau van hun talenkennis weer (geen, elementair, gemiddeld, goed) voor de volgende talen: Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans en Italiaans. Volgens Actiris vermelden bepaalde WZ niet systematisch de kennis van hun moedertaal of hoofdtaal. Voor 2.212 van de 39.974 NWZ is de talenkennis van de persoon inderdaad niet aangeduid. Bij de analyse van de talenkennis vergelijken wij de geplaatste en de niet-werkende werkzoekenden die ten minste een gemiddeld kennisniveau hebben van een enkele taal. In tegenstelling tot de vorige jaren zullen wij de factor afkomst niet analyseren. Deze factor werd op basis van twee variabelen geëvalueerd: de nationaliteit en de talenkennis. Voor 2006 beschikken wij echter niet over gegevens betreffende de kennis van niet-Europese talen. We zullen dus enkel de factor ‘nationaliteit’ bestuderen hoewel deze benadering het aandeel van de werkzoekenden die van vreemde afkomst zijn, onderschat. Terwijl 32% van de geplaatste werkzoekenden in de vorige studie geïdentificeerd werden als werkzoekenden van niet-Belgische afkomst, toont de benadering volgens de nationaliteit aan dat 14% van de geplaatste werkzoekenden een niet-Belgische nationaliteit hebben.

2

De voorgaande analyses hielden rekening met een minimaal aantal van 10 geplaatste werkzoekenden in de loop van het bestudeerde jaar.


11

2

Vraag en aanbod op de Brusselse arbeidsmarkt Tewerkstellingskansen voor risicogroepen zijn voor een groot deel afhankelijk van de afstemming van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. In dit deel bekijken we heel algemeen de karakteristieken van de personen die zich als werkzoekende hebben ingeschreven bij Actiris. Daarnaast bestuderen we de vacatures die bij Actiris bekend gemaakt worden en de vereisten die de werkgevers daarin stellen. Wij hernemen voor deze analyse de werkzoekenden die ingeschreven waren bij Actiris op 31/12/20061 en de vacatures ontvangen door deze dienst tijdens de jaren 2005 en 2006.

2.1 Het aanbod: de werkzoekenden die ingeschreven zijn bij Actiris Vooraleer we de plaatsingskansen van de werkzoekenden analyseren in functie van hun karakteristieken, stellen we hieronder de voornaamste karakteristieken voor van de werkzoekenden die ingeschreven zijn in het Brussels gewest. We bestuderen niet enkel de verdeling van de werkzoekenden volgens hun persoonlijke karakteristieken – die vaak als bron van de risicofactor op de arbeidsmarkt beschouwd worden – maar eveneens de verdeling van de werkzoekenden volgens hun beroepsaspiratie. De plaatsingskansen op de arbeidsmarkt worden namelijk eveneens bepaald door de mate waarin de beroepsaspiraties van de werkzoekenden overeenstemmen met de beroepen die worden gezocht door de werkgevers.

Werkzoekenden volgens geslacht Door de lage tewerkstellingsgraad van vrouwen in België (54,0%2) in vergelijking met de tewerkstellingsgraad van mannen (67,9%) of in vergelijking met de tewerkstellingsgraad van vrouwen in onze buurlanden, wordt het ‘vrouw-zijn’ over het algemeen beschouwd als een echte risicofactor. Het is echter iets te simpel om te stellen dat vrouwen een risicogroep vormen omdat het percentage werkende vrouwen lager ligt dan dat van de werkende mannen of lager dan dat in onze buurlanden. Voor sommige vrouwen is het geen vrijwillige keuze om – ten minste tijdens een bepaalde periode in hun leven – niet te werken. Als we een vergelijking maken met andere landen, moeten we bovendien rekening houden met de sociaal-culturele aspecten die een invloed uitoefenen op de activiteitsgraad van mannen en vrouwen. Op basis van de analyse van de plaatsingsgraden gaan wij na in welke mate vrouwen minder tewerkstellingskansen hebben dan de mannelijke populatie. Een vergelijking van de plaatsingsgraad van vrouwen met die van mannen zou in principe een betrouwbaardere indicator moeten zijn van het risicogroepkarakter van vrouwen. Enkele nuanceringen zijn hier echter op hun plaats. Ten eerste schrijft een deel van de vrouwen zich waarschijnlijk in als werkzoekende terwijl ze helemaal niet op zoek zijn naar een job. De maatregelen van de gewestelijke diensten ter bevordering van de tewerkstelling van werkzoekenden zou dit deel van de populatie van personen die ingeschreven zijn als werkzoekende echter moeten verminderen. Ten tweede is de plaatsing afhankelijk van de vraag en het aanbod per beroep, dat, wat betreft de vraag naar werk, nog sterk gekenmerkt wordt 1

Door rekening te houden met alle werkzoekenden die op 31/12/2005 ingeschreven waren bij Actiris en met deze die zich ingeschreven hebben tijdens het jaar 2006 – wat de gewestelijke plaatsingsdiensten over het algemeen de ‘arbeidsreserve’ noemen – zou echter een vollediger beeld gegeven zijn van de populatie van de niet-werkende werkzoekenden. 2 De tewerkstellingsgraad vrouwen/mannen wordt bekomen door het aantal werkende vrouwen/mannen tussen 15 en 64 jaar te delen door de totale vrouwelijke/mannelijke populatie van dezelfde leeftijdscategorie; tewerkstellingsgraad in 2006 (Eurostat).


13

II

door een vrouwelijke of mannelijke oververtegenwoordiging in bepaalde beroepen. De onderstaande grafiek geeft het aandeel van deze groep vrouwelijke werkzoekenden weer in het totaal van de werkzoekenden die ingeschreven zijn bij Actiris, om zo het gewicht van deze potentiële risicogroep te kunnen beoordelen. Grafiek 2.1 Verdeling van de werkzoekenden volgens geslacht (%) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Mannen

Vrouwen

Bron: Actiris database niet-werkende werkzoekenden 2006

In het Brussels gewest vertegenwoordigen vrouwen 56% van het totaal aantal werkzoekenden die ingeschreven zijn om een bediendeberoep uit te oefenen in de privésector, wat duidt op een lichte oververtegenwoordiging van vrouwen.

Werkzoekenden volgens leeftijd Volgens de grafiek met het aantal werkzoekenden per leeftijdscategorie zijn de twee belangrijkste leeftijdscategorieën de eerste twee categorieën (WZ jonger dan 25 jaar en WZ tussen 25 en 29 jaar); de werkzoekenden die jonger zijn dan 30 jaar vertegenwoordigen zo 40% van het totaal aantal. Gezien de term ‘risicogroepen’, denkt men daarbij vaak aan oudere werkzoekenden. In de huidige sociaal-economische context – waarin de vergrijzing van de arbeidsmarkt een van de belangrijkste uitdagingen is – stelt zich echter de vraag in welke mate ouderen in de werkzoekendenpopulatie aanwezig zijn, in welke mate zij nog tewerkstellingskansen krijgen en wat de kwaliteit van die tewerkstelling dan is. Grafiek 2.2 Verdeling van de werkzoekenden volgens leeftijdscategorie (%) 25% 20% 15% 10% 5% 0%

<25

25-29

30-34

35-39

40-44


14


45-49

50-54

55-+


De werkzoekenden die 40 jaar of ouder zijn, vertegenwoordigen 31% van de totale populatie van nietwerkende werkzoekenden. Dat betekent dat er een redelijk grote groep is waarvan we kunnen veronderstellen dat ze het gemiddeld moeilijker hebben om een nieuwe job te vinden. In de huidige sociaaleconomische en politieke context betekent die relatief grote vertegenwoordiging van oudere werkzoekenden bovendien dat er een potentieel is dat nog ‘te weinig’ wordt aangeboord. Verder zullen we nagaan of de recente activeringsmaatregelen hebben geleid tot meer tewerkstellingskansen (en -stimulansen) voor die niet onbelangrijke groep van oudere werkzoekenden.

Werkzoekenden volgens opleidingsniveau Naast de leeftijd wordt ook een laag opleidingsniveau aanzien als een belangrijke risicofactor voor de tewerkstellingskansen op de arbeidsmarkt. De volgende grafiek gaat na welk deel de lagergeschoolden uitmaakten van het werkzoekendenbestand van 2006. Grafiek 2.3 Verdeling van de werkzoekenden volgens opleidingsniveau3 (%) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

LO

LSO

HSO

HOBU

UNIV.

OVERIGE


Als we de niet-werkende werkzoekenden indelen volgens opleidingsniveau, dan stellen we vast dat iets meer dan een kwart van hen laaggeschoold is4 en dat 57% hoogstens een diploma hoger secundair onderwijs heeft.

Werkzoekenden volgens ervaring Ervaring is bij selectieoverwegingen vaak een doorslaggevende factor. Terwijl onervaren werkzoekenden benadeeld zijn op de arbeidsmarkt, zou een oudere persoon zijn praktische vakkennis of ervaring op de arbeidsmarkt kunnen aanwenden om een antwoord te bieden op de financiële of andere zorgen van de werkgevers. In de volgende grafiek gaan we na hoe de werkzoekenden verdeeld zijn over vier ervaringsniveaus (geen, minder dan 6 maanden, 6 maanden tot 2 jaar en 2 jaar en meer) voor drie ervaringsgraden (in de gewenste beroepsgroep, als bediende en de totale ervaring). Wat betreft de ervaring in de beroepsgroep hebben wij de verworven ervaring in een of meerdere beroepen van de beroepsgroep genomen die de werkzoekende had aangeduid als zijn belangrijkste beroepsaspiratie. 3

LO: lager onderwijs, LSO : lager secundair onderwijs, HSO: hoger secundair onderwijs, HOBU: niet-universitair hoger onderwijs, UNIV: universitair onderwijs, OVERIGE: andere studies (onderwijs in het buitenland of conservatorium) 4 Laaggeschoold: maximale opleidingsniveau lager onderwijs of lager secundair onderwijs


15

II

Grafiek 2.4 Verdeling van de werkzoekenden volgens ervaring (%) 60% 50% 40% 30% 20%

Ervaring (gewenste) beroepsgroep

10%

Ervaring bediende

0%

Totale ervaring Geen

<6md

6md <= <2 jaar

>= 2 jaar


Onder voorbehoud van de hierboven vermelde beperkingen stellen wij vast dat ongeveer 55% van de werkzoekenden geen ervaring heeft in de beroepsgroep waarvoor ze ingeschreven zijn bij Actiris. Als we rekening houden met een ervaring in een bediendeberoep of een ervaring in eender welk beroep, dalen de percentages aanzienlijk tot 40% in het eerste geval en 24% in het tweede.

Werkzoekenden volgens talenkennis Talenkennis wordt vaak als een troef beschouwd in de zoektocht naar werk, vooral voor een aantal bediendeberoepen. Dit geldt nog meer voor het Brussels gewest, dat wordt gekenmerkt door een sterke aanwezigheid van nationale en internationale ondernemingen. De volgende grafiek gaat na hoe het gesteld is met de talenkennis van de werkzoekenden die voorkomen in het bestand van Actiris. Grafiek 2.5 Verdeling van de werkzoekenden volgens talenkennis (%) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Eentalig

Meertalig


Van de niet-werkende werkzoekenden beheerst 40% slechts een enkele taal. In abstracto zouden we kunnen stellen dat een populatie van meertalige werkzoekenden van ongeveer 60% relatief hoog is. Voor een gewest op het kruispunt van twee taalgemeenschappen en met een Europese en internationale bestemming is het aandeel eentaligen echter vrij hoog.

16



Werkzoekenden volgens nationaliteit Met een tewerkstellingsgraad onder het gemiddelde worden personen van vreemde afkomst – doorgaans ‘allochtonen’ genoemd – eveneens beschouwd als een risicogroep. Door het gebrek aan statistieken hierover kunnen we deze categorie van werkzoekenden als dusdanig echter niet analyseren. Enkel de informatie over de nationaliteit zal worden bestudeerd in het kader van deze studie. Grafiek 2.6 Verdeling van de werkzoekenden volgens nationaliteit (%) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

België

EU

Buiten EU


In 2006 had iets meer dan een vijfde van de Brusselse werkzoekenden niet de Belgische nationaliteit.

Beroepsaspiratie Grafiek 2.7 geeft het aantal niet-werkende werkzoekenden weer volgens hun belangrijkste beroepsaspiratie, waarbij de beroepsaspiraties gehergroepeerd zijn per beroepsgroep. Grafiek 2.7 Verdeling van de werkzoekenden volgens beroepsgroep (op basis van de beroepsaspiratie) (%) Vertegenwoordigers Ingenieurs Boekhouders Informatici Tekenaars/technici Verantwoordelijken Transversaal Verkopers Divers Specifiek 0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%



17

II

Het zijn het beroep van sectorspecifiek uitvoerende bediende, de diverse beroepen en het beroep van verkoper die het hoogst scoren bij de werkzoekenden. Deze drie groepen vertegenwoordigen samen 36% van de populatie van werkzoekenden die ingeschreven zijn bij Actiris. Verder zal duidelijk worden in welke mate dit aanbod afgestemd is op de vraag naar beroepen in de verschillende beroepsgroepen in de vacatures. Voor een gedetailleerd overzicht van de meest gekozen beroepen verwijzen we naar bijlage 2.

2.2 De vraag: de vacatures ontvangen door Actiris Zoals we al aangegeven hebben, zijn de plaatsingskansen van risicogroepen afhankelijk van de vraag en het aanbod op de Brusselse arbeidsmarkt. In dit deel stellen we de karakteristieken voor van de vacatures en vergelijken we deze met de karakteristieken van de werkzoekenden, in functie van de beschikbare gegevens. Een vergelijking tussen vraag en aanbod is namelijk relevant voor het type gezocht beroep en het niveau van talenkennis gewenst door de bedrijven. Een vergelijking van het vereiste opleidingsniveau met het opleidingsniveau van de werkzoekende blijkt daarentegen ietwat riskant omdat een hoog percentage van de vacatures zich in de categorie ‘andere studies’ bevindt.

Beroepen De onderstaande grafiek toont de verdeling van de vacatures volgens beroepsgroep. Het gaat hier om vacatures die bekend werden gemaakt in het ‘normaal economisch circuit’. De vacatures die via interimkantoren verspreid worden vallen dus buiten beschouwing. Grafiek 2.8 Verdeling van de vacatures volgens beroepsgroep (%) Ingenieurs Vertegenwoordigers Boekhouders Verantwoordelijken Tekenaars/technici Divers Specifiek Informatici Verkopers Transversaal 0%

5%

10%

Bron: Actiris databases werkaanbiedingen 2005-2006

18


15%

20%

25%

30%


Als we de percentages van werkzoekenden per beroepsgroep vergelijken met de percentages van vacatures volgens deze groepen, dan stellen we vast dat er een duidelijk verschil is tussen vraag en aanbod. Hoewel het beroep van verkoper op de tweede plaats staat bij de werkgevers en op de derde plaats bij de werkzoekenden, stellen we vast dat de beroepen van transversaal uitvoerende bediende en informaticus op de eerste en derde plaats staan in het klassement van de meest door de werkgevers gezochte beroepen terwijl deze groepen niet voorkomen in de hoogste regionen van het klassement met de gewenste beroepen door de werkzoekenden. In die laatste lijst worden de eerste twee plaatsen ingenomen door het beroep van specifiek uitvoerend bediende en de diverse beroepen. Door de gegevens te integreren over de invulling van vacatures en over de invulling van vacatures via Actiris, kunnen we beoordelen in welke mate de werkgevers kandidaten vinden – al dan niet met bemiddeling van Actiris. Tabel 2.1 Vraag en aanbod volgens beroepsgroep (2005-2006) Ingevulde vacatures Ingevulde vacatures / via Actiris / Ingevulde Vacatures vacatures

Werkzoekenden

Vacatures

NWZ 2006

2005-2006

2005-2006

2005-2006

Ingenieurs

1,4%

4,0%

50,5%

13,8%

Vertegenwoordigers

1,3%

4,5%

51,0%

25,4%

Boekhouders

4,1%

4,6%

60,9%

32,8%

Verantwoordelijken

6,9%

7,1%

68,0%

35,3%

Technici

5,2%

8,3%

57,2%

23,8%

Diversen

21,4%

8,6%

68,9%

36,2%

Specifiek

27,7%

9,6%

72,9%

32,9%

Informatici

4,2%

12,2%

56,0%

24,2%

Verkopers

17,7%

14,6%

68,6%

26,0%

Transversaal

10,1%

26,5%

73,2%

38,3%

65,9%

31,5%

Totaal Bron: Actiris databases werkaanbiedingen, niet-werkende werkzoekenden en plaatsingen 2005-2006

Voor de beroepen van transversaal uitvoerende bediende, ingenieur, informaticus en vertegenwoordiger ligt het percentage vacatures 2,5 tot 3,5 keer hoger dan het percentage werkzoekenden in deze beroepsgroepen. Dit betekent dat de werkgevers in verhouding minder kandidaat-werkzoekenden hebben dan voor de andere beroepsgroepen. Het percentage vacatures die ingevuld worden voor de beroepen van ingenieur, informaticus en vertegenwoordiger ligt bovendien onder het gemiddelde, dat in 2005 68,7% bedroeg en in 2006 63,7%. Aangezien de percentages voor deze beroepen variëren tussen 50% en 58% volgens het beschouwde jaar, hebben de werkgevers het moeilijker om een kandidaat te vinden voor dit type beroep. De werkgevers lijken zich meer te richten op de ‘actieve’ arbeidsmarkt aangezien het percentage van vacatures die ingevuld worden via Actiris ten opzichte van het totaal aantal ingevulde vacatures lager is dan het gemiddelde5, in het bijzonder voor het beroep van ingenieur.

5

Zie punt 1.1.4. over de geplaatste werkzoekenden betreffende de redenen voor het verschil tussen de geplaatste werkzoekenden en de ingevulde vacatures.


19

II

Voor het beroep van transversaal uitvoerende bediende worden echter meer vacatures ingevuld dan gemiddeld. Ondanks een relatief laag aanbod van werkzoekenden slagen de werkgevers er dus toch in kandidaten te vinden. Het hoge plaatsingspercentage via Actiris ten opzichte van het totaal aantal ingevulde vacatures doet ons veronderstellen dat de werkgevers die dit type beroep zoeken, minder een beroep doen op kandidaten die al actief zijn op de arbeidsmarkt en gemakkelijker het profiel vinden dat ze zoeken onder de kandidaat-werkzoekenden. Het gaat om de beroepsgroep met het hoogste percentage aan vacatures (26 tot 28%) en ingevulde vacatures ten opzichte van het totaal, en met het hoogste percentage aan ingevulde vacatures via Actiris: 33 tot 39% van de werkzoekenden hebben een job gevonden als transversaal uitvoerende bediende. Wat betreft de groep technici stellen we eveneens een verschil vast tussen het percentage vacatures en het percentage werkzoekenden die ingeschreven zijn in deze groep. De kloof is hier echter kleiner dan voor de vier beroepen die hierboven beschreven zijn. De invullingsgraad is relatief laag en het percentage ingevulde vacatures via Actiris ten opzichte van de ingevulde vacatures varieert tussen 30% in 2005 en 18% in 2006, waarbij de sector in 2006 waarschijnlijk meer een beroep gedaan heeft op personen die al actief zijn op de arbeidsmarkt. De tweede grootste groep in termen van vacatures en ingevulde vacatures – al dan niet via bemiddeling van Actiris – is de groep van de verkopers. Deze groep wordt enerzijds gekenmerkt door een invullingsgraad in de buurt van of hoger dan het gemiddelde en een gelijkaardig percentage niet-werkende werkzoekenden en vacatures in 2006, maar anderzijds ook door een invullingspercentage via Actiris dat lager is dan het percentage NWZ en door een plaatsingspercentage via Actiris (ingevulde vacatures via Actiris/ingevulde vacatures) dat net onder het gemiddelde ligt. De werkgevers lijken zich bijgevolg meer gericht te hebben op de actieve markt – ten opzichte van de werkgevers die kandidaten zoeken in andere beroepen – maar in mindere mate. De twee groepen met de hoogste percentages van niet-werkende werkzoekenden zijn de groep van de sectorspecifiek uitvoerende bedienden en de diverse beroepen. In totaal vertegenwoordigen deze twee categorieën 49% van de niet-werkende werkzoekenden. In termen van vacatures – waar de percentages duidelijk lager liggen – stellen we logischerwijze hoge invullingspercentages vast voor deze twee groepen, met uitzondering van de groep van diverse beroepen met een percentage rond het gemiddelde in 2006. Ten slotte zijn de groepen met de hoogste plaatsingspercentages via Actiris6 de groepen van transversaal uitvoerende bedienden, diverse beroepen en verantwoordelijken. Dit soort analyse zou verder uitgebouwd moeten worden door ook de werkzoekenden in aanmerking te nemen die in de loop van het jaar zijn ingeschreven. Dan zouden de absolute cijfers van het aantal vacatures en het aantal werkzoekenden kunnen worden vergeleken. Als we de top-10 van de door de werkgevers meest gevraagde specifieke beroepen vergelijken met de top-10 van de beroepen waarvoor de werkzoekenden ingeschreven zijn, dan stellen we vast dat 3 beroepen in de 2 lijsten staan: de administratief bedienden, de verkopers in de kleinhandel of warenhuizen en de secretariaatsbedienden. In principe zouden de bedrijven dus geen problemen mogen hebben om kandidaten te vinden voor deze drie beroepen; zeker wanneer we het aantal niet-werkende werkzoekenden op 31/12/2006 bestuderen ten opzichte van de vacatures van 2005 en 2006. 6

20

Ingevulde vacatures via Actiris/Ingevulde vacatures



In principe, want het is niet omdat men zich inschrijft voor een beroep dat men ook beschikt over de vereiste competenties voor die job. De beroepen waarvoor de kloof tussen het aanbod en de 10 meest door de werkgevers gevraagde beroepen problematisch lijkt, zijn het beroep van commercieel afgevaardigde en meer in het bijzonder dat van televerkoper. Er zijn in verhouding weinig werkzoekenden die zich inschrijven voor dit type beroep. De afgevaardigden staan op de 42ste plaats met 0,7% ingeschreven werkzoekenden en de televerkopers op de 85ste positie met 0,3%. Voor een gedetailleerd overzicht van de beroepen waarvoor de meeste vacatures bekend gemaakt werden bij Actiris, verwijzen we naar bijlage 2.

Talenkennis Door de sterke aanwezigheid van Europese instellingen op zijn grondgebied en een economische structuur gebaseerd op nationale en internationale bedrijven, is talenkennis wellicht een belangrijke vereiste op de arbeidsmarkt in het Brussels gewest. We zullen dit onderzoeken door de grafiek te analyseren over de verdeling van de vacatures volgens de talenkennis die wordt vereist door de Brusselse werkgevers. Grafiek 9 Verdeling van de vacatures volgens vereiste talenkennis (%) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Eentalig

Meertalig

Bron: Actiris databases werkaanbiedingen 2005-2006

Deze grafiek bevestigt het vermoeden dat talenkennis een troef is – zo niet een noodzaak – op de Brusselse arbeidsmarkt. Voor 30% van de vacatures stellen de werkgevers echter geen vereisten inzake talenkennis of volstaat een enkele taal. Er zouden dus nog tewerkstellingskansen zijn voor eentalige werkzoekenden in Brussel, zelfs al zijn die beperkt. Bovendien is het percentage eentalige werkzoekenden hoger dan het percentage vacatures waarbij de kennis van slechts een taal vereist is. We stellen dus een verschil vast tussen vraag en aanbod in relatieve termen. In het volgende deel onderzoeken we of eentalige werkzoekenden minder plaatsingskansen krijgen dan hun meertalige collega’s.


21

3

Risicofactoren op de arbeidsmarkt In dit hoofdstuk onderzoeken wij de situatie van de geplaatste werkzoekenden in het Brussels gewest door zes factoren met een mogelijke invloed op de tewerkstellingskansen elk afzonderlijk onder de loep te nemen: opleidingsniveau, ervaring, talenkennis, leeftijd, geslacht en nationaliteit. De analyse verloopt in verschillende stappen. - Voor elke risicofactor vergelijken we de plaatsingsgraad van 2005-2006 met die van de voorgaande jaren. - Vervolgens worden de karakteristieken van geplaatste werkzoekenden (GWZ) vergeleken met die van niet-geplaatste werkzoekenden (NWZ) – d.w.z. de werkzoekenden die op 31 december 2006 nog geen werk gevonden hadden. - Voor de factoren ‘opleidingsniveau’ en ‘talenkennis’ worden de vacaturevereisten eveneens vergeleken met de karakteristieken van de personen die uiteindelijk aangeworven werden. - Ten slotte wordt de plaatsingsanalyse verfijnd in functie van de beroepscategorieën en de specifieke functies.


23

III

3.1 Methodologie Voor elk van de factoren die zijn opgenomen in deze analyse – opleidingsniveau, ervaring, talenkennis, leeftijd, geslacht en nationaliteit – berekenen we een ratio die toelaat de tewerkstellingskansen van de werkzoekenden te vergelijken volgens hun aanwezigheid in de ene of andere categorie van een factor. De groepen met minder plaatsingskansen dan de andere werkzoekenden zullen worden beschouwd als ‘risicogroepen’. De verhouding die toelaat de plaatsingen per categorie te vergelijken wordt als volgt berekend: 1) Het aantal niet-werkende werkzoekenden per categorie wordt vergeleken met het aantal geplaatste werkzoekenden per categorie

Percentage per categorie = aantal NWZ per categorie / aantal GWZ per categorie

2) Het aantal niet-werkende werkzoekenden wordt vergeleken met het aantal geplaatste werkzoekenden

Totaal percentage = totaal aantal NWZ / totaal aantal GWZ

3) Het percentage per categorie wordt vergeleken met het totale percentage Ratio = Percentage per categorie / Totale percentage Uit de waarde van de ratio kunnen we de plaatsingskansen van de geanalyseerde categorie afleiden ten opzichte van de plaatsingskansen van het geheel van de werkzoekenden. - Een ratio gelijk aan 1 of in de buurt van 1 betekent dat de verhouding NWZ/GWZ voor de categorie identiek of gelijkaardig is aan die van het geheel van de werkzoekenden. De werkzoekenden die deel uitmaken van deze groep hebben dus niet minder of meer kansen om een baan te vinden dan het geheel van de werkzoekenden. - Een ratio hoger dan 1 wijst op een relatief ongunstige positie op de arbeidsmarkt voor de werkzoekenden met deze karakteristiek. De verhouding NWZ/GWZ is x keer groter dan het gemiddelde. Deze categorie zal worden beschouwd als ‘risicogroep’ als de ratio niet in de buurt ligt van 1. - Een ratio lager dan 1 wijst op een relatief gunstige positie op de arbeidsmarkt voor de werkzoekenden met deze karakteristiek. De verhouding NWZ/GWZ in deze categorie is lager dan het vastgestelde percentage voor het geheel van de werkzoekenden.

24



3.2 Opleidingsniveau Sinds jaren gaat men er van uit dat iemands kansen op de arbeidsmarkt sterk worden bepaald door zijn/haar opleidingsniveau. Diverse onderzoeken werden dan ook al opgezet om de invloed van het opleidingsniveau op de tewerkstellingskansen te onderzoeken. In de loop van 2007 heeft de VDAB1 bijvoorbeeld voor werkzoekenden die zich in 2006 ingeschreven hebben bekeken hoeveel van hen een jaar later aan het werk waren en of er een verschil is in het opleidingsniveau tussen de geplaatste en de niet-werkende werkzoekenden. De dienst voor arbeidsbemiddeling heeft kunnen aantonen dat het loont om een diploma in handen te hebben. Werkzoekenden die geen diploma secundair onderwijs hebben, ondervinden veel meer moeilijkheden in hun zoektocht naar een baan dan midden- en hooggeschoolden. Bovendien is gebleken dat wanneer laaggeschoolden een baan vinden, zij vaak aangewezen zijn op flexibele contracten. Aan de hand van een vergelijking van de tewerkstellingspercentages bij niet-werkende en geplaatste werkzoekenden per opleidingsniveau, gaan we na of de bevindingen van de VDAB ook gelden voor de Brusselse arbeidsmarkt. Door het opleidingsniveau dat wordt vereist door de werkgevers te vergelijken met het effectieve opleidingsniveau van de geplaatste werkzoekenden analyseren we bovendien de eventuele verdringingseffecten door houders van een diploma van hoger onderwijs. Ten slotte stellen we aan het einde van dit hoofdstuk de beroepsgroepen en specifieke beroepen voor die meer perspectieven bieden aan werkzoekenden met een risicofactor. We onderscheiden zes opleidingsniveaus: lager onderwijs (LO), lager secundair onderwijs (LSO), hoger secundair onderwijs (HSO2), niet-universitair hoger onderwijs (HOBU), universitair onderwijs (UNIV) en andere studies (voor de werkzoekenden: onderwijs in het buitenland [ongeacht het niveau] of conservatorium / voor de vacatures: andere studieniveaus of vacatures waarvoor geen diploma vereist of gespecificeerd is).

1 De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding 2 Leerovereenkomsten inbegrepen.


25

III

3.2.1 Plaatsingen en opleidingsniveau: globale analyse a

Verdeling van de geplaatste werkzoekenden volgens opleidingsniveau

In 2006 had 13% van alle tewerkgestelde werkzoekenden ten hoogste een diploma van het lager secundair onderwijs. Als we daar de houders van een diploma van het hoger secundair onderwijs aan toevoegen, dan stijgt dit percentage tot 44%. De houders van een HSO-diploma vormen trouwens de grootste groep van geplaatste werkzoekenden in functie van hun studieniveau (32%). De evolutie van de plaatsing van laaggeschoolden (LO en LSO) was echter negatief in de loop van de beschouwde periode (2000-2006); het percentage geplaatste werkzoekenden is zo gedaald met 50% in 6 jaar tijd. Ondanks een lichte verbetering in 2004 is hun situatie de laatste twee jaar opnieuw verslechterd. Omgekeerd vertoont het plaatsingspercentage van houders van een HOBU-diploma of een universitair diploma een stijgende trend sinds 2000, vooral de laatste twee jaar (+12% ten opzichte van 2004). De houders van een HOBU-diploma vormen zo de tweede belangrijkste groep van geplaatste werkzoekenden (29%). Grafiek 3.1

Personen geplaatst als bedienden volgens opleidingsniveau 40 2000

35 30

2001

25

2002

20

2003

15

2004

10

2005

5 0

2006 LO

LSO

HSO

HOBU

Univ.

2000

6,3%

19,9%

37,6%

20,4%

7,1%

8,8%

2001

5,5% EP

17,7% ESI

37,2% ESS

20,8% ESHU

8,2% Univ.

10,6% Autres

2002

5,2%

15,7%

37,9%

20,0%

10,6%

10,6%

2003

3,3%

14,8%

37,2%

24,0%

11,9%

8,9%

2004

3,9%

16,3%

33,7%

24,0%

12,9%

9,3%

2005

2,6%

13,3%

31,9%

28,3%

17,4%

6,5%

2006

1,9%

10,8%

31,6%

28,7%

20,1%

7,0%

Bron: Actiris: Vacature- en plaatsingsbestanden 2000-2006

26


Andere


b

Verhoudingen tussen geplaatste en niet-werkende werkzoekenden

De verhoudingen per opleidingsniveau tussen de geplaatste werkzoekenden en de niet-werkende werkzoekenden worden vergeleken dankzij een ratio die voorgesteld is in het eerste deel van dit hoofdstuk3. De onderstaande grafiek geeft deze ratio’s weer per opleidingsniveau, vanaf het jaar 2000. Grafiek 3.2

Verhouding tussen niet-werkende en geplaatste werkzoekenden volgens opleidingsniveau (ratio) 0

1

2000

2001 2

2002

2003 2004

3

2005 4

2006 LO

lso

HSO

HOBU

Univ.

Andere

2000

1,6

1,1

0,8

0,6

1,3

1,9

2001

1,6 EP

1,2 ESI

0,8 ESS

0,7 ESHU

1,1 Univ.

1,6 Autres

2003

2,3

1,3

0,8

0,6

0,9

1,9

2004

1,9

1,2

0,9

0,6

0,8

1,9

2005

3,0

1,4

0,9

0,5

0,6

2,8

2006

4,0

1,8

1,0

0,5

0,5

2,6

2002

1,5

1,3

0,8

0,7

1,0

1,6

Bron: Actiris: Bestanden met plaatsingen en niet-werkende werkzoekenden 2000-2006

- Sinds de laatste twee jaar is de situatie op de arbeidsmarkt erg verslechterd voor de houders van een diploma lager onderwijs en lager secundair onderwijs. Lager geschoolden (LO en LSO) hebben minder plaatsingskansen gekregen (>1). In 2006 bezat 13% van de geplaatsten hoogstens een diploma van lager secundair onderwijs, tegenover 27% bij de niet-werkende werkzoekenden. - De rekruteringskansen voor houders van een HSO- of HOBU-diploma waren in 2006 wel gunstig (ratio ≤1). - Tot slot blijven de plaatsingskansen voor houders van een universitair diploma stijgen sinds 2000. In 2002 is de ratio positief geworden en sindsdien zijn er dus meer geplaatste dan niet-werkende universitaire werkzoekenden. In 2006 heeft deze trend zich bevestigd (20% tegenover 10%).

3

Een ratio hoger dan 1 (= het gemiddelde) wijst op een ongunstige positie op de arbeidsmarkt terwijl een ratio tussen 0 en 1 wijst op een relatief gunstige positie.


27

III

c

Vacature-eisen en opleidingsniveau van de geplaatste werkzoekenden

Op basis van de beschikbare gegevens kunnen we eveneens de opleidingseisen in de vacatures vergelijken met het opleidingsniveau van de geplaatsten. De categorie ‘andere studies’ laten we hierbij buiten beschouwing omdat deze categorie moeilijk geanalyseerd kan worden wat betreft de vacatures; deze categorie omvat namelijk zowel vacatures zonder scholingseisen als vacatures waarvan het gevraagde opleidingsniveau niet gekend is. Uit deze vergelijking blijkt een mogelijk belangrijk verdringingseffect voor bedienden met een diploma hoger secundair onderwijs (47% van de vacatures ingevuld via Actiris vereisen een dergelijk niveau, terwijl slechts 33% van de aangeworven personen effectief dit studieniveau hebben). Blijkbaar hebben de werkgevers deze vacatures ingevuld door personen aan te werven met een universitair diploma of een diploma niet-universitair hoger onderwijs. Deze vergelijking dient echter te worden genuanceerd in de wetenschap dat het gewenste opleidingsniveau in de vacature een minimumeis inhoudt, terwijl de scholingsgraad van de geplaatste persoon een feit en een maximaal gegeven is. De vacatures staan open zowel voor personen met de gewenste scholingsgraad als voor de personen met een hogere scholingsgraad. Andersom gebeurt het ook dat de geplaatste persoon niet de vereiste minimale scholingsgraad heeft. Tabel 3.1 Verdringingseffect: vergelijking tussen gevraagd en geplaatst opleidingsniveau4 Opleidingsniveau

2000

2001

Geplaatst = gevraagd

46,2%

44,7%

Geplaatst < gevraagd

22,7%

19,4%

Geplaatst > gevraagd

31,1%

35,9%

2002 47,9%

2003

2004

2005 55,2%

2006

57,0%

53,6%

51,9%

17,0%

13,6%

18,9%

14,2%

11,6%

35,1%

28,5%

27,5%

30,6%

36,5%

Bron: Actiris: Vacature- en plaatsingsbestanden 2000-2006.

Het blijkt dat de werkgevers in 2006 in bijna 52% van de gevallen een persoon hebben aangeworven die over het gevraagde opleidingsniveau beschikte. In 36% van de gevallen hebben de werkgevers een kandidaat aangeworven die een hoger opleidingsniveau had dan oorspronkelijk gevraagd. En in 12% van de gevallen ten slotte had de aangeworven kandidaat een lager opleidingsniveau dan gezocht. We stellen een verschuiving vast sinds 2004, want het blijkt duidelijk dat het opleidingsniveau van de geplaatste werkzoekende steeds vaker hoger is dan het gevraagde niveau in de vacature. Hoewel er dus een trend is om personeel aan te werven dat voldoet aan hogere kwalificaties dan de aanvankelijke vereisten, gebeurt dit echter niet volledig ten koste van de lager geschoolde personen.

4

28

De categorie ‘andere studies’ werd hierbij buiten beschouwing gelaten. De bestanden lieten niet toe een scholingsgraad toe te kennen aan deze categorie.



De tabel hieronder geeft de evolutie weer van de diplomavereisten in de vacatures die ingevuld zijn. Tabel 3.2 Evolutie van het gevraagde opleidingsniveau (2004-2006) Opleidingsniveau

2004

LO LSO

2005

2006

6,1%

3,5%

4,5%

12,4%

13,6%

15,1%

HSO

42,9%

48,1%

46,2%

HOBU

29,3%

27,1%

26,1%

UNIV

9,3%

7,7%

8,1%

Bronnen: Actiris: Vacature- en plaatsingsbestanden 2004-2006.

Na een daling in 2005 is het aandeel van de vacatures die een diploma lager onderwijs vereisen opnieuw lichtjes gestegen in 2006. Het aandeel van de vacatures die een diploma lager secundair onderwijs vereisen is de laatste twee jaar gestegen. De drie laagste gevraagde opleidingsniveaus vertegenwoordigen 64% van de vacatures in 2006, tegenover 61% in 2004. De vraag naar laaggeschoold personeel is de laatste twee jaar dus gestegen. De tabellen hieronder laten toe om onze analyse iets te verfijnen en uit te leggen waarom het opleidingsniveau van de geplaatste werkzoekende de laatste twee jaar steeds vaker hoger is dan dat gevraagd in de vacature (36,5% in 2006 tegenover 27,5% in 2004). - Tabel 3.3 toont voor elk gevraagd opleidingsniveau hoe groot het aandeel is van de vacatures die ingevuld zijn door werkzoekenden waarvan het opleidingsniveau gelijk is aan, hoger is of lager is dan het niveau dat aanvankelijk gevraagd was. - Tabel 3.4 geeft voor elk scenario het opleidingsniveau van de werkzoekende die de vacature ingevuld heeft. Tabel 3.3 Gevraagd opleidingsniveau Gevraagd opleidingsniveau LO

Geplaatst = gevraagd Geplaatst > gevraagd Geplaatst < gevraagd

Totaal

8,1%

91,9%

0,0%

100,0%

LSO

41,2%

50,5%

8,3%

100,0%

HSO

49,3%

39,9%

10,8%

100,0%

HOBU

57,9%

26,7%

15,4%

100,0%

UNIV

85,5%

0,0%

14,5%

100,0%

Bronnen: Actiris: Vacature- en plaatsingsbestanden 2006.

In 2006 is 92% van de vacatures waarvoor een diploma lager onderwijs volstond, ingevuld door een werkzoekende met een opleidingsniveau dat hoger was dan het aanvankelijk gezochte niveau. Zo is ook een meerderheid van de vacatures bedoeld voor houders van een diploma lager secundair onderwijs, uiteindelijk ingevuld door werkzoekenden met een hoger opleidingsniveau.


29

III

Tabel 3.4 Beschikt opleidingsniveau Beschikt opleidingsniveau LO

Geplaatst = gevraagd

Geplaatst > gevraagd

Geplaatst < gevraagd

0,7%

0,0%

16,1%

LSO

9,6%

5,1%

43,0%

HSO

45,0%

17,0%

32,3%

HOBU

30,6%

39,1%

7,5%

UNIV

14,1%

38,8%

0,0%

Totaal

100,0%

100,0%

100,0%

Bronnen: Actiris: Vacature- en plaatsingsbestanden 2006.

Ongeveer 39% van de vacatures waarbij het opleidingsniveau van de geplaatste werkzoekende hoger is dan het aanvankelijk gevraagde niveau, is ingevuld door houders van een diploma niet-universitair hoger onderwijs. Dit geldt ook voor de universitairen. Niettemin is 43% van de vacatures waarbij het opleidingsniveau van de geplaatste werkzoekende lager is dan het aanvankelijk gevraagde niveau, ingevuld door houders van een diploma lager secundair onderwijs. Dit percentage bedraagt 32% voor de houders van een diploma hoger secundair onderwijs. Dit bewijst dat de lat soms zeer hoog gelegd wordt wat betreft de opleidingseisen. De bovenstaande tabellen wijzen inderdaad op een mogelijk verdringingseffect van laaggeschoolde werkzoekenden door hoger gekwalificeerde werkzoekenden. De vraag naar laaggeschoold personeel is echter gestegen en de diplomavereisten in de vacatures lijken soms te hoog geschat. De plaatsingskansen van laaggeschoolden (vooral hoger secundair onderwijs) blijven relatief goed.

30



3.2.2 Plaatsing volgens beroepsgroep en specifiek beroep Werkzoekenden met hoogstens een diploma lager secundair onderwijs hebben net als werkzoekenden in de categorie ‘andere studies’ duidelijk minder plaatsingskansen dan de andere werkzoekenden. Maar welke invloed heeft de beroepsgroep op de tewerkstellingskansen? Hebben werkzoekenden die geen diploma hoger secundair onderwijs, niet-universitair hoger onderwijs of universitair onderwijs hebben, meer kansen op tewerkstelling in bepaalde beroepsgroepen? Tabel 3.5 Plaatsingspercentage volgens opleidingsniveau, per beroepsgroep (2005-2006) Beroepsgroep waarin de WZ werk gevonden hebben

LO

LSO

Max. LSO

HSO

Max. HSO

Andere studies

Verkopers

5,80%

28,10%

33,90%

45,00%

78,90%

5,00%

Vertegenwoordigers

1,90%

16,70%

18,50%

22,20%

40,70%

9,30%

Specifiek

4,20%

11,30%

15,50%

31,50%

46,00%

7,00%

Transversaal

1,40%

13,20%

14,60%

43,80%

58,40%

6,40%

Informatici

0,70%

8,50%

9,20%

17,60%

26,80%

7,20%

Diversen

2,00%

5,00%

7,00%

15,50%

22,50%

7,00%

Verantwoordelijken

1,90%

4,40%

6,30%

7,00%

13,30%

6,30%

Boekhouders

1,20%

4,70%

5,80%

26,70%

32,60%

10,50%

Technici

0,00%

5,70%

5,70%

24,80%

30,50%

8,60%

Ingenieurs

0,00%

0,00%

0,00%

15,40%

15,40%

3,80%

2,2%

12,0%

14,3%

31,8%

46,0%

6,7%

Totaal Bron: Actiris: Plaatsingsbestanden 2005-2006

Uit de bovenstaande tabel blijkt dat de plaatsing van lager geschoolde werkzoekenden afhankelijk is van de beroepscategorie waarin ze een baan zoeken. De beroepsgroep van de verkopers biedt de meeste plaatsingskansen voor werkzoekenden met hoogstens een diploma lager secundair onderwijs; 34% van de werkzoekenden die een baan gevonden hebben in deze beroepsgroep hadden een dergelijk opleidingsniveau. De beroepen van transversaal en sectorspecifiek uitvoerende bedienden evenals deze van vertegenwoordiger bieden eveneens enkele plaatsingskansen voor deze werkzoekenden, maar in minder mate (15% tot 19% van de plaatsingen voor deze beroepsgroepen). Bovendien was 9% van de geplaatste informatici geen houder van een diploma hoger secundair onderwijs. Voor de werkzoekenden in de categorie ‘Andere studies’ is het verschil in plaatsingskansen in functie van de beroepsgroep duidelijk minder uitgesproken. Hierbij vermelden we echter ook de plaatsingsmogelijkheden voor boekhouders, vertegenwoordigers en technici (9 tot 10% van de plaatsingen). Het is interessant om vast te stellen dat de geplaatste werkzoekenden in bepaalde beroepsgroepen hoofdzakelijk personen zijn die geen diploma hoger onderwijs hebben; dat is het geval voor de verkopers (79% van de plaatsingen) en voor de transversaal uitvoerende bedienden (58%). In vergelijking met de resultaten van de vorige jaren (2002 en 2004) stelt men, zoals hierboven al aangegeven, een duidelijke regressie vast van het percentage geplaatste werkzoekenden zonder diploma hoger secundair onderwijs (14% tegenover 20 tot 22%). De plaatsingskansen van laaggeschoolde werkzoekenden zouden dus fors gedaald zijn. Kansen op tewerkstelling in bediendeberoepen

31

III

Per beroepsgroep stellen we in het bijzonder een regressie vast van het percentage geplaatste laaggeschoolde werkzoekenden in de beroepsgroep van de verkopers (34% tegenover 47%) en van de transversaal uitvoerende bedienden (15% tegenover 19 tot 23%). Voor de groep van de vertegenwoordigers lijkt het percentage plaatsingen in deze categorie van werkzoekenden na de regressie in 2004 opnieuw een stijgende trend te hebben ingezet. Bij de sectorspecifiek uitvoerende bedienden tellen we steeds meer laaggeschoolde geplaatste werkzoekenden. Het percentage geplaatste informatici zonder geen diploma hoger secundair onderwijs stabiliseert zich rond de 9%. Het plaatsingspercentage van de technici is echter met meer dan de helft gedaald in vergelijking met de vorige jaren. Voor enkele beroepsgroepen is de plaatsingsgraad van de werkzoekenden met hoogstens een diploma hoger secundair onderwijs gestegen. Het gaat om de diverse beroepen, de verantwoordelijken (enkel in vergelijking met 2004) en de ingenieurs. Tabel 3.6 Plaatsingspercentage volgens opleidingsniveau, per beroepsgroep (2002-2006) Beroepsgroep waarin de WZ werk gevonden hebben

Max. LSO

2002

2004

Max. HSO

2005-2006

Verkopers

47,40%

47,60%

33,90%

Vertegenwoordigers

22,30%

12,00%

7,10%

12,50%

Transversaal

19,30%

Informatici

16,70%

Specifiek

2002

2004

2005-2006

77,50%

93,10%

78,90%

18,50%

66,70%

64,00%

40,70%

15,50%

44,80%

50,00%

46,90%

23,60%

14,60%

65,40%

69,10%

58,40%

9,10%

9,20%

61,90%

24,20%

26,80%

Diversen

0,00%

3,60%

7,00%

13,90%

12,10%

22,50%

Verantwoordelijken

5,00%

0,00%

6,30%

17,50%

8,20%

13,30%

Boekhouders

5,80%

11,60%

5,80%

38,50%

32,60%

32,60%

13,30%

14,30%

5,70%

57,70%

40,50%

30,50%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

10,00%

15,40%

20,90%

22,00%

14,30%

58,70%

59,10%

46,00%

Technici Ingenieurs Totaal Bron: Actiris: Plaatsingsbestanden 2005-2006

Een analyse van de plaatsingspercentages volgens specifiek beroep laat ons toe om de beroepen te identificeren met de hoogste plaatsingspercentages voor lager geschoolde werkzoekenden. Enkel de beroepen waarvoor ten minste 20 vacatures werden ingevuld via Actiris in de loop van de periode 2005-2006 werden hier onderzocht om er zeker van te zijn dat de besproken beroepen kwantitatief voldoende belangrijk waren.

32



De top-5 van beroepen met de hoogste plaatsingsgraad van werkzoekenden met hoogstens een diploma lager secundair onderwijs ziet er als volgt uit: Tabel 3.7 Top-5 van beroepen met de hoogste plaatsingsgraad voor WZ met ten hoogste een LSOdiploma (2005-2006) %GWZ max. LSO

Totaal aantal GWZ (alle niveaus)

Aantal ingevulde vacatures

Hulpbediende

53,6%

28

66

Magazijnbediende – Beheerder van voorraad op PC

35,2%

54

109

Gespecialiseerd verkoper

29,4%

34

133

Verkoper – kleinhandel, warenhuis

29,1%

110

345

Telefonist – onthaalbediende

28,0%

25

85

2005-2006


Het zijn niet de beroepen die gelinkt zijn aan verkoop die de hoogste plaatsingspercentages vertonen voor laaggeschoolde werkzoekenden. Twee beroepen gelinkt aan een functie van transversaal uitvoerende bediende (hulpbediende – 54%) en van sectorspecifiek uitvoerende bediende (magazijnbediende – 35%) staan bovenaan in de rangschikking. De twee beroepen van verkoper (gespecialiseerd of in kleinhandel) die op de derde en vierde plaats staan, hebben minder hoge plaatsingspercentages (±30%), maar bieden betere perspectieven in termen van het aantal ingevulde vacatures. In 2 jaar tijd zijn 345 vacatures ingevuld voor het beroep van verkoper in de kleinhandel of in warenhuizen. In de loop van diezelfde periode zijn meer dan 130 vacatures ingevuld voor het beroep van gespecialiseerd verkoper. We vermelden hier eveneens dat de beroepen van televerkoper en commercieel afgevaardigde plaatsingspercentages van 22 tot 23% vertonen, in de buurt dus van de percentages voor telefonisten, die op de vijfde plaats staan. Voor de andere beroepen ligt het percentage onder de 15%. Als we de plaatsingspercentages per jaar berekenen5, dan stellen we enkele verschillen vast in de top-5. In 2005 stonden de commercieel afgevaardigden en niet de telefonisten op de vijfde plaats en in 2006 stonden de bediendeberoepen in de schoonmaaksector (ploegleider, inspecteur, enz.) op de eerste plaats met een plaatsingspercentage van 64%. In vergelijking met de vorige studie, die uitgevoerd was op basis van een andere beroepencodificatie, stonden de beroepen van kassier en televerkoper niet meer in de top-5. Het aantal geplaatste werkzoekenden in het beroep van kassier was lager dan de drempel van 20 eenheden en voor het beroep van televerkoper was het plaatsingspercentage lager dan voor de andere beroepen in de top-5 (22%). Het beroep ‘andere werknemers uit de basisgroep van de kantoorbedienden’, dat in 2004 een plaatsingspercentage kon voorleggen van 79% (het hoogste percentage), staat als dusdanig niet meer in de Actiris-lijst van beroepscodes. Op de eerste plaats staat nu de functie van hulpbediende met een percentage van 54%. Bij de ‘andere studies’ blijven de plaatsingspercentages relatief laag, ongeacht het beroep. De hoogste plaatsingspercentages werden vastgesteld bij de beroepen van hulpboekhouder (14,29%), bediende commerciële diensten (12,50%) en directiesecretaresse (10,81%).

5

Het minimaal aantal GWZ is dan vastgelegd op 10 eenheden.


33

III

De top-5 van beroepen met de grootste plaatsingspercentages voor werkzoekenden met hoogstens een diploma hoger secundair onderwijs ziet er enigszins anders uit dan de vorige. De kansen zijn gunstig voor de al vermelde beroepen voor laaggeschoolde werkzoekenden; de percentages variëren voor de eerste 5 beroepen tussen 68% en bijna 90%, afhankelijk van het beroep. Hieronder stellen we de top-10 voor van de beroepen die het meest plaatsingskansen bieden; 10 beroepen kunnen immers prat gaan op een plaatsingspercentage van minimaal 60%. Tabel 3.8 Top-10 van beroepen met de hoogste plaatsingsgraad voor WZ met hoogstens een HSOdiploma (2005-2006) %GWZ max. HSO

Totaal aantal GWZ (alle niveaus)


Hulpbediende

89,3%

28

66

2005-2006

Televerkoper

82,6%

23

118


81,5%

54

109

Verkoper – kleinhandel, warenhuis

80,9%

110

345


67,6%

34

133

Commercieel secretaris(esse)

64,0%

25

90

Administratief bediende

62,1%

346

725

Secretariaatsbediende

61,5%

78

183

Helpdesktechnicus

60,0%

25

67


60,0%

25

85


34



3.2.3 Synthese Er wordt vaak gezegd dat de tewerkstellingkansen van lager geschoolden – waaronder houders van een LSO-diploma of soms een HSO-diploma – beperkt zijn. In 2006 hebben personen met hoogstens een LSO-diploma inderdaad duidelijk minder kansen gehad op de arbeidsmarkt. Amper 13% van de geplaatste werkzoekenden had ten hoogste een diploma lager secundair onderwijs, terwijl 27% van de niet-werkende werkzoekenden tot deze groep behoort. We stellen eveneens vast dat de kansen op tewerkstelling voor houders van een HSO-diploma gedaald zijn ten opzichte van 2004. Het gaat echter nog steeds om de grootste groep geplaatste werkzoekenden in functie van het opleidingsniveau (32%). Het aandeel van de via Actiris ingevulde vacatures waarvoor een diploma hoger secundair onderwijs vereist is, is de laatste twee jaar gestegen. Er is echter een groeiende trend om personeel aan te werven met kwalificaties die hoger zijn dan de aanvankelijk gevraagde eisen in de vacature (36,5% tegenover 27,5% in 2004), hoofdzakelijk voor een gevraagd niveau lager onderwijs en lager secundair onderwijs (ten gunste van de houders van een diploma hoger onderwijs). Anderzijds hebben werkgevers in 2006, weliswaar in mindere mate, ook soms personeel aangeworven met lagere kwalificaties dan de aanvankelijk gezochte (12% tegenover 19% in 2004), vooral wanneer een diploma hoger onderwijs gevraagd werd (ten gunste van de houders van een diploma secundair onderwijs). De diplomavereisten in de vacatures zijn soms dus te hoog geschat. De tewerkstellingskansen van houders van een diploma hoger secundair onderwijs blijven echter relatief goed hoewel mindergekwalificeerden meer en meer moeilijkheden ondervinden bij het vinden van werk. De beroepsgroepen verkoper en in mindere mate vertegenwoordiger, sectorspecifiek uitvoerende bediende en transversaal uitvoerend bediende boden ten slotte relatief meer tewerkstellingsperspectieven voor lager geschoolden. Voor de overige beroepsgroepen was bijna altijd minstens een HSO-diploma vereist.


35

III

3.3 Beroepservaring Het belang van ervaring in het beroepsleven wordt al jaren beklemtoond in het tewerkstellingsbeleid en komt systematisch aan bod in het competentiedebat. Dat debat wordt sterk gevoerd op Europees niveau, maar ook op nationaal en regionaal niveau is het competentiedenken doorgedrongen. Deelnemers aan de arbeidsmarkt worden uitgedaagd om hun competenties voortdurend bij te schaven. Bovendien zien we steeds meer pleidooien voor het opmaken van een soort competentiebalans. Loopbaanbegeleiding, ervaringsbewijzen en andere maatregelen ondersteunen werkenden en werkzoekenden bij het ‘beheer van hun eigen competenties’. In dit deel bestuderen we in welke mate beroepservaring een invloed heeft op de kansen om een baan te vinden op de Brusselse arbeidsmarkt. Onder de loep liggen opnieuw de beroepen en beroepsgroepen die tewerkstellingskansen bieden aan mogelijke risicogroepen – jongeren zonder ervaring en mensen die zich voor een nieuwe functie ter beschikking stellen.

In dit rapport wordt het begrip ervaring als volgt gebruikt. Voor de analyse van de plaatsingen hebben wij verschillende graden van ervaring berekend. De eerste graad betreft ervaring in de beroepssector waar de persoon geplaatst is6. De andere twee graden zijn ervaring in een bediendefunctie in de privésector en de totale ervaring ongeacht de uitgeoefende functie (inclusief arbeidersberoepen). De beroepservaring wordt berekend door het aantal dagen beroepservaring op te tellen die de kandidaat heeft opgegeven bij zijn inschrijving bij Actiris. Er wordt rekening gehouden met vier ervaringsniveaus: de betrokkene heeft geen beroepservaring (‘geen ervaring’), heeft gedurende maximaal 6 maanden een beroep uit de betrokken beroepscategorie uitgeoefend (‘weinig ervaring’), heeft die 6 maanden tot 2 jaar uitgeoefend (‘enige ervaring’) of heeft die gedurende 2 jaar of langer uitgeoefend (‘met ervaring’). Voor de vergelijking van ervaring tussen geplaatste en niet-werkende werkzoekenden werd rekening gehouden met de ervaring opgedaan voor alle bediendefuncties. De vier ervaringsniveaus werden behouden.

6

36

Iemand heeft ervaring in een beroepsgroep indien er een overeenstemming is tussen de beroepsgroep vermeld in de vacature en de beroepsgroep van een van de beroepsaspiraties die de kandidaat heeft opgegeven bij zijn inschrijving bij Actiris.



De methodologie die werd gebruikt om de factor ‘ervaring’ te bepalen zal duidelijker worden aan de hand van onderstaand voorbeeld. Hieronder vindt u de analyse van het profiel van een werkzoekende die een vacature heeft ingevuld in de beroepsgroep van de vertegenwoordigers (commercieel afgevaardigde bijvoorbeeld): Tabel 3.9 Voorbeeld van codering van de factor ervaring Beroepsgroep 1ste beroepserv.: verkoper

Verkoper

2de beroepserv.: vertegenwoordiger

Vertegenwoordiger

Ervaring Geen

Weinig

450 dagen

3 beroepserv.: televerkoper

Verkoper

150 dagen

Verkoper

120 dagen 90 dagen

5 beroepserv.: vertegenwoordiger

Vertegenwoordiger

Totaal

Verkoper

Totaal

Vertegenwoordiger

de

Met 810 dagen

4de beroepserv.: kassier

de

Enige

1.080 dagen 540 dagen

Algemeen totaal

1.620 dagen

Als de geplaatste persoon aangeworven is voor een functie van vertegenwoordiger, bedraagt zijn ervaring in de beroepsgroep bijgevolg 6 maanden tot 2 jaar. Omdat zijn ervaring in een bediendefunctie en zijn totale ervaring echter hoger zijn dan 2 jaar, zal de werkzoekende opgenomen zijn in de categorie ‘met ervaring’ voor deze twee criteria.

3.3.1 Plaatsingen en ervaring: globale analyse a

Verdeling van de plaatsingen volgens ervaring in de beroepsgroep, volgens ervaring in een bediendefunctie en volgens totale ervaring

Uit de volgende grafiek blijkt dat het percentage werkzoekenden zonder ervaring in de beroepsgroep waarin ze werk gevonden hebben, elk jaar stijgt ten koste van de werkzoekenden met weinig of slechts enige ervaring7. Het zijn deze werkzoekenden zonder ‘relevante’ beroepservaring die de hoogste plaatsingspercentages laten optekenen. Het percentage geplaatste werkzoekenden zonder enige ervaring ligt de laatste twee jaar in de buurt van 55 tot 60%. We veronderstellen dat het gaat om een gebrek aan informatie betreffende de ervaring van deze werkzoekenden. We stellen eveneens vast dat het beroep voor sommige beroepservaringen niet gekend is, wat wijst op een onderschatting van de ervaring per beroepscategorie. Van deze werkzoekenden zonder enige ervaring in de beroepscategorie waarin ze aangeworven zijn, heeft 42% effectief geen enkele (totale) ervaring, heeft 11% weinig ervaring, 18% enige ervaring en 29% minimaal 2 jaar beroepservaring in een andere beroepscategorie. De werkzoekenden met ervaring staan op de tweede plaats en vertegenwoordigen 18% van de GWZ. De GWZ met weinig ervaring of slechts enige ervaring laten gelijkaardige percentages noteren (10%).

7

De resultaten bekomen tijdens de vorige studie voor het jaar 2004 zijn niet opgenomen omdat ze weinig betrouwbaar leken.


37

III

Grafiek 3.3

Personen geplaatst als bediende volgens hun beroepservaring in de beroepsgroep 70 60 50 40 30 20 10 0

2000

Geen 37,7%

Aucune

2001

39,5%

2002

40,8%

Weinig (1 dag - 6 md) 25,5%

Enige (6 md - 2 jaar) 18,1%

Faible 27,7% (1 jour - 6 mois)

Un peu 15,8% (6 mois - 2 jour)

27,6%

16,2%

Met (> 2 jaar) 18,7%

Avec (2 ans et +) 17,1%

15,5%

2003

47,0%

14,5%

20,2%

18,3%

2004

48,1%

14,8%

9,8%

22,1%

2005

56,4%

13,7%

10,1%

19,9%

2006

62,8%

9,5%

9,9%

17,8%


Grafiek 3.4

Personen geplaatst volgens hun beroepservaring in een bediendefunctie en hun totale beroepservaring 50 40 30

Employé 2 20

Employé 2

10 0 Bediende 2005 Bediende 2006

Totale 200

Totale 200 Geen 32,7%

Aucune 36,8%

Enige (6 md - 2 jaar)

13,1%

16,8%

9,8%

17,3%

Faible (1 jour - 6 mois) Un peu (6 mois - 2 ans)

Met (> 2 jaar) 37,5%

Avec (> 2 ans) 36,1%

Totaal 2005

25,8%

11,2%

16,1%

46,9%`

Totaal 2006

26,4%

11,0%

19,1%

43,5%


38

Weinig (1 dag - 6 md)



Grafiek 3.4 toont de verkregen percentages op basis van ervaring in een bediendefunctie en de totale werkervaring. Wat betreft de ervaring als bediende in de privésector liggen de plaatsingspercentages voor werkzoekenden zonder enige ervaring en voor werkzoekenden met minstens 2 jaar beroepservaring in elkaars buurt (±35%). Als we rekening houden met de totale beroepservaring, dan daalt het plaatsingspercentage van de geplaatste werkzoekenden zonder enige ervaring ten gunste van de GWZ met ervaring, maar vertegenwoordigt toch nog een kwart van de plaatsingen. b

Verhouding tussen geplaatste en niet-werkende werkzoekenden

Om de ervaring van geplaatste en niet-werkende werkzoekenden met elkaar te kunnen vergelijken, hebben we de ervaring berekend op basis van alle beroepservaringen in een bediendeberoep, ongeacht de beroepsgroep. Grafiek 3.5

Verhouding tussen geplaatste en niet-werkende werkzoekenden volgens ervaring in een bediendefunctie (ratio)8 0

0,5

1,0

1,5

2,0

Geen



Met (> 2 jaar)

2000

0,13

1,20

0,81

1,47

2001

0,26 Aucune

Faible (1 1,28 jour - 6 mois)

Un peu (60,77 mois - 2 ans)

Avec1,37 (> 2 ans)

2002

0,33

1,31

0,71

1,39

2003

1,49

0,49

0,57

1,11

2004

1,77

0,57

0,69

0,84

2005

1,22

0,59

0,84

1,02

2006

1,08

0,79

0,81

1,06

Bronnen: Actiris: Bestanden met plaatsingen en niet-werkende werkzoekenden 2000-2006.

In het begin van de jaren 2000 waren er minder plaatsingskansen voor werkzoekenden met ervaring in een bediendefunctie (minimaal 2 jaar ervaring) enerzijds en werkzoekenden met weinig ervaring (1 dag tot 6 maanden) anderzijds. Het feit dat werkzoekenden met ervaring minder plaatsingskansen hadden moet waarschijnlijk gelinkt worden aan de leeftijd van de werkzoekende en de werkloosheidsduur. De tewerkstellingsperspectieven in functie van de leeftijd worden verder besproken; de werkloosheidsduur echter kan niet geanalyseerd worden wegens het ontbreken van gegevens hierover voor geplaatste werkzoekenden.

8

De methode voor de berekening van deze ratio wordt verduidelijkt onder het punt Methodologie van dit hoofdstuk. Ratio = 1: De verhouding van de personen met deze karakteristiek is dezelfde bij de GWZ als bij de NWZ. Ratio > 1: relatief ongunstige positie op de arbeidsmarkt. Ratio < 1: relatief gunstige positie op de arbeidsmarkt.


39

III

In 2003 is er een trendwijziging: werkzoekenden zonder ervaring krijgen het moeilijker om een baan te vinden dan hun collega’s die enige of veel ervaring kunnen voorleggen. In 2006 waren de tewerkstellingskansen voor werkzoekenden zonder ervaring echter gelijk aan deze voor werkzoekenden met ervaring (verhouding in de buurt van 1).9 Werkzoekenden met weinig of slechts enige ervaring (tussen 1 dag en 6 maanden) zijn de groepen die het minst problemen hebben om werk te vinden (ratio lager dan 1 sinds 2003 voor de 2 groepen). We nemen echter een zekere vervlakking waar in 2006 want de ratio is voor deze twee groepen lichtjes gestegen (ratio in de buurt van 0,8) en de ratio voor werkzoekenden zonder ervaring en voor ervaren werkzoekenden ligt in de buurt van 1. Eenzelfde soort analyse kan worden uitgevoerd op basis van totale beroepservaring. Grafiek 3.6

Verhouding tussen niet-werkende en geplaatste werkzoekenden volgens totale ervaring (ratio) 0,0 0,4 0,4

200 200

0,6 0,8 1,0 1,2 2005 2006

Geen



Met (> 2 jaar)

0,93

0,80

1,00

1,08

0,81

0,85

0,91

Aucune

Faible (1 jour - 6 mois)Un peu (6 mois - 2 ans)

Bron: Actiris: Niet-werkende werkzoekenden- en plaatsingsbestanden 2005-2006

1,17

Avec (> 2 ans)

Voor de laatste twee geanalyseerde jaren speelt een algemene ervaring niet in het voordeel van de werkzoekende. In 2006 hebben de meest ervaren werkzoekenden (minimaal 2 jaar) de minste plaatsingskansen gekregen (de invloed is evenwel duidelijk kleiner dan voor de risicofactoren van het opleidingsniveau, die we in het vorige deel hebben geanalyseerd). Het lijkt er dus op dat ervaren personen dit minder kunnen uitspelen als een troef dan andere factoren die hen kenmerken (opleidingsniveau, leeftijd, enz.). Eenzelfde analyse kan worden gerealiseerd op basis van de totale beroepservaring.

9 Tussen 2002 en 2003 werd de ervaring berekend op basis van de ervaring in de 4 eerste beroepsaspiraties Tussen 2003 en 2006 werd de ervaring berekend op basis van de ervaring in alle uitgeoefende bediendeberoepen

40



3.3.2 Plaatsingen en ervaringsniveau – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep De tabel hieronder geeft de verdeling weer van geplaatste personen zonder enige ervaring, met weinig ervaring, met enige ervaring of met veel ervaring in elk van de beschouwde beroepsgroepen. De verschillende criteria die werden gebruikt om de ervaring te meten zijn weergegeven voor elk van de beroepsgroepen: ter herinnering: het gaat om de ervaring in de beroepsgroep, de ervaring als bediende in de privésector en de totale ervaring. Omdat de werkzoekenden niet systematisch aangegeven hebben in welk beroep ze ervaring hadden opgedaan, is enige voorzichtigheid geboden bij het interpreteren van de ervaring in de beroepsgroep en de ervaring in een bediendefunctie. Tabel 3.10 Plaatsingspercentage volgens ervaring, per beroepsgroep (2005-2006) Beroepsgroep waarin de WZ werk gevonden heeft / Ervaring in de beroepsgroep, als bediende en totale ervaring

Geen

Weinig < 6 md

Enige 6 md – 2 jaar

Met ≥ 2 jaar

BOEKHOUDERS Beroepsgroep

50,0%

12,8%

10,5%

26,7%

Bediende Totaal

30,2%

8,1%

18,6%

43,0%

25,6%

7,0%

15,1%

52,3%

DIVERSEN Beroepsgroep

67,5%

9,5%

9,5%

13,5%

Bediende

40,5%

10,5%

17,0%

32,0%

Totaal

32,0%

10,0%

19,5%

38,5%

Beroepsgroep

66,7%

5,9%

3,9%

23,5%

Bediende

45,1%

7,8%

13,7%

33,3%

Totaal

37,9%

7,8%

16,3%

37,9%

61,5%

11,5%

0,0%

26,9%

INFORMATICI

INGENIEURS Beroepsgroep Bediende

34,6%

7,7%

15,4%

42,3%

Totaal

26,9%

11,5%

15,4%

46,2%

VERTEGENWOORDIGERS Beroepsgroep

64,8%

11,1%

7,4%

16,7%

Bediende

20,4%

13,0%

22,2%

44,4%

Totaal

14,8%

11,1%

22,2%

51,9%

VERANTWOORDELIJKEN Beroepsgroep

81,0%

5,7%

2,5%

10,8%

Bediende

38,6%

8,2%

16,5%

36,7%

Totaal

27,8%

8,9%

19,0%

44,3%

Beroepsgroep

79,8%

7,0%

4,7%

8,5%

Bediende

38,0%

8,5%

16,9%

36,6%

Totaal

28,6%

7,5%

14,6%

49,3%

Beroepsgroep

61,9%

10,5%

8,6%

19,0%

Bediende

40,0%

11,4%

16,2%

32,4%

Totaal

33,3%

13,3%

14,3%

39,0%

SPECIFIEK

TECHNICI


41

III

TRANSVERSAAL Beroepsgroep

43,8%

14,1%

15,5%

Bediende

27,0%

13,2%

17,4%

26,7% 42,5%

Totaal

19,1%

11,4%

17,2%

52,2%

VERKOPERS Beroepsgroep

63,2%

17,4%

10,3%

9,1%

Bediende

43,0%

15,3%

17,8%

24,0%

Totaal

30,2%

18,2%

21,5%

30,2%

59,6%

11,5%

10,0%

18,8%

Bediende

34,8%

11,4%

17,1%

36,7%

Totaal

26,2%

11,1%

17,6%

45,1%

TOTAAL Beroepsgroep

Bron: Actiris: Vacatures- en plaatsingsbestanden 2005-2006. De ervaring is berekend op basis van de ervaring in de beroepsgroep, de ervaring als bediende en de totale ervaring.

Onder voorbehoud lijkt in bepaalde beroepsgroepen de totale ervaring een grotere rol te spelen dan de ervaring in de beroepsgroep. Het zijn de beroepen vertegenwoordiger, verantwoordelijke en sectorspecifiek uitvoerende bediende die het grootste verschil in percentage vertonen. Het plaatsingspercentage van de werkzoekenden met ervaring (≥ 2 jaar) volgens het eerste criterium is veel lager dan het percentage berekend volgens de totale ervaring (34 tot 41% verschil). De beroepen van informaticus, technicus en verkoper en de diverse beroepen hebben plaatsingspercentages die hoger zijn dan het gemiddelde voor de personen zonder ervaring (op basis van de totale ervaring). De beroepen boekhouder en transversaal uitvoerende bediende worden daarentegen meer uitgeoefend door ervaren personen. Als we de evolutie van de percentages van geplaatste werkzoekenden analyseren per beroepsgroep, in functie van de ervaring in de beroepsgroep, stellen we grote verschillen vast volgens de beschouwde jaren. Het is bijgevolg moeilijk om duidelijke trends af te leiden wanneer men de ervaring in de beroepsgroep analyseert, volgens deze verschillende categorieën. Tabel 3.11 Plaatsingspercentage volgens ervaring in de beroepsgroep, per beroepsgroep (2002-2006) Beroepsgroep waarin de WZ werk gevonden hebben

2002 Geen

Met ≥ 2 jaar

Geen

2005-2006

Met ≥ 2 jaar

Geen

Met ≥ 2 jaar

Boekhouders

28,8%

21,2%

53,8%

20,5%

50,0%

Diversen

41,7%

5,6%

50,9%

16,3%

67,5%

13,5%

Informatici

26,2%

19,0%

63,3%

33,3%

66,7%

23,5%

26,7%

Ingenieurs

28,6%

42,9%

75,0%

12,5%

61,5%

26,9%

Vertegenwoordiger

50,0%

22,2%

43,4%

21,7%

64,8%

16,7%

Verantwoordelijken

22,5%

20,0%

68,0%

19,1%

81,0%

10,8%

Specifiek

28,3%

21,5%

54,1%

16,6%

79,8%

8,5%

Technici

66,7%

6,7%

53,8%

30,7%

61,9%

19,0%

Transversaal

69,4%

4,7%

30,7%

28,2%

43,8%

26,7%

Verkopers

56,7%

6,9%

39,4%

21,7%

63,2%

9,1%

Totaal

40,7%

15,5%

48,1%

22,1%

59,6%

18,8%


42

2004



De analyse op het niveau van de individuele functies toont aan dat de tewerkstellingsperspectieven voor werkzoekenden zonder ervaring (op basis van de totale ervaring) het meest gunstig zijn voor de volgende beroepen: Tabel 3.12 Top-10 van beroepen met de hoogste plaatsingsgraad voor WZ zonder ervaring (2005-2006) 2005-2006

Geen erv.

Totaal aantal GWZ


Andere informatici

42,3%

52

152


35,2%

54

109

Verkoper (kleinhandel of warenhuizen)

34,5%

110

345

Specialist public relations

33,3%

27

59

Helpdesktechnicus

32,0%

25

67

Bediende commerciële diensten

30,4%

56

171

Bankbediende (volledige back-office)

29,7%

37

75

Hulpbediende

28,6%

28

66


28,0%

25

90

Televerkoper

26,1%

23

118


3.3.3 Synthese Terwijl de werkzoekenden zonder ervaring in het begin van de jaren 2000 minder problemen hadden om werk te vinden dan de andere categorieën van werkzoekenden, lijkt hun positie op de arbeidsmarkt sinds 2003 verslechterd. Deze werkzoekenden lijken bijgevolg de meest kwetsbare groep te vormen, die de minste plaatsingskansen hebben. In 2006 stellen we echter een zekere vervlakking vast, gekenmerkt door gelijkaardige plaatsingskansen voor de twee grootste categorieën van werkzoekenden, namelijk de werkzoekenden zonder enige ervaring en de personen met ervaring.


43

III

3.4

Talenkennis

De geopolitieke en economische ligging van Brussel – een hoofdstad met een internationale functie, een stad op het kruispunt van twee taalgemeenschappen en Europees centrum dankzij de aanwezigheid van Europese instellingen zoals de Europese Commissie en het Europees Parlement – zorgt er de facto voor dat talenkennis een belangrijke factor is op de Brusselse arbeidsmarkt. We onderzoeken in dit deel in welke mate de kennis van meerdere talen een troef vormt op de Brusselse arbeidsmarkt en we identificeren de beroepen en beroepsgroepen die mogelijk ingevuld worden door werkzoekenden die deze troef niet hebben. Meertaligheid is slechts relevant voor de arbeidsmarkt als de beheerste talen gevraagd worden in de vacatures. Daarom wordt in dit rapport een geplaatste of niet-werkende werkzoekende beschouwd als meertalig als hij (op het vlak van begrijpen, spreken, lezen en schrijven) een gemiddelde kennis bezit van de meest gevraagde talen op de arbeidsmarkt10. Hij is echter eentalig als hij minstens beschikt over de gemiddelde kennis van een van de meest gevraagde talen op de arbeidsmarkt. De vacature van haar kant is gericht op meertaligen als de kennis van minstens twee talen vereist wordt of als de kennis van een tweede taal beschouwd wordt als een troef. Er wordt geen enkele bijkomende eis gesteld wat betreft het niveau van de kennis, zoals dat het geval is in de definitie van de talenkennis van de geplaatste of niet-werkende werkzoekende.

10 In Brussel worden het Frans (39%), het Frans én het Nederlands (36%) of het Nederlands (3%) gevraagd. Verder worden in 18% van de vacatures andere talen

vereist. We beschikken niet over een overzicht van de andere meest gevraagde talen. We nemen echter aan dat – net zoals in Vlaanderen en Wallonië – het Engels en het Duits samen met het Frans en het Nederlands het meest gevraagd worden.

44



3.4.1 Plaatsingen en talenkennis: globale analyse a

Verdeling van geplaatste werkzoekenden volgens talenkennis

Bijna 19% van de in 2006 geplaatste personen waren eentalig, tegenover ongeveer 81% die minstens een gemiddelde kennis hebben van twee van de vier meest gevraagde talen op de arbeidsmarkt (meertaligen). We stellen een aanzienlijke stijging vast van meertaligen ten opzichte van 2000 (van 70 naar 81%). Grafiek 3.7

Personen geplaatst als bediende volgens talenkennis 90

20

80 70

20

60

20

50

20

40 30

20

20

20

10 0

20 eentalig

meertalig

2000

30,0%

70,0%

2001

33,6%

2002

unilingues 31,1%

multilingues 68,9%

2003

26,0%

74,0%

2004

21,6%

78,4%

2005

19,5%

80,5%

2006

18,8%

81,3%

66,4%

Bron: Actiris: Plaatsingsbestanden 2000-2006.

b

Verhoudingen tussen geplaatste en niet-werkende werkzoekenden

De verhoudingen tussen eentaligen en meertaligen onder de geplaatste en de niet-werkende werkzoekenden worden vergeleken aan de hand van een ratio11. Terwijl 41% van de niet-werkende werkzoekenden eentalig zijn, nemen zij slechts 19% van de plaatsingen voor hun rekening. We merken ook op dat de plaatsingsperspectieven van de eentaligen er dus ook licht op achteruit gegaan is de laatste jaren. Deze van de meertaligen blijven echter onveranderd.

11 De methode voor de berekening van deze ratio wordt verduidelijkt onder het punt Methodologie van dit hoofdstuk. Een ratio hoger dan 1 (dan het gemiddelde)

wijst op een ongunstige positie op de arbeidsmarkt terwijl een ratio begrepen tussen 0 en 1 wijst op een relatief gunstige positie.


45

III

Grafiek 3.8

Verhouding tussen geplaatste en niet-werkende werkzoekenden volgens talenkennis (ratio) 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5

eentalig

meertalig

2000

1,6

0,7

2001

unilingues 1,5

multilingues 0,8

2002

1,5

0,8

2003

1,4

0,8

2004

1,8

0,8

2005

2,1

0,7

2006

2,2

0,7

Bronnen: Actiris: Plaatsings- en niet-werkende werkzoekendenbestanden 2000-2006.

c

Vacature-eisen en verstrekte talenkennis van geplaatste werkzoekenden

Om de gevraagde talenkennis te kunnen vergelijken met de talenkennis van de geplaatste werkzoekende is een analyse op het niveau van de beheersing van de talen aangewezen. De gegevens van Actiris laten deze vergelijking maar in beperkte mate toe. In de vacaturebestanden wordt enkel melding gemaakt van ‘Frans en/of Nederlands’ of ‘andere talen’. In onze analyse zijn wij ervan uitgegaan dat – net zoals het geval is in Wallonië en Vlaanderen – deze andere talen in veruit de meeste gevallen het Engels en het Duits zijn. In 54% van de vacatures wordt meertaligheid gevraagd. In 67% van de meertalige vacatures in Brussel wordt kennis van het Nederlands en het Frans gevraagd. In de meeste andere gevallen veronderstellen wij dat een combinatie van het Frans en/of het Nederlands en het Engels gevraagd wordt12. Slechts 42% van de vacatures is formeel toegankelijk voor eentaligen. Dit aandeel lijkt echter te stijgen met de loop der jaren (35% in 2002 en 38% in 2004). 93% van de vacatures zijn bestemd voor Franstaligen en 7% voor Nederlandstaligen. In 4% van de vacatures werd ten slotte geen taal gespecificeerd.

12 Naast

het Nederlands en het Frans vermelden de Actiris-bestanden enkel ‘andere’ voor de gevraagde talen in de vacatures. Om de match tussen talenkennis en gevraagde talen te onderzoeken zijn we er hier noodgedwongen vanuit gegaan dat met ‘andere’ het Engels bedoeld wordt. In het overgrote deel van de vacatures in Wallonië en Vlaanderen is dat ook zo. In een beperkt aantal vacatures wordt ook kennis van het Duits gevraagd. Andere talen dan deze worden slechts zeer zelden gevraagd.

46



Uit onderstaande tabel blijken verdringingseffecten van eentaligen door meertaligen. Zo blijkt dat slechts 25% van de vacatures waarvoor eentaligheid volstaat, effectief ingevuld worden door een eentalige. De overige 75% worden ingevuld door een meertalige. Beperken we ons tot de meertalige vacatures, dan blijkt dat 73% van de geplaatsten effectief alle gevraagde talen beheersen, terwijl 14% van de geplaatsten in deze vacatures meertalig zijn, maar niet alle gevraagde talen beheersen. In de overige gevallen (13%) werden eentaligen aangeworven. Tabel 3.13 Vergelijking tussen de talenkennis gevraagd in de vacature en de talenkennis van de geplaatste werkzoekende Talenkennis van de geplaatste werkzoekende Gevraagde talenkennis

Eentalig (beheerst al dan niet de gevraagde taal)

Meertalig (maar beheerst de gevraagde talen niet helemaal)

Meertalig (beheerst minstens de gevraagde talen)

Totaal

Eentalig

24,8%

0,3%

74,9%

100%

Meertalig

12,5%

14,1%

73,4%

100%

Bron: Actiris: Vacature- en plaatsingsbestanden 2006.

3.4.2 Plaatsingen en talenkennis – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep De verschillen tussen de beroepsgroepen is duidelijk minder uitgesproken dan de vorige jaren. De plaatsingspercentages van eentaligen zijn niet hoger dan 29% voor de periode 2005-2006, terwijl ze in 2004 en 2002 boven de 40% lagen voor bepaalde beroepsgroepen. De groep van de verkopers staat deze keer op de eerste plaats bij de plaatsingen van de eentalige werkzoekenden, van dichtbij gevolgd door de boekhouders (respectievelijk 29% en 27%). De groepen van de technici en de sectorspecifiek uitvoerende bedienden vertegenwoordigen een vijfde van de plaatsingen van eentaligen in de periode 2005-2006. Tabel 3.14 Plaatsingspercentage volgens talenkennis, per beroepsgroep (2002-2006) Beroepsgroep waarin de WZ werk gevonden hebben

2002

2004

2005-2006

Eentalig

Eentalig

Eentalig

Meertalig

Verkopers

48,00%

42,20%

29,20%

70,80%

Boekhouders

34,60%

19,00%

27,90%

72,10%

Specifiek

22,40%

19,60%

20,20%

79,80%

Technici

48,90%

34,80%

20,20%

79,80%

Transversaal

27,80%

17,30%

17,40%

82,60%

Informatici

23,80%

11,80%

17,20%

82,80%

Diversen

16,70%

9,10%

15,60%

84,40%

Verantwoordelijken

10,00%

8,00%

14,50%

85,50%

Vertegenwoordigers

27,80%

29,20%

13,70%

86,30%

Ingenieurs

0,00%

8,30%

12,50%

87,50%

Totaal

31,10%

21,40%

19,10%

80,90%



47

III

In vergelijking met de lijst van de beroepen met de beste plaatsingsperspectieven voor eentaligen in 2004, komt enkel het beroep van verkoper in de kleinhandel en in warenhuizen opnieuw voor in de lijst. De percentages zijn bovendien lager in vergelijking met de hierboven voorgestelde top-5. Terwijl die lagen tussen de 35% en de 81%, noteren we nu percentages tussen 25% en 40% in de top-5. De beroepen magazijnbediende en hulpboekhouder bieden momenteel de beste perspectieven op tewerkstelling voor eentalige werkzoekenden. Tabel 3.15 Top-10 van beroepen met de hoogste plaatsingsgraad voor eentaligen (2005-2006) Eentalig Magazijnbediende – Beheerder van voorraad op PC

Totaal aantal GWZ


40,0%

45

109

Hulpboekhouder

37,1%

35

101


27,3%

77

183


26,7%

101

345

Helpdesktechnicus

25,0%

24

67

Hulpbediende

22,2%

27

66

Boekhouder

21,6%

37

131


19,4%

36

75


19,3%

337

725


18,8%

32

133


3.4.3 Synthese Uit de analyse van de gegevens van Actiris blijkt dat meertaligen meer kans hebben om aangeworven te worden dan eentaligen. Terwijl 41% van de niet-werkende werkzoekenden eentalig zijn (tegenover 39% in 2004), nemen zij slechts 19% van de plaatsingen voor hun rekening (tegenover 22% in 2004). Het blijkt ook dat de situatie van eentaligen met de loop der jaren blijft verslechteren in Brussel, waar talenkennis van kapitaal belang is. Eentaligen hebben relatief vlotter toegang tot de beroepsgroepen van de verkopers, de boekhouders, de technici en de sectorspecifiek uitvoerende bedienden dan voor andere beroepsgroepen. De verschillen op dit niveau zijn echter veel minder uitgesproken dan de voorbije jaren.

48



3.5 Leeftijd Ouderen aan het werk houden en bij werkloosheid terug aan het werk krijgen is al een aantal jaren een beleidsprioriteit. Tot recent werd de vergrijzing van de arbeidsmarkt vooral geproblematiseerd vanuit de financiering van de sociale zekerheid. Ouderen moeten langer aan het werk blijven om de afhankelijkheidsratio gelijk te houden. Een deel van het generatiepact vond daarin zijn voedingsbodem en ook wel zijn legitimering. Stilaan zien we dat er in wetenschappelijke kringen steeds meer aandacht uitgaat naar de uitdagingen die de vergrijzing stelt voor de overlevingskansen van de bedrijven. Recent werd aangetoond dat al in 2010 bedrijven/sectoren geconfronteerd zullen worden met een te grote uitstroom, die moeilijk te compenseren is met een instroom van jongeren13. Desondanks wordt voortdurend gesteld dat de (weder) tewerkstelling van oudere werkzoekenden niet evident is. Hier gaan we na hoe het tijdens de jaren 2005 en 2006 gesteld was met de tewerkstellingskansen voor oudere werkzoekenden in bediendeberoepen in de privésector. We bekijken ook de evolutie van de laatste jaren om te zien of de kentering die er gemaakt is op wetenschappelijk en beleidsniveau zich ook vertaald heeft in een andere realiteit op de arbeidsmarkt.

In deze studie hebben wij de geplaatste en de niet-werkende werkzoekenden in verschillende categorieën ingedeeld: de groep jonger dan 25 jaar, de groep van 40 jaar/55 jaar en ouder (volgens de analyse) en tussen die twee zitten leeftijdsgroepen van telkens 5 jaar.

3.5.1 Plaatsingen en leeftijd: globale analyse a

Verdeling van de geplaatste werkzoekenden volgens leeftijd

De onderstaande grafiek geeft de verdeling weer van de als bediende geplaatste personen volgens leeftijdscategorie. Daaruit blijkt dat in 2006 de twee meest vertegenwoordigde leeftijdsklassen de jongeren zijn van 25 tot 29 jaar en de jongeren onder de 25 jaar.

13 Sels

L, De Winne S. & Herremans W. (2007) Bedrijven onder demografische druk. Welke sectoren kraken? Werken aan employability wordt noodzakelijk, Leuven: Acerta.


49

III

Grafiek 3.9

Personen geplaatst als bediende volgens leeftijdscategorie 35 2000

30

2001

25

2002

20

2003

15

2004

10

2005

5 0

2006 <25

25-29

30-34

35-39

40+

2000

28,3%

27,9%

16,2%

9,7%

17,7%

2001

28,0%

27,3%

17,3%

9,6%

17,9%

2002

29,0%

24,9%

15,2%

11,2%

19,6%

2003

23,1% <25

31,0% 25-29

18,3% 30-34

10,5% 35-39

17,2% 40+

2004

29,5%

28,2%

14,8%

10,6%

17,0%

2005

24,7%

30,2%

16,8%

11,2%

17,2%

2006

24,5%

31,0%

16,2%

10,2%

18,0%


Tegenover 2004 is er een lichte daling van de vertegenwoordiging van de jongeren onder de 25 jaar onder de geplaatste personen.

50



b

Verhouding tussen geplaatste en niet-werkende werkzoekenden volgens leeftijdscategorie (ratio)14

De verhouding per leeftijdscategorie tussen de geplaatste en de niet-werkende werkzoekenden wordt vergeleken aan de hand van een ratio. De onderstaande grafiek geeft deze ratio’s weer vanaf 2000. Grafiek 3.10

Verhouding tussen niet-werkende en geplaatste werkzoekenden volgens leeftijdscategorie – 5 leeftijdscategorieën (ratio) 0,0

200 200 200 200 200 200 200

0,5

1,0

1,5

2,0 <25

25-29

30-34

35-39

40+

2000

<25 0,7

25-29 0,8

30-34 1,1

35-39 1,4

40+ 1,6

2001

0,8

0,8

1,0

1,4

1,4

2002

0,8

0,9

1,1

1,2

1,2

2003

1,0

0,7

0,9

1,2

1,5

2004

0,7

0,8

1,1

1,2

1,6

2005

0,7

0,7

1,0

1,1

1,8

2006

0,8

0,7

1,0

1,2

1,7


We zien hier dat de jongeren onder de 30 jaar een bevoorrechte positie genieten op de arbeidsmarkt sinds 2000. We kunnen ook vaststellen dat de situatie begint te verslechteren voor de categorie 35-39 jaar en in ergere mate voor de groep ouder dan 40 jaar.




51

III

Ondanks de verschillende maatregelen genomen door de opeenvolgende regeringen om het tewerkstellingspercentage van 45-plussers te verhogen, stellen we geen structurele verbetering vast wat betreft de aanwervingsperspectieven van oudere werknemers. De situatie in 2006 is alleszins bemoedigend en duidt misschien op betere perspectieven voor oudere werkzoekenden in de komende jaren. Om de leeftijdscategorieën te identificeren die het moeilijkst werk vinden onder de werkzoekenden van 40 jaar of meer, hebben wij deze categorie onderverdeeld in 4 subgroepen. Grafiek 3.11

Verhouding tussen niet-werkende en geplaatste werkzoekenden volgens leeftijdscategorie – 8 leeftijdscategorieën (2005-2006) 0 1

200

2

200

3 4 5 6

<25

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-+

2005

0,7

0,7

1,0

1,1

1,6

1,6

1,4

4,8

2006

0,8 <25

0,7 25-29

1,0 30-34

1,2 35-39

1,3 40-44

1,5 45-49

1,8 50-54

4,1 55-+

Bron: Actiris: Plaatsings- en niet-werkende werkzoekendenbestanden 2005-2006.

In het Brussels gewest is het vanaf de leeftijd van 55 jaar dat werkzoekenden het zeer moeilijk krijgen om werk te vinden. 55 jaar is bovendien de scharnierleeftijd die opgenomen is in de Europese structurele indicatoren15. Een van de doelstellingen vastgelegd tijdens de Europese Raad van Stockholm (2001) was het gemiddeld tewerkstellingspercentage in Europa van 55-plussers met 50% te verhogen tegen 2010. In 2006 zijn de plaatsingskansen voor werkzoekenden van 55 jaar of ouder licht gestegen terwijl de lagere leeftijdscategorie (50 tot 54 jaar) het in 2005 moeilijker had om werk te vinden. De plaatsingskansen van personen van 40 tot 45 jaar oud zijn ook licht gestegen in 2006.

15 Tijdens

de Europese raad in Lissabon in maart 2000 heeft de Europese unie als strategische doelstelling voor het volgende decennium vastgelegd om “de economie van de meeste competitieve en meest dynamische kennis te worden in de wereld, in staat tot een duurzame economische groei samen met een kwantitatieve en kwalitatieve verbetering van de tewerkstelling en een grotere sociale cohesie”. De Raad heeft de Commissie eveneens gevraagd een jaarlijks syntheserapport op te stellen op basis van Structurele Indicatoren, die een objectief meetinstrument zouden moeten bieden van de vooruitgang gerealiseerd in het kader van de doelstellingen van Lissabon, en die als steun zouden moeten dienen voor de kernboodschappen van het rapport (http://epp.eurostat. ec.europa.eu)

52



3.5.2 Plaatsingen en leeftijd – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep De beroepsgroepen zijn geklasseerd in afnemende volgorde van het percentage geplaatste werkzoekenden van 35 jaar en ouder. Deze voorstelling toont aan dat de werkzoekenden die behoren tot deze leeftijdscategorie gunstigere tewerkstellingsperspectieven hebben in de beroepen van vertegenwoordiger, boekhouder of transversaal uitvoerende bediende. Deze drie beroepsgroepen staan ook bovenaan in het klassement als we de plaatsingspercentages analyseren voor de leeftijdscategorieën van 40 jaar of meer en van 45 jaar of meer. Er dient hierbij ook opgemerkt te worden dat de groep van de verantwoordelijken, die op de vierde plaats komt volgens het aangepaste klassement, verrassend genoeg gekenmerkt wordt door een groot aandeel werkzoekenden tussen 25 en 29 jaar. Tabel 3.16 Plaatsingspercentage volgens leeftijdscategorie, per beroepsgroep 2005-2006 2005-2006

<25

25-29

30-34

Vertegenwoordigers

18,5%

20,4%

14,8%

Boekhouders

20,9%

20,9%

17,4%

Transversaal

20,9%

28,3%

17,2%

35 jaar en ouder 46,3%

40 jaar en ouder

45 jaar en ouder

25,9%

14,8%

40,7%

24,4%

16,3%

33,6%

22,8%

15,4%

Verantwoordelijken

15,8%

39,2%

17,1%

27,8%

15,2%

10,8%

Technici

29,5%

30,5%

15,2%

24,8%

11,5%

2,9%

Informatici

24,8%

33,3%

18,3%

23,5%

13,1%

4,6%

Ingenieurs

11,5%

34,6%

30,8%

23,1%

7,7%

7,7%

Specifiek

27,7%

32,9%

16,9%

22,5%

14,1%

7,5%

Diversen

19,5%

39,0%

19,5%

22,0%

13,5%

6,0%

Verkopers

44,2%

26,9%

9,1%

19,8%

13,2%

7,0%

Totaal

24,6%

30,7%

16,5%

28,2%

17,6%

10,5%


In de beroepen met de meeste tewerkstellingsperspectieven voor deze leeftijdscategorieën vinden we niet langer de groep van de ingenieurs (weerhouden in 2002) en de groep van de technici (weerhouden in 2004) terug.


53

III

Tabel 3.17 Plaatsingspercentage volgens leeftijdscategorie, per beroepsgroep 2002-2006 2002 Beroepsgroep waarin de WZ werk gevonden hebben

45 jaar en ouder

2004 35 jaar en ouder

2005-2006

45 jaar en ouder

35 jaar en ouder

45 jaar en ouder

Vertegenwoordigers

50,0%

38,5%

15,4%

46,3%

14,8%

Boekhouders

11,5%

29,8%

17,0%

40,7%

16,3%

Transversaal

11,4%

32,2%

12,9%

33,6%

15,4%

Verantwoordelijken

10,0%

25,5%

13,7%

27,8%

10,8%

8,9%

40,4%

11,5%

24,8%

2,9%

Informatici

2,4%

20,0%

0,0%

23,5%

4,6%

Ingenieurs

28,6%

25,0%

0,0%

23,1%

7,7%

Technici

Specifiek

8,2%

18,0%

8,2%

22,5%

7,5%

Diversen

11,5%

18,3%

5,0%

22,0%

6,0%

8,1%

18,3%

4,9%

19,8%

7,0%

10,5%

27,7%

10,4%

28,2%

10,5%

Verkopers Totaal Bron: ACTIRIS: Vacature- en plaatsingsbestanden 2002-2006.

De top-10 van de specifieke beroepen met de meeste tewerkstellingskansen voor werkzoekenden tussen 35 en 44 jaar en van 45 jaar en ouder ziet er als volgt uit: Tabel 3.18 Top-10 van beroepen met de hoogste plaatsingsgraad voor WZ van 35 tot 44 jaar en van 45 jaar en ouder (2005-2006) 45 jaar en ouder

35 tot 44 jaar Commercieel afgevaardigde

34,3%


24,0%

Boekhouder

29,7%

Boekhouder

18,9%


28,0%

Directiesecretaris(esse)

18,9%


24,0%

Hulpboekhouder

17,1%

Kaderlid non-profitsector

22,0%

Commercieel afgevaardigde

17,1%


21,6%


16,0%


20,6%


15,9%

Bediende commerciële diensten (klantencontact, aankoopdienst, verkoopondersteuning)

19,6%


15,4%


19,2%

Hulpbediende

14,3%


19,1%


12,2%


De beroepen boekhouder, commercieel afgevaardigde, commercieel secretaris(esse), telefonist/onthaalbediende en directiesecretaris(esse) bieden de meeste kansen op tewerkstelling voor werkzoekenden van 35 jaar en ouder.

54



Wat betreft de werkzoekenden van 55 jaar en ouder, is het aantal plaatsingen voor de twee beschouwde jaren relatief laag (29) en is de onderverdeling per specifiek beroep riskant. Ter informatie: van de geplaatste werkzoekenden behoren 7 administratief bedienden, 2 verkopers (kleinhandel/warenhuizen), 2 ‘andere informatici’ en 2 secretariaatsbedienden tot deze leeftijdscategorie. Voor de andere geplaatste werkzoekenden bedraagt de frequentie slechts één eenheid. In vergelijking met de resultaten van 2004 staan de meeste beroepen van de vorige top-5 (40 jaar en ouder) niet langer in de lijst van beroepen met de meeste kansen voor deze leeftijdscategorie. De beroepen technicus in de bouw(…), documentalist en commercieel bediende hebben de drempel van 20 plaatsingen niet gehaald voor de beschouwde periode en de andere werknemers van de basisgroep kantoorbedienden bevinden zich als dusdanig niet meer in de nieuwe codificatie. Enkel het beroep hulpboekhouder staat zowel in de nieuwe als in de vorige lijst.

3.5.3 Synthese In 2006 hadden vooral de jongeren tussen 20 en 29 jaar goede aanwervingskansen. Zij namen 56% van de plaatsingen voor hun rekening en werden proportioneel meer aangeworven (56%) dan ze werkzoekend (40%) bleven. Eens voorbij de kaap van 30 jaar lijken de plaatsingskansen minder groot en blijven ze dalen per leeftijdsschijf. De beroepsgroepen vertegenwoordiger, boekhouder en transversaal uitvoerende bediende zijn de groepen met de meeste tewerkstellingskansen voor 35-39 jarigen. Dit geldt eveneens voor de hogere leeftijdscategorieën.


55

III

3.6

Geslacht

Op basis van de gegevens waarover wij beschikken betreffende de niet-werkende en de geplaatste werkzoekenden op de Brusselse arbeidsmarkt proberen we na te gaan of het voor vrouwen moeilijker is om werk te vinden dan voor mannen. We kunnen moeilijk spreken over discriminatie tegen de ene of de andere groep op basis van de uitgevoerde analyses. Vrouwen solliciteren namelijk gemakkelijker voor bepaalde beroepen zoals de functie van transversaal uitvoerende bediende, terwijl mannen eerder gaan voor het beroep van technicus of informaticus. In functie van het aanbod van deze beroepen en de vraag naar vrouwen of mannen in deze beroepen, kunnen de plaatsingen van vrouwen en mannen variëren zonder dat we deze variaties noodzakelijkerwijs kunnen toeschrijven aan een discriminatie van de ene of andere groep. Een vergelijkende analyse per beroep kan eveneens beïnvloed worden door de aanwervingen in een beroep dat niet overeenstemt met het aanvankelijk gewenst beroep. De hoofddoelstelling van dit deel zal dus zijn om na te gaan in welke mate vrouwen meer of minder tewerkstellingskansen hebben dan mannen op de Brusselse arbeidsmarkt en omgekeerd.

3.6.1 Plaatsingen en geslacht: globale analyse a

Verdeling van de geplaatste werkzoekenden volgens geslacht

Het plaatsingspercentage van vrouwen in bediendeberoepen in Brussel bedroeg 53% in 2006. Dit is het laagste percentage sinds 2000. Grafiek 3.12

Personen geplaatst als bediende volgens geslacht 70

200

60

200

50

200

40

200 30

200

20

200

10 0

200 Mannen

Vrouwen

2000

40,2%

59,8%

2001

39,6%

60,4%

2002

36,7%

Femmes

2004

38,0%

62,0%

2005

42,90%

57,10%

2006

47,18%

52,82%

2003

40,6%


56

63,3%

Hommes


59,4%


b

Verhouding tussen geplaatste en niet-werkende werkzoekenden volgens geslacht (ratio)16

In 2006 waren er verhoudingsgewijs meer werkzoekende dan geplaatste vrouwen binnen het bediendesegment. Het was ook de eerste keer sinds 2000 dat de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt enigszins ongunstig was (ratio > 1). We moeten echter vaststellen dat de ratio’s over de volledige periode heel dicht in de buurt liggen van 1, wat erop wijst dat de verschillen inzake plaatsing tussen vrouwen en mannen relatief klein zijn. Grafiek 3.13

Verhouding tussen niet-werkende en geplaatste werkzoekenden volgens geslacht (ratio) 1,5

200 200 200 200 200 200 200

1,0

0,5

0

Mannen

Vrouwen

2000

1,02

0,99

2001

1,06

0,96

Mannen

Vrouwen

2003

1,07

0,95

2004

1,15

0,91

2005

1,02

0,99

2006

0,92

1,07

2002

1,18

0,89


3.6.2 Plaatsingen en geslacht – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep Uit onderstaande tabel blijkt duidelijk dat de plaatsingspercentages voor mannen en vrouwen variëren volgens beroepsgroep. De beroepsgroep die de meeste plaatsingskansen biedt voor vrouwen is die van transversaal uitvoerende bediende (75% van de plaatsingen van de groep in 2005-2006). Vrouwen zijn echter minder vertegenwoordigd in de technische beroepen van ingenieur, informaticus of technicus. Het percentage vrouwelijke werkzoekenden in de beroepsgroep van de vertegenwoordigers is bovendien relatief laag (33%). In vergelijking met de vorige jaren stellen we een daling vast van het percentage mannen voor de functies van verkoper en een aanzienlijke stijging van het percentage vrouwen voor de functie van ingenieur (31% tegenover 8% en 14% in 2004 en 2002).




57

III

Tabel 3.19 Plaatsingspercentage volgens geslacht en beroepsgroep, 2005-2006 2002

2004

Vrouwen

Vrouwen

Mannen

Vrouwen

Transversaal

82,80%

74,50%

25,2%

74,8%

Boekhouders

55,80%

61,70%

41,9%

58,1%

Diversen

61,10%

53,30%

45,5%

54,5%

Specifiek

52,90%

49,20%

49,3%

50,7%

Verkopers

60,70%

65,90%

50,8%

49,2%

Verantwoordelijken

40,00%

54,90%

53,2%

46,8%

Vertegenwoordigers

27,80%

38,50%

66,7%

33,3%

Ingenieurs

14,30%

8,30%

69,2%

30,8%

Technici

28,90%

19,20%

72,4%

27,6%

Informatici

19,10%

20,00%

82,4%

17,6%

Totaal

63,30%

61,80%

45,1%

54,9%

Beroepsgroep waarin de WZ werk gevonden hebben

2005-2006


De analyse van de specifieke beroepen bevestigt het hogere plaatsingspercentage van vrouwen in de functies van transversaal uitvoerend bediende. De plaatsingspercentages liggen in de buurt van 85% voor de 4 eerste functies. Twee leidinggevende functies – in de culturele sector of in verenigingen zonder winstoogmerk – worden ook gekenmerkt door een grotere vrouwelijke aanwezigheid. Tabel 3.20 Top-10 van beroepen met de hoogste plaatsingsgraad voor vrouwen (2005-2006) 2005-2006

Totaal aantal GWZ



86,5%

37

129


84,6%

78

183


84,0%

25

90


84,0%

25

85


72,8%

346

725

Hulpboekhouder

71,4%

35

101


70,4%

27

59

Directeur/verantwoordelijke culturele-recreatieve-sportieve sector

63,6%

33

54


61,0%

41

70

Hulpbediende

57,1%

28

66


58

Vrouwen



Bij de mannelijke populatie van de geplaatste werkzoekenden zien we een bijzonder hoog plaatsingspercentage voor de beroepen van informaticus en magazijnier. Tabel 3.21 Top-10 van beroepen met de hoogste plaatsingsgraad voor mannen (2005-2006) Mannen

Totaal aantal GWZ


Andere informatici

90,4%

52

152

2005-2006

Helpdesktechnicus

88,0%

25

67


77,8%

54

109


65,7%

35

136


55,9%

34

133

Boekhouder

54,1%

37

131


50,9%

110

345


48,6%

37

75

Televerkoper

47,8%

23

118


42,9%

56

171


3.6.3 Synthese Ook al zijn vrouwen meer vertegenwoordigd in de werkloosheidscijfers (56%), toch zijn hun perspectieven voor tewerkstelling als bediende niet te verwaarlozen. Zo namen zij in 2006 53% van de plaatsingen in Brussel voor hun rekening. We kunnen dus niet echt spreken van discriminatie. De reden hiervoor is het uitgebreid aanbod vacatures voor transversaal uitvoerende bediendeb bij Actiris. De analyse per beroepsgroep bevestigt inderdaad dat vrouwen sterk vertegenwoordigd zijn in deze functies. Omgekeerd worden beroepen als informaticus, technicus, ingenieur en vertegenwoordiger vaker ingevuld door mannen.


59

III

3.7 Nationaliteit De arbeidsmarktkansen van migranten zijn al sinds jaren onderwerp van beleidsdiscussies en, in mindere mate, van tewerkstellings- en opleidingsprogramma’s. Toch zien we ook hier stilaan belangrijke stappen in de richting van een actieve benadering van migranten, meer bepaald in Vlaanderen. Door een gebrek aan gegevens hierover zal enkel de nationaliteit van de werkzoekende geanalyseerd worden in dit deel. De nationaliteit is een minder geschikte variabele voor het identificeren van mogelijke discriminaties tegenover personen van vreemde nationaliteit, maar het laat ons toe een eerste schatting te maken. Wij onderscheiden drie categorieën op basis van de nationaliteit: de Belgen, de personen met een ‘EU-nationaliteit’ en de personen met een ‘niet-EU-nationaliteit’.

3.7.1 Plaatsingen en nationaliteit: globale analyse a

Verdeling van de geplaatste werkzoekenden volgens nationaliteit

In de verdeling van de geplaatsten volgens nationaliteit zien we dat de grote meerderheid van Belgische nationaliteit is. De Brusselse arbeidsmarkt biedt echter ook perspectieven voor niet-Belgen: 9% van de geplaatsten heeft een EU-nationaliteit en 4% heeft een niet-EU-nationaliteit. Grafiek 3.14

Personen geplaatst als bediende volgens nationaliteit 100

200

90

200

80 70 60 50 40 30 20 10 0

Belg

EU

Niet-EU

2005

83,41%

11,42%

5,17%

2006

86,42%

9,22%

4,36%

UE

Hors UE


Belge

60



b

Verhouding tussen geplaatste en niet-werkende werkzoekenden volgens nationaliteit (ratio)17

De vergelijking van de verhouding tussen geplaatste personen met niet-Europese nationaliteit en de nietwerkende werkzoekenden uit diezelfde categorie wijst op de moeilijke socio-economische positie van de niet-Europese ‘migranten’. Grafiek 3.15

Verhouding tussen niet-werkende en geplaatste werkzoekenden volgens nationaliteit (ratio) 0,0 0,5 1,0

200

1,5

200

2,0 2,5 3,0 3,5 2005 2006

Belg 0,9

Belge 0,9

EU 1,0

UE 1,2

Niet-EU 2,5

Hors UE 3,1

Bronnen: Actiris: Plaatsings- en werkzoekendenbestanden 2005-2006.




61

III

3.7.2 Plaatsingen en nationaliteit – analyse per beroepsgroep en specifiek beroep Voor de groep werkzoekenden die de nationaliteit hebben van een land buiten de EU bieden de beroepsgroepen boekhouder, diverse beroepen, technicus en vertegenwoordiger enkele aanwervingskansen, maar het plaatsingspercentages blijven onder de 7%. Werkzoekenden met de nationaliteit van een EU-land hebben meer perspectieven in de boekhoudsector. Tabel 3.22 Plaatsingspercentage volgens nationaliteit en beroepsgroep (2005-2006) Beroepsgroep waarin de wz werk gevonden hebben

EU

Buiten EU

Boekhouders

17,4%

7,0%

Diversen

8,5%

6,0%

Technici

12,4%

5,7%

Vertegenwoordigers

9,3%

5,6%

Informatici

9,2%

3,9%

Transversaal

10,4%

3,9%

Specifiek

11,7%

3,3%

Verantwoordelijken

10,1%

3,2%

Verkopers

8,3%

1,7%

Ingenieurs

11,5%

0,0%

Totaal

10,4%

3,9%


Wat betreft de specifieke beroepen, vinden we in de lijst van de beroepen die een plaatsingspercentage van minimaal 20% bieden aan niet-Belgische werkzoekenden, de functies van boekhouder (hulpboekhouder en boekhouder), commercieel secretaris(esse) en helpdesktechnicus. Een gedetailleerdere indeling kan niet gegeven worden door het lage aantal werkzoekenden uit landen buiten de EU. Tabel 3.23 Top-10 van beroepen met de hoogste plaatsingsgraad voor WZ met een niet-Belgische nationaliteit (2005-2006) Niet-Belg


Hulpboekhouder

28,60%

35

138

Boekhouder

24,30%

37

239


20,00%

25

133

Helpdesktechnicus

20,00%

Hulpbediende

17,90%

28

78


17,90%

56

274

Televerkoper

17,40%

23

214


16,20%

37

190


16,20%

36

101


16,00%

25

124


62

Totaal aantal GWZ



3.7.3 Synthese In 2006 hadden slechts 4% van de geplaatste werkzoekenden een niet-Europese nationaliteit, terwijl ze toch 11% vertegenwoordigen van de niet-werkende werkzoekenden. Dit wijst op de kwetsbare positie die ze hebben op de Brusselse arbeidsmarkt. De niet-Belgen van Europese nationaliteit worden eveneens gediscrimineerd, maar deze discriminatie valt in het niets in vergelijking met die van de nietEuropese burgers. De niet-Belgen van Europese nationaliteit hebben meer tewerkstellingsperspectieven in de boekhoudsector. Wat betreft de personen met een niet-Europese nationaliteit, is het minder evident, hoewel ze meer terug te vinden zijn in de beroepsgroepen van de boekhouders, diverse beroepen, de technici en de vertegenwoordigers.


63

4

Beroepenklassement In het vorige hoofdstuk hebben we de risicofactoren geïdentificeerd en per beroep de plaatsingsperspectieven van de groepen die deze risicokenmerken vertonen. Maar wat kunnen we zeggen over de plaatsingsperspectieven van werkzoekenden die meerdere risicofactoren vertonen? Om de beroepen te identificeren die de meeste plaatsingskansen bieden voor de risicogroepen, hebben wij een samenvattende tabel opgesteld met daarin, per beroep, de resultaten die vooraf bekomen zijn voor elk van de risicofactoren. De volgende risicofactoren werden weerhouden: houder zijn van hoogstens een diploma van het lager secundair onderwijs, ouder zijn dan 40 jaar, eentalig zijn, geen enkele ervaring hebben en het niet hebben van de Belgische nationaliteit. Het feit een man of een vrouw te zijn is niet opgenomen als risicofactor omdat de analyse van deze factor geen grotere plaatsingskansen aangetoond heeft voor de ene of de andere categorie op de Brusselse arbeidsmarkt. De berekening van de globale score zal bovendien toelaten de beroepen hiërarchisch in te delen in functie van hun plaatsingskansen, waarbij alle risicofactoren samengenomen worden. Maken de beroepen waarvan bepaald is dat ze aanwervingsperspectieven bieden voor risicogroepen deel uit van de zogenaamde ‘knelpuntfuncties’, d.w.z. functies die zeer gegeerd zijn door werkgevers? Een vergelijking van de resultaten van de analyse van de plaatsingen met die van de analyses van de knelpuntfuncties uitgevoerd door Actiris laat toe een antwoord te geven op deze vraag.


65

IV

4.1 Beroepen die tewerkstellingskansen bieden aan risicogroepen Als we de beroepen bekijken waarvoor 20 werkzoekenden geplaatst werden via Actiris in de loop van de periode 2005-2006, dan bekomen we een lijst van 20 beroepen. Van deze beroepen biedt slechts één systematisch minder tewerkstellingskansen dan het gemiddelde voor elk van de risicogroepen: het gaat om de kaderfunctie in de sector van de verenigingen zonder winstoogmerk. Alle andere beroepen bieden, voor de ene of de andere risicofactor, aanwervingsperspectieven. Wij hebben de beroepen die een hoger tewerkstellingspercentage vertonen dan het gemiddelde voor de betreffende risicofactor aangeduid met een kruisje. Voor elk van de beroepen geven we de waarde aan van het tussenklassement (bepaald op basis van het resultaat van de som van de bekomen scores voor elk van de risicofactoren) en het eindklassement (bepaald op basis van de globale score, gewogen door het tewerkstellingspercentage in dit beroep). De gebruikte methodologie en de gedetailleerde resultaten, per beroep, vindt u in bijlage 3 van deze studie.

66


Beroepenklassement

Tabel 4.1 Klassement van functies volgens plaatsingskansen voor risicogroepen

Beroepsgroep

Beroep

Max. LSO

Eéntalig

X

X

Verkopers


Transversaal


Specifiek


Transversaal


Boekhouders

Hulpboekhouder

Transversaal

Hulpbediende

X

Verkopers


X

Transversaal


Informatici

Helpdesktechnicus

Transversaal


Boekhouders

Boekhouder

Vertegenwoordigers Commercieel afgevaardigde Informatici

Andere informatici

Transversaal


Transversaal


Specifiek

Bankbediende (volledige backoffice)

Verkopers

Televerkoper

Diversen


Verantwoordelijken

Directeur/ verantwoordelijke culturele-recreatieve-sportieve sector

40 jaar en ouder

Geen ervaring

X

X

X

X

X

X

X

X X

X X X X

Tussenklassement1

Eindklassement 2

2

1

X

19

2

X

1

3

11

4

X

3

5

X

4

6

8

7 8

X X

X

NietBelg

X X

X

14

X

X

5

9

X

X

6

10

X

X

X X

X

9

11

10

12

16

13

X

X

13

14

X

X

7

15

X

X

17

16

X

X

12

17

X

X

15

18

X

18

19

X

X


De beroepen met de hoogste tewerkstellingspercentages voor risicogroepen zijn magazijnbediende, verkoper (kleinhandel en warenhuizen), hulpboekhouder, helpdesktechnicus, hulpbediende en commercieel secretaris(esse). Als we rekening houden met de omvang van de plaatsingen per beroep, als percentage van het totaal, dan blijven de functies verkoper, magazijnbediende, hulpboekhouder en hulpbediende bovenaan in het klassement staan, terwijl de beroepen van helpdesktechnicus en commercieel secretaris(esse) in lagere regionen terechtkomen. De administratief bediende daarentegen staat op de tweede plaats door het aanzienlijke plaatsingspercentage in dat beroep (34%). De secretariaatsbediende staat op de vierde plaats, eveneens door een niet onaanzienlijk plaatsingspercentage in dat beroep (8%). We stellen vast dat al deze beroepen, met uitzondering van het beroep ‘andere informatici’, tewerkstellingskansen bieden aan werkzoekenden die meerdere risicofactoren combineren. 1

De tussenklassering wordt bepaald op basis van de waarde van de globale score die gelijk is aan de som van de scores bekomen voor elk van de risicofactoren. 2 Het eindklassement wordt bepaald op basis van de gewogen globale score die rekening houdt met het plaatsingspercentage in het beroep.


67

IV

4.2 Beroepen die tewerkstellingskansen bieden aan risicogroepen en knelpuntfuncties Vinden we knelpuntberoepen onder de beroepen met tewerkstellingskansen voor risicogroepen? Met andere woorden, is het voor de werkgevers moeilijk om kandidaten te vinden voor beroepen die kansen bieden aan risicogroepen? De tewerkstellingsperspectieven zouden er dus zeer groot zijn. In het kader van de activiteiten van Cevora zou een betere opleiding van werkzoekenden in deze beroepen niet enkel meer perspectieven bieden aan werkzoekenden met risicofactoren, maar zou het in een zekere mate eveneens een antwoord bieden op het probleem van het gebrek aan gekwalificeerd personeel in bepaalde beroepen. Om te bepalen of een functie al dan niet een knelpuntberoep is, houdt Actiris rekening met twee essentiële parameters: de invullingsgraad en de tijdsduur die nodig was om een vacature te sluiten. We hebben de invullingsgraad al gedefinieerd wanneer we de gegevens van Actiris beschreven hebben in het eerste deel van deze studie; het gaat, ter herinnering, om het percentage vacatures waarvoor de werkgevers een kandidaat hebben gevonden, al dan niet met bemiddeling van Actiris. De invullingsgraad wordt vergeleken met het gemiddelde voor het geheel van de vacatures, in dit geval de vacatures voor bedienden en arbeiders (72% in 2006). Wat betreft de tijdsduur om een vacature te sluiten, wordt een vacature als gesloten beschouwd als ze ingevuld of geannuleerd wordt. De tijdsduur nodig om de vacatures voor een beroep te sluiten wordt vergeleken met de gemiddelde tijdsduur van alle vacatures om ingevuld te worden (1,2 maand in 2006). De combinatie van de twee criteria bepaalt dan het knelpuntkarakter van een beroep. Deze theoretische analyse wordt bovendien gevalideerd door de consulenten van de dienst arbeidsbemiddeling van Actiris. We moeten hierbij opmerken dat Actiris enkel die beroepen opneemt waarvoor 15 vacatures ontvangen zijn in de loop van het jaar. Tot slot laat de variabele ‘arbeidsreserve / aantal vacatures’ (AR/V) toe het aantal werkzoekenden te vergelijken met het aantal vacatures om zo te beoordelen of er een kwantitatief tekort is. De redenen aangehaald door Actiris om de spanningen op de arbeidsmarkt betreffende deze beroepen te verklaren, worden weergegeven in de laatste kolom van de tabel; 3 hoofdoorzaken zijn opgenomen: kwalitatieve schaarste, kwantitatieve krapte en arbeidsvoorwaarden.

68


Beroepenklassement

Tabel 4.2 Knelpuntfuncties die tewerkstellingskansen bieden aan risicogroepen Invullings-graad Commercieel afgevaardigde

Duur

Redenen voor spanning

AR/V

53,8

2,4

2,1

Kwalitatief

44,1

2,3

1,7

Kwalitatief

Arbeidsvoorwaarden Televerkoper Arbeidsvoorwaarden Boekhouder

55,2

2,1

4,7

Kwalitatief


65,6

1,9

1,8

Kwalitatief


58,9

1,9

4,5


67,9

1,6

5

Kwalitatief

62,9

1,6

4,6

Kwalitatief

Arbeidsvoorwaarden

Arbeidsvoorwaarden Bediende commerciële diensten (klantencontact, aankoopdienst, verkoopondersteuning)

Bron: Actiris: Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2006, 2007

Van de 19 beroepen met tewerkstellingskansen voor risicogroepen zijn er 7 die beschouwd worden als knelpuntberoepen; 3 zijn verbonden met de beroepsgroep van de verkopers (commercieel afgevaardigde, televerkoper en gespecialiseerd verkoper), 3 met de beroepsgroep van de transversaal uitvoerende bedienden en 1 met de groep van de boekhouders (boekhouder). De redenen voor de spanningen op de arbeidsmarkt zijn enerzijds verbonden met een kwalitatieve schaarste en anderzijds (voor 5 beroepen op 7) met de arbeidsvoorwaarden. De kwalitatieve verklaringen, die zouden kunnen leiden tot het organiseren van aangepaste opleidingen, zijn de volgende: - Voor de beroepen commercieel secretaris(esse) en directiesecretaris(esse) eisen de werkgevers meertaligheid, een beheersing van bepaalde softwarepakketten en een graduaatopleiding en/of een gelijkwaardige ervaring. Motivatie blijkt eveneens een belangrijk aanwervingscriterium; - Talenkennis wordt opnieuw aangestipt voor de functie van bediende commerciële diensten; - Voor de functie van boekhouder duidt Actiris op de problemen verbonden met het opleidingsniveau, het ontbreken van significante ervaring, het gebrek aan talenkennis en aan kennis van specifieke boekhoudkundige programma’s; - Wat betreft de beroepen van verkoper zijn talenkennis, commerciële en communicatieve vaardigheden, het voorkomen van de kandidaat, de verkoopservaring en de kennis van de producten allemaal eisen waaraan de kandidaten moeten voldoen.


69

IV

4.3 Synthese Ook als men laaggeschoold is, weinig ervaring heeft, eentalig is, niet de Belgische nationaliteit heeft, ouder dan 40 is, of zelfs meerdere van deze criteria combineert, er zijn altijd tewerkstellingkansen. De top-5 van de beroepen met de meeste tewerkstellingskansen voor risicogroepen, rekening houdend met het aantal plaatsingen via Actiris, zijn de beroepen van verkoper (kleinhandel en warenhuizen), administratief bediende, secretariaatsbediende, magazijnbediende en hulpboekhouder. Geen van deze 5 beroepen is echter een zogenaamde knelpuntfunctie, d.w.z. de functies waarvoor de werkgevers het moeilijk vinden om een kandidaat te vinden. Wat betreft de knelpuntfuncties, kunnen laaggeschoolden zich richten op een beroep van gespecialiseerd verkoper, commercieel afgevaardigde of televerkoper; eentaligen hebben wellicht meer perspectieven in een beroep als boekhouder; 40-plussers zullen gemakkelijker een baan vinden als gespecialiseerd verkoper, commercieel secretaris(esse), boekhouder, commercieel afgevaardigde en directiesecretaris(esse); personen met weinig ervaring hebben meer plaatsingskansen in een functie als gespecialiseerd verkoper, bediende commerciële diensten, commercieel secretaris(esse), televerkoper; personen die niet de Belgische nationaliteit hebben ten slotte hebben meer aanwervingsmogelijkheden in een functie als bediende commerciële diensten, commercieel secretaris(esse), boekhouder, directiesecretaris(esse) of televerkoper.

70

Kansen op tewerkstelling in bediendenberoepen

5

Onderlinge relaties tussen de risicofactoren Tot nu toe werden de verschillende risicofactoren afzonderlijk onder de loep genomen. Voor 6 cruciale risicogroepen werd bekeken in welke mate zij geplaatst worden in bediendeberoepen en hoe sterk de ondervertegenwoordiging is t.o.v. hun aandeel in de werkzoekende populatie. Bovendien werd bekeken of deze cijfers verschillen naargelang de beroepsgroep. Uit de vorige studies bleek echter dat veel werkzoekenden tot meerdere risicogroepen behoren. Dit leidt tot nieuwe vragen, die aan bod komen in dit hoofdstuk. In welke mate is er een verband tussen verschillende risicofactoren? Welke onderlinge verhoudingen bestaan er? En welke factor heeft uiteindelijk de grootste invloed op de tewerkstellingskansen van een werkzoekende? En in welke mate beïnvloeden deze factoren de plaatsingskansen?


71

V

5.1 Cumulatie van risicofactoren In dit hoofdstuk onderzoeken we in welke mate de hiervoor geanalyseerde factoren gezamenlijk evolueren en dus in welke mate de werkzoekenden meerdere risicofactoren kunnen accumuleren. Dit kan tot uiting komen in een correlatieanalyse, op basis van het bestand waarin zowel de gegevens van de geplaatsten als de gegevens van de werkzoekenden opgenomen zijn voor het jaar 2006. Op basis van de chi-kwadraattest (chi2 < 0,001) kunnen over alle verbanden tussen de onderzochte risicofactoren statistisch significante uitspraken worden gedaan. De intensiteit van het lineaire verband tussen de factoren kan gemeten worden aan de hand van een correlatiefactor1. De sterkste correlaties (coëfficiënt groter dan 0,1 of kleiner dan -0,1) zijn de volgende: - Tussen ervaring en leeftijd is er logischerwijze een zeer sterke correlatie: hoe hoger de leeftijd, hoe meer ervaring iemand heeft (coëfficiënt = +0,612). We kunnen in dit verband niet spreken van cumulatie van risicofactoren want ervaring is geen risicofactor terwijl het behoren tot een hogere leeftijdscategorie de plaatsingskansen wel vermindert. We hebben bovendien vastgesteld dat de plaatsingsverschillen tussen een werkzoekende zonder ervaring en een werkzoekende met minimaal 2 jaar ervaring niet groot waren, wat zou betekenen dat ervaring niet echt een invloed heeft op de plaatsingskansen van werkzoekenden. De ervaring van oudere personen lijkt in vergelijking met andere factoren geen voldoende relevant aanwervingscriterium voor werkgevers. - Het tweede grote verband is dat tussen het opleidingsniveau2 en het niveau van de talenkennis. Hoe hoger het opleidingsniveau van de werkzoekenden, hoe vaker ze meertalig zijn (coëfficiënt = +0,365). Het is dus waarschijnlijker dat lager geschoolde werkzoekenden deze risicofactor zullen cumuleren met eentaligheid. - Een niet onbelangrijk verband is eveneens vastgesteld tussen het opleidingsniveau en de nationaliteit als we alle categorieën van opleidingsniveaus in beschouwing nemen, inclusief de ‘Andere studies’ (coëfficiënt = +0,3199). Dit verband is niet verrassend omdat de ‘Andere studies’ naast het conservatorium ook de studies in het buitenland omvatten. De andere verbanden tussen factoren hebben relatief lage correlatiecoëfficiënten. Dit betekent echter niet dat men geen verband daartussen kan aantonen. Wat betreft het verband tussen het opleidingsniveau en de leeftijd3, voor werkzoekenden boven de 25 jaar, daalt het aandeel van de werkzoekenden met minstens een HSO-diploma omgekeerd evenredig met de leeftijd. Het aandeel van de werkzoekenden met een diploma lager onderwijs of lager secundair onderwijs stijgt daarentegen evenredig met de leeftijd. Oudere werkzoekenden zullen dus sneller de risicofactoren verbonden met de leeftijd en het opleidingsniveau cumuleren.

1

Gezien we voornamelijk met ordinale variabelen werken, hebben we de Spearman correlatie-coëfficiënt gekozen. Deze coëfficiënt is bijzonder geschikt om de intensiteit van de associatie te meten tussen twee variabelen waarvan de waarden ordinaal zijn. De waarden van de coëfficiënt kunnen variëren tussen -1 (perfect negatieve correlatie) en +1 (perfect positieve correlatie). 2 De categorie ‘Andere studies’ is niet opgenomen omdat deze niet vlot geïntegreerd kan worden in de ene of de andere ordinale categorie. 3 Zelfde opmerking.

72


Onderlinge relaties tussen de risicofactoren

Deze negatieve relatie tussen de leeftijd en het opleidingsniveau geldt echter niet als men rekening houdt met de jongere werkzoekenden. Werkzoekenden onder de 25 jaar hebben in de meeste gevallen (76%) een diploma lager secundair onderwijs of hoger secundair onderwijs. Dit percentage ligt veel hoger dan de percentages voor de andere leeftijdscategorieën. Deze vaststelling is bijzonder verontrustend voor jonge werkzoekenden met enkel een diploma lager secundair onderwijs; die opleidingsgroep wordt namelijk gekenmerkt door een hogere ratio NWZ/GWZ dan het gemiddelde, en heeft dus minder tewerkstellingskansen. Tussen het opleidingsniveau en het geslacht zien we eveneens een negatief lineair verband vlakbij de hierboven vastgelegde drempel (coëfficiënt = -0,098). Vanaf het niveau van het hoger secundair onderwijs zijn mannen meer vertegenwoordigd dan vrouwen in de verschillende opleidingscategorieën. Vrouwen behoren dus vaker tot de risicocategorieën (lager onderwijs en lager secundair onderwijs). Wat betreft de relatie tussen de nationaliteit en de talenkennis, zien we dat een hoger percentage werkzoekenden afkomstig is van buiten de EU in de categorie van de eentaligen, in vergelijking met de Belgen en de EU-burgers. In 2006 behoorde 79,25% van de niet-werkende werkzoekenden tot minstens één risicofactor onder de factoren die in de loop van dat jaar een invloed hebben gehad op de plaatsingskansen, d.w.z. het opleidingsniveau, de leeftijd, de talenkennis en de nationaliteit. Zoals we al konden vaststellen, waren ervaring en geslacht geen bepalende factoren voor de plaatsingskansen in 2006. Dit zal bevestigd worden door de analyse van de resultaten van het logistisch regressiemodel. Ongeveer de helft van de werkzoekenden die ingeschreven zijn bij Actiris (55,4%) heeft minstens 2 risicofactoren gecumuleerd. Bijgevolg is een analyse per risicofactor te beperkt: door de vele correlaties is er namelijk zelden een rechtlijnig oorzakelijk verband tussen een risicofactor en iemands kansen op de arbeidsmarkt. Deze cumulaties van risicofactoren doen nieuwe vragen rijzen: welke risicofactor is – alle onderzochte factoren in rekening genomen – het meest doorslaggevend voor (niet-)plaatsing?


73

V

5.2 Klassement van de risicofactoren: welke factor is het meest doorslaggevend voor plaatsing? Op basis van het Actiris-bestand met de kenmerken van vacatures en geplaatsten werd tot nu toe telkens het aandeel van een bepaalde risicogroep in de plaatsingen berekend. Deze benadering kent een fundamentele beperking: de verschillende risicofactoren werden afzonderlijk benaderd en er werd geen rekening gehouden met onderlinge verbanden. Een logistische regressieanalyse, op basis van een bestand waarin kenmerken van geplaatste en nietgeplaatste werkzoekenden samengevoegd zijn, biedt een valabel antwoord op deze beperking. Een dergelijke analyse kan inzicht bieden in het belang van de verschillende risicofactoren voor de tewerkstellingskansen: welke risicofactor is nu het meest doorslaggevend en welke minder? Gezien het nominaal karakter van de variabelen moet dit antwoord afhankelijk gesteld worden van de populatie die als referentie dient en aan de hand waarvan conclusies kunnen worden getrokken. We nemen slechts een enkele referentiecategorie op per risicofactor. We maken voor elke risicofactor de vergelijking met die categorie die in de voorgaande hoofdstukken als de ‘minst risicovolle’ categorie naar voren kwam.

5.2.1 Een globaal klassement van de risicofactoren volgens hun belang Om een klassement op te maken van de risicofactoren volgens hun belang, hebben we de hoofdeffecten van de factoren bestudeerd. Dit betekent dat we het effect van de factoren zijn nagegaan en dat we daarbij de impliciete veronderstelling gemaakt hebben dat het effect van die factoren ‘onder alle omstandigheden, en dus voor alle types van werkzoekenden’ hetzelfde is. Dit betekent dus dat we geen rekening houden met de interacties tussen de verschillende verklarende variabelen. We hebben in de logistische regressie alle variabelen opgenomen een mogelijk verklaring kunnen zijn voor de plaatsing van werkzoekenden: opleidingsniveau, leeftijd, talenkennis, totale beroepservaring, geslacht en nationaliteit. Gezien hun heel lage graad van significantie kunnen de factoren ‘totale ervaring’ en ‘geslacht’ niet als verklarende factoren beschouwd worden voor de plaatsing en zullen ze dus niet opgenomen worden in het eindmodel. We geven hieronder het klassement weer van de factoren die opgenomen zijn in het model in volgorde van belangrijkheid als verklarende variabele van de plaatsing van werkzoekenden. 1. 2. 3. 4.

74

Opleidingsniveau Talenkennis Leeftijd Nationaliteit


Onderlinge relaties tussen de risicofactoren

De factor opleidingsniveau is veruit de belangrijkste factor om de plaatsing te verklaren, talenkennis en leeftijd oefenen een gelijkaardige invloed uit en de nationaliteit is relatief onbelangrijk. De onderstaande tabel toont meer in detail hoe de plaatsingskansen van de ‘risicogroepen’ zich verhouden tegenover die van ‘niet-risicogroepen’. De Odds-ratio geeft de mate aan waarin een gebeurtenis (in dit geval de plaatsing) vaker of minder vaak kan voorkomen in een groep ten opzichte van een andere groep. De Odds-ratio’s worden berekend aan de hand van de volgende referentiecategorieën: hoger secundair onderwijs, jonger dan 35 jaar, geen ervaring, Belg. Bijvoorbeeld, de plaatsingskansen van een werkzoekende met een diploma lager onderwijs zijn equivalent aan ongeveer een derde (0,36) van de plaatsingskansen van een werkzoekende met een diploma hoger secundair onderwijs. Tabel 5.1 Odds-ratio’s voor de verschillende risicofactoren Odds-ratio Opleidingsniveau (referentie: hoger secundair) Lager onderwijs

0,36

Andere studies

0,58

Lager secundair onderwijs

0,61

Niet-universitair en universitair hoger onderwijs

1,70

Talenkennis (referentie: meertalig) Eentalig

0,46

Leeftijd (referentie: < 35 jaar) 35 tot 44 jaar

0,65

45 tot 54 jaar

0,54

55 jaar en ouder

0,34

Nationaliteit (referentie: Belg) EU of niet-EU

0,51

Bron: Actiris: Plaatsings- en niet-werkende werkzoekendenbestanden 2006.

Hoe kleiner de ratio is, hoe kleiner de plaatsingskansen ten opzichte van de referentiepopulatie. Zowel werkzoekenden van 55 jaar en ouder als werkzoekenden met hoogstens een diploma lager onderwijs hebben minder plaatsingskansen dan respectievelijk werkzoekenden onder de 35 jaar en werkzoekenden met een diploma hoger secundair onderwijs; de plaatsingskansen zijn gelijk aan 1/3 van de plaatsingskansen van deze referentiegroepen. De plaatsingsperspectieven van werkzoekenden die niet de Belgische nationaliteit hebben, die van werkzoekenden tussen de 45 en de 54 jaar of die van eentalige werkzoekenden bedragen ongeveer 50% van de perspectieven van de referentiecategorieën. Personen van 35 tot 44 jaar, diegenen met een diploma lager secundair onderwijs of diegenen die andere studies gevolgd hebben, hebben betere plaatsingsperspectieven dan de voorgenoemde groepen, maar ze hebben minder plaatsingskansen dan de referentiegroepen; de plaatsingsperspectieven bedragen ongeveer 60% van de perspectieven van de referentiegroepen.


75

V

5.2.2 Enige nuance is op zijn plaats De bovenstaande tabel geeft de invloed aan van de factoren en veronderstelt daarbij dat die invloed onder alle omstandigheden dezelfde is. We kunnen er echter van uit dat dit niet zo is. In dit deel bekijken we hoe een effect varieert afhankelijk de situatie. Als we de significantie testen van de verschillende mogelijke interacties; d.w.z. de interacties tussen leeftijd en opleidingsniveau/ talenkennis/ nationaliteit, tussen opleidingsniveau en talenkennis/nationaliteit, tussen talenkennis en nationaliteit, dan stellen we vast dat enkel de interactie tussen leeftijd en opleidingsniveau een invloed heeft op de plaatsing. De invloed van de leeftijd is afhankelijk van het opleidingsniveau Uit deze studie blijkt duidelijk dat scholingsgraad en leeftijd een belangrijke verklaring zouden kunnen bieden voor de verschillende plaatsingskansen van werkzoekenden. Het is aannemelijk dat onder andere het effect van leeftijd op de plaatsingskansen anders is voor laag- dan voor hooggeschoolden. De volgende grafiek bekijkt dat. Grafiek 5.1 Interactie-effect van het opleidingsniveau op de invloed van leeftijd Logit -1

-2

-3

-4 2. 35-45 jaar Leeftijd 3

1. <35 jaar

opleiding

1. Laag

2. Midden

3. 45 jaar of meer

3. Hoog

Als er geen interactie was tussen leeftijd en opleidingsniveau, dan zouden de verschillende curven parallel lopen. We stellen echter vast dat 55-plussers duidelijk minder plaatsingsperspectieven hebben gekregen dan diegenen van de andere leeftijdscategorieën als ze maximaal een diploma lager secundair onderwijs hebben. De verschillen tussen de curven zijn eveneens duidelijk voor wat betreft de houders van een universitair diploma of een diploma niet-universitair hoger onderwijs. In dit geval hebben werkzoekenden onder de 45 jaar – en meer bepaald degenen onder de 35 jaar – meer tewerkstellingsperspectieven als ze houder zijn van een diploma hoger onderwijs (t.o.v. een diploma hoger secundair onderwijs), terwijl de hogere leeftijdscategorieën geen betere perspectieven hebben als ze houder zijn van een universitair diploma of een diploma niet-universitair hoger onderwijs. Bijgevolg zou een opleidingsbeleid dat aan laaggeschoolden (hoogstens LSO) zou toelaten hun competenties/kennis te verruimen om zo het equivalent te verwerven van de competenties van een houder van een diploma hoger secundair onderwijs, een aanzienlijke vooruitgang betekenen voor hun plaatsingsperspectieven. Werkzoekenden van 55 jaar of ouder zouden daarbij de eerste doelgroep moeten vormen omwille van hun heel lage plaatsingsgraad bij laaggeschoolden en de betere plaatsingsperspectieven bij houders van een diploma hoger secundair onderwijs. 76


6

Algemeen besluit Huidig rapport focust op de problematiek van risicogroepen en van hun tewerkstellingsperspectieven. De bedoeling is enerzijds de risicofactoren op de arbeidsmarkt en hun respectievelijke belangrijkheid te identificeren en anderzijds de bediendenberoepen in kaart te brengen die toegangelijk zijn voor risicogroepen onder werkzoekenden uit de privé profit-sector. Deze studie wordt uitgevoerd op basis van een analyse van de VDAB-bestanden (Vlaanderen) en van Actiris (Brussel). Deze analyses worden in twee verschillende verslagen verwerkt. Om de te bestuderen risicogroepen te kunnen bepalen, haalt men 6 factoren aan die de plaatsingskansen van werkzoekenden in de twee regio’s negatief kunnen beïnvloeden: scholingsniveau, beroepservaring, talenkennis, leeftijd, geslacht en herkomst. De factor werkloosheidsduur kon alleen voor Vlaanderen geanalyseerd worden. In dit besluit zullen wij eerst een samenvattend overzicht leveren van de analyseresultaten per risicofactor. Vervolgens zullen wij een samenvattende analyse voorstellen van de resultaten uit de twee regionale studies. De opvallendste elementen voor Brussel en Vlaanderen zullen aan elkaar gelinkt worden om er mogelijke voorstellen uit te distilleren voor de integratie van risicogroepen op de arbeidsmarkt.

6.1

Risicofactoren in Vlaanderen en Brussel

Tabel 6.1 geeft een overzicht van de impact van de factoren op de tewerkstellingsperspectieven van Vlaamse werkzoekenden, tabel 6.2 doet hetzelfde voor de Brusselse werkzoekenden. Daarna gaan we bij wijze van besluit wat meer in detail in op de onderzoeksresultaten, vergelijken we met de resultaten voor Brussel en belichten we de consequenties voor (mogelijke) stimuleringsacties ten voordele van risicogroepen.


77

VI

Tabel 6.1 Overzicht van de risicofactoren in Vlaanderen 2000 Ratio

2002 Ratio

2004 Ratio

2005 Ratio

2006 Ratio

1,63

1,26

1,45

1,39

1,36

2006 Top 5 van beroepen met relatief gunstige plaatsingscijfers

Plaatsingscijfer

Opleidingsniveau Max L.S.O.

Max. H.S.O.

1,09

0,98

1,04

1,05

1,04

Magazijnbediende

42,4%

Kassier

42,3%

Winkelverkoper – aanvuller – kassier

37,2%

Verkoper

36,4%

Technicus productie-operator

33,9%

Kassier

93,5%

Winkelverkoper – aanvuller – kassier

93,1%

Technicus productie-operator

91,9%

Magazijnbediende

91,4%

Verkoper

91,4%

Magazijnbediende*

85,3%

Filiaalassistent*

80,1%

Ervaring Geen ‘relevante’ ervaring

0,50

0,62

0,47

0,41

0,32

Technicus productie-operator*

80,1%

Technicus elektriciteit*

73,8%

Consulent uitzendarbeid*

69,8%

Technicus elektromechanica**

48,0%

Technicus productie-operator**

46,6%

Technicus klimatisatie, koel- en verwarmingstechnieken**

42,7%

Winkelverkoper – aanvuller – kassier**

39,3%

Technicus elektriciteit**

38,5%

Technicus bouw – werfleider

24,0%

Televerkoper

21,8%

Talenkennis Eéntalig

1,50

1,11

1,05

1,1

N.b.

Leeftijd 45-plus

4,09

3,83

4,38

4,71

4,79

Bediende in de boekhouding

15,1%

Vertegenwoordiger

13,1%

Magazijnbediende

11,4%

Kassier

87,0%

Consulent uitzendarbeid

86,2%

Receptionist

84,4%

Geslacht Vrouwen

1,15

1,09

1,14

1,15

1,21


81,6%

Televerkoper

75,6%

Receptionist

27,8%

Herkomst Niet-EU

2,67

3,20

4,30

4,30

4,60

1,79

1,96

1,92

1,95

1,98

Werkloosheidsduur > 3 jaar

* Geen ervaring ** Gegevens 2005 78


Call center medewerker

26,1%

Bediende in de boekhouding

22,2%

Klantendienstmedewerker

21,9%

Vertegenwoordiger

21,5%

Algemeen besluit

Tabel 6.2 Overzicht van de risicofactoren in Brussel 2000 2002 2004 2005 2006 Ratio Ratio Ratio Ratio Ratio

2005-2006 Top-5 van beroepen met de hoogste plaatsingscijfers

1,39

Hulpbediende

54%


35%


29%


29%


28%

Andere informatici

42%


35%

Opleidingsniveau Max. LSO

1,33

1,35

1,69

2,12

Beroepservaring Geen ervaring

0,13

0,33

1,77

1,22

1,08


35%


33%

Helpdesktechnicus

32%


40%

Talenkennis Eentalig

1,6

1,5

1,8

2,12

2,21

Hulpboekhouder

37%


27%


27%

Helpdesktechnicus

25%


36%


34%

Leeftijd 40 jaar en ouder

1,56

1,24

1,58

1,81

1,72


32%

Hulpboekhouder

29%


29%

Afkomst Niet-Belg

1,28

1,07

0,98

1,39

1,73

Hulpboekhouder

28,60%

Boekhouder

24,30%


20,00%

Helpdesktechnicus

20,00%

Hulpbediende

17,90%

6.2 Zeven risicofactoren in Brussel en Vlaanderen Welke risicofactoren vormen een belangrijke belemmering voor de tewerkstellingskansen van werkzoekenden die op zoek zijn op de arbeidsmarkt voor bediendenberoepen in de privé-sector? Dat is een vraag die in dit onderzoek centraal stond. Op basis van het antwoord op die vraag probeert Cevora een zicht te krijgen op de noden van de risicogroepen op de arbeidsmarkt. Hier vatten we de belangrijkste conclusies die we op basis van analyses van bestanden van de respectievelijke arbeidsbemiddelaars kunnen trekken voor Vlaanderen en Brussel.


79

VI

6.2.1 Opleiding: een diploma werkt Het schools opleidingsniveau is naar voor gekomen als de belangrijkste factor ter verklaring van de verschillen in plaatsingskansen van werkzoekenden. Werkzoekenden met een lager diploma dan H.S.O. hebben in beide gewesten minder kans op werk als bediende in de privésector dan hoger geschoolde werkzoekenden. In Brussel en Vlaanderen zien we geen enkele verbetering van de situatie voor houders van een diploma gelijk aan of lager dan L.S.O. In Brussel verslechtert hun situatie zelfs. Werkzoekenden met een diploma niet-universitair hoger onderwijs hebben de beste kans om via bemiddeling van de gewestelijke arbeidsbemiddelaars in een bediendenberoep uit de privé-sector geplaatst te worden. Een belangrijke vaststelling in het onderzoek werd gedaan bij de vergelijking van het gevraagde opleidingsniveau en het opleidingsniveau van de werkzoekende die finaal geplaatst werd. Daaruit bleek voor Vlaanderen dat in 2006 in 42% van de gevallen de aangeworven werkzoekende hoger geschoold was dan vereist. Voor Brussel was dat 36,5%. Verdere analyses hebben (alleszins voor Vlaanderen) geleerd dit niet noodzakelijk wijst op een verdringing van de lager- door de hogergeschoolden. Het is immers duidelijk geworden dat dit deels te wijten is aan het feit dat werkgevers steeds minder expliciet een opleidingsniveau vooropstellen in hun vacatures. Dat geldt dan vooral voor vacatures voor functies waarvoor maximum een diploma hoger secundair onderwijs vereist is. Werkzoekenden met maximaal een HSOdiploma, die toch redelijk laaggeschoold zijn voor een bediendenberoep, hebben over het algemeen redelijk goede kansen op de arbeidsmarkt voor bediendenberoepen in de privé-sector. Het lage opleidingsniveau is in het onderzoek naar voor gekomen als een belangrijke drempel op de arbeidsmarkt van bediendenberoepen in de privésector. De analyses hebben getoond dat in Vlaanderen werkzoekenden met maximaal een diploma lager secundair onderwijs die drempel kunnen compenseren door beroepservaring op te doen.

6.2.2 Ervaring : essentieel voor aanwerving Ervaring wordt in het huidige competentiedenken beschouwd als een belangrijke sleutel tot de arbeidsmarkt. Werknemers en werkzoekenden worden steeds meer gestimuleerd om de competenties die ze tijdens diverse ervaringen hebben opgedaan op een of andere manier te valoriseren. Dat ervaring een extra troef is in de zoektocht naar een job, is in dit onderzoek vooral voor Vlaanderen duidelijk geworden. Opvallend daarbij was dat niet zozeer de ervaring in de beroepsgroep waarin de werkzoekende geplaatst werd belangrijk was, maar eerder de totale beroepservaring. Werkgevers zoeken bij de kandidaten dus niet zozeer naar beroepsspecifieke competenties, maar naar algemene competenties die in eender welke (beroeps)context verworven kunnen worden. Die vaststelling geldt niet alleen voor Vlaanderen, maar ook voor Brussel. In de analyses is nog duidelijk geworden dat ervaring belangrijk is, maar dat werkgevers dit minder belangrijk vinden wanneer zij een knelpuntvacature moeten ingevuld krijgen.

6.2.3 Leeftijd : oudere werkzoekenden nog steeds in moeilijkheden Leeftijdsbewust personeelsbeleid en activering van de oudere groepen op de arbeidsmarkt staan de laatste jaren centraal in het arbeidsmarktbeleid op alle niveaus. Diverse stimulerende en ondersteunende maatregelen werden reeds genomen en vanuit verschillende hoeken timmert men nog ijverig voort aan diverse pistes en aan een mentaliteitswijziging. 80


Algemeen besluit

In het onderzoek is vastgesteld dat dit zich in Vlaanderen stilaan laat voelen in een lichte verbetering van de situatie op de arbeidsmarkt van bedienden uit de privé-sector van de groep van 40 tot 50-jarigen. Voor de 50-plussers maakt het cijfermateriaal nog geen kentering zichtbaar, integendeel. Het is vooral in verantwoordelijke functies en in boekhoudkundige beroepen dat oudere werkzoekenden (meer dan 55 jaar) veel kans maken om een job te vinden. De 45-plussers zien daarnaast ook nog goede kansen in de transversaal uitvoerende en de vertegenwoordigende functies. Ondanks die lichte vooruitgang hebben we kunnen vaststellen dat de arbeidsmarktkansen van werkzoekenden van boven de 35 jaar, en nog meer van werkzoekenden boven de 45 jaar, duidelijk kleiner blijven dan die van werkzoekenden die jonger zijn dan 35 jaar. Dit geldt zowel voor Vlaanderen als voor Brussel. We onthouden wel dat dit voor een deel te verklaren kan zijn door de beperkingen van het bestand. Het is best mogelijk dat de werkzoekenden uit de middencategorie (35 tot 45 jaar) zich wel inschrijven bij de regionale arbeidsbemiddelaars, maar dat ze minder op hen beroep (moeten) doen om een job te vinden. Het is aannemelijk dat zij vaak kunnen terugvallen op het professioneel netwerk dat ze uitgebouwd hebben om een job te vinden. Voor de alleroudste leeftijdscategorie is het probleem dat het aantal werkzoekenden toeneemt, maar het aantal aanwervingen van de oudste werkzoekenden achternahinkt. Het is duidelijk geworden dat het verschil tussen de plaatsingskansen van oudere en van de jongere leeftijdscategorieën voor de laaggeschoolde werkzoekenden (max. LSO-diploma) groter is dan voor de hogergeschoolde werkzoekenden. Hierboven hebben we al aangehaald dat in Vlaanderen laaggeschoolden hun scholingsachterstand goed kunnen compenseren door beroepservaring. Als er één aspect is waarmee oudere werkzoekenden zich kunnen onderscheiden van de jongere dan is het wel door ervaring. Voor de laaggeschoolde oudere werkzoekenden (in Vlaanderen) kan het dus belangrijk zijn dat zij leren die ervaring uit te spelen en eventueel nog gericht bij te sturen. Voor hen kunnen de opleidingen die gericht zijn op die algemene competenties (vb. Flexibel omgaan met problemen of algemene bureauticavaardigheden) nuttig zijn. Aangezien een HSO-diploma in een aantal vacatures expliciet vooropgesteld wordt, kan het ook interessant zijn om na te gaan in welke mate gerichte opleidingen de korst geschoolde oudere werkzoekenden een extra troef in handen kunnen geven bij hun zoektocht naar zo een job. Dat betekent dat er onderzoek zou moeten gebeuren naar de mate waarin die eis losgelaten kan worden voor (oudere) kandidaten met veel beroepservaring. Het betekent ook dat er moet nagegaan worden in welke mate een opleiding in haar traditionele (klassikale, voltijdse en op kennis georiënteerde) vorm nog geschikt is om oudere werkzoekenden aan te trekken.


81

VI

6.2.4 Talenkennis: meertaligheid is een troef Wie meertalig is, heeft betere vooruitzichten in de meeste bediendenberoepen. Meertaligheid is van zeer groot belang in de Brusselse regio, in Vlaanderen is dat veel minder het geval. We zien dat de situatie van de ééntaligen op de Brusselse arbeidsmarkt de laatste jaren steeds slechter wordt. Ondanks de opvallende meerwaarde van talenkennis, zien we toch dat er niet onbelangrijke kansen zijn voor ééntaligen. Dat is het geval in de typisch technische functies waarvoor werkgevers (in Vlaanderen) niet echt op zoek zijn naar meertalige profielen. In Brussel zijn het de laatste jaren vooral de boekhoudkundige en de verkoopsberoepen waar relatief veel ééntaligen in tewerkgesteld worden. Voor die profielen kunnen we veronderstellen dat werkgevers eigenlijk wel een meertalige kandidaat kunnen gebruiken, maar de eis van meertaligheid loslaten omwille van het knelpuntkarakter van de vacatures. Dat werkgevers de eis van meertaligheid soms moeten loslaten is ook gebleken in een vergelijking tussen de vereiste talenkennis in de vacature en de talenkennis van de werkzoekende die finaal werd aangeworven. Een aantal eentalige werkzoekenden wordt aangeworven voor een vacature waarvoor oorspronkelijk een meertaligheid vereist was. In Brussel is dat meer het geval dan in Vlaanderen. Voor die groep van mensen op de arbeidsmarkt is het belangrijk dat er een aanbod van taalopleidingen bestaat, eens ze aangeworven zijn. Het is immers aannemelijk dat de werkgever omwille van het knelpuntkarakter van de vacature heeft moeten inbinden op vlak van vereiste taalkennis, maar dat die taalkennis wel belangrijk is voor een goede uitvoering van de functie.

6.2.5 Origine: Migranten hebben het moeilijk Voor Vlaanderen hebben de analyses zich gefocust op het verschil tussen werkzoekenden van EU-origine en werkzoekenden van niet-EU origine. Voor Brussel zijn de analyses vooral gebaseerd op de nationaliteit. Belgen (in Vlaanderen Europeanen) hebben over het algemeen gunstigere arbeidsmarktperspectieven dan werkzoekenden van vreemde afkomst. Ook voor die risicogroep zien we steeds meer gerichte en doelgroepspecifieke acties opkomen. De analyses suggereren dat die ook stilaan hun vruchten beginnen af te werpen. De tewerkstellingskansen van mensen met een origine buiten de EU in bediendenberoepen uit de privésector verbeteren, maar er is nog een lange weg te gaan. De gegevens die in dit onderzoek gebruikt werden lijken de algemene rethoriek over migranten op de arbeidsmarkt te bevestigen voor het segment van bediendenberoepen in de privésector. Als we de geschiedenis van migranten op de arbeidsmarkt bekijken, dan zien we dat zij ooit heel actief aangetrokken werden voor laaggekwalificeerde jobs in slechte omstandigheden. Ook voor zeer hooggeschoolde en gespecialiseerde jobs worden vaak actief mensen uit andere landen actief aangetrokken. We kunnen dus veronderstellen dat migranten meer kansen maken voor vactures die omwille van slechte arbeidsomstandigheden en –voorwaarden moeilijk in te vullen zijn, maar ook voor jobs die een zeer specifieke kennis vereisen. In de analyses hebben we dat voor een deel bevestigd gezien voor de werkzoekenden die zoeken naar een bediendenberoep in de privé-sector. Het is duidelijk geworden dat het verschil in plaatsingskansen tussen werkzoekenden van EU- en die van niet-EU origine minder groot is voor de laag- en voor de hooggeschoolden. Het verschil is vooral groot voor de werkzoekenden met maximaal een diploma H.S.O. of HOBU. Van hen kunnen we veronderstellen dat ze voor veel vacatures in aanmerking komen waarvoor werkgevers veel minder nood hebben aan iemand die bereid is om in ‘slechtere’ omstandigheden te werken of aan iemand die een specifieke kennis heeft.

82


Algemeen besluit

Dit is een interpretatie die misschien de moeite loont om eens verder te onderzoeken. Belangrijk voor Cevora is dat de middelhooggeschoolde migranten een belangrijke doelgroep kunnen vormen.

6.2.6 Vrouwen: stereotypes bevestigd in Vlaanderen In Vlaanderen vinden vrouwen iets moeilijker werk in een bediendenjob uit de privésector dan hun mannelijke collega’s. In Brussel is het verschil tussen mannen en vrouwen minder duidelijk. Die vaststelling duidt niet noodzakelijk op een discriminatie in het aanwervingsbeleid. De analyses bevestigen, zowel voor Vlaanderen als voor Brussel, dat de segmentering op de arbeidsmarkt nog steeds bestaat. Er zijn duidelijk beroepsgroepen waarin vrouwelijke plaatsingen het overwicht hebben en er zijn beroepsgroepen waarin mannelijke plaatsingen duidelijk een overwicht hebben. Typisch vrouwelijke beroepen zijn oa. de transversale bediendenberoepen en boekhoudkundige beroepen. De technische beroepen zijn nog steeds meer toegankelijk voor mannen. Die segmentering heeft een invloed op verschillen in tewerkstellingskansen in bediendenberoepen in de privésector. Het is te verwachten dat de segmentering niet zo een grote invloed heeft op verschillen in tewerkstellingskansen op de globale arbeidsmarkt. Er zijn immers belangrijke, zelfs groeiende segmenten, op de arbeidsmarkt waar vrouwen veel meer kansen op tewerkstelling hebben dan mannen. We denken daarbij aan de non-profitsector en aan de opkomende diensteneconomie. In dat opzicht vormt ze niet echt een probleem. De segmentering op de arbeidsmarkt vloekt wel enigszins met de problematiek van knelpuntberoepen. Er zijn immers een aantal typisch mannelijke of typisch vrouwelijke beroepen waarvoor werkgevers moeilijkheden ervaren om ze ingevuld te krijgen. Werkgevers hebben moeite om de vacatures vervuld te krijgen, terwijl er eigenlijk een potentieel leger van het andere geslacht zit te wachten op een job. Voor Cevora betekent die vaststelling vooral dat het erover moet waken dat ze voldoende vrouwen kan bereiken voor opleidingen voor die segmenten waarin vrouwen vooral terecht (willen) komen en dat ze voldoende mannen bereikt voor typisch mannelijke beroepen. Die aandacht kan een heel pragmatische consequentie hebben. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat het nodig is om de opleidingsuren of de manier van lesgeven aan te passen aan de typisch mannelijke of typische vrouwelijke doelgroep. Als vormingsfonds moet Cevora zich enerzijds aanpassen aan de omstandigheden van de arbeidsmarkt, als ze wil dat werknemers en werkzoekenden voldoende inzetbaar blijven. Tegelijkertijd moet Cevora toch ook proberen om knelpunten op de arbeidsmarkt aan te pakken, om bestaande disfuncties te doorbreken. Het kan bijvoorbeeld extra inspanningen doen om meer vrouwen te bereiken voor opleidingen tot typisch mannelijke beroepen. Op die manier kan het een bijdrage leveren aan het wegwerken van moeilijkheden om vacatures voor die beroepen ingevuld te krijgen. We denken daarbij onder andere aan de informaticaberoepen. Maar hetzelfde geldt natuurlijk voor de eerder vrouwelijke knelpuntberoepen, zoals klantendienst- of callcenter medewerkers. Voor die beroepen zou Cevora extra inspanningen kunnen leveren om ook het mannelijke leger van werkzoekenden aan te spreken voor deelname aan een opleiding.


83

VI

6.2.7 Werkloosheid: hoe langer hoe moeilijker te doorbreken Voor Vlaanderen werd de impact nagegaan van de werkloosheidsduur op de kansen op toegang tot een bediendenfunctie in de privésector . De kansen op de arbeidsmarkt nemen aanzienlijk af naarmate de werkloosheidsduur toeneemt. Als we kijken naar de beroepen waarin de langdurig werkzoekenden terecht komen, dan moeten we concluderen dat zij aan de ‘onderkant’ van de arbeidsmarkt terecht komen. In beroepen die een knelpunt vormen omwille van slechte arbeidsomstandigheden en die verregaand gestandaardiseerd kunnen worden. In beroepen zoals call-centerberoepen zien we een relatief groot aandeel langdurig werkzoekenden terechtkomen. Het gevaar dat ze die job niet lang gaan volhouden en terug in de werkloosheid terechtkomen, is redelijk groot. Daarom is het belangrijk dat zij als werknemer niet aan hun lot overgelaten worden. Ze moeten voldoende opleidingsmogelijkheden krijgen, waardoor ze kunnen doorgroeien naar bredere en uitdagendere functies.

6.3 Welk beroep voor welke risicogroep ? Onder de bediendenberoepen in de privésector zijn er sommige met een lage toegangsdrempel voor risicogroepen. Risicogroepen vinden makkelijk werk in verkoopsfuncties. Dat is een trend die we zowel in Vlaanderen als in Brussel zien. Personen die maar één taal spreken, geen diploma hoger secundair onderwijs hebben, en vrouwen worden hier makkelijk aangeworven. Dat is allicht te verklaren door het feit dat aanwerving in deze sector gebaseerd is op andere criteria (presentatie, commerciële feeling, leeftijd, ervaring, enz.). De beroepen tekenaar en technicus bieden ook tewerkstellingsperspectieven aan een groot aantal risicoprofielen. Dit is vooral het geval voor Vlaanderen. In Brussel komen de technische beroepen minder naar voor als beroepen waarin risicogroepen op de arbeidsmarkt makkelijk terecht kunnen. Vooral voor oudere werkzoekenden (40 en zelfs 45-plussers), laaggekwalificeerden en ééntaligen zijn er kansen op tewerkstelling in deze functies. De cijfers van 2005 en 2006 tonen nog steeds geen verandering in de structuur van de arbeidsmarkt: vrouwen blijven ondervertegenwoordigd in deze technisch georiënteerde beroepen. De informaticasector biedt de minste mogelijkheden voor risicogroepen. Zowel in Vlaanderen als in Brussel hebben we gezien dat hier de werkzoekenden die geen enkele beroepservaring hebben relatief gemakkelijk terecht kunnen. Dat is voor een deel te wijten aan de aard en het imago van de informaticaberoepen en de -sector. Het gaat om een relatief nieuwe sector die nogal makkelijk met jonge mensen geassocieerd wordt. Daarnaast zal ook het knelpuntkarakter van een aantal beroepen een invloed hebben op de ervaringsvereisten die werkgevers voorop (kunnen) stellen. In de lijst van beroepen die relatief veel werkzoekenden zonder ervaring tewerkstellen zitten bijvoorbeeld de vacatures voor helpdeskfuncties of toepassingsprogrammeurs. Die beroepen worden gekenmerkt door relatief slechte arbeidsomstandigheden en -voorwaarden, waardoor ze vaak een knelpunt vormen op de arbeidsmarkt. Het is evenwel belangrijk om op te merken dat dit soort functies in de meeste bedrijven doorgroeifuncties zijn. Op langere termijn kunnen ze dus een belangrijke kans zijn voor mensen met weinig beroepservaring.

21 Deze

84

gegevens zijn niet beschikbaar voor Brussel.


Algemeen besluit

Sommige functies van bovenstaande beroepsgroepen worden door de arbeidsbemiddelingsdiensten als ‘knelpuntberoepen’ beschouwd. In de groep van de technische beroepen zien we bij de VDAB bijvoorbeeld technicus koel- en klimatisatietechnieken of technicus productie-operator voorkomen in de lijst van knelpuntberoepen. In de groep van de verkoopsberoepen komt klantendienstmedewerker, verkoopsassistent of vertegenwoordiger voor in de knelpuntberoepenlijst van de VDAB. In de knelpuntberoepenlijst van Actiris vinden we vooral beroepen uit de groep van verkoopsberoepen terug. Het gaat oa. over vertegenwoordiger, televerkoper, gespecialiseerde verkoper of bediende in een commerciële dienst. Een opleiding tot deze functies zou werkzoekenden die meerdere risicofactoren combineren, kunnen klaarstomen voor het gezochte profiel of althans voor een profiel waar hun risicokarakteristieken zo weinig mogelijk problemen stellen. De opleidingen voor functies die de risicogroepen relatief minder kansen bieden vergen doorgaans wel een intensievere benadering en begeleiding van de risicogroepen als men ook op dit domein positieve resultaten wil kunnen voorleggen.

6.4 Strategieën om risicogroepen op te leiden In Vlaanderen is vooral de gevorderde leeftijd de grootste hinderpaal om werk te vinden in de privésector. Voor de oudere werkzoekenden is het van belang om te onderzoeken in welke mate zij hun kennis moeten bijschaven om makkelijk een job te vinden, hoe dat dan best gebeurt (indien nodig) en hoe zij best hun ervaring kunnen valoriseren. Het is immers aannemelijk dat het voor hen vooral belangrijk is om de elders verworven competenties in kaart te brengen, te valoriseren en hiaten in de kennis en competenties op te sporen. Voor oudere werkzoekenden wordt vaak verondersteld dat zij, ondanks hun jarenlange ervaring, de nodige kennis en competenties missen op vlak van oa. flexibel omgaan met problemen, omgaan met nieuwe bureauticatools, leren op voortdurende basis. Het is evenwel aannemelijk dat de oudere werkzoekende niet meer kunnen (en willen) leren in een formeel leercontext. Het kan interessant zijn om die veronderstelling verder te onderzoeken. Kunnen en willen oudere werkzoekenden nog leren in een gewone opleidingsvorm? Hoe kunnen en willen zij wel nog leren? Is er een verschil tussen laag- en hooggeschoolde oudere werkzoekenden? Dat is maar een greep uit de onderzoeksvragen die zich stellen om te weten te komen of er nood is aan een differentiatie van het opleidingsaanbod (zowel inhoudelijk als didactisch) naar leeftijdscategorieën. In Vlaanderen zijn na de leeftijd, de herkomst en het opleidingsniveau de meest doorslaggevende factoren. In Brussel is het opleidingsniveau de meest bepalende factor voor de tewerkstellingskansen. Voor Vlaanderen is het duidelijk geworden dat vooral de laaggeschoolden hun opleidingsachterstand kunnen goedmaken door ervaring. Voor Brussel is dat veel minder duidelijk. In Vlaanderen zijn de laaggeschoolden vooral te situeren in de leeftijdsgroep van min 20-jarigen en in de leeftijdsgroep van plus 40-jarigen. Voor de eerste groep is het belangrijk dat het systeem van ILW (en andere vormen van alternerend leren) blijft bestaan, alsook de werkzoekendenopleidingen met een stevige brok stage-ervaring. Voor de oudere laaggeschoolde werkzoekenden kan de investering in EVC een belangrijke meerwaarde bieden. Waar nodig kunnen laaggeschoolde werkzoekenden de nodige kennis en ervaring nog bijschaven (eventueel in opleidingsvormen die aan hun noden en mogelijkheden zijn aangepast – cf. hierboven).


85

VI

Voor Brusselse laaggeschoolde werkzoekenden kan het eerst en vooral interessant zijn om na te gaan of zij hun achterstand in schoolse opleiding echt niet kunnen compenseren met werkervaring. Daarbij is het belangrijk om hun profiel in kaart te kunnen brengen. Op basis van de onderzoeksresultaten zoals ze hier voorliggen, kunnen we evenwel concluderen dat het voor de Brusselse laaggeschoolde (max; LSO-diploma) werkzoekenden belangrijk is om te investeren in laagdrempelige opleidingen die hun opleidingsniveau kunnen opkrikken. Hoe de drempel tot deelname aan opleiding voor hen verlaagd kan worden, zonder hun kansen op de arbeidsmarkt te bedreigen is ook voor laaggeschoolden een interessante onderzoeksvraag. De opleidingen voor de laaggeschoolde werkzoekenden zouden best gericht zijn op die beroepen die toegankelijk zijn voor laaggeschoolden. De verkoopsberoepen hebben zich in het onderzoek geprofileerd als beroepen die zeer toegankelijk zijn voor laaggeschoolden. In Brussel bepaalt talenkennis in hoge mate de kans om werk te vinden als bediende in de privé-sector. Taalopleidingen zijn dan ook vooral in Brussel aangewezen. Ze kunnen er een middel bij uitstek zijn om de kans op werk voor de risicogroepen te verhogen. Een zwakke talenkennis gaat vaak gepaard met een laag diploma. De talenkennis verbeteren zou reeds een risicofactor minder zijn voor personen wiens diploma onvoldoende is om werk te vinden. Dat een beperkte talenkennis in Vlaanderen niet echt een drempel vormt voor aanwerving van werkzoekenden, betekent niet dat er geen nood is aan taalopleidingen. Het is aannemelijk dat werkgevers talenkennis niet als een criterium vooropstellen voor aanwerving, maar het wel belangrijk vinden voor de goede uitvoering van de job. In dat geval zijn taalopleidingen in het aanbod voor werknemersopleiding in Vlaanderen wel van belang. Zowel voor Vlaanderen als voor Brussel heeft het onderzoek de seksegebonden segmentering op de arbeidsmarkt bevestigd voor de arbeidsmarkt van bediendenberoepen in de privésector. Die segmentering van de arbeidsmarkt bestaat paradoxaal genoeg naast een problematiek van knelpuntvacatures op de arbeidsmarkt. Voor een opleidingsverstrekker betekent dit dat een grote vertegenwoordiging van mannen of vrouwen voor respectievelijk typisch mannelijke of vrouwelijke beroepen normaal is en dat daarmee didactisch en practisch (vb. opleidingsuren) rekening moet gehouden worden. Toch moet het sectorfonds ook proberen om die segmentering te doorbreken, vooral wanneer het gaat om knelpuntberoepen. Het is in principe mogelijk om via opleiding van het ‘andere geslacht’ de vijver waaruit werkgevers kunnen vissen voor de invulling van knelpuntvacatures voor typisch mannelijke of typisch vrouwelijke beroepen, te vergroten. In de groep van de werkzoekenden die een vreemde herkomst hebben, is (zowel voor Vlaanderen als voor Brussel) gebleken dat de middelhooggeschoolde groep het moeilijker heeft op de arbeidsmarkt dan de laag- en de hooggeschoolde groep van migranten. Voor de bediendenberoepen in de privésector is het blijkbaar belangrijk om specifieke acties op die groep te richten, al mogen ook de laag- en de hooggeschoolden niet uit het oog verloren gaan. Ook zij blijven duidelijk veel minder kansen hebben dan de werkzoekenden van EU-origine met hetzelfde opleidingsniveau.

86


Algemeen besluit

Voor de langdurig werklozen is de uitdaging dubbel. Eerst en vooral is het een uitdaging om hen te bereiken met opleiding. Langdurig werkzoekenden zitten vaak in een complexe situatie die het voor hen moeilijk maakt om zich te engageren voor een (zoektocht naar) een job. Daarnaast is het een uitdaging om hen aan het werk te houden. Hier speelt natuurlijk hun complexe privé-situatie een rol, maar waarschijnlijk toch ook het feit dat de jobs waarin ze terecht komen vaak van een slechte kwaliteit zijn. In het onderzoek is duidelijk geworden dat langdurig werklozen makkelijk toegang vinden tot beroepen die een knelpunt vormen omwille van hun slechte arbeidsomstandigheden en/of voorwaarden. We denken daarbij aan bijvoorbeeld call center medewerker of klantendienstmedewerker. De langdurig werkzoekenden bereiken en vasthouden is een uitdaging die misschien zelfs een multidisciplinaire aanpak vereist. Hen aan het werk houden is vooral een kwestie van te voorzien in opleidingen voor hen als werknemer. Het is belangrijk dat ze na aanwerving in de job de mogelijkheid krijgen om hun competenties uit te breiden om zo te kunnen doorgroeien naar kwalitatief betere jobs.


87

Bijlage 1

Codes en beroepen, per beroepsgroep

Boekhouders 0-91.10

Boekhouder

0-91.40

Bedrijfsrevisor

0-91.20

Accountant

2-01.10

Hulpboekhouder

0-91.30

Fiscaal adviseur

2-01.80

Boekhoudingsbediende

Tekenaars/technici 0-73.19

Geluidsingenieur, geluids - en lichttechnicus, geluidsman, geluidsassistent

0-89.60

Technicus voor laboratoriumonderzoek - laborant

0-81.00

Tekenaar

0-89.61

Hulpchemist

0-81.05

Architectuurtekenaar, bouwkundig tekenaar, tekenaar openbare werken

0-89.62

Laborant medische analyses

0-81.07

Tekenaar opmeter - kostenramer

0-89.65

Technicus elektronica

0-81.15

Tekenaar mechanica

0-89.66

Technicus telecommunicatie

0-81.20

Tekenaar elektriciteit

0-89.67

Technicus vliegtuigbouwkunde

0-81.22

Tekenaar elektronica

0-89.71

Naziener van fabricageproeven

0-81.27

Tekenaar airconditioning (hvac)

0-89.72

Proefnemer in laboratorium

0-81.28

Tekenaar piping (leidingen)

0-89.73

Fabricageopzichter/ kwaliteitscontroleur

0-81.30

Tekenaar meubelen

0-89.75

Technicus automatisatie en regeltechniek (plc-robotica - domotica

0-81.35

Designer/ industrieel vormgever

0-89.80

Aardkundig conducteur

0-81.40

Tekenaar voor aardkundige studies

0-89.81

Andere laboratoriumassistenten

0-81.50

Landkaartentekenaar

0-89.82

Topograaf

0-81.70

Cad-tekenaar

0-89.85

Elektromechanicus voor grafische bedrijven

0-81.80

Andere tekenaars van de 5de, 4de en 3de categorie

0-89.86

Technicus in de fotogrammetrie

0-81.81

Andere tekenaars van de 2de, 1ste categorie

0-89.87

Bestekkenberekenaar

0-89.03

Meet- en regeltechnicus

8-01.00

Drukker

0-89.04

Technicus in de elektromechanica

8-01.01

Kopiist, aanmaker op mac - direct to plate

0-89.05

Technicus in de machinebouw en in de mechanische industrieën

8-01.02

Flasher

0-89.06

Technicus voor productiemethoden

8-01.03

Linotypist , letterzetter op zetmachine

0-89.09

Technicus in precisiemechanica

8-01.04

Internetoperator

0-89.10

Technicus mijnen en steengroeven

8-01.05

Grafist ontwerper op internet

0-89.20

Technicus bouw (alle specialiteiten)

8-01.06

Uitvoerend bediener op mac en/of pc

0-89.22

Bouwkundig kostenramer -opmeter

8-01.07

Grafisch vormgever op mac en/of pc

0-89.23

Conducteur van bouwwerken

8-01.08

Opmaker en/of lay-outman op fotozetmachine

0-89.30

Technicus elektriciteit

8-01.09

Infograficus (geïnformatiseerde lay-out (x-press))

0-89.31

Assistent van ingenieur

8-01.10

Modellenmaker in drukkerij (lay-outman)

0-89.36

Technicus kleding en textiel

8-01.11

Manueel kopiist

0-89.40

Technicus scheikunde

8-01.12

Zeefdrukker

0-89.41

Technicus biochemie

8-05.05

Scanner -operator (traditionele scanner)

0-89.42

Technicus landbouw

8-05.12

Fotograveerder -clichémaker

0-89.45

Technicus voedingsbedrijven

8-05.15

Traditioneel retoucheur

0-89.50

Technicus andere nijverheden

8-05.16

Retoucheur op mac en/of pc

0-89.51

Technicus koel-en verwarmingstechnieken en technicus verwarming (hvac)

8-05.17

Scanner -operator op mac en/of pc

0-89.52

Technicus waterbehandeling en zuivering

8-05.18

Traditioneel opmaker fotogravure


89

Bijlage 1


Tekenaars/technici 0-89.53

Technicus arbeidsveiligheid en hygiëne

8-05.20

Fotograveerder-retoucheur/fotograveerderkleurenretoucheur

0-89.54

Technicus kernenergie

8-05.90

Andere fotograveerders

0-89.55

Technicus verbrandingsmotoren en automobielexpertise

8-55.20

Ontwikkelaar van films (foto’s)

Transversaal uitvoerende bedienden 2-01.20

Bediende dienst geschillen

2-31.21

Telefonist-standardist

2-11.00

Directiesecretaresse

2-31.22

Telefonist-receptionist

2-11.01

Boekhoudingssecretaresse

2-31.25

Telefonist-secretaresse

2-11.02

Commerciële secretaresse

2-31.41

Hulpbediende medische dienst (onthaal, afspraken,…) zonder diploma

2-11.10

Juridisch secretaresse

2-31.42

Tandartsassistent

2-11.15

Medisch secretaresse

2-31.50

Bediende enquêteur (marktonderzoek)

2-11.20

Niet-gediplomeerd medisch secretaresse

2-31.60

Bediende dienst statistieken - planning

2-11.21


2-31.65

Teledispatcher

2-11.30

Productiesecretaresse film

2-31.70

Bediende kostprijsberekening

2-11.60

Dactylo (op tekstverwerker)

2-31.80

Bediende ziekenfonds

2-11.70

Office manager

2-31.81

Andere bedienden voor administratief werk en redactie

2-11.80

Datatypist

2-31.90

Hulpbediende

2-31.01


3-60.50

Callcenter operator

2-31.02

Bediende personeelsdienst

6-71.30

Telegrafist

2-31.10

Bediende sociale wetten en lonen (sociale secretariaten, personeelsdiensten,…)

6-71.40

Telexist

2-31.15

Bediende commerciële dienst (contact cliënteel, aankoopdienst, ondersteuning verkoop,...

6-71.90

Andere arbeiders van de basisgroep

2-31.20

Toonbankbediende (verhuur, reservatie, verkoop ticketten)

2-36.65

Bevrachter

Sectorspecifiek uitvoerende bedienden 0-72.31

90

Corrector

0-93.10

Bibliothecaris

2-36.70

Douanebeambte

0-93.12

Bibliotheekassistent

2-36.80

Beambte verkeersgeleiding, luchtverkeersleider

0-93.13

Bibliotheekbediende

2-36.85

Taxidispatcher

0-93.15

Documentalist

2-37.21

Magazijnbediende, pc-stockbeheerder

0-93.20

Archivaris

2-38.10

Bediende reisbureau (advies, verkoop, reservaties)

0-93.30

Museumconservator

2-38.12

Bediende touroperator

0-93.40

Museumgids

2-38.13

Bediende zakenreizen (incentive)

0-93.80

Andere bibliothecarissen en archivarissen

2-38.20

Reisorganisator (syn forfaitist)

1-13.26

Agent belast met verkoop van bank- en verzekeringsproducten, adviseur geldbeleggingen

2-38.21

Reisgids

1-13.50

Verzekeringsmakelaar

2-38.22

Stewardess/ steward (luchtvaart)

1-13.60

Vastgoedmakelaar

2-38.23

Stewardess/ steward (trein/ schip)

2-21.80

Corrector drukproeven//assistent (graduaat)/adm. Secretaresse (graduaat)

2-38.24

Groepsbegeleider

2-21.82

Corrector drukproeven

2-38.26

Bediende ticketting (vliegtuigen, treinen en schepen)

2-21.90

Bediener fotokopieerapparaat, planafdrukker, microfilmer

2-38.29

Animator toeristisch centrum of ontspanningscentrum

2-32.10

Gespecialiseerd bediende juridische diensten

2-38.31

Bediende incheckbalie op de luchthaven


Bijlage 1


Sectorspecifiek uitvoerende bedienden 2-32.41

Notarisklerk

2-38.90

Bediende verkeersbureau en andere bedienden toeristische sector

2-33.20

Bediende bij actuaris met speciale wiskundige vorming

2-39.00

Hoofdconciërge of conciërge (hotels)

2-33.30

Bediende bij actuaris zonder speciale wiskundige vorming

2-39.01

Econoom hotel

2-33.40

Bediende voor ordonnancering

2-39.02

Verantwoordelijke receptie

2-34.21

Bediende-diensten voor loonuitrekening

2-39.03

Hotelreceptionnist dag

2-34.23

Pointeur op de werf/burgerlijke bouwkunde op werkplaats

2-39.04

Hotelreceptionnist nacht (night audit)

2-34.80

Andere gespecialiseerde bedienden voor kosten- en loonberekening

2-39.05

Reservatiebediende hotels

2-35.10

Bankbediende (back-office)

3-11.60

Veiler

2-35.12

Loketbediende (front-office)

3-11.70

Schatter

2-35.50

Bediende verzekeringsmaatschappij

3-11.80

Andere verzekeringsagenten, agenten onroerende goederen, beursmakelaars

2-35.51

Opsteller-tariefberekenaar verzekeringspolissen en aanhangsels

9-21.40

Maître d’hôtel

2-35.52

Controleur-redacteur (onderhandelt nieuwe contracten)

9-21.41

Assistent maître d’hôtel

2-35.53

Beheerder schadeclaims

9-21.80

Onthaalbediende horeca

2-35.54

Bediende belast met innen van schuldvorderingen (incasso -bediende)

9-31.05

Gerant huurpand

2-35.55

Verzekeringsbediende bij makelaars

9-31.10

Conciërge van gebouwen

2-35.60

Bediende financiële transacties

9-61.50

Bookmaker/ bediende bij een kantoor voor weddenschappen

2-35.80

Andere bedienden-financiële transacties en verzekeringsverrichtingen

9-61.60

Croupier

2-35.81

Wisselagent en bediende wisselagentschap

9-61.85

Onthaalhostess

2-35.85

Bediende verrichtingen van herverzekering (industriële risico’s)

9-81.05

Werknemer in begrafenisonderneming

2-36.00

Bediende vervoer en polyvalente verzending (land, zee, lucht)

2-36.15

Bediende tariefberekenaar van vervoer (land, zee, lucht)

Informatici 0-96.05

Diensthoofd informatica

0-96.34

Toepassingsprogrammeur

0-96.10

Ingenieur software

0-96.35

Webmaster/webdesigner

0-96.15

Systeemingenieur/systeemanalist

0-96.40

Exploitatiechef

0-96.16

Netwerkarchitect

0-96.41

Zaalchef

0-96.17

Designer databanken

0-96.44

Computeroperator

0-96.18

Systeemprogrammeur

0-96.50

Technicus helpdesk

0-96.20

Technisch raadgever bij de ontwikkeling

0-96.60

Netwerkbeheerder

0-96.30

Projectleider informatica

0-96.65

Gegevensbeheerder

0-96.31

Functioneel analist/ontwerpanalist

0-96.70

Correspondent informatica

0-96.32

Toepassingsanalist/organisch analist

0-96.75

Audit-informatica

0-96.33

Analist -programmeur

0-96.80

Andere informatici


91

Bijlage 1


Ingenieurs 0-02.02

Burgerlijk ingenieur burgerlijke bouwkunde

0-02.66

Burgerlijk ingenieur metallurgie

0-02.03

Industrieel ingenieur of technisch ingenieur burgerlijke bouwkunde

0-02.67

Industrieel ingenieur of technisch ingenieur metallurgie

0-02.24

Burgerlijk ingenieur elektriciteit

0-02.74

Mijnbouwkundig ingenieur

0-02.25

Industrieel ingenieur of technisch ingenieur elektriciteit

0-02.86

Veiligheidsingenieur

0-02.26

Burgerlijk ingenieur elektronica

0-02.87

Milieudeskundige

0-02.27

Industrieel ingenieur of technisch ingenieur elektronica

0-02.89

Productie-ingenieur (alle specialiteiten)

0-02.34

Burgerlijk ingenieur telecom

0-02.91

Bio-ingenieur landbouwkunde

0-02.38

Burgerlijk ingenieur mechanica

0-02.92

Ingenieur voedingsindustrie

0-02.39

Industrieel ingenieur of technisch ingenieur mechanica

0-02.94

Burgerlijk ingenieur textielindustrie

0-02.56

Burgerlijk ingenieur elektromechanica

0-02.95

Industrieel ingenieur of technisch ingenieur textielindustrie

0-02.57

Industrieel ingenieur of technisch ingenieur elektromechanica

0-02.96

Ingenieur automatisatie en robotica

0-02.60

Burgerlijk ingenieur chemie of biochemie

0-02.97

Ingenieur normalisatie en certificatie (iso 9000)

0-02.61

Industrieel ingenieur of technisch ingenieur chemie of biochemie

0-02.98

Andere burgerlijke ingenieurs

0-02.65

Ingenieur kunststoffenverwerking en composieten

0-02.99

Andere industriële of technische ingenieurs

Vertegenwoordigers 3-21.20

Handelsagent of handelsgelastigde

3-40.30

Technisch vertegenwoordiger

3-21.21

Handelsvertegenwoordiger

3-40.40

Vertegenwoordiger paramedisch materiaal en aanverwanten

3-21.30

Technisch vertegenwoordiger/medisch afgevaardigde

3-40.50

Vertegenwoordiger woonartikelen

3-21.35

Acquisiteur

3-40.60

Vertegenwoordiger confectie

3-40.10

Vertegenwoordiger diensten

3-40.70

Vertegenwoordiger voeding

3-40.20

Vertegenwoordiger in bureaumateriaal en aanverwanten

3-40.80

Vertegenwoordiger verbruiksgoederen

Verantwoordelijken

92

1-01.60

Kaderlid non profitsector

1-37.10

Directeur/verantwoordelijke vervoerbedrijf (traffic manager)

1-11.30

Beheerder (verwerkende industrieën)

1-37.11

Directeur/verantwoordelijke goederenopslagplaatsen en pakhuisbewaring

1-13.00

Bankfiliaalhouder

1-37.12

Directeur/verantwoordelijke schoonmaakbedrijf

1-13.25

Valutahandelaar-beursmakelaar

1-37.13

Directeur/verantwoordelijke reisagentschap

1-19.80

Andere niet elders vermelde directeurs, hoger kaderpersoneel en eigenaars-exploitanten

1-37.14

Directeur/verantwoordelijke filiaal grootwarenhuis

1-30.00

Aankoopverantwoordelijke

1-37.20

Directeur/verantwoordelijke culturele, sport-en ontspanningssector

1-30.10

Verantwoordelijke logistiek

1-37.21

Directeur/verantwoordelijke gezondheidssector

1-31.00

Verkoopsdirecteur (sales manager)

1-37.22

Schooldirecteur

1-31.10

Districtverantwoordelijke of productverantwoordelijke (area -sales manager of product manager)

1-37.23

Directeur/verantwoordelijke horeca (hotels, restaurants)

1-31.30

Directeur publiciteit

1-37.24

Directeur/verantwoordelijke voedingnijverheid

1-31.40

Marketing verantwoordelijke (marketing manager)

1-37.25

Directeur/verantwoordelijke sociale sector

1-31.50

Verantwoordelijke studiedienst

1-37.40

Directeur/verantwoordelijke informaticasector

1-31.60

Handelsingenieur

1-37.41

Directeur/verantwoordelijke hout-en bouwnijverheid en elektriciteit


Bijlage 1


Verantwoordelijken 1-32.00

Algemeen directeur

1-37.42

Directeur/verantwoordelijke chemische nijverheid

1-32.10

Directeur/verantwoordelijke public relations

1-37.43

Directeur/verantwoordelijke metaalnijverheid

1-32.20

Directeur/verantwoordelijke interne en externe communicatie

1-37.44

Directeur/verantwoordelijke textiel-en confectienijverheid

1-33.00

Administratief directeur/verantwoordelijke

1-37.45

Directeur/verantwoordelijke drukkerij en papierindustrie

1-33.10

Financieel directeur/verantwoordelijke

1-37.60

Directeur/verantwoordelijke bank en andere financiële instellingen

1-34.00

Directeur/verantwoordelijke personeel

1-37.61

Directeur/verantwoordelijke verzekeringen

1-34.10

Directeur/verantwoordelijke opleiding

1-37.62

Directeur/verantwoordelijke immobiliën

1-34.20

Directeur/verantwoordelijke werving en selectie

2-37.20

Magazijnmeester-magazijnverantwoordelijke

1-34.30

Directeur/verantwoordelijke lonen en salarissen

3-31.11

Restaurantbeheerder

1-34.40

Directeur/verantwoordelijke human resources

9-12.06

Chef gerant horeca/ verantwoordelijke productie

1-35.00

Directeur/verantwoordelijke productie

9-32.90

Ploegman schoonmakers, brigadier, ploegman, inspecteur schoonmaak, man (of vrouw) voor alle werk/ autowasser

1-36.00

Directeur/verantwoordelijke research and development (onderzoek en ontwikkeling)

9-71.40

Directeur van de fotografie (film,tv)

0-89.68

Technisch-commercieel medewerker binnendienst

3-50.50

Verkoper woonartikelen

3-31.15

Verkoopschef/rayonchef/groepschef/eerste verkoper/ onderafdelingschef/meer geschoold verkoper/trainingschef/monitor voor verkoopspersoneel

3-50.60

Verkoper confectie

3-31.20

Verkoper (groothandel)

3-50.70

Verkoper voeding

3-31.30


3-50.80

Verkoper verbruiksgoederen

3-31.51

Verkoper (kleinhandel of warenhuis)

3-60.00

Merchandiser

3-31.80

Handelsbediende

3-60.10

Kassier

Verkopers

3-31.81

Andere verkopers

3-60.20

Demonstrateur

3-31.90

Niet geschoolde verkoper

3-60.25

Leurder, huis-aan huisverkoper, marktkramer

3-50.10

Verkoper diensten

3-60.40

Televerkoper

3-50.20

Verkoper bureaumateriaal en aanverwanten

3-70.00

Filiaalhouder kmo

3-50.30

Technisch verkoper

8-82.10

Aanvuller

3-50.40

Verkoper paramedisch materiaal en aanverwanten

9-21.65

Kassierster horeca

0-01.20

Burgerlijk ingenieur-architect

0-73.70

Rekwisiteur, kleedster

Diversen

0-01.21

Architect

0-73.71

Ouvreuse (bioscoop, schouwburg)

0-01.30

Stedenbouwkundige

0-73.80

Andere artiesten en personeel van spektakel

0-01.60

Binnenhuisarchitect

0-74.20

Acteur

0-01.70

Landschaps en tuinarchitect

0-74.21

Circus-en variétéartiest

0-03.00

Meetkundige

0-74.25

Muzikant-instrumentalist (specifiëren: indien componist of orkestleider of fanfareleider)

0-03.40

Meetkundige-schatter van onroerende goederen, landmeter

0-74.30

Danser (specifieren: indien choreograaf)

0-11.00

Scheikundige

0-74.35

Zanger (specifiëren: indien koorleider)

0-11.01

Biochemicus

0-91.00

Economist

0-19.10

Geograaf

0-91.50

Marketingassistent/ marktanalist

0-19.30

Geoloog

0-92.05

Socioloog

0-19.40

Meteoroloog

0-92.06

Criminoloog


93

Bijlage 1


Diversen

94

0-19.60

Mathematicus

0-92.35

Psycholoog

0-19.70

Natuurkundige

0-92.36

Arbeidspsycholoog/ industrieel en commercieel psycholoog

0-19.90

Statisticus

0-92.37

Klinisch psycholoog

0-19.95

Andere specialisten van exacte wetenschappen

0-92.38

Assistent in de psychologie

0-21.00

Veearts

0-92.40

Inschakelingsconsulent of beroepsoriënteringsconsulent

0-22.00

Bioloog

0-92.45

Tewerkstellingsconsulent

0-22.10

Botanicus

0-92.70

Andere gegradueerden/bachelors menswetenschappen

0-22.20

Zooloog

0-92.90

Andere licentiaten/masters menswetenschapen (antropoloog, etnoloog,…)

0-61.20

Advocaat

0-95.12

Hoofdopvoeder of opvoeder groepsleider

0-61.50

Notaris

0-95.15

Sociaal-cultureel animator

0-61.80

Jurist

0-95.16

Buurtwerker

0-71.20

Kunstschilder

0-95.26

Opvoeder gerontologie

0-71.25

Reclametekenaar,-ontwerper

0-95.28

Sociaal animator

0-71.26

Graficus en letterontwerper

0-95.29

Cultureel/ artistiek animator

0-71.35

Beeldhouwer -pottenbakker

0-95.40

Expert-bemiddelaar

0-71.50

Binnenhuisinrichter

0-98.00

Organisator van evenementen,congressen en seminaries

0-71.51

Ontwerper van decors/stands

0-98.10

Projectverantwoordelijke

0-71.55

Tekenaar-ontwerper

0-98.20

Verantwoordelijke kwaliteitscontrole en methodologie

0-71.70

Restaurateur van kunstvoorwerpen (schilderijen, beeldhouwwerken)

0-98.30

Veiligheids- en welzijnsadviseur (veiligheid en hygiëne)

0-71.80

Illustrator, karikaturist, striptekenaar

0-98.40

Verantwoordelijke bedrijfsbeheer en bedrijfsorganisatie

0-71.90

Graveerder met graveerijzer,etser,tekenaar- ontwerper van juwelen, sieraden, kunstsmeedwerk, goudsmeedwerk, meubelontwerper

0-98.50

Interne of externe audit (financieel aspect en human ressources)

0-72.20

Schrijver,auteur, scenarioschrijver

0-98.60

Coördinator

0-72.40

Hoofdredacteur

0-99.15

Historicus

0-72.45

Redacteur of redactiesecretaris

0-99.16

Kunsthistoricus-archeoloog - musicoloog

0-72.50

Journalist

0-99.20

Deskundige politieke wetenschappen

0-72.55


0-99.55

Filoloog

0-72.56

Informatiebeheerder internet (information officer of web officer)

0-99.60

Vertaler

0-72.60

Reclameredacteur/ copywriter

0-99.65

Tolk

0-72.70

Technisch redacteur

0-99.70

Taxidermist

0-72.80

Persattachés, uitgevers, critici en andere schrijvers, journalisten

0-99.80

Andere niet elders vermelde personen die een vrij beroep uitoefenen, niet elders vermelde technici en soortgelijken

0-73.10

Regisseur (theater, film, radio, t.V.), Producer, cineast

0-99.85

Filosoof, theoloog, moralist

0-73.11

Regieassistent

1-13.05

Actuaris

0-73.13

Script-girl

1-13.10

Middenkader bank (back -office)- diensthoofd, adjunctdiensthoofd bank

0-73.15

Toneelmeester-studiomeester (theater, film, radio, t.V.)

1-13.22

Middenkader bank (front -office)- diensthoofd, adjunctdiensthoofd bank

0-73.21

Schouwburgelektricien

1-13.35

Verzekeringsexpert (schadeclaim) (gebouw, auto, industrie)

0-73.23

Machinist schouwburg - t.V. Spektakel

3-60.30

Etaleur

0-73.31

Assistent-cameraman (film, video, t.V.)

9-32.00

Inspecteur schoonmaakbedrijf


Bijlage 1


Diversen 0-73.32

Cameraman (film en video, t.V.)

9-32.01

Ploegbaas schoonmaak

0-73.41

Bioscoopoperateur

9-61.20

Sportmonitor (met uitzondering van onderwijsinstellingen)


95

Bijlage 2

Gewenste en gezochte beroepen

Werkzoekenden volgens beroepsaspiratie (2006) – Top 50 Aantal

Percentage


5469

13,7%

Hulpbediende

2902

7,3%

Verkoper – kleinhandel of warenhuizen

2315

5,8%

Niet-gekwalificeerde verkoper

1957

4,9%


1276

3,2%

Ploegleider schoonmakers / brigadier / ploegwerker / schoonmaakinspecteur / autowasser

901

2,3%

Hulpboekhouder

834

2,1%

Kassier

819

2,0%

Acteur

626

1,6%

Dactylograaf op tekstverwerking

535

1,3%

Magazijnbediende – beheerder van voorraad op pc

495

1,2%

Boekhouder

486

1,2%


468

1,2%


468

1,2%

Assistent marketing/ marktanalist

415

1,0%

Andere artiesten en spektakelpersoneel

408

1,0%

Kmo-handelszaakbeheerder

403

1,0%


403

1,0%


398

1,0%

Verkoopsverantwoordelijke (sales manager)

361

0,9%

Helpdesktechnicus

358

0,9%

Overige informatici

349

0,9%


347

0,9%

Journalist

343

0,9%

Fotograaf

337

0,8%

Tekenaar – reclameontwerper

336

0,8%

Typograaf, linotypist

304

0,8%

Bediende in een reisagentschap (advies, verkoop, reservaties)

299

0,7%

Sportmonitor (uitgezonderd onderwijsinstellingen)

294

0,7%

Directeur/verantwoordelijke culturele - recreatieve - sportieve sector

292

0,7%

Artiest-schilder

288

0,7%

Onthaalhostess

285

0,7%

Bediende op boekhoudkundige dienst

281

0,7%

Administratief directeur:bediende

276

0,7%

Psycholoog

260

0,7%

Operator/paneelbediener

258

0,6%

Musicus – instrumentist (specificeren: componist, orkest- of fanfareleider)

245

0,6%

Assistent regisseur - assistent realisator

242

0,6%


238

0,6%

Jurist

237

0,6%

Régisseur (théâter, cinéma, radio, t.V.)

234

0,6%


223

0,6%

Codeur

221

0,6%

Vertaler

221

0,6%

Gebouwconciërge

211

0,5%

Danser (specificeren indien choreograaf)

206

0,5%

Analist-programmeur

204

0,5%

Elektronicatechnicus

195

0,5%

Economist

193

0,5%

Receptiebediende (hôtels)

191

0,5%

29907

74,8%

TOTAAL 96


Bijlage 2

Gewenste en gezochte beroepen

Gezochte beroepen door de werkgevers (2005-2006) – Top 50 Aantal

Totaal


923

9,9%

Verkoper (kleinhandel en warenhuizen)

477

5,1%

Bediende commerciële diensten (klantencontact, aankoopdienst, verkoopsondersteuning)

274

3,0%


264

2,8%

Overige informatici

259

2,8%


243

2,6%

Boekhouder

239

2,6%

Televerkoper

214

2,3%


197

2,1%


190

2,0%

Analist-programmeur

185

2,0%

Technicus in elektromechanica

167

1,8%

Hulpboekhouder

138

1,5%


133

1,4%

Magazijnbediende – beheerder van voorraad op pc

129

1,4%

Verkoopsverantwoordelijke (sales manager)

127

1,4%


124

1,3%

Assistent marketing / marktanalist

115

1,2%

Helpdesktechnicus

109

1,2%

Telefonist -secretaris(esse)

109

1,2%

Projectleider informatica

108

1,2%

Corrector proefdrukken / assistent (graduaat) / administratief secretaris(esse) (graduaat)

107

1,2%

Kassier

106

1,1%


101

1,1%


97

1,0%


90

1,0%

Receptiebediende (hotels)

85

0,9%

Bediende in verzekeringsmaatschappij

81

0,9%

Onthaalhostess

81

0,9%

Elektriciteitstechnicus

80

0,9%

Hulpbediende

78

0,8%


72

0,8%

Systeemingenieur / systeemanalist

71

0,8%

Bouwtechnicus (alle specialiteiten)

66

0,7%

Demonstrateur

62

0,7%

Directeur / verantwoordelijke culturele – recreatieve – sportieve sector

59

0,6%

Typograaf, linotypist

58

0,6%

Burgerlijk bouwkundig ingenieur

58

0,6%

Administratief directeur / verantwoordelijke

57

0,6%

Bediende personeelsdienst

57

0,6%

Jurist

55

0,6%

Vertaler

52

0,6%

Telefonist – typist

50

0,5%

Toepassingsprogrammeur

49

0,5%

Verkoopshoofd / afdelingshoofd / groepsleider / eerste verkoper / adjunct-afdelingshoofd / overgekwalificeerde verkoper / enz.

48

0,5%

Architectuurtekenaar / gebouw, openbare werken

48

0,5%

Ploegleider schoonmakers / brigadier / ploegwerker / schoonmaakinspecteur / autowasser

47

0,5%

Elektronicatechnicus

45

0,5%

Boekhoudkundig secretaris(esse)

44

0,5%

Kmo-handelszaakbeheerder

42

0,5%

6670

71,8%

TOTAAL


97

Bijlage 3

Gebruikte methodologie voor het klassement van de beroepen

Gebruikte methodologie voor het klassement van de beroepen Om een klassement op te stellen van de beroepen met de meeste plaatsingsperspectieven voor werkzoekenden die een of meerdere risicokenmerken vertonen, hebben wij een gewogen globale score berekend die rekening houdt met de plaatsingpercentages voor elk van de risicofactoren en het aantal geplaatste werkzoekenden. De volgende risicofactoren werden opgenomen: houder zijn van hoogstens een diploma lager secundair onderwijs, ouder zijn dan 40 jaar, eentalig zijn, geen enkele ervaring hebben en niet de Belgische nationaliteit hebben. De factor geslacht is niet opgenomen als risicofactor want het blijkt niet duidelijk dat de plaatsingskansen van mannen hoger zijn dan die van vrouwen of omgekeerd op de Brusselse arbeidsmarkt. Ter herinnering: enkel de beroepen waarvoor Actiris minimaal 20 werkzoekenden heeft kunnen plaatsen in de loop van de jaren 2005 en 2006 zijn opgenomen. Voor elk beroep en voor elke risicofactor kennen wij een score toe van 0 tot 5 naargelang het belang van de plaatsingen van WZ die gekenmerkt worden door deze risicofactor. Deze scores zijn dus een weergave van de kansen die het beroep biedt aan risicogroepen, in vergelijking met andere beroepen. Beroepen met een plaatsingsgraad onder het gemiddelde kregen een score 0 op die risicofactor. Voor het toekennen van de scores 1 tot 5 werd de reeks tussen het gemiddelde en de derde hoogste plaatsingsgraad opgedeeld in 5 identieke segmenten. Deze graad is opgenomen om de invloed van heel hoge tewerkstellingspercentages in het klassement te verminderen. De functies waarvan de plaatsingsgraad zich bijvoorbeeld bevindt in het eerste segment boven het gemiddelde, hebben een score 1 gekregen, enz. Alle beroepen in het vijfde segment en de twee beroepen met de maximale plaatsingspercentages hebben een score 5 gekregen. Voorbeeld van de berekening van de score per beroep en per risicofactor Gemiddelde plaatsingsgraad voor GWZ waarvan men minimaal 20 vaststellingen heeft = 16% 3de hoogste percentage = 29% Verschil tussen dit percentage en het gemiddelde percentage = 13% Verschil/5 = 2,7% Toegekende score = 0 à 16 : 0 17 à 19 : 1 20 à 21 : 2 22 à 24 : 3 25 à 27 : 4 28 à max. : 5 Een hoge score voor een beroep betekent dat de plaatsingen met betrekking tot de risicogroep in kwestie verhoudingsgewijs hoger liggen dan bij de andere beroepen. De globale score komt overeen met de som van de verschillende scores bekomen voor elk van de risicofactoren. Vervolgens wordt het tussenklassement opgesteld op basis van de waarde van deze globale score. Om rekening te houden met het aantal plaatsingen via Actiris voor elk van de beschouwde beroepen, hebben we de globale score vermenigvuldigd met het percentage van de vacatures van een beroep ten opzichte van alle vacatures ingevuld via Actiris in de loop van de jaren 2005-2006. De bekomen cijfers worden vervolgens vermenigvuldigd met 100. Deze gewogen eindscore houdt dus tegelijkertijd rekening met de plaatsing van de risicogroepen en met het aantal plaatsingen in een beroep. Het eindklassement wordt vervolgens bepaald door de waarde van de gewogen globale score. 98


5

5

0

0

0

0

35%

14%

11%

54%

29%

7%

12%

12%


Hulpboekhouder

Hulpbediende



Helpdesktechnicus


0%


0

0

5

0

% plaatsingen

27%

20%

5%

15%

8%

18%

19%

4%

9%

18%

12%

22%

12%

25%

17%

19%

22%

37%

27%

40%

19%

27%

Score 0

0

0

0

0

0

0

0

0

2

0

4

0

0

2

5

5

5

0

5

% plaatsingen 32%

21%

12%

24%

11%

17%

8%

28%

32%

13%

34%

22%

36%

12%

14%

29%

21%

29%

26%

13%

24%

9%

Score 0

2

0

0

0

3

5

0

5

1

5

0

0

4

0

4

3

0

2

0

% plaatsingen 35%

23%

20%

18%

33%

26%

30%

16%

16%

42%

6%

22%

28%

32%

30%

24%

29%

23%

9%

35%

17%

35%

Score 0

0

5

2

3

0

0

5

0

0

2

4

3

1

3

0

0

5

0

5

% plaatsingen 20%

14,0%

4,9%

15,2%

14,8%

17,4%

16,2%

16,0%

16,2%

13,5%

14,3%

24,3%

20,0%

20,0%

17,9%

2,9%

17,9%

28,6%

5,1%

14,8%

14,7%

7,3%

Score 0

1

1

3

2

2

2

0

0

5

5

5

3

0

3

5

0

1

1

0

Score 0

3

6

8

5

10

7

5

8

8

12

13

6

10

13

14

8

16

3

15

20

18

15

12

17

7

13

16

10

9

6

5

14

8

4

3

11

1

19

2

Tussenklassement 1138

41

33

27

23

37

25

37

52

35

37

25

25

56

34

28

35

78

54

346

110

100%

3,6%

2,9%

2,4%

2,0%

3,3%

2,2%

3,3%

4,6%

3,1%

3,3%

2,2%

2,2%

4,9%

3,0%

2,5%

3,1%

6,9%

4,7%

30,4%

9,7%

0

9

14

16

16

22

23

23

25

26

26

29

30

30

32

43

55

76

91

145

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

Globalisatie

9

12

6

11

4

17

10

2

13

10

7

11

8

15

3

9

16

6

656

24

36

23

27

41%

14

53

210

78

100%

4%

5%

4%

4%

6%

2%

8%

32%

12%

33

66

21

45

25

36

81

64

155

11

5

13

7

12

10

4

6

1

Globalisatie met weging

Actirisplaatsingen

Opmerking: wegens een wijziging in de codificatie van de beroepen voor de gegevens van 2005-2006 is een nauwkeurige vergelijking van de beroepen met het jaar 2004 niet mogelijk. Wij hebben enkel de beroepen opgenomen met identiek dezelfde benaming.

29%

4%


Directeur/verantwoordelijke (culturele, recreatieve en sportieve sector)

Derde hoogste aandeel

0

22%

Televerkoper

2%

3%

Bankbediende (volledige backoffice)

16%

0

28%



0

8%

Totaal (minimaal 20 plaatsingen)

3

10%

Andere informatici


3

0%

23%

Boekhouder


0

0

5

0

14%


5


% plaatsingen

29%

Score


Globalisatie met weging

Actirisplaatsingen

%

Aantal

Globalisatie

Eindklassement

Gewogen score

Niet-Belg

Score

Geen ervaring

Tussenklassering

40 jaar en ouder

Aantal

Eentalig Gewogen score

Max. LSO

%

2004

Eindklassement

2005-2006

Gebruikte methodologie voor het klassement van de beroepen

Bijlage 3

99

E. Plaskylaan 144 1030 Brussel Tel. (02) 734 62 11 Fax (02) 734 52 32 e-mail : [email protected] http://www.cevora.be

Onze gewestelijke kantoren Antwerpen-Limburg Wommelgemsteenweg 18 2110 Wijnegem Tel. (03) 320 82 90 - Fax (03) 320 82 99 e-mail : [email protected]

Hainaut-Brabant wallon Chaussée de Charleroi 38 6061 Charleroi Tel. (071) 23 01 40 - Fax (071) 23 01 49 e-mail: [email protected]

Oost- en West-Vlaanderen Derbystraat 323 - Maaltecenter Blok G 9051 Gent Sint-Denijs-Westrem Tel. (09) 242 88 70 - Fax (09) 242 88 71 e-mail : [email protected]

Namur-Liège-Luxembourg Rue Côte d’Or 68 4000 Liège - Sclessin Tel. (04) 254 50 77 - Fax (04) 254 45 37 e-mail: [email protected]

Cevora vzw is het vormingscentrum van het Paritair Comité 218 (ANPCB). Elk jaar organiseert Cevora een brede waaier van opleidingen. Deze zijn toegespitst op de behoeften van de ondernemingen en staan open voor alle bedienden van het ANPCB.

Cevora vzw wordt paritair beheerd door de sociale partners van het ANPCB: ACLVB, BBTK, LBC, VBO en de hierbij aangesloten federaties en UNIZO.

www.cevora.be

Verantw. uitg.: Cevora vzw - René Spaey, E. Plaskylaan 144 – B-1030 Brussel - 20080211

Onze hoofdzetel

C e v o r A. Kansen voor risicogroepen onder werkzoekenden op tewerkstelling als bediende. Brussel. Onderzoek op basis van bestanden van Actiris

Recommend Documents