Buurtzorg vol vertrouwen over hervorming AWBZ Nog altijd heeft Jos de Blok het druk met de pers. Al jaren is zijn thuiszorgorganisatie Buurtzorg in Nederland de lieveling van politici en journalisten. Inmiddels geniet Buurtzorg ook in het buitenland belangstelling; het Nederlandse thuiszorgbedrijf heeft al een vestiging in Zweden en dit jaar hoopt De Blok in Japan, Amerika en België te beginnen. Vandaag zijn het de Britse BBC en een Japanse tv-ploeg die alles over het Buurtzorg-model willen weten. Weer legt De Blok uit dat bij zijn organisatie de cliënt centraal staat, de wijkzuster uiterst zelfstandig opereert, administratieve lasten uit den boze zijn en managers niet bestaan. Tussendoor heeft Buurtzorg-oprichter Jos de Blok nog wel wat tijd voor een gesprek over de gevolgen van het kabinetsbeleid.
Wat Buurtzorg al jaren bepleit, gaat nu in versneld tempo gebeuren: mensen zullen langer zelfstandig in hun eigen vertrouwde omgeving blijven wonen en niet meer zo snel als vroeger in een verzorgings- of verpleeghuis worden opgenomen. De vraag dringt zich op of de thuiszorg dit zogenoemde extramuraliseren aan kan. Komt er niet in rap tempo erg veel werk op de schouders van schaars rakende thuiszorgmedewerkers en zijn zij wel in staat er voor te zorgen dat ouderen met een grote hulpbehoefte het kunnen bolwerken in hun eigen huis? Jos de Blok is daar helemaal niet pessimistisch over. Prima thuis verpleegd en verzorgd worden In de beleving van De Blok kunnen mensen die veel zorg nodig hebben, prima thuis verpleegd en verzorgd worden. Hij heeft daar ook talloze voorbeelden van. Hij vertelt over een gelukkig getrouwd ouder echtpaar uit Elst. De man zorgde voor zijn vrouw sinds bij haar Multiple Sclerose was geconstateerd. Maar toen hij hoorde dat hij longkanker had, ging hij op zoek naar een verpleeghuis. Hij was bang dat hij op den duur niet meer voor zijn vrouw kon zorgen, wilde graag met haar mee verhuizen, maar dat kon helaas niet. In het verpleeghuis werd zijn vrouw depressief en daar werd hij ook somber van. Hij vroeg daarom het plaatselijke Buurtzorgteam om hulp en samen besloten ze de vrouw weer thuis te brengen. “De zorg valt erg mee”, vertelt De Blok. “De man en de vrouw zijn ontzettend opgeknapt.”
www.kcwz.nl
Kwetsbare mensen zo lang mogelijk thuis Kwetsbare mensen zo lang mogelijk thuis laten wonen, is hét uitgangspunt van Buurtzorg. De organisatie die in zeven jaar tijd is uitgegroeid tot 540 vestigingen, vindt dat veel ouderen onnodig naar een verzorgings- of verpleeghuis verhuizen. Vanwege de druk op de mantelzorgers lijkt het vaak thuis niet langer te gaan. Dat komt, meent Jos de Blok, omdat de mogelijkheden thuis onvoldoende worden benut. “De manier waarop de zorg is georganiseerd, maakt mensen onrustig.” De oplossing daarvoor zoekt Buurtzorg in medewerkers die met ouderen meedenken en zo rust weten te brengen. “Er is een verschil of je bij ouderen binnenkomt om de was te doen of om te kijken hoe je rust brengt zodat mensen het thuis met hun eigen netwerk blijven redden. Dat vergt een andere manier van werken”, aldus De Blok. In de filosofie van Buurtzorg is daar hoger opgeleid personeel voor nodig. “Wijkverpleegkundigen met een hbo-diploma zijn in staat om zelfstandig voor complexe vragen een oplossing te vinden”, zegt De Blok. Lager opgeleiden zouden te veel geneigd zijn hun bazen in te schakelen voor een oplossing. Extra hoogopgeleide wijkverpleegkundigen nodig Als dit het model is dat werkt, dan heeft Nederland de komende jaren heel wat extra hoogopgeleide wijkverpleegkundigen nodig. Gaat dat geen problemen opleveren in de zorg, met de voorspelde arbeidsmarktkrapte in de sector? De Blok gelooft daar niets van. “De maatregelen van het kabinet lijken heel snel ingevoerd te worden en heel veel mensen te treffen. Maar als je goed kijkt valt het nog wel mee.” Jaarlijks gaat het volgens hem om tientot vijftienduizend extra mensen die thuis blijven wonen, maar dat schat hij uit de losse pols. “Vergeet niet: je gaat iets doen voor mensen waar zij een beter gevoel bij hebben. Ze worden niet uit huis gezet!” Het is zijn stellige overtuiging dat ouderen die in een verzorgings- of verpleeghuis wonen, op zich niet méér zorg nodig hebben dan mensen die Buurtzorg verzorgt. “Kijk naar patiënten met terminale zorg. Die krijgen soms dertig, soms wel tachtig uur zorg per week. www.kcwz.nl
Deze mensen hebben veel verpleging nodig en dat kan prima bij hun thuis. Daar ben ik echt gerust op.” Over mensen met psychogeriatrische klachten, zoals Alzheimerpatiënten, denkt De Blok niet anders. De technologie is volgens hem zo ver dat zwervende ouderen goed gevolgd kunnen worden, en met een goede ondersteuning van de familie en omgeving van de patiënt, zou verhuizing naar het verzorgings- en verpleeghuis niet meer nodig zijn. Extra personeel zou daar niet voor nodig zijn. Want als zorg zich verplaatst van zorginstellingen naar de eigen huizen van mensen, zal personeel zich ook verplaatsen. Waardering voor vakmanschap Mensen die nu in een verpleeg- of verzorgingshuis werken, gaan naar de thuiszorg, voorspelt De Blok. “Als we het werk aantrekkelijk houden, komen de medewerkers wel. Wij hebben geen probleem om mensen aan te trekken.” Dat dit geen grootspraak is, blijkt uit de prijs voor de beste werkgever die Buurtzorg twee jaar op rij heeft gewonnen in de categorie voor organisaties met meer dan 1000 werknemers. Medewerkers geven aan dat ze door de zelfsturende teams er echt kunnen zijn voor de patiënt en hun beroep weer kunnen uitoefenen. Ze ervaren waardering voor hun vakmanschap. Volgens Buurtzorg zal het de komende jaren een uitdaging worden om werk dat niet door professionals gedaan hoeft te worden, aan mantelzorgers over te laten. Dat betekent overigens niet dat thuiszorgmedewerkers verantwoordelijkheden maar even bij familieleden van de patiënt moeten droppen, zegt de zorgdirecteur er snel bij. “Het duurt een tijdje om iemand na een hersenbloeding zich zelf te leren wassen. Maar uiteindelijk neemt het aantal uren zorg dat iemand nodig heeft af. Hiervoor is alleen een andere benadering nodig, een andere kwaliteit van zorg.” De afgelopen tien jaar heeft de ouderenzorg zich te veel gericht op de verzorging van patiënten, meent Blok. “Daardoor worden mensen afhankelijk van zorg. Je zou kunnen zeggen dat organisaties de laatste jaren te veel zorg hebben aangeboden. Dat ligt niet aan patiënten. Voor hen is het vaak moeilijk in te schatten wat ze echt nodig hebben en wat niet.” Vanuit humaan oogpunt, vindt De Blok, zou Nederland de sluiting van zoveel mogelijk verzorgings- en verpleeghuizen moeten nastreven. Of anders gezegd: het normale leven van mensen versterken in plaats van ze uit hun normale dagritme halen. Mensen thuis op een fatsoenlijke manier verzorgen Nederland spant nog altijd de kroon met het aantal mensen dat in een zorginstelling woont. “Je kan je afvragen of we mensen daar een betere kwaliteit van leven geven. Ik geloof er geen hout van!” De komende jaren zal het er dus om gaan om mensen thuis op een www.kcwz.nl
fatsoenlijke manier te verzorgen. “Soms”, erkent Jos de Blok, “zal je zien dat het thuis niet meer gaat. Dat mantelzorgers overbelast raken, dat de onrust te groot is.” Opmerkelijk genoeg, kiest Buurtzorg in die gevallen sinds kort ook voor een soort ‘instellingszorg’. In Zierikzee werkt Buurtzorg nu in het voormalig Rode Kruis Ziekenhuis samen met de Victoriakliniek, een zelfstandig behandelcentrum voor verzekerde zorg. Na een operatie in de kliniek, kunnen patiënten in het Buurtzorg pension verblijven totdat ze weer voldoende zijn opgeknapt om naar huis te gaan. Naast deze revalidatie functie kunnen in het zorgpension ook ouderen terecht als hun mantelzorgers het even te zwaar hebben. Voor een soort respijtzorg dus. Gasten kunnen tijdelijk verzorgd worden terwijl de rest van het gezin in de buurt in een vakantiepark verblijft. Dit soort zorghotels wil Buurtzorg nu overal openen waar er maar behoefte aan is, laat Jos de Blok weten. Buurtzorg gaat niet intramuraal Is het niet eigenaardig dat de thuiszorgorganisatie die zo luid verkondigt dat instellingszorg vrijwel altijd een zwaktebod is, nu op eigen zorglocaties mensen gaat verzorgen? “Nee”, zegt Jos de Blok ferm. “Buurtzorg gaat niet intramuraal! Er is een groot verschil tussen ons en verzorgings- en verpleeghuizen die zich richten op groepen mensen. Wij richten ons op individuen en gezinnen. Iedereen krijgt bij ons zorg zoals hij die ook thuis zou krijgen.” Zo investeert Buurtzorg ook in aangepaste woningen voor mensen die bijvoorbeeld geen trappen meer kunnen lopen. En ook in kleinschalige woongroepen. Daartoe voert De Blok gesprekken met woningcorporaties, investeerders en projectontwikkelaars. Nee, De Blok ziet vooral kansen en geen belemmeringen in alle ontwikkelingen die op de zorg afkomen. Hij is niet bang ten onder te gaan aan expansiedrang. Wel ervaart hij de betaling van de zorg nog steeds als een grote hindernis. Wijkverpleegkundigen worden betaald per activiteit en worden op die manier gestimuleerd zo veel mogelijk activiteiten te verrichten: wassen, nagels knippen, wonden verbinden. “Terwijl zij eigenlijk moeten kijken naar wat het netwerk voor mensen kan betekenen, hoe lotgenotencontacten hen kunnen helpen. Je kan allemaal zinvolle dingen bedenken waar zorgmedewerkers nu niet voor worden betaald. De financiering moet echt anders, en dan is de uitkomst waarschijnlijk dat de zorg goedkoper wordt, maar dat is een ander verhaal.” Antoinette Reerink, 18 maart 2013
www.kcwz.nl
Het gezicht van extramuralisering De overheid zet flink de vaart achter een al eerder ingezette trend, het zogeheten extramuraliseren: ouderen langer zelfstandig laten wonen en niet zo snel als vroeger naar een verzorgings- of verpleeghuis laten verhuizen. Sinds dit jaar komen mensen met een lichte zorgvraag niet meer in aanmerking voor een verblijf in een zorginstelling. De komende jaren zullen ook mensen met een zwaardere zorgvraag thuis moeten blijven wonen. Het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg is op zoek gegaan naar de uitwerking van dit beleid in de praktijk. Hoe kijken zorgaanbieders, woningcorporaties, wetenschappers en gemeenten aan tegen deze maatregelen en wie zijn eigenlijk de hulpbehoevende mensen die dit raakt? Journaliste Antoinette Reerink reisde het land door en sprak zowel met ouderen als met bestuurders en medewerkers in de sectoren wonen en zorg. Volg haar in de artikelenserie ‘Het gezicht van extramuralisering’
www.kcwz.nl
