3
oktober 2005
Kwartaaluitgave van de coöperatieve inkoopvereniging voor gezondheidsen seniorenzorg u.a.
3
Themabijeenkomst goed gewaardeerd 5
Interviews transparant (Europees) aanbesteden: • De Hartekamp Groep • Loyens & Loeff • PeopleGroup • Intrakoop • Ziekenhuis Rivierenland
en verder: Leveranciersnieuws 10 Column 11 Reacties 12
bulletin
Colofon
Voorwoord
Intrakoop Bulletin is een kwartaaluitgave voor alle leden van Intrakoop. Nummer 3, oktober 2005
Heeft de rechter nu een uitspraak gedaan
verslag, evenals interviews met de meeste
in de beroepsprocedure van het Amphia
sprekers. Zij geven vanuit hun eigen invals-
Ziekenhuis Breda? En is daarmee duidelijk
hoek de belangrijkste aspecten over trans-
Redactie
of zorginstellingen Europees moeten aan-
parant (Europees) aanbesteden weer. Maar
Communicatie Intrakoop,
besteden of niet?
wij willen onze kennis over deze vorm van
Waardenburg
Of heeft hij zijn uitspraak opnieuw uitge-
aanbesteden en onze nieuwe werkwijze
Vormgeving
steld? De afgelopen maanden en tijdens de
ook graag op een andere manier met u
Lauwers-C, Nijmegen
productie van dit Intrakoop Bulletin was dat
delen. Daarom zijn wij eind september
Fotografie
nog niet bekend. Voor Intrakoop geen aan-
gestart met tweedaagse trainingen, in
Hans Oostrum Fotografie, Den Haag
leiding om af te wachten. Wij hebben de
samenwerking met PeopleGroup en
Intrakoop
kansen en risico’s in kaart gebracht en spe-
advocatenkantoor Loyens & Loeff.
Drukwerk
cialistische kennis vertaald naar een prakti-
In dit Intrakoop Bulletin en op onze site,
Leerdam Druk, Leerdam
sche werkwijze om te anticiperen op toe-
www.intrakoop.nl, vindt u meer informatie.
komstige ontwikkelingen: Transparant aanIntraKoop
besteden. Juridisch getoetst aan de Euro-
Dit najaar gaan wij aardgas en kantoorarti-
U kunt Intrakoop bereiken van
pese richtlijnen. Voor u en voor onszelf.
kelen aanbesteden volgens onze nieuwe inkoopmethode: transparant, Europees en
maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur.
Tijdens onze themabijeenkomst op 20 sep-
met commitment vooraf. Om samen het
T (0418) 65 70 70
tember hebben wij en onze specialisten de
beste inkoopresultaat te bereiken.
F (0418) 65 70 80
ruim 100 aanwezige leden er meer over
E
[email protected]
verteld. In dit Intrakoop Bulletin vindt u een
Gert Walhof
Agenda
8 december: Ledenbijeenkomst
I www.intrakoop.nl Uw contactpersonen Regio Noord-Oost: Christiaan Brunen (ledenconsulent) en Judith Huijbers (support-
Op 8 december bent u als Intrakoop-lid
medewerker)
weer van harte welkom op onze ledenbijeenkomst. U kunt meebeslissen over het
en Patricia Vastenhout (support-
Vanaf 26 en 27 oktober: Training Transparant (Europees) aanbesteden
medewerker)
Wilt u uw kans op aansprekende inkoopre-
stand van zaken rond transparant (Euro-
Regio Zuid:
sultaten vergroten? Het risico op juridische
pees) aanbesteden. Daarna kunt u deel-
Christiaan Brunen en Mascha Lim-
problemen beperken? Tijd en geld besparen
nemen aan themasessies over actuele
pens (tijdelijk) en Froukje Broekman
bij het structureren van uw inkoopproces?
inkoop- en logistieke onderwerpen.
(supportmedewerker)
Informeer naar de tweedaagse training die
U ontvangt binnenkort de uitnodiging.
Regio West: Mascha Limpens (ledenconsulent)
Plan van Aanpak en de begroting 2006. Natuurlijk informeren wij u ook over de
Intrakoop, PeopleGroup en advocatenkanDigitale nieuwsbrief 7/2005
toor Loyens & Loeff organiseren. Speciaal
Verschijning: 29 november 2005
voor Intrakoop-leden. Een praktische trai-
Nieuwe leden
Deadline kopij: 14 november 2005
ning, waarbij u inzicht krijgt in de inkoop-
Stichting Pro Senectute,
Inleveren bij:
methode van Intrakoop en documenten die
Amsterdam
[email protected]
u kunt gebruiken voor uw instelling. De trai-
Streeklaboratorium voor de
ning kost € 499,- exclusief BTW. Hiervoor
Volksgezondheid Kennemerland,
Intrakoop Bulletin 1/2006
krijgt u ook een jaar toegang tot de inkoop-
Haarlem
Verschijning: 24 januari 2006
methode en aanbestedingsdocumenten van
Stichting Bejaardenzorg zusters
Deadline kopij: 12 december 2005
Intrakoop en PeopleGroup.
Dominicanessen, Voorschoten
Inleveren bij:
U kunt zich nog aanmelden voor de twee-
Stichting Onze Lieve Vrouwe
[email protected]
daagse training die wekelijks wordt gege-
Gasthuis, Amsterdam
ven tot en met eind november. Kijk op
Stichting Verpleeghuis Lauwershof,
www.intrakoop.nl of bel (0418) 65 70 70.
Oudorp
Gehele of gedeeltelijke overname of reproductie van de inhoud van het Intrakoop Bulletin, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de auteurs-
Franciscus Ziekenhuis Roosendaal, Roosendaal
rechthebbende is verboden. intraKoop
kortnieuws Themabijeenkomst transparant aanbesteden Op 20 september nemen ruim 100 leden
Ervaringen en vragen
deel aan onze themabijeenkomst over
Johan Stevens, manager facilitaire dienst &
transparant (Europees) aanbesteden. Een
bouw Ziekenhuis Rivierenland, en Eric van
impressie van een goedgewaardeerde bij-
Rixel, hoofd inkoop & logistiek Werkvoor-
eenkomst.
zieningsschap Zuid Kennemerland, presenteren hun ervaringen met transparant en
Voordelen
Europees aanbesteden. Gevolgd door een
Dagvoorzitter Max Boodie, directeur DPA
paneldiscussie, die met een positief ant-
Supply Chain People, is geen fan van Euro-
woord op de vraag ‘Zou transparant aanbe-
pees aanbesteden. Hij daagt de aanwezi-
steden bijdragen aan uw business?’ deze
gen uit om positieve argumenten te noe-
themabijeenkomst afsluit.
men. Veruit de meeste leden noemen blikverruiming door contacten met nieuwe
Eisen en gunningscriteria, structurele terug-
De presentaties van deze themabijeen-
leveranciers als belangrijk voordeel.
koppeling van lopende aanbestedingspro-
komst en een impressie van onze nieuwe
Gevolgd door een duidelijk programma van
cessen en proces verbaal van gunning. Dit
inkoopmethode vindt u op www.inkoopmo-
eisen en professionalisering van inkoop.
najaar besteedt Intrakoop aardgas en kan-
del.nl (log in: transparant aanbesteden,
toorartikelen transparant en Europees aan.
wachtwoord: intrakoop).
Presentaties De sprekers belichten vanuit verschillende invalshoeken transparant (Europees) aanbesteden. Marten de Bruine, voorzitter raad van bestuur van De Hartekamp Groep, sig-
Boekaanbieding voor leden
naleert een toename in het belang en de
Het boek ‘Aanbestedingsrecht voor overheden’ van Maurice Essers, jurist bij Loy-
complexiteit van inkoop, terwijl de aandacht
ens & Loeff, is net uit. Het behandelt op een praktische en overzichtelijke manier
ervoor verslapt. Hij geeft tips hoe inkopers
het Nederlandse en Europese aanbestedingsrecht inclusief de veranderingen per
bij raden van bestuur hun toegevoegde
1 december 2005. Per stap krijgt u een beschrijving van voorbereiding en uitvoe-
waarde zichtbaar kunnen maken. Maurice
ring van aanbestedingsprocedures, met een toelichting op de juridische aspecten.
Essers, jurist bij advocatenkantoor Loyens
Daarnaast komen de uitgangspunten voor een verantwoord aanbestedingsbeleid
& Loeff, licht de juridische valkuilen van
aan bod. Kortom, een gedegen naslagwerk als u Europees gaat aanbesteden. U
Europees aanbesteden toe.
kunt als Intrakoop-lid het boek bestellen tegen de speciale prijs van € 50,- (verkoopprijs: € 57,50) via
[email protected] onder vermelding van ‘Intrakoop-
Weg naar beste resultaat
lid’ en uw instellingsnaam, afleveradres, uw naam en telefoonnummer.
Intrakoop gaat de transparante inkoopmethode van Peoplegroup gebruiken om de beste raamovereenkomsten te ontwikkelen. Vertaald naar Intrakoop en juridisch getoetst aan de Europese richtlijnen. Mike
Vervallen overeenkomsten
de Jongh, directeur PeopleGroup, presen-
Per 1 januari 2006 vervallen de overeenkomsten met RRB B.V., BSN Medical BV
teert de inkoopmethode en de tweedaagse
en Intrum Justitia. Ondanks hun goede producten en dienstverlening is de totale
trainingen die Intrakoop, PeopleGroup en
bemiddelde omzet zo gering, dat wij in overleg met deze leveranciers hebben
Loyens & Loeff dit najaar organiseren.
besloten de samenwerking te beëindigen. Speciaal voor ingetekende leden hebben
Casper Hesp, manager front office Intra-
wij met de leveranciers afgesproken dat de condities gehandhaafd blijven. De
koop, benadrukt dat Intrakoop samen met
beëindiging van deze overeenkomsten heeft dus geen financiële consequenties.
leden het beste resultaat kan bereiken. Met
Het betekent wel dat het contractbeheer en afsluiten van nieuwe contracten vanaf
commitment vooraf. Op verzoek van leden
1 januari 2006 bij u ligt. Als u binnen deze Intrakoop-raamovereenkomsten individu-
gebruikt Intrakoop hulpmiddelen als:
ele meerjarenafspraken heeft gemaakt, gelden deze tot het einde van de overeen-
belangstellingsonderzoek, concrete doel-
komst tussen u en de leverancier.
stellingen, transparant Programma van
bulletin 3 05
3
kort nieuws Resultaten belangstellingsonderzoek naar commitment
Ervaringen met eerste training aanbesteden positief
In september hebben wij uw medewerking
dige leverancier. Daarnaast spelen behoefte
gevraagd voor een belangstellingsonder-
aan meer inzicht in de voorwaarden en de
zoek over onze transparante aanbesteding
(te) lange termijn van 3 jaar mee. Of Intra-
voor kantoorartikelen. Doel was inzicht krij-
koop bij deze aanbesteding elektronisch
Op 28 en 29 september is de eerste trai-
gen in de voorwaarden die u en andere
moet veilen, weten de meeste leden niet.
ning Transparant (Europees) aanbeste-
leden stellen aan commitment. Bijna 300
De leden die het wel weten, zijn positief.
den bij Intrakoop. Even aftasten wat de
leden hebben gereageerd. Omdat wij uw
achtergronden en behoeften van de
medewerking erg op prijs stellen, hebben
Wij gaan de uitkomsten van dit belangstel-
deelnemers zijn. Om dan vanuit de
wij onder de inzenders een gratis training
lingsonderzoek direct gebruiken bij het
definitie van inkoop uit te komen bij het
Transparant (Europees) aanbesteden ver-
transparant Europees aanbesteden van
model van PeopleGroup en Intrakoop,
loot. De winnaar is: Sylvia van der Woerd-
kantoorartikelen. Zo zullen wij tegemoet
dé leidraad voor deze training.
Schat, inkoper bij de Stichting Fontis in
komen aan de voorwaarden die u stelt voor
Amsterdam.
commitment: lagere kosten, tijdsbesparing
Mike de Jongh, PeopleGroup, toont de
en transparantie. De gewenste inkoopresul-
stappen in het inkoopproces, de docu-
De meeste leden geven aan bereid te zijn
taten staan straks in het programma van
menten per stap en drie aanbestedings-
tot commitment aan Intrakoop. Belangrijk-
eisen, dat u direct ontvangt bij het verzoek
plannen: transparant aanbesteden, open-
ste reden is het realiseren van lagere kos-
om commitment te geven. Of we elektro-
baar en niet openbaar aanbesteden.
ten, gevolgd door tijdsbesparing en risico-
nisch gaan veilen, zal het aanbestedings-
Daarna komt inkoopprojectmanagement
beperking. Dit zien we terug in de voor-
team (leden en Intrakoop-medewerkers)
aan bod: Hoe richt ik mijn aanbesteding
waarden voor commitment: lagere kosten,
beslissen.
in? en Wie ga ik in mijn organisatie op
tijdsbesparing én transparantie. Leden die
welke manier betrekken bij de uitvoering
niet bereid zijn tot commitment voor kan-
In november verwachten wij u commitment
van de aanbesteding? ´s Middags staat
toorartikelen noemen als belangrijkste
te vragen voor aanbesteding van kantoor-
Total Cost of Ownership centraal. Het
reden, dat zij net een overeenkomst heb-
artikelen én voor de nieuwe aardgasover-
blijkt niet eenvoudig om te bepalen
ben gesloten of tevreden zijn met hun hui-
eenkomst vanaf 1 januari 2007.
welke kosten met een aanbesteding samenhangen. De tweede trainingsdag staat in het
Inkoopstrategie aardgas 2006
teken van Europees aanbesteden. De deelnemers hebben veel vragen. Moeten we Europees aanbesteden en
Mede onder invloed van natuurlijke en eco-
de commodityprijs zo optimaal mogelijk
zo ja, hoe? De jurist van Loyens & Loeff
nomische ontwikkelingen is de aardgas-
samen te stellen.
beantwoordt de meeste vragen direct.
markt erg grillig. Om toch een zo gunstig
Alle leden die deelnemen aan de aardgas-
Verder wordt duidelijk waarom Intrakoop
mogelijke commodityprijs voor de huidige
overeenkomst van Intrakoop hebben
transparant (Europees) gaat aanbesteden
aardgasovereenkomst te realiseren,
bericht gehad over deze inkoopstrategie én
met commitment vooraf en wat dat
gebruikt Intrakoop een portfolioinkoop-
de gunstige condities voor 2006. Vooruitlo-
leden oplevert in risicodekking, tijds-
model. Daarmee spreiden we de inkoop
pend op de prijs hebben zij bovendien een
besparing en professionaliteit. De deel-
van het Intrakoop-aardgasvolume van 165
indicatief kostenoverzicht ontvangen, dat zij
nemers zien het inkoopmodel van Intra-
miljoen m3 in de tijd. Om deze strategie
als hulpmiddel bij hun begroting kunnen
koop daarbij als een belangrijke meer-
goed uit te voeren volgen we de dagelijkse
gebruiken. Het geeft inzicht in de opbouw
waarde: een universele digitale kapstok
ontwikkelingen op de aardgasmarkt inten-
en verwachte verhoging van de kosten,
waaraan je de eigen inkooporganisatie
sief. We raadplegen diverse bronnen en
gebaseerd op de huidige Intrakoop-prijs.
en de procesvoering gemakkelijk kunt
onderhouden contact met verschillende
Overigens verwachten wij in november alle
ophangen. De ervaringen met de training
marktpartijen. Zo spreiden we de risico’s in
deelnemers over de commodityprijs voor
zijn dan ook erg positief.
deze onvoorspelbare markt en verwachten
2006 te informeren.
4
intraKoop
transparant (Europees) aanbesteden
Moeten zorginstellingen Europees aanbesteden? Vooruitlo-
Tijdens onze themabijeenkomst op 20 september hebben
pend op het antwoord heeft Intrakoop kansen en risico’s in
wij er meer over verteld. Enkele sprekers van die dag
kaart gebracht en specialistische kennis vertaald naar een
geven hierna vanuit hun eigen invalshoek de belangrijkste
nieuwe werkwijze: Transparant aanbesteden. Juridisch
aspecten over transparant (Europees) aanbesteden weer.
❋
getoetst aan de Europese richtlijnen.
Van Calimero naar bedrijfsstrateeg Marten de Bruine is voorzitter van de raad van bestuur van De Hartekamp Groep en vice-voorzitter van de raad van toezicht van Intrakoop. We vroegen hem naar zijn mening over transparant (Europees) aanbesteden en de rol van de afdeling inkoop. nkoop heeft in veel instellingen niet de positie die het
’I
zou moeten hebben,” met deze stelling opent De Brui-
ne het gesprek. “Vaak zit het dieper weggestopt in de organisatie; is het bijvoorbeeld ondergebracht bij de facilitaire dienst. Dat is opvallend want er gaat veel geld in om.” In zijn instelling voor gehandicaptenzorg wordt jaarlijks 15 miljoen uitgegeven aan materiële zaken. Daarvan wordt de helft besteed aan bulkgoederen. De andere helft gaat op aan grote contracten zoals vervoer, schoonmaak en wasserij. “Alleen bij de grotere contracten komt inkoop bij de raad van bestuur in beeld. Als de risico’s en belangen toenemen, groeit tegelijkertijd de behoefte aan een professio-
Marten de Bruine
nele inkoopafdeling en transparante processen.”
Europees aanbesteden Zichtbaar
Hoewel hij Europees aanbesteden in eerste instantie een
Inkoop moet zorgen dat ze voor belangrijke dingen op de
bureaucratisch wangedrocht vond, is De Bruine nu hele-
bestuursagenda komen, dat ze zichzelf zichtbaar maken,
maal om. “Europees aanbesteden is een katalysator voor
meent De Bruine. “Het zou bijvoorbeeld goed zijn als ze tij-
het inkoopproces. Het is een mooie aanleiding om de
dens de begrotingsronde planmatig op papier zouden zet-
inkoopprocessen te professionaliseren.” De Bruine pleit er
ten waar volgend jaar de accenten komen te liggen. En stel
voor dat inkoopafdelingen pro-actief, een bestuursstuk
dat het CTG aangeeft dat de materiële stijging 1% is en
schrijven om het onderwerp op de agenda van het bestuur
inkoop geeft aan dat ze commitment aangaat om op een
te krijgen. “Europees aanbesteden is geen onderwerp dat
bepaald pakket 0.8% te besparen, dan zou ik dat helemaal
bij veel bestuurders spontaan op hun pad komt. Je moet
stoer vinden.” Het gaat nu nog wel eens ‘houtje touwtje’,
om aandacht vragen, een bestuursstuk helpt daarbij.”
vindt De Bruine. De processen moeten transparant worden
De inkopers van De Hartekamp Groep gaan de cursus
gemaakt. Door transparant te werken, kun je ook laten zien
‘Transparant (Europees) aanbesteden’ van Intrakoop en
waar energie ingestoken wordt en met welk resultaat. “Ik
PeopleGroup volgen. De Bruine hoopt dat ze daarna met
realiseer me dat fouten dan ook zichtbaar worden, maar als
concrete adviezen komen over wat het voor de eigen orga-
je inkoop neerzet als een vak, hoeft dat geen probleem te
nisatie betekent en wat het oplevert. “Dat model van
zijn. Bovendien moet een bestuur het leuk vinden dat de
PeopleGroup is ook heel mooi. Met zo’n professionele tool
organisatie leert, die veiligheid moeten we inkopers
kom je in een klap van je Calimero-status af en ontwikkel je
geven.”
je tot bedrijfsstrateeg.”
bulletin 3 05
5
❋
transparant (Europees) aanbesteden
Juridische valkuilen bij Europees aanbesteden Transparantie, gelijke behandeling, mededinging en objectiviteit, deze vier beginselen vormen de basis van het Europees aanbesteden. De richtlijnen die Brussel hiervoor heeft opgesteld, zijn niet altijd even eenvoudig toe te passen. Over waar valkuilen zitten, vertelt Maurice Essers, advocaat bij het gerenommeerde advocatenkantoor Loyens & Loeff.
aanbestedingsbeleid geformuleerd worden. Daar hoort volgens Essers ook in dat de organisatie niet te afhankelijk wordt van externe deskundigen. “Je kunt een aanbesteding niet zomaar over de schutting gooien. Je moet controle op de kwaliteit van de geleverde dienst blijven uitoefenen. Bovendien moeten er goede afspraken worden gemaakt over de aansprakelijkheid voor gemaakte fouten.” Een ander aandachtspunt om de risico’s te kunnen onder-
at de richtlijnen niet altijd eenvoudig zijn toe te passen,
vangen, is dat de organisatie zo ingericht moet zijn, dat de
komt doordat ze uitvoerig zijn en er gedetailleerd
richtlijnen eenvoudig nageleefd kunnen worden. “Dat
D
gewerkt moet worden. Bovendien verandert de uitleg die aan de regels in de rechtspraak wordt gegeven voortdurend en is deze rechtspraak niet altijd eensluidend. “Het ‘instrument’ transparant (Europees) aanbesteden heeft ook voordelen,” benadrukt Essers. “Zo wordt de inkoop doelmatiger, wat leidt tot besparingen. Bovendien wordt men gedwongen om beter over het inkoopproces na te denken en wordt de inkoop geobjectiveerd. Dus minder ruimte voor subjectief gedrag en ook dat levert op.”
Valkuilen Om transparantie in het inkoopproces te verkrijgen zijn er richtlijnen opgesteld. In deze richtlijnen staat onder andere dat de opdracht in een advertentie aangekondigd moet worden. Maar ook dat er spelregels opgesteld moeten worden over hoe de aanbesteding gaat verlopen. Over dit laatste is al veel rechtspraak geweest. Want hoe specifiek moeten de spelregels zijn? Welke gunningscriteria worden
Maurice Essers
gehanteerd en hoe wordt ieder criterium gewogen? Bovendien speelt hier vaak de vraag: wat moet vooraf bekend
houdt bijvoorbeeld in dat bij meerdere locaties men weet
worden gemaakt en wat mag nog achteraf?
wat iedere locatie inkoopt, zodat bepaald kan worden of ze
Een andere regel is dat de opdrachtgever moet motiveren
gezamenlijk boven het bedrag uitkomen waarbij aanbe-
hoe tot beoordeling van de aanbiedingen is gekomen. De
steed moet gaan worden.“ Verder moeten er goede aanbe-
voordelen van de winnende offerte moeten voor alle partij-
stedingsdocumenten en -voorwaarden worden ontwikkeld
en inzichtelijk kunnen worden gemaakt. “Bij het opstellen
en moeten de betrokken inkopers zonodig op cursus. “Zorg
van de spelregels en bij de motivatie gaat er veel fout,”
dat de deskundigheid in huis is en maak iemand verant-
vertelt Essers. “We zien dat in meer dan de helft van de
woordelijk. Diegene kan gesprekspartner zijn voor interne
aanbestedingen het aanbestedingsrecht niet goed toege-
en externe partijen, weet waar de risico’s zitten en kan
past wordt. Met als gevolg dat er geschillen ontstaan.”
erop letten dat er objectief en doelmatig aanbesteed wordt. De training Transparant (Europees) Aanbesteden van Intra-
Ondervangen van de risico’s
koop draagt daar zeker aan bij,” aldus Essers.
Over hoe de risico’s ondervangen kunnen worden, is
6
Essers heel duidelijk. “Allereerst moet er de wil zijn om dit
Maurice Essers heeft Intrakoop en NVZ ondersteund in de
te doen,” stelt Essers. “Dat wil zeggen dat het bestuur van
beroepsprocedures van Ziekenhuis Rivierenland en Amphia
een instelling zich positief uitspreekt over het starten van
Ziekenhuis. Ook heeft hij voor Intrakoop de inkoopmethode
een transparant aanbestedingbeleid.” Dan moet er een
getoetst aan de Europese richtlijnen.
intraKoop
transparant (Europees) aanbesteden
❋
Een goede voorbereiding is het halve werk PeopleGroup heeft een inkoopmethodologie ontwikkeld voor transparant aanbesteden. Zij onderscheiden vier hoofdgebieden: inkoopfunctie, -proces, -marketing en -verbetering. Intrakoop heeft de module ‘inkoopproces’ door PeopleGroup laten implementeren in haar specifieke situatie, en werkt daar nu tot volle tevredenheid mee. Om de opgedane kennis over te dragen aan de leden, verzorgt Intrakoop in samenwerking met PeopleGroup de training ‘Transparant (Europees) aanbesteden’. Over de methodologie en de training, vertelt Mike de Jongh, directeur van PeopleGroup.
methode is echter geen keurslijf,” verzekert De Jongh. “Het is een kapstok waaraan de hele inkoop opgehangen kan worden. Er kan gebruik worden gemaakt van de standaarddocumenten zoals die in het model zijn opgenomen, maar men kan ook eigen standaarden, procedures en werkinstructies erin
O
p de vraag waarom deze methodologie ontwikkeld is,
opnemen. Voor Intra-
antwoordt De Jongh: “Om een transparant inkooppro-
koop werd de inhoud
ces te verkrijgen en een optimaal resultaat te behalen,
ook aangepast. Het werken met leden en commitment
moeten alle stappen van het inkoopproces inzichtelijk wor-
vooraf is tenslotte niet alledaags.”
den gemaakt. Dat geldt voor Intrakoop, maar ook voor indi-
Voordeel van deze methodologie is dat er in het inkoop-
viduele instellingen. Nou is het niet altijd even eenvoudig,
proces geen stappen overgeslagen kunnen worden. Boven-
er kan al snel iets over het hoofd worden gezien. Daarom
dien wordt binnen de aanbesteding gebruikgemaakt van
hebben we een methodologie ontwikkeld waarin alle stap-
total cost of ownership, de portfolio analyse en van trans-
pen zijn opgenomen en uitgewerkt. Volg je de methodolo-
parant offertevergelijk. “Een ander voordeel is nog dat met
gie, dan word je stap voor stap door het hele inkoopproces
deze methode de werkwijze in de hele organisatie hetzelf-
heen geloodst. Transparant, gestandaardiseerd en met
de wordt. Hierdoor is voor iedereen het inkoopproces
betrokken gebruikers en daardoor een beter resultaat.”
duidelijk en inzichtelijk, en is het altijd overdraagbaar.”
De methodologie
De training
De methode zoals die ontwikkeld is door PeopleGroup
In de training ‘Transparant (Europees) aanbesteden’ van
stoelt - voor wat betreft het hoofdgebied inkoopproces - op
Intrakoop wordt de inkoopmethodologie, zoals bij Intrakoop
de stappen: specificeren, selecteren, contracteren, bestel-
in gebruik, overgedragen aan de leden. Of zoals De Jongh
len, managen en evalueren. Achter iedere stap zitten deel-
het zelf zegt: “We hebben een kookboek gemaakt, dat kun
stappen en documenten met behulp waarvan men het
je natuurlijk lezen, maar in de training leer je pas echt
inkoopproces eenduidig en transparant kan doorlopen. “De
koken.”
Mike de Jongh
De training is vooral bedoeld voor strategisch inkopers en verder iedereen die meer zicht wil krijgen op het structureel aanpakken van een (Europees) aanbestedingstraject. In de training die vooral heel praktisch is, is de casuïstiek opgehangen aan de methodiek. “Dat wil zeggen dat als we iets vertellen over de portfolio analyse, we die daarna aan de hand van een casus ook gaan uitwerken. Zo maken we mensen vertrouwd met het kookboek en leren we ze zelfstandig transparant (Europees) aanbesteden.”
bulletin 3 05
7
❋
transparant (Europees) aanbesteden
Het beste inkoopresultaat De eerste overeenkomsten die Intrakoop transparant aanbesteedt volgens de methode van PeopleGroup, zijn kantoorartikelen en aardgas. Het doel dat Intrakoop met deze wijze van aanbesteden nastreeft, is onder andere een beter inkoopresultaat voor de leden. Casper Hesp, manager front office bij Intrakoop, is eindverantwoordelijke voor deze nieuwe manier van werken. Hij vertelt over de vele voordelen die transparant aanbesteden biedt, en over de rol die daarbij voor de leden is weggelegd.
Wat levert het op De voordelen van Europees aanbesteden zijn legio, stelt Hesp. “Als Intrakoop Europees aanbesteedt, zijn de leden voor die overeenkomsten daarvan gevrijwaard. En dat bespaart circa 200 uur per aanbesteding.” Bovendien wordt het risico op fouten voor leden kleiner. De wijze waarop het proces is vormgegeven, de instrumenten die gebruikt worden, de kennis die de inkopers van Intrakoop hebben en het feit dat Loyens & Loeff de inkoopmethode getoetst heeft aan de Europese richtlijnen, staan daar garant voor. En last but not least is er het inkoopvoordeel
e aanleiding voor Intrakoop om transparant (Europees)
D
dat behaald wordt. “We gaan bij alle aanbestedingen wer-
te gaan aanbesteden, ligt onder andere in het leden-
ken met commitment vooraf. Vanuit een gegarandeerde
tevredenheidsonderzoek van vorig jaar. Daaruit kwam naar
afname kunnen we betere prijzen en condities realiseren.
voren dat de leden betere prijzen en condities willen en dat
Door als collectief te opereren, heb je ook een grotere
de wijze waarop Intrakoop tot nieuwe overeenkomsten
machtspositie bij de implementatie en het beheer van de
komt voor de leden niet inzichtelijk is. Daarnaast speelt
overeenkomst. Je kunt dan beter en pro-actief sturen op
mee dat de rechtszaken die gevoerd zijn ook consequen-
het nakomen van afspraken door de leverancier.”
ties hebben voor de wijze waarop Intrakoop aanbesteedt. Om op de juiste wijze transparant (Europees) te kunnen
Wat gaat veranderen
aanbesteden, heeft Intrakoop gekozen voor de inkoopme-
”De aanpak wordt anders, het wordt nog meer ‘samen’,”
thode van PeopleGroup en deze laten aanpassen aan de
vertelt Hesp. “Zo gaat er gewerkt worden met aanbeste-
eigen situatie. Hesp: “Het systeem is zo ingericht dat het
dingsteams en contractbeheergroepen waarin leden zitting
aanbestedingsproces en de resultaten voor de leden trans-
hebben. En er zijn ideeën over een ledenraad die adviseert
parant zijn. Zo krijgen leden informatie die ze kunnen
over de aan te besteden overeenkomsten en te bereiken
gebruiken om inkoopbeslissingen intern te verantwoorden,
resultaten. Zo worden leden meer betrokken bij de ontwik-
kennis over de markt en over Europees aanbesteden.”
keling en het beheer van Intrakoop-overeenkomsten.” Een andere verandering is het vragen van commitment vooraf. “Ook daarvoor is nodig dat het inkoopproces transparant is en dat we daarover goed communiceren met leden. Dat we laten zien hoe het programma van eisen eruitziet, op basis van welke criteria we keuzes maken en wat we willen bereiken. Bovendien vereist transparant aanbesteden dat er een procesverbaal van gunning wordt geschreven. Daarin staat waarom voor een bepaalde leverancier gekozen wordt. De leden kunnen dat gebruiken om intern te verantwoorden waarom ze gebruikmaken van de Intrakoopovereenkomst en waarom er eventueel van leverancier veranderd wordt. Zo gaan we ‘transparant’ en ‘samen’, voor het beste inkoopresultaat.”
Casper Hesp
8
intraKoop
transparant (Europees) aanbesteden
❋
Europees aanbesteden in de praktijk In Ziekenhuis Rivierenland hebben ze de eerste ervaringen opgedaan met transparant aanbesteden. Over het waarom, het hoe, en over de leermomenten bij het doorvoeren van deze aangescherpte wijze van aanbesteden, vertelt Johan Stevens, manager facilitaire dienst & bouw. e aanleiding voor Stevens om transparant te gaan aan-
D
besteden was tweeledig. Extern werden ze geconfron-
teerd met een vonnis van de rechter waarin gesteld werd dat ook een algemeen ziekenhuis Europees moet aanbesteden. En intern was er behoefte aan transparante inkoopprocessen. Stevens: “We zijn met een groot nieuw- en verbouwproject bezig waarin veel geld omgaat, dan groeit de roep om transparantie vanzelf. Bovendien werd er gereorganiseerd en dat bood mogelijkheden. Bij de inkoopafdeling is op dat moment gelijk een professionaliseringsslag doorgevoerd, met als doel: een centrale inkoopregie en transpa-
Johan Stevens
rante inkoopprocessen.” alle betrokken disciplines zitten. De budgethouder, die
Het inkoopproces
projecteigenaar is, stelt samen met de projectgroep een
“Het is natuurlijk niet zo dat er nog niets was,” verduide-
programma van eisen op. Wensen en eisen die aan het
lijkt Stevens. “De veranderingen zitten meer in het structu-
product of de dienst worden gesteld, request for proposal,
reren en verfijnen van het inkoopproces en het veranderen
wordt aan de projectgroep ter ondertekening voorgelegd.
van de interne inkooporganisatie.” Om het inkoopproces te
“Aan dat programma van eisen wordt vastgehouden. Men
vervolmaken heeft het ziekenhuis gekozen voor de transpa-
was gewend om gedurende het inkoopproces daarin nog
rante inkoopmethode van PeopleGroup. De insteek dat wat
wijzigingen aan te brengen, maar dat doen we niet meer.”
je hebt, en goed werkt, in het proces geïntegreerd kan worden, de pragmatische aanpak, en de learning by doing-
De leermomenten en het resultaat
methode, sprak Stevens aan. “We werken nu een jaar met
Van het eerste transparante, Europese aanbestedingstra-
deze inkoopmethode en zijn daar heel tevreden over.”
ject - de inkoop van bedden - is veel geleerd. Stevens: “Naast een andere manier van werken en organiseren, en
De interne organisatie
het creëren van intern draagvlak, liepen we aan tegen de
Voor wat betreft de interne organisatie vertelt Stevens:
complexe regelgeving en het ontbreken van eenduidige
“De inkoopafdeling positioneerde zich onbewust als order-
keurmerken en benchmark gegevens.” Maar naast alle
administratie. Dus zo werd ze ook gebruikt. Dat is wel ver-
leermomenten is er ook veel resultaat geboekt. “De initiële
anderd. We werken nu met een orderadministratie en met
inkopers staan helemaal achter deze nieuwe werkwijze.
initiële inkopers, zij zijn de deskundige op het inkoopvlak en
Het werken met een accountplan verloopt goed; budget-
vervullen de regisseursrol. De initiële inkopers ondersteu-
houders vragen er zelfs om. Het aantal wildbestellers
nen de budgethouders. Samen maken zij een accountplan
krimpt en het wordt ook steeds vanzelfsprekender dat
waarin staat wat er dat jaar gedaan wordt, de tijdlijn voor
zaken via de inkoopafdeling lopen,” vertelt een tevreden
de procesgang, etc. De interne organisatie - wie doet wat
Stevens. Of het ook goedkoper is, betwijfelt hij. “Een
wanneer - is daardoor veel transparanter geworden.” Als
transparant werkproces creëert voor jezelf de kans dat je
iets substantieels of complex wordt aanbesteed, wordt er
hetzelfde product goedkoper inkoopt. Maar het is wel veel
een projectgroep samengesteld waarin medewerkers uit
arbeidsintensiever.”
bulletin 3 05
9
➜
leveranciers PHILIPS
VÖLKER EN AHREND INRICHTEN
Actie voor MASTER PL-S en PL-C lampen
Samenwerking vanaf 2006
Bent u op zoek naar energiezuinige lampen met een lange
De intramurale en extramurale zorgomgeving verandert.
levensduur? Tegen aantrekkelijke prijzen? Dan zijn de MAS-
Elke ‘thuis’-situatie van cliënten en bewoners vraagt om
TER PL-S en PL-C lampen van Philips de juiste keuze. Deze
een inrichting, die past bij het type zorg en bovendien
energiebesparende fluorescentielampen zonder ingebouwd
betaalbaar is. De Intrakoop-leveranciers Völker en Ahrend
voorschakelapparaat zitten bovendien in het pakket van de
Inrichten denken daar hetzelfde over en kunnen elkaar aan-
Technische Unie Premiumactie. Tot en met 30 november
vullen en versterken. Daarom hebben zij besloten om u
2005 kunt u, in het kader van het 125 jaar bestaan van de
met ingang van 2006 samen modulaire oplossingen voor
Technische Unie, sparen voor premiums. Op 16 november
uw inrichting aan te bieden. Innovatieve en onderscheiden-
zijn de MASTER PL-S en PL-C lampen extra scherp
de concepten voor alle ruimtes in uw instelling, ter bevor-
geprijsd. Dat geldt zowel voor de 2-pins als de 4-pins uit-
dering van de zorg voor en het welzijn van uw cliënten en
voering en voor alle wattages.
bewoners. Onder de naam “Voel je thuis’. Wat betekent het voor u als Intrakoop-lid? Centraal staat
Wilt u meer weten over de acties of over de voordelen van
uw optimale keuzevrijheid, zowel voor de inrichtingsmodu-
deze producten? Kijkt u dan op www.lighting.philips.nl.
les en het budget als de gewenste aanspreekpartner (Ahrend Inrichten of Völker). U profiteert bovendien van de gunstige Intrakoop-condities en kunt vrijblijvend advies
H E N R I B . V.
Onderzoek leidt tot verantwoorde stamppotten
krijgen voor uw totale inrichting. Meer weten? Neemt u contact op met Ahrend Inrichten, Joost Graat, (030) 284 92 80,
[email protected] of met Völker, Matthijs Wolters, (013) 528 27 71,
Henri heeft onlangs de gezondheidsaspecten van zijn
[email protected].
assortiment laten onderzoeken, op basis van criteria die overeenkomen met het voedingscentrum. Met als doel om u te kunnen adviseren bij het samenstellen van een gezon-
DOUWE EGBERTS
de maaltijd. Hoewel het onderzoek nog niet af is, heeft Henri de eerste resultaten al in praktijk gebracht: de recep-
Nieuwe instant koffie
tuur van de stamppotten is aangepast. Bij alle stamppotten, met uitzondering van zuurkoolstamppot en ham-preistamp-
Ter vervanging van Aroma Rood/Red Blend en Excellent/
pot, is het groenteaandeel verhoogd. Zo bevat een portie
Continental Gold, heeft Douwe Egberts onlangs 3 nieuwe
van 450 gram minimaal 150 gram groenten. De stamppot-
melanges voor instant koffieautomaten geïntroduceerd:
ten bestaan puur uit groenten, aardappelen, melk en krui-
Classic, Elite en Decaf. De Classic melange, herkenbaar
den. De melk wordt aangeleverd door een zuivelboerderij.
aan de rode verpakking, geeft een volle, krachtige koffie.
"Natuurlijk blijft de goede smaak het uitgangspunt" aldus
Consumenten waarderen deze nieuwe melange beter dan
Marc van Olphen, verantwoordelijk voor productontwikke-
de Excellent/Continental Gold. Zo blijkt uit onderzoek.
ling. "Waar mogelijk zullen we de producten aanpassen,
Elite, in goudkleurige verpakking, is de premium melange
zodat ze nog beter passen in een verantwoord menu. Eten
van Douwe Egberts. Deze koffie is fijn en aromatisch en
wordt op deze manier verantwoord genieten".
geeft een volle smaakbeleving. De melange Decaf levert u een zachte, milde koffie. Ze is herkenbaar aan de blauwe
Wilt u meer weten? Neem contact op met Henri,
verpakking. De nieuwe melanges zijn verpakt in zakken van
(0416) 37 59 33, of vraag een gratis monster van de stamp-
300 gram. Daarnaast heeft Douwe Egberts ook instant kof-
pot aan bij
[email protected]
fiesticks in het assortiment. Meer informatie over het assortiment en de koffieautomaten kunt u vinden op www.decs.nl onder ‘Onze producten’.
10
intraKoop
Het kind en het badwater
Tork introduceert alcoholgel
COLUMN
S C A A W AY F R O M H O M E T I S S U E
Bureaucratic rules cannot take the place of common sense. Goede handhygiëne is belangrijker dan ooit. Zeker met de
Het zijn treffende woorden uit de mond van de Amerikaan-
steeds strengere regels voor de gezondheidszorg en voed-
se senator Newt Gingrich (die zelf later zijn sense verloor).
selbereiding. Omdat de juiste voorzieningen niet altijd aanwezig zijn of de tijd ontbreekt om naar de wasbak te lopen,
Als het gaat om Europees aanbesteden moeten we jam-
heeft SCA sinds 1 september Tork Alcoholgel in het assorti-
mer genoeg constateren dat bureaucratische regels de
ment. Dit nieuwe product doodt bacteriën, schimmels en
overhand hebben gekregen. Waren wij vroeger wars van
virussen. Tegelijkertijd bevat de gel een middel dat het vet-
regels, inmiddels zijn we er aan verslaafd. We zijn het
gehalte van de huid op peil houdt en zo uw handen
meest gereguleerde land ter wereld. We houden elkaar
beschermt. Tork Alcoholgel is leverbaar in dezelfde verpak-
gevangen in wetten en regels. Daar hoef je de krant maar
king als de andere zeepproducten van Tork en past ook in
voor open te slaan. Nederland is niet meer wendbaar, ter-
de zeepdispenser van 1 liter. Het artikelnummer is 400101.
wijl het dat juist nu moet zijn. De administratieve lasten
kosten ons 16,4 miljard euro per jaar. Bij het EIM is uitgereTer introductie van de nieuwe gel krijgt u tot 30 november
kend dat elke 10% afname van de administratieve lasten
2005 bij elke uitgeleverde doos een gratis dispenser.
goed is voor 1% economische groei. Regels kosten ons
Wilt u meer weten? Kijk op www.tork.nl of neem contact
dus welvaart (en welzijn…).
op met de afdeling customer service van SCA, (030) 698 46 66 of
[email protected].
Ondanks het overheidsstreven naar deregulering komen er
elke dag meer regels bij, regels worden verfijnd en er komt meer toezicht. Door de Nederlandse wetgever als reactie
VEDIOR EN MEDI INTERIM
op incidenten zoals in Volendam, Enschede of de bouwfraude, maar ook uit Brussel. Nu al is 40% van alle regels
Actie voor flexwerk op komst
die wij in Nederland hebben uit Brussel afkomstig. Zo ook de regels voor Europees aanbesteden. Die zijn in principe
Intrakoop heeft al jaren een goede overeenkomst voor
goed, bezien vanuit het idee van Europese concurrentie.
personeelsdiensten met Vedior Medical Square en Medi
De vraag is echter of inkopers er blij mee moeten zijn.
Interim. Hierin zijn de belangrijkste wensen en eisen van
Het inkoopvak is het afgelopen decennium sterk geprofes-
zorginstellingen over prijs en leverbetrouwbaarheid vastge-
sionaliseerd. Van een stoffige, introverte en administratief
legd. Toch zijn er leden die nog geen gebruik maken van
georiënteerde functie waar je in alle rust gapend en bon-
deze overeenkomst. Daarom organiseren Vedior en Medi
nenmeppend de laatste jaren van je werkzame leven kon
Interim eind oktober een speciale actie om u de voordelen
slijten, is het uitgegroeid tot een strategische discipline,
van deze overeenkomst te laten ervaren. Instellingen die
hoog in de organisatorische boom.
nog in 2005 een overeenkomst voor tenminste één jaar afsluiten, kunnen profiteren van aantrekkelijke actievoor-
Europees aanbesteden werpt ons terug in het stenen tijd-
waarden. Vanzelfsprekend met behoud van kwaliteit en
perk! Het zorgt ervoor dat inkoop in de administratieve rol
leverbetrouwbaarheid.
terugvalt. Inkopers concentreren zich weer op de regels, stellen zich zeer formeel op, maken vuistdikke bestekken.
Binnenkort nemen Vedior en Medi Interim contact met u
Dit leidt tot juridisering van inkoop. Regels veroorzaken
op. U kunt natuurlijk ook zelf contact opnemen met Paul
jurisprudentie en dat leidt tot meer regels. En door de
van Teeffelen (Vedior) via
[email protected] of
rechtmatigheidsverklaring stellen inkopers zich nog stijver
06 53 70 73 15 of Monique Nijmeijer (Medi Interim) via
op. Het is een trieste constatering want het ging juist zo
[email protected] of 06 53 77 21 25.
goed met inkoop. In feite hebben we het kind al met het badwater weggegooid. Max Boodie directeur DPA Supply Chain People
bulletin 3 05
11
vraag&antwoord
Reacties
Europees aanbesteden Intrakoop heeft de nodige kennis over Europees aanbesteden vergaard. Kennis die wij graag met u delen. Onder meer via onze trainingen Transparant (Europees) aanbesteden, onze site en deze Vraag&Antwoordrubriek.
Als u bijvoorbeeld een aanbesteding voor drie jaren doet, moet u de contractwaarde
✉
Ziet u Europees aanbesteden als uitdaging of verplichting?
van drie jaren tellen. Nu zie ik het als verplichting. Het Wat zijn de risico’s en sancties als u niet
wordt voor mij een uitdaging wan-
Europees aanbesteedt?
neer ik de handvatten heb om het
De rechter heeft twee mogelijkheden om
goed te doen. Als je een of twee keer
Wie is verplicht tot Europees aanbesteden?
sancties op te leggen:
Europees hebt aanbesteed, weet je
Of uw instelling aanbestedingsplichtig is,
• Als uw zorginstelling wordt veroordeeld
waar de grenzen liggen, hoe je ermee
moet u zelf beoordelen aan de hand van de
voordat het nieuwe contract met een leve-
kunt spelen voor het optimale resul-
Europese aanbestedingsrichtlijnen. Aanbe-
rancier is getekend, zal de rechter beslissen
taat.
stedingsplichtig zijn onder andere ‘publiek-
dat de uitgevoerde aanbesteding niet geldig
Bert Kleine Schaars
rechtelijke instellingen’. Het Ministerie van
is en opnieuw (Europees) moet worden uit-
Stichting Sutfene
Economische Zaken houdt hiervan een lijst
gevoerd. Dit kan ertoe leiden dat de gese-
bij (Bijlage I bij de Richtlijn Werken). Hierop
lecteerde maar nog niet gecontracteerde
staan voor de zorg naast academische zie-
leverancier een claim tot schadevergoeding
Ik zie het als uitdaging om Europees
kenhuizen vooral landelijke instellingen.
indient. Uiteraard brengt het opnieuw aan-
aan te besteden volgens de inkoop-
Staat uw instelling niet op de lijst? Dan
besteden ook extra inspanningen en kosten
methode van PeopleGroup en Intra-
moet u toetsen of uw instelling ‘publiek-
met zich mee.
koop. Met als doel het juridisch klop-
rechtelijk’ is, namelijk voorziet in behoeften
• Wanneer u wel een formeel contract met
pend te maken en zonder risico aan
van algemeen belang van niet-commerciële
de nieuwe leverancier heeft afgesloten, zal
te besteden.
aard en onder overheidsinvloed (financieel,
de rechter een recht op schadevergoeding
Harm Koudijzer
vanuit toezicht of bestuur) staat.
van de eisende partij toewijzen.
Zorg en Welzijn Groep
Eind 2004 heeft de rechtbank uitgesproken
Over de hoogte van schadeclaims valt niets
dat het Amphia Ziekenhuis een ‘publiek-
te zeggen.
rechtelijke instelling’ en dus aanbestedings-
✉
✉ Verplichting. Het is veel werk en
plichtig is. In hoger beroep zal het
Wat doet Intrakoop met Europees
beperkt de mogelijkheden voor onder-
Gerechtshof op zijn vroegst 18 oktober
aanbesteden?
handeling. Tegelijkertijd maakt het je
2005 een uitspraak doen. Hoewel het von-
Dit najaar gaat Intrakoop transparant Euro-
inkoopproces helderder en schept
nis een indicatie kan geven of ook andere
pees aanbesteden voor kantoorartikelen en
nieuwe mogelijkheden. Door publica-
zorginstellingen aanbestedingsplichtig zijn,
aardgas. Met commitment vooraf. Intra-
tie kun je in contact komen met nieu-
moet u dit per soort instelling toetsen,
koop fungeert daarbij als aankoopcentrale.
we leveranciers met een beter bod.
omdat de taak en overheidsinvloed verschil-
Daarmee vrijwaren wij alle leden die vooraf
Het maakt iedereen scherper.
lend kunnen zijn.
commitment geven van het zelf aanbeste-
Robbert van Heijningen
den van kantoorartikelen en aardgas vol-
Zorggroep Waterweg Noord
Wanneer moet u Europees aanbesteden?
✉
gens de Europese richtlijnen.
Europees aanbesteden is relevant, wanneer het bij zorginstellingen om opdrachten gaat
Waar kunt u meer informatie vinden over
Verplichting èn uitdagend om te
voor bouw- of wegenbouwkundige werken,
Europees aanbesteden?
doen. Belangrijk voordeel: een strak
leveringen van producten en diensten
Op www.intrakoop.nl houden wij de ont-
programma van eisen binnen een
(onderdeel van de richtlijnen is een lijst met
wikkelingen zoveel mogelijk bij. En u vindt
bepaalde termijn. Je hebt er eerst
diensten die Europees moeten worden aan-
er antwoorden op veelgestelde vragen
meer werk aan, maar achteraf heb je
besteed). Bovendien zijn de Europese richt-
over Europees aanbesteden. Voor meer
er voordeel van.
lijnen alleen van toepassing op opdrachten
informatie kunt u ook terecht op onder
Jannie Havinga
met een geschatte waarde (exclusief BTW)
meer ted.publications.eu.int/official en
Accolade Zorggroep
boven deze drempelbedragen:
www.aanbestedingskalender.nl. U kunt
• bouw- of wegenbouwkundige werken:
natuurlijk ook contact opnemen met
€ 5.963.624,
Intrakoop, (0418) 65 70 70.
• leveringen van producten: € 236.945 en • diensten: € 236.945.
12
intraKoop
