BTG. jaarverslag. btg.org. nederlandse vereniging van bedrijfstelecommunicatie grootgebruikers

BTG nederlandse vereniging van bedrijfstelecommunicatie grootgebruikers

jaarverslag

btg.org

1

Colofon Tekst BTG-bureau & Felix Speulman Eindredactie Felix Speulman Vormgeving Betuwe Promedia bv, Buren

2

Inhoud

I

Bestuur

4 4

Werk- en gebruikersgroepen

4

Subwerkgroepen

4

II

BTG in 2011

5

III

Ontwikkelingen in 2011 Markttrends

10 10

Trends in beveiliging

12

Nationaal beleid en regulering

13

Europees beleid en regulering

22

Activiteiten

26

Bijeenkomsten

26

V

Publiciteit

27

VI

Financieel overzicht

28

VII

Ledenoverzicht per 31 december 2011

29

IV

3

Organisatie

BTG Themadagen

26

I

Organisatie

Bestuur

–

Mobiel R. Honhoff (Albert Heijn Company)

–

In 2011 hebben er geen bestuurswisselingen plaatsgevonden. De samenstelling van het bestuur in het verslagjaar

NEC Philips gebruikersgroep Vacature

was als volgt:

–

Siemens gebruikersgroep Vacature

– –

Hans van der Perk (Parick Advocatuur)

–

Vodafone Klankbordgroep

voorzitter sinds september 2006

E.J. Blankestijn (Imtech N.V.) tot november 2010

Jon van den Helder (Shell)

J. Corvers (Imtech N.V.) vanaf november 2010

bestuurslid sinds maart 2006, penningmeester sinds september 2006 –

Eric Foppen (USG People)

Subwerkgroepen

bestuurslid sinds september 2006 –

Piet Voogd (Defensie) bestuurslid sinds maart 2006

–

Vodafone (onderdeel van de werkgroep Mobiel) J. Corvers (Imtech N.V.) vanaf november 2010

–

R. Honhoff (Albert Heijn Company)

Werk- en gebruikersgroepen –

Aastra gebruikersgroep Vacature

–

Alcatel-Lucent Herman Koning (Loders Croklaan BV)

–

Avaya Nortel F.J. de Hoop (AEGON Nederland NV)

–

Beheer & Exploitatie / Infrastructuur & Nieuwe diensten Vacature

–

Beveiliging R. Muijrers (Getronics Nederland) G.M. Niersman (NIVO Engineering BV)

–

Call Centers Vacature

–

Calvi gebruikersgroep H.A. Bethlehem (Atos Origin Nederland BV)

–

IP Telefonie Vacature

–

KPN (onderdeel van de werkgroep Mobiel)

KPN Klankbordgroep Vacature

4

II

BTG in 2011

Van 1.0 naar 2.0

Van Blauwdruk naar verandering

haar ontwikkeling. Reeds vóór het verslagjaar, in 2010, had

vereniging naar een nieuw tijdperk te loodsen. Om te

het bestuur op verzoek van de leden opdracht gegeven tot

beginnen is er een extern bureau ingeschakeld (Colhorn

onderzoek naar mogelijkheden tot vernieuwing van de

Group) om de strategische outlook van KPMG te vertalen

vereniging. Bij een deel van de achterban heerste al lan-

naar een document waarin een werkbare aanpak is gede-

gere tijd het idee dat BTG zich beter moet aanpassen aan

finieerd. In dit document, de Blauwdruk BTG 2.0, zijn drie

de veranderende omgeving waarin organisaties vandaag

aandachtspunten uitgewerkt. Een vernieuwd BTG moet

de dag opereren.

veel zichtbaarder zijn voor de buitenwereld, moet aan

De vereniging bevond zich in 2011 op een kruispunt in

In het verslagjaar zijn concrete stappen gezet om de

een kennisinfrastructuur bouwen en moet werken aan de betrokkenheid van haar leden.

Dit mondde uit in een onderzoek door KPMG en een rapport waarin aanbevelingen zijn gedaan voor vernieuwing. Kort samengevat, beveelt KPMG voor een vernieuwd BTG

Doel is te komen tot een vereniging die openheid hoog

twee bewegingen aan: een verschuiving van individuele

in het vaandel voert en een grotere samenhang vertoont:

contacten tussen leden en de vereniging naar collectieve

leden moeten kunnen leren van elkaars ervaringen en

contacten tussen leden onderling en de vereniging, en

desgewenst direct met elkaar kunnen communiceren.

van activiteiten binnen de vereniging met een gesloten

De Blauwdruk geeft een uitvoerige beschrijving van dien-

karakter naar veel meer activiteiten samen met de buiten-

sten, processen, organisatie, mensen en middelen om dit

wereld. Investeren in kennis, zichtbaarheid en betrok-

te bereiken. Daarom volgt hier een samenvatting van de

kenheid staat centraal. De auteurs gaan daarnaast in op

belangrijkste punten.

consumentisme onder verenigingsleden, de activiteiten

Dienstverlening

van BTG-bureaumedewerkers en het tijdsbestek voor implementatie.

Traditioneel waren de diensten van de vereniging behartigen van belangen en delen van kennis. Een vernieuwde vereniging zal de belangenbehartiging op veel openlijker wijze in de praktijk gaan brengen, waarbij, zoals de auteur van de Blauwdruk Kees Groeneveld stelt, ‘het optimum tussen transparantie en vertrouwelijkheid wordt opgezocht’. Belangenbehartiging in vertrouwelijkheid voor één enkel bedrijfslid zal nog wel voorkomen in de toekomst, maar veel minder dan voorheen. Kennisdeling zal in de toekomst veel meer nadruk krijgen. Daartoe wordt een onderscheid gemaakt tussen toegang verschaffen tot kennis en stimulering tot een brede dialoog. Dit laatste zal ook de zichtbaarheid van de vereniging verhogen.

Bedrijfsprocessen

Niet alleen de dienstverlening wordt aangepast. Bij een vernieuwd BTG zullen ook de bedrijfsprocessen anders worden ingericht. Hierbij ligt de nadruk op vergroting van openheid en collectiviteit. De drie nieuwe diensten bestaan uit de volgende deelprocessen:

5

• Toegang verschaffen tot kennis (tevens de operatio-

Binnen een thematisch programma worden vervolgens

nele basis voor de andere twee hoofdprocessen)

op projectbasis werkgroepen gestart, in het vervolg

– Kennis genereren

projectgroepen genoemd. Deze groepen leveren concrete

– Kennis beheren

resultaten, zoals checklists en tips & tricks uit de praktijk.

– Kennis verschaffen

Projectgroepen worden tijdig ontbonden, zodat het een-

• Behartigen van belangen

voudiger is mensen erbij te betrekken en de verzameling groepen zich steeds vernieuwt.

– Oplossen van problemen/Beantwoorden van vragen

Intensieve samenwerking dan wel samengaan met par-

– Beïnvloeden van relevante partijen

• Stimuleren tot brede dialoog

tijen met overeenkomstige doelstellingen, kennisinstituten en de pers zal de vereniging actief nastreven.

– Faciliteren van interne dialoog – Actief participeren in publieke dialoog

Personeel

Organisatie

Het vernieuwde BTG-bureau zal met minder vast perso-

BTG zal niet juridisch, maar wel operationeel en qua

neel dan voorheen opereren: één directeur, een kennisma-

presentatie van TGG (Telegrootgebruik BV) worden

nager, een marketingmanager en een relatiemanager. In

gescheiden. Daardoor kan de positionering van BTG en

deeltijd vervullen deze managers ook de rol van program-

TGG worden aangescherpt. De vereniging wordt vormge-

mamanager. Daarnaast komt er een officemanager/admi-

geven als transparante netwerkorganisatie waarin derde

nistrateur. Veel meer dan voorheen zullen externe specia-

partijen, zoals aanpalende verenigingen met overeen-

listen worden ingezet voor beheer en bouw van websites,

komstige doelstelling en relevante kennisinstituten, actief

tekstredactie, public relations en overige communicatie.

participeren. Thematische programma’s, die ongeveer drie

Middelen

jaar lopen, vormen het vehikel om de netwerkorganisatie te realiseren.

Vooral de website en kennis-database zullen worden verbeterd. Moderne media zoals LinkedIn en Twitter worden

BTG 2.0 start met de volgende thematische programma’s:

gebruikt. Ook het netwerk van leden zal actiever worden

Markt & Spelers, Business & Trends en Mens & Talent.

benaderd en ingezet. De programma’s vormen een lei-

De focus van BTG heeft traditioneel vooral bij de inhoud

draad bij de keuze voor projectgroepen en bijeenkomsten.

van het eerste programma gelegen, met veel aandacht

Daarnaast zal het BTG-netwerk sterk worden uitgebreid

voor marktpartijen en regulering. Ook de inhoud van

voor wat betreft partijen met overeenkomstige doelstel-

het tweede programma kon op aandacht rekenen. In de

ling, kennisinstituten en pers. Er zal worden onderzocht in

nabije toekomst zal de vereniging vooral focussen op

hoeverre een alternatieve behuizing zinvol en haalbaar is.

ontwikkelingen in technologie en de impact daarvan op de bedrijfsvoering. Het derde programma is een nieuw

In het eerste jaar is een sluitende begroting voor een

onderwerp binnen BTG. Door aandacht te besteden aan

vernieuwd BTG geen doel op zich. Er wordt wel naar

de mens achter de telecom/ict-manager wil BTG lidver-

gestreefd om de investering voor een nieuw BTG zoveel

tegenwoordigers meer betrekken bij de vereniging en

mogelijk terug te verdienen, enerzijds uit kostenbespa-

bovendien lidmaatschap voor individuele vertegenwoor-

ring, anderzijds uit aanwas van nieuwe leden.

digers van leden aantrekkelijker maken.

6

Fasering

van leden actief betrokken raken en ook niet-contactper-

De realisatie van BTG 2.0 zal plaatsvinden in drie fasen, in

sonen van lidorganisaties, zoals cio’s, worden aangemoe-

de periode van september 2011 tot en met december 2012.

digd actief te worden binnen BTG. Kennis van leden moet structureel worden vastgelegd zodat deze beschikbaar

Fase 1 – voorbereiding

is voor anderen. Een vernieuwde website kan hierin een

De beoogde voorbereidingsfase loopt van september 2011

centrale rol spelen.

tot maart 2012. In oktober 2011 is gestart met de aanstelling van een ‘kwartiermaker’ om de eerste veranderingen

BTG moet ook meer dan voorheen samenwerken met

operationeel vorm te geven. In deze fase is het deelproces

kennis- en onderzoeksinstituten zoals TNO, TU-Delft of

Actief participeren in publieke dialoog gerealiseerd, voor

de Gartner Group. Ook moet meer dan vroeger samen-

de overige vijf deelprocessen worden voorbereidingen

werking worden gezocht met brancheorganisaties en

getroffen.

belangenorganisaties als ICT-Office, PON, ITSMF, INTUG, sTN, TMA of TSOC, en werkgeversorganisaties, zoals VNO-

Fase 2 – verandering

NCW. Daarnaast moeten er actiever contacten worden

Van maart 2012 tot september 2012 moeten zich de echte

onderhouden met overheden en regelgevers, zoals het

veranderingen voltrekken. Er wordt een kennismanager

ministerie van EZ, OPTA, de Europese Commissie. Ook met

in vaste dienst aangezocht die de kennisinfrastructuur

adviesbureaus, leveranciers of operators is samenwerking

zal realiseren en beheren voor BTG. Alle overige deel-

mogelijk.

processen: kennis genereren, beheren, verschaffen en het oplossen van problemen/beantwoorden van vragen, het

Samenwerking met derde partijen kan vorm krijgen in

beïnvloeden van relevante partijen en het faciliteren van

tijdelijke, projectmatige of structurele samenwerkingsver-

interne dialoog, worden in deze fase gerealiseerd.

banden. Bij dit alles moet duidelijk zijn welke kennis door het bureau wordt voortgebracht en beheerd en welke

Fase 3 – borging

door derde partijen en wat in dat laatste geval de rol van

Van september 2012 tot eind 2012 wordt zekergesteld dat

het bureau is.

de veranderingen duurzaam zijn. Aan het begin van deze fase moet het vernieuwde BTG al operationeel zijn. In

Duidelijk is wel dat de vereniging externe specialisten zal

deze slotfase moet de nieuwe aanpak routine zijn gewor-

inzetten voor alle taken die niet tot de kerncompetenties

den bij bureaumedewerkers, derde partijen en bij leden.

van BTG behoren.

Kennis

De spreiding van kennis en informatie moet geoptimali-

Omdat bedrijfstelecommunicatie sterk in verandering is,

seerd worden door structureel elektronische middelen in

zowel in de breedte (convergentie met IT, cloud compu-

te zetten, alternatieve vormen van kennisdeling te gebrui-

ting, outsourcing), als in de diepte (nieuwe technieken,

ken en de (grotendeels passieve) website te vervangen.

zoals voip) moet een vernieuwde vereniging blijvend

Zichtbaarheid

investeren in kennis. De veranderingen in telecommunicatie zijn voor een kleine belangenorganisatie te complex

De positie van BTG in de markt biedt kansen om door te

om nauwgezet te volgen. Daarom zal BTG in de toekomst

groeien naar opiniemaker (thought leader) of belangrijk-

meer op een netwerkorganisatie moeten gaan lijken en

ste lobbyist en belangenbehartiger op het gebied van

meer gebruik moeten maken van beschikbare kennis bin-

bedrijfscommunicatie en bijbehorende technologie. BTG

nen de vereniging zelf. Daartoe moeten contactpersonen

kan haar marktpositie herwinnen door zich te richten op

7

versterking van haar netwerk en haar zichtbaarheid bij

BTG moet nieuwe projectgroepen (de voormalige werk-

leden, leveranciers, overheden, kennisinstituten en media.

groepen) opzetten en participatie door leden instellen, bijvoorbeeld met een expert van een TU als voorzitter.

Een vernieuwd BTG moet actief informatie brengen naar leden en andere partijen en niet alleen maar

De scheiding van TGG en BTG moet strikter worden

verwachten van leden dat ze informatie alleen maar

doorgevoerd en zittende en nieuwe medewerkers moeten

komen halen. Ook moeten netwerken van contactperso-

beter focussen op de taken die van hen worden verwacht:

nen bij leden en andere individuen beter worden benut.

TGG als commerciële tak en BTG als tak voor lobby en ken-

Bijeenkomsten voor niet-leden – tot op heden niet aan de

nis van de vereniging.

orde – moeten mogelijk worden. Leden moeten een actievere rol krijgen. Dat betekent dat Het verbreden van samenwerking met partners als ken-

ze nauwer moeten worden betrokken bij het beleid van de

nisinstituten, andere belangenorganisaties, overheden en

vereniging. De uitvoering van taken ligt bij de medewer-

leveranciers zal eveneens bijdragen aan een toegenomen

kers van het bureau.

zichtbaarheid, waarbij ook past dat BTG zichtbaar deelVoor de organisatie betekent dit ten slotte dat BTG actief,

neemt aan evenementen van derden.

zowel in geld als menskracht, zal investeren in kennis, De vereniging moet zich in de toekomst actief profileren

zichtbaarheid en betrokkenheid en dat BTG zich in al haar

op relevante actuele onderwerpen, via traditionele media

uitingen separaat van TGG zal profileren.

en sociale media. De pers moet actief worden benaderd

Consumentisme onder leden?

en herkenbare, eigen BTG-medewerkers moeten in de openbaarheid treden.

Een belangrijke aanleiding voor de gewenste veranderingen bij BTG zijn de geconstateerde beperkte kennisde-

Tenslotte moet worden onderzocht of het haalbaar is een

ling, zichtbaarheid en betrokkenheid binnen en buiten

leerstoel telecommunicatiebeleid in te stellen of aanslui-

de vereniging. Er zou sprake zijn van een tendens tot

ting te zoeken bij zittende hoogleraren/wetenschappe-

‘consumentisme’ onder leden. Dat wil zeggen dat leden

lijke experts.

opportunistisch te werk zouden gaan en vooral ‘halen’ en weinig ‘brengen’. Dat er een zeker gehalte aan consumen-

Betrokkenheid

tisme bestaat is zeker, maar dat het bepalend is voor het lot van verenigingen niet.

De rol van opiniemaker en voornaamste lobbyist en belangenbehartiger op het gebied van communicatie moet gedragen worden door de leden en vraagt betrokkenheid

Binnen BTG zijn reeds eerder pogingen gedaan om de

van hen. BTG moet in de toekomst haar herkenbaarheid

genoemde ontwikkeling te stuiten. Er werd een program-

als opiniemaker stimuleren door een toegankelijk plat-

maraad ingesteld voor de coördinatie tussen het bestuur

form te creëren op basis van sociale media voor laagdrem-

en de werkgroepen. Er werd geëxperimenteerd met alter-

pelige informatie-uitwisseling. De vereniging moet ook

natieve vormen van communicatie binnen de vereniging,

activiteiten organiseren voor andere medewerkers dan de

zoals Inner Circle, later BTG Connect. Weer later is een

primaire contactpersonen van lidorganisaties.

LinkedIn-groep ingezet en een Twitter-account geclaimd, maar dit heeft niet tot het gewenste resultaat geleid. Dit is mede aanleiding geweest voor versnelling van het initiatief BTG 2.0.

8

Het is belangrijk consumentisme niet als het noodlot van

Het is daarom zinvol om deze een-op-een belangenbe-

de vereniging te beschouwen maar daar juist actief op

hartiging wel te laten bestaan, maar waar toegestaan

in te spelen. Het past BTG niet om zich erbij neer te leg-

door het betreffende lid of leden deze activiteiten actief

gen dat leden niet voldoende eigen initiatief tonen. Het

zichtbaar te maken binnen de vereniging, en daarnaast

bureau van de vereniging moet een voortrekkersrol spelen

actief aan de slag te gaan met investeringen in kennis,

bij het zichtbaar maken van en betrekken van leden bij de

zichtbaarheid en betrokkenheid.

verenigingsactiviteiten.

Tijdsbestek van het verandertraject

Focusgebieden BTG-medewerkers

In de bestuursnotulen is voor de implementatie van de

Bij een aantal medewerkers van BTG heeft wellicht

veranderingen in eerste instantie uitgegaan van drie

twijfel bestaan over de noodzaak en het effect van meer

tot vijf jaar. Gezien de omvang van BTG en het kunnen

zichtbaarheid en betrokkenheid. Wel heeft een ieder de

vasthouden van de benodigde spanningsboog verdient

noodzaak tot betere deling van kennis onderschreven. Dit

het aanbeveling vooralsnog in te zetten op een traject

soort twijfel is typerend voor een verandertraject bij een

van één jaar plus een periode voor verankering van de

organisatie. Het BTG-bestuur heeft zich evenwel openlijk

veranderingen van een half jaar, waarbij het bureau begin

uitgesproken voor investering in kennis, zichtbaarheid en

2012 zelfstandig te werk gaat onder toeziend oog van het

betrokkenheid en heeft voor BTG 2.0 de steun gekregen

bestuur.

van de leden van BTG. In de tijdsbesteding van BTG-medewerkers lag het accent op belangenbehartiging van individuele leden. Dit geschiedde in grote mate in een-op-een-situaties gezien de vermeende of werkelijk vertrouwelijke aard van de behandelde problematiek (hier zou overigens een extra risico kunnen liggen, gezien eerdere discussie met de fiscus aangaande belastingplichtigheid). Het is illustratief even terug te gaan naar de ontstaansgeschiedenis van de vereniging, die een kwart eeuw geleden is ontstaan als juridisch vehikel bij een conflict tussen een operator en een grootgebruiker, waarbij andere grootgebruikers zich aansloten. Het is dus niet verwonderlijk dat dergelijke belangenbehartiging een belangrijk onderdeel is van de verenigingsactiviteiten. Maar de vertrouwelijkheid hiervan kan in gevallen strijdig zijn met de roep om kennisdeling, zichtbaarheid en betrokkenheid van een vernieuwd BTG.

9

III

Ontwikkelingen in 2011

Markttrends

Met het rapportcijfer van 6,6 zit Ernst & Young volgens BTG nog hoog in de boom. De opmerking over benchmar-

Uitbesteding bedrijfsprocessen stagneert, tevredenheid daalt

king kan wat nuance gebruiken, het benchmark-resultaat heeft immers geen relatie met de beleving van de tevre-

De ICT Barometer over uitbesteding van bedrijfsprocessen

denheid. Het geeft hooguit een indicatie of een uitbe-

van Ernst & Young, die begin februari 2011 het licht zag,

stedingscontract overeenkomt met de norm in de markt

signaleert de trend dat er niet langer sprake is van groei

en laat zien of kostendoelstellingen worden gehaald en

in de uitbesteding van bedrijfsactiviteiten. Ook liep de

afspraken worden nagekomen.

tevredenheid over outsourcing terug.

Ict-sector terug bij af

Waar in 2009 nog werd gerekend met een groei in zowel

Eind februari volgde een nieuwe editie van de ICT Baro-

volume als kwaliteit van uitbestede diensten, is dat opti-

meter over conjunctuur, bestedingen en ICT indicator. Gaf

misme intussen redelijk verdampt. De uitbesteding van

de ICT Barometer over het 4e kwartaal van 2010 nog een

softwareontwikkeling en onderhoud van hardware stegen

positief beeld gebaseerd op verwachtingen voor 2011, in

nog licht, terwijl de groei bij de jarenlange ‘kampioen

deze versie is dat positieve beeld verdwenen. Volgens de

outsourcing’, callcenters, haperde en bij marketing en

auteurs van Ernst & Young is de vraag naar externe ict’ers

communicatie zelfs fors is teruggelopen.

gedaald naar het niveau van 2009. De onderzoeksresultaten van januari 2011 laten een compleet ander beeld van

Daarnaast daalde de waardering over uitbesteed werk. De

de ICT-sector zien dan het onderzoek in het vierde kwar-

tevredenheid onder de 600 voor dit onderzoek onder-

taal van 2010. De ICT Indicator, een index gebaseerd op de

vraagde Nederlandse managers was, uitgedrukt in een

onderzoeksresultaten, is dan ook gedaald van 121 naar 88.

rapportcijfer, teruggelopen van een 6,8 in 2009 naar een 6,6 in 2010.

Niet alleen de vraag naar externe ict’ers nam af, ook de vraag naar interne ict’ers is weer op het niveau van april

Van de uitbestedingscontracten wordt bijna 75 procent na

2009. Elf procent van de ondervraagde managers zag de

afloop verlengd. Bedrijven en instellingen zijn huiverig om

interne ict-afdeling groeien, terwijl dertien procent juist

onenigheid met hun uitbestedingspartner te krijgen. Een

mensen zag weggaan. De oorzaak zit deels in tegenval-

dergelijk geschil is voor het bedrijf in kwestie vaak een

lende omzetten bij een aantal ict-giganten over 2010,

kostbare aangelegenheid. De auteurs van het rapport pleiten er voor om uitbestedingscontracten met enige regelmaat tegen het licht te houden. ‘Het gebruik van benchmarking bij outsourcing is nog minimaal ontwikkeld bij de meeste organisaties. Dat is echt een gemiste kans, omdat op die manier op objectieve wijze bepaald kan worden of het contract nog wel aan de verwachtingen voldoet.’

10

waardoor uiterste voorzichtigheid in personeelsgroei is

rie, de uitgiftepercentages vanaf 2008 en het totaal aan-

geboden. Een andere oorzaak zit in de overheveling van

tal uitgegeven nummers per categorie. Enkele opmerke-

werk naar met name India.

lijke zaken: per 31 december 2010 waren bijna 118 miljoen nummers uitgegeven. In vergelijking met 2009 is dat een

Naast de daling van werkgelegenheid zagen de auteurs

stijging van ruim 8 procent. Bij mobiele nummers is een

de investeringen dalen. Bedrijven en instellingen met

afvlakking van de groei te zien. Het aantal aanvragen voor

meer dan 500 werknemers hebben de verwachtingen

Mobiele Netwerkcodes (MNC’s) nam echter een flinke

voor ict-budgetten voor 2011 aanzienlijk naar beneden bij-

vlucht. Bedrijfsnummers hebben zich zich ontwikkeld

gesteld. De budgetten bleven echter nog steeds groeien:

tot een van de meest populaire nummersoorten; per 31

van de ondervraagde managers verwachtte 32 procent

december 2010 waren ruim twee miljoen 088-nummers

een toename in het budget, terwijl 21 procent een afname

uitgegeven. Het gebruik van 088 in mobiele netwerken is

verwachtte. In november 2010 waren deze verwachtingen

nog weinig gebruikelijk.

aanzienlijk rooskleuriger: 38 procent zag een toename en

Marktonderzoek zakelijke markt

19 procent een afname van de budgetten.

Roland Berger Strategy Consultants heeft in opdracht van De overheid zette de vaart in bezuinigingen. Er was min-

OPTA onderzoek gedaan naar ontwikkelingen in de zake-

der inhuur van ict’ers, minder aanschaf van hardware en

lijke markt voor vaste telefonie, breedbandverbindingen

er werd voorzichtig omgegaan met de aanschaf van soft-

en huurlijnen. In mei 2011 zag hiervan een publicatie het

ware. Ook laat de Barometer een daling zien bij externe

licht. De toezichthouder wil een beeld krijgen van ontwik-

ict-diensten. Managers bij de overheid waren helder over

kelingen in de markt voor de komende jaren. Een revolutie

hun verwachtingen: 20 procent verwachtte groei en 41

gaan we niet meemaken, de rapportage roept het beeld

procent een afname van externe ict-diensten voor 2011.

op van een geleidelijke ontwikkeling in het tempo van de afgelopen jaren. De cloud neemt geen hoge vlucht voor

Er waren ook positieve ontwikkelingen. De verwachtin-

grootzakelijk gebruik, het blijft licht bewolkt. Voip blijkt

gen van het mkb en kleinere instellingen waren minder

ook geen hardloper te zijn, het traditionele netwerk blijft

negatief voor de rest van het verslagjaar. Verwacht werd

gewoon zijn werk doen. Het bureau van de vereniging en

dat het mkb in 2011 naar verwachting juist meer zou gaan

een aantal leden hebben medewerking verleend aan het

investeren in externe ict-diensten. Eenvijfde van de mana-

onderzoek.

gers in het mkb verwachtte groei en veertien procent een

OPTA Marktmonitor

afname. Binnen de sectoren handel/distributie hebben de managers hun verwachtingen voor de bestedingen voor

OPTA’s periodieke uitgaven van markttrends bracht in het

externe ict-diensten in 2011 juist sterk naar boven bijge-

verslagjaar weinig nieuws. De Marktmonitor geeft vanaf

steld. Bijna dertig procent van de managers verwachtte

medio 2008 een stabiel beeld. In het totaal aantal retail

groei in 2011, terwijl maar tien procent een afname voor-

vaste-telefonie-aansluitingen was nauwelijks ontwikke-

spelde. Hun verwachtingen waren aanzienlijk positiever

ling waar te nemen, terwijl mobiel groeide. Tussen pstn-

in vergelijking tot medio 2010.

en VoB-aansluitingen wordt gemuteerd. De retail-omzet van sms bleef stijgen, voor de eerste maal kwam de retail-

Schaarsterapportage nummers 2010

omzet van datadiensten wat hoger uit dan de omzet over

In maart publiceerde OPTA haar Schaarsterapportage 2010.

sms. Tussen al die rust sprong de vrije val van het aantal

In het rapport geeft de toezichthouder een overzicht van

CPS-aansluitingen in het oog. WLR gaat inmiddels in deze

de nog beschikbare nummerruimte per nummercatego-

val mee.

11

De retail-jaaromzet van verkeer is tot en met 2010 terug-

In het rapport komen alle bedreigingen langs die men

gelopen, maar nog steeds op een respectabel niveau.

vandaag kan voorzien of kent. Dat varieert van de recre-

Rekening houdend met de tariefontwikkelingen in 2011

atieve hacker tot cloud computing. Volgens de auteurs is

verwachtte BTG dat het tij zou keren.

dit laatste een security-relevante trend van betekenis. In het rapport wordt ook aandacht besteed aan bestrijding en mogelijk voorkomen van grootschalige incidenten

Trends in beveiliging

en problemen.

Nationaal Trendrapport Cybercrime en Digitale Veiligheid 2010

Web 2.0 Security and Privacy

GOVCERT heeft zijn eerste Trendrapport Cybercrime en

veiliging van ict en informatiesystemen, kwam in maart

Digitale Veiligheid samengesteld. Aan de samenstelling

2011 met een position paper over de beveiliging en bedrei-

van deze rapportage zijn bijdragen geleverd door KLPD,

gingen van Web 2.0-toepassingen. ENISA onderbouwt

NCTb, AIVD, MIVD en OPTA. De belangrijkste trends op

haar waarneming met cijfers die er niet om liegen. Tussen

het gebied van cybercrime en digitale veiligheid zijn in

2007 en 2008 is het aantal bedreigingen daadwerkelijk

de publicatie samengebracht en er is gekeken naar hun

gemeten. Deze laten een toename zien van meer dan 400

onderlinge verband.

procent. Volgens ENISA wordt dit beeld voornamelijk ver-

ENISA, de Europese organisatie voor onderzoek naar be-

oorzaakt door poor development practices. Ontwikkelaars Cybercriminaliteit wordt steeds geavanceerder en richt

moeten zich bijscholen om veiliger code te produceren.

zich beter op de zwakke punten bij slachtoffers, de drei-

Verder is standaardisatie noodzakelijk, stellen de auteurs

ging van digitale spionage neemt toe, illegaal gebruik van

van het rapport, die zich beperken zich tot specifieke risi-

internet om politieke redenen is gericht op bedreiging, en

co’s voor Web 2.0. Zaken als identiteitsdiefstal, pharming,

ook defacements (ongeautoriseerde aanpassingen aan

phishing en spam worden buiten beschouwing gelaten.

websites) en propaganda nemen toe. Beveiliging wordt

Botnets

lastiger door uitbesteding en cloud computing, zaken als procesautomatisering lopen meer risico’s. Tegelijkertijd

ENISA publiceerde in maart eveneens een rapport over

blijven gebruikers kwetsbaar voor digitaal misbruik terwijl

Botnets: Measurement, Detection, Disinfection and De-

hun privacy meer onder druk staat.

fence. De publicatie gaat in op hoe botnet-bedreigingen worden vastgesteld en hoe ervan af te komen. Daarnaast

Beveiligingsrisico’s in de cloud

is er aandacht voor onderzoek, analyse, het meten van de

De OECD heeft in januari 2011 Future Global Shocks, redu-

omvang van botnets en het omgaan met de bedreigingen.

cing systemic cybersecurity risk gepubliceerd. Dit rapport is

Het rapport behandelt 25 types van best-practices voor

onderdeel van een serie rapporten over mogelijk toe-

het meten, ontdekken en verdediging tegen botnets.

komstige wereldwijde rampspoed. Naast allerlei tastbare

Betrouwbaarheid van internet-interconnectie

rampen wordt ook aandacht besteed aan cyber-related events. Dit laatste heeft betrekking op een situatie waarin internet grootschalig onderuit gaat of niet meer functio-

De organisatie heeft ook de betrouwbaarheid van inter-

neert zoals verwacht.

net-interconnecties onderzocht en dit in een lijvig rapport neergelegd dat medio 2011 uitkwam. In de publicatie moet het Border Gateway Protocol (BGP) het ontgelden.

12

BGP wordt toegepast om het uitwisselen van verkeer tus-

de aandacht van hackers ontsnapt en vanwege het vo-

sen netwerken mogelijk te maken.

lume aan app downloads interessant geworden. Volgens ENISA worden steeds vaker besmette apps gevonden. Is

Verder gaat ENISA in op de complexiteit van het internet

een besmette app eenmaal geïnstalleerd, dan is het voor

interconnectiesysteem. De auteurs stellen vast dat veel

een hacker geen uitdaging meer om e-mail, locatie-infor-

informatie over de feitelijke interconnecties ontbreekt,

matie, telefoongesprekken en/of sms-verkeer te bekijken

(reserve) netwerkcapaciteit lijkt te ontbreken, er veel tech-

of af te luisteren.

nische problemen met geïnstalleerde apparatuur zijn, en dat de SLA’s die voor internetverkeer worden afgesloten

Nationaal beleid en regulering

van weinig waarde zijn. BTG deelt die mening. Zoals wel vaker voorkomt in de branche wordt het interconnectiedeel niet door SLA’s afgedekt. Uiteindelijk resteert er dan

OPTA bezuinigt in 2011 bijna 4 ton

van de SLA niet meer dan een afspraak over ‘best effort’.

OPTA maakte in januari 2011 bekend dat haar bezui-

HTML5

nigingsdoelstelling 400.000 euro bedraagt. De totale

ENISA heeft de standaarden die van toepassing zijn

begroting bedroeg 17,9 miljoen euro, waarbij de loonkos-

op web browsers onderzocht in het kader van HTML5-

tencorrectie buiten beschouwing is gelaten.

ontwikkelingen. Alle beveiligingstekortkomingen die zijn vastgesteld, zijn in de publicatie Security Analysis of Next

OPTA heeft er een aantal nieuwe toezichtstaken bijge-

Generation Web Standards gerapporteerd, verschenen

kregen: uitbreiding van de consumentenbescherming en

augustus 2011. Zoals niet ongebruikelijk is, zijn er nogal

uitbreiding van het toezicht op de dienstverlening voor

wat beveiligingstekortkomingen gevonden: ruim 50. Met

gebruikers met een fysieke beperking, bewaken van de

de huidige specificaties dreigt ook HTML5 garant te staan

transparantie ten aanzien van netneutraliteit, het afdwin-

voor lekkage.

gen van de meldplicht voor aanbieders bij privacy-inbreuken, invoering van een opt-in bij cookies en bescherming

In het rapport doet ENISA een aantal aanbevelingen voor

tegen misleiding bij sms-diensten. Daarnaast zou OPTA in

verbetering van de standaarden. Opvallend daarbij is dat

2011 opnieuw analyses laten maken van concurrentie op

ENISA adviseert aparte browserprofielen in te bouwen,

de zakelijke telecommarkt en de televisiemarkt.

afgestemd op verschillende toepassingen. Zo zou voor ‘everyday browsing’ een ander profiel van toepassing zijn

Vanwege de nieuwe taken gaat OPTA andere activiteiten

dan bijvoorbeeld online bankieren. Daarnaast wordt het

beperken. Welke activiteit dat is, wordt per jaar bekeken.

gebruik van HTTPS in HTML5 ontmoedigd. Uit de specifi-

De toezichthouder liet weten dat onder andere haar be-

caties blijkt echter niet wat daarvoor de reden is.

handeling van geschillen op het gebied van verplaatsing van telecommunicatiekabels tot het verleden behoort.

Veiligheid van app-winkels

Partijen moeten dat voortaan bij de rechter aankaarten.

In september van het verslagjaar kwam ENISA met

Andere onderwerpen waaraan OPTA minder tijd kan be-

aanbevelingen om de beveiliging van smartphones tegen

steden, zijn het overstappen van breedbandaanbieder als

malware op orde te krijgen, beginnend bij app stores, die

gevolg van een afnemend aantal klachten en het toezicht

programmatuur afleveren aan smartphones. Het gaat

op misbruik van betaalnummers als gevolg van beter

dan om duizenden apps voor uiteenlopende toepassin-

georganiseerde aanpak.

gen. De populariteit van smartphones en apps is niet aan

13

Fusie NMa en OPTA

Overdracht van vergunningen voor het gebruik van spec-

Eind maart 2011 maakte het ministerie van EL&I bekend

trum ziet de Kamer niet zonder meer zitten wanneer dat

dat de samenvoeging van NMa en OPTA in 2013 moet zijn

leidt tot minder concurrentie.

voltooid. Ook de Consumentenautoriteit zal deel gaan uit-

Uitgiftebeleid mobiele nummers aangepast

maken van de nieuwe organisatie. De minister laat weten dat het toezicht slagvaardiger en efficiënter kan.

OPTA maakte eind januari 2011 bekend dat haar uitgif-

tebeleid mobiele nummers is aangepast. Deze aanpasDe samenvoeging past bij een kleinere en slagvaardige

sing is een goede zaak want zij maakt een einde aan de

overheid, aldus het ministerie. Er komt een eind aan de

terugkerende discussie over nummerschaarste, terwijl

overlap van taken en de kennis over markttoezicht wordt

daarvan in feite geen sprake is. De situatie van voor

beter gedeeld. Bovendien kan de nieuwe organisatie beter

deze aanpassing was dat OPTA blokken van een miljoen

inspelen op de internationalisering en technologische

mobiele nummers uitgaf, waarvan er 100.000 direct

ontwikkeling van de markt.

beschikbaar waren. Dan lijkt het hard te gaan, terwijl massa’s nummers ongebruikt blijven. De aanpassing is

Het kabinet gaat een stuurgroep instellen die onder

gericht op efficiënt nummergebruik. Om die reden had

leiding van een onafhankelijke voorzitter de nieuwe toe-

BTG graag gezien dat nummers worden toegekend aan de

zichthouder vorm gaat geven.

feitelijke zakelijke gebruiker zoals bij 088-nummers. OPTA gaat mobiele nummers in blokken van 100.000 uitgeven.

Telecomwet gewijzigd in verband met Nota frequentiebeleid

Ook aanbieders zonder eigen netwerk kunnen nu mobiele nummers krijgen.

De wijziging van de Telecommunicatiewet die in het

Tarieven M2M (0970) nummerblokken

voorjaar van 2011 in de Tweede Kamer werd behandeld, is er niet als hamerstuk doorheen gegaan. De Kamer stelde

Met de introductie van de nummerreeks 0970 is OPTA’s

enkele redelijk ingrijpende wijzigingen voor die onder

tariefklassentabel aangepast: hieraan is tariefklasse 8

andere betrekking hebben op de kosten van medegebruik

toegevoegd. 0970-nummers worden toegekend aan aan-

van antenneopstelpunten voor omroepsignaal, overdracht

bieders in blokken van 1000 nummers. Het tarief voor het

van vergunningen en opschorting van de 800 MHz-

toekennen van 0970-nummers bedraagt 0,50 euro met

veiling.

een minimumbedrag van 200 euro, de jaarlijkse vergoeding is 0,10 euro met een minimumbedrag van 55 euro.

Discussie over de veiling van 800 MHz-licenties ten behoeve van mobiel breedband zat er aan te komen. Volgens

Naar het oordeel van BTG is de bestemmingsdefinitie

TNO-onderzoek is de kans groot dat mobiel breedband-

van de 0970-reeks rekbaar. Dit heeft geresulteerd in

gebruik in die band oorzaak kan zijn van storing of uitval

een situatie dat 0970 nu voor alle diensten kan worden

van onder andere tv-signalen en vaste internetverbindin-

gebruikt. De bestemmingsdefinitie in het nummerplan is

gen. Het Agentschap Telecom en de Universiteit Twente

1) elektronische communicatiediensten voor geautomati-

kijken daar anders tegenaan. Deze elkaar tegensprekende

seerde toepassingen en 2) overige elektronische commu-

meningen waren voldoende aanleiding voor twijfel in de

nicatiediensten. In de verre toekomst zullen 0970-num-

Kamer. Daarom werd voorgesteld de veiling van 800 MHz-

mers vooral opduiken in mobiele netwerken. Helaas

licenties op te schorten totdat gegarandeerd kan worden

heeft het bezwaar van de vereniging tegen de uitgifte

dat er geen interferentie optreedt.

van 0970-nummers aan aanbieders alléén geen gehoor gevonden. De belanghebbende, de feitelijke nummergebruiker vist achter het net.

14

Nummerplan gewijzigd ten behoeve van M2M

werkelijk fout gegaan. Ter illustratie: 097-nummers

Het ministerie van EL&I maakte begin augustus de

eindgebruiker. Daarmee zijn organisaties de regie kwijt,

voorgestelde wijziging van het nummerplan met een

deze moeten maar zien of deze een aaneengesloten reeks

aparte nummerreeks voor M2M diensten, 0970, bekend.

097-nummers beschikbaar krijgen en zijn veroordeeld tot

Naar het oordeel van BTG is dit de minst geslaagde num-

het standaardproces van nummerportering. Dit is geen

merplanwijziging tot nu toe. Het ministerie heeft niet de

aantrekkelijk perspectief voor organisaties die gebruik

gelegenheid benut om de 0970-nummers toe te kennen

maken van een hoog volume aan 097-nummers.

worden toegekend aan een aanbieder en niet aan de

aan de daadwerkelijke gebruiker. Dat betekent dat de M2M-gebruiker voor 0970-nummers afhankelijk is van

Het ministerie van EL&I heeft de wijzigingen op het

een aanbieder. Bovendien betekent deze wijziging onno-

M2M-besluit naar aanleiding van de marktconsultatie

dige overlast voor bestaande M2M-gebruikers die gebruik

op een rij gezet. In het M2M-besluit, dat is geconsulteerd,

maken van geografische nummers voor M2M-toepassin-

valt alle sms-verkeer onder de M2M-dienst. Dit bleek een

gen. Dit kan nog vervelender uitpakken wanneer thans

misvatting, want in het aangepaste M2M-besluit wordt

voor M2M ook 06-nummers worden toegepast, want

bericht(tekst)verkeer gesplitst in enerzijds interpersoon-

volgens de huidige tekst van de wijziging wordt M2M niet

lijk (H2H om in jargon te blijven) verkeer en anderzijds

begrepen onder ‘datadiensten’ op mobiele netwerken.

H2M-verkeer, dat niet betrokken is in het M2M-besluit.

Het ministerie hanteert de volgende tijdlijn voor de

Het M2M-besluit maakt verder onderscheid tussen losse

introductie van 0970: per 1 oktober 2011 werd de wijziging

sims en dongles en M2M-diensten die geen gebruik

van toepassing en per 1 april 2012 moet een nummer uit

maken van losse sims en dongles. Het besluit is overigens

de 0970-reeks voor een geautomatiseerde toepassing

wel op beide van toepassing.

worden gebruikt. Wanneer een ander nummer dan een nummer uit de reeksen 0970, 067, 0800, 084, 087, 090 of

Het M2M-besluit is per 1 april van het verslagjaar in wer-

1 voor april 2012 in gebruik is genomen voor een geauto-

king getreden. Vervolgens gebeurt er tot 1 april 2012 niets.

matiseerde toepassing, is het verboden dit nummer na de

Daarna komt er een door de minister te bepalen moment

beëindiging van de overeenkomst voor de desbetreffende

waarop er overigens nog steeds niets gebeurt tot zes

dienst opnieuw te gebruiken voor het verzorgen van een

maanden erna. Vanaf dat moment zijn 06-nummers niet

geautomatiseerde toepassing (!). Dat wordt dus omnum-

meer toekenbaar voor M2M-toepassingen. 06-nummers

meren, ook zijn er nu duizenden slimme meters waarin

die voor 1 april 2012 in gebruik zijn genomen voor M2M-

een sim met een 06-nummer zit.

toepassingen mogen in gebruik blijven.

Bij verschillende gelegenheden heeft BTG het ministerie

De nadelen van het MSM-besluit zijn te ondervangen

geïnformeerd over haar bezwaren tegen deze wijziging.

door middel van het gebruik van een mobiele netwerk code of remote SIM. Dit zijn mogelijkheden waar BTG mee

Aanpassing M2M-besluit

wil doorgaan om uiteindelijk tot een verantwoorde, werk-

Organisaties die gebruik maken van M2M-toepassingen

bare situatie voor gebruikers van M2M-nummers (097) te

krijgen op enig moment te maken met 097-nummers. In

komen. Remote SIM kan vooralsnog echter op maximale

de opvatting van BTG is de regeling voor M2M-nummers

tegenwerking rekenen.

slecht doordacht. Alles wat fout kan gaan, is ook daad-

15

Digitale Agenda

Aanbesteding 14+ -netnummerdiensten gestart

In mei publiceerde het ministerie van EL&I zijn Digitale Agenda. In praktische termen vertaald gaat het over:

De overheid is in november 2011 gestart met het aanbesteden van 14+-netnummerdiensten voor gemeenten. De gedachte achter deze nummers is dat inwoners via

Meer ruimte voor ondernemers om slimmer te werken

een eenvoudig telefoonnummer hun gemeente kun-

Een lagere regeldruk voor het bedrijfsleven, recht op

nen bereiken. In het Nummerplan zijn 14+-netnummers

elektronisch zakendoen, standaardisatie, een tweeja-

bestemd voor gebruik door contactcentra van gemeenten.

rig programma cloud computing (waarin wordt geke-

Gemeenten die een netnummer delen met andere ge-

ken naar mogelijkheden en randvoorwaarden), open

meenten, wat geen uitzondering is, gaan dan ook gedeeld

data (informatie is beschikbaar en gebruikers kunnen

gebruik maken van een 14+netnummer.

deze ook vinden), het vergroten van de speelruimte op de Europese digitale markt (creatieve ondernemers en

Er zijn 141 14+-netnummers beschikbaar, deze worden

grensoverschrijdend elektronisch zakendoen), Euro-

gedeeld door ruim 400 gemeenten. Ten minste één

pese ketendigitaliseringsprojecten voor het mkb, een

IVR-aanbieder gaat hier profijt van hebben: gesprekken

voorstudie naar verbetering van energie-efficiëntie en

naar gedeelde 14+-nummers moeten immers worden

tot slot slimmer werken met ict in topsectoren.

doorgerouteerd. Snelle en open infrastructuur De aankiesbaarheid van 14+-netnummer is nog niet

Snelle toegang tot internet, dat daarbij ook vrij en

optimaal, los van menselijke eigenaardigheden zoals een

open moet blijven.

‘0’ voor 14+netnummer of een doorkiesnummer erachter. Vanuit het buitenland werkt het nieuwe netnummer

Digitale veiligheid en vertrouwen

nog niet, daarnaast hebben niet alle aanbieders van

Onbesmette computers, beschikbare netwerken,

telefoniediensten 14+-netnummer aankiesbaar. Net als

aanbieders die worden verplicht storingen te melden.

bij eerdere nummerintroducties zal de gebruiker merken

Overleg over de verhoging van het beveiligingsniveau

dat in bedrijfstelefooncentrales de routeringstabel niet is

van ict-systemen. E-privacy wordt vertaald naar de

aangepast. De huidige nummers van gemeenten blijven

invoering van een meldplicht voor het verlies van per-

daarom voor onbepaalde tijd beschikbaar.

soonsgegevens door telecomaanbieders. Dit onderdeel sluit af met consumenten die veilig online zaken

Wijziging Besluit universele dienstverlening

moeten kunnen doen.

In openbare telefoonaansluitingen op een vaste locatie mag vanaf 2012 worden voorzien door middel van een

Kennis die werkt

mobiele aansluiting, aldus het Besluit universele dienst-

Er wordt een programma ‘Digitale Vaardigheden

verlening, dat medio september werd gepubliceerd. Het

Beroepsbevolking’ gestart. Daarnaast heeft dit punt

besluit heeft alles te maken met de aanleg van next gene-

betrekking op hoger rendement van het ict-onder-

ration netwerken waarover een enkelvoudige aansluiting

zoek. Hiervoor wordt een investering aangekondigd in

alléén niet rendabel zou kunnen worden geleverd. Het

vernieuwing van de ict-onderzoeksinfrastructuur.

besluit laat complicerende details buiten beschouwing. In november is de ingangsdatum van het Besluit universele

Digital Gateway to Europe

dienstverlening gepubliceerd: 1 januari 2012.

De overheid probeert meer ict-gerelateerde investeringen en hoofdkantoren naar Nederland te halen.

16

Extra frequentieruimte voor nieuwe aanbieders

Netneutraliteit als hype

Medio september is tijdens een van de vele commissie-

netneutraliteit. Vooral de politiek heeft het onderwerp

vergaderingen in de Tweede Kamer de minister van EL&I

opgepakt. Uiteindelijk is het een ordinaire centenkwestie.

akkoord gegaan met het reserveren van extra frequen-

Wanneer content providers niet betalen voor het gebruik

tieruimte voor nieuwkomers op de markt. Op 1 oktober

van netwerken moet de eindgebruiker dat doen. Selectief

2010 maakte de vereniging haar reactie op de consultatie

te werk gaan als het om prijsstelling gaat is er helaas voor

‘beleidsvoorstellen voor de strategische nota mobiele

de consument niet bij. Ook wie alleen maar eenvoudige e-

communicatie’ bekend. Kern was dat BTG geen levens-

mailberichtjes verstuurt krijgt de rekening gepresenteerd.

In het verslagjaar is er een en ander te doen geweest over

vatbare nieuwkomers verwacht. De mogelijkheid van een nieuwkomer die tevens een mobiel netwerk bouwt, is

Maar op 8 juni stonden een vrij internet, een betere

naar ons oordeel al helemaal niet realistisch.

bescherming van de privacy op internet en meer concurrentie op de markt voor mobiel bellen en internetten 2011

In de commissievergadering werd duidelijk dat de Kamer

centraal tijdens de behandeling van een wijziging van

er anders over denkt. Men verwacht concurrentie te

de Telecomwet in de Tweede Kamer. Minister Verhagen

stimuleren met nieuwkomers en wilde de beschikbare

maakte duidelijk dat hij heffingen op of het blokkeren van

frequentieruimte daarvoor uitgebreid zien. Naar het

nieuwe diensten zoals Skype ongewenst vindt. Sommige

oordeel van BTG blijft er dan nog meer frequentieruimte

providers van mobiel internet hadden namelijk een hef-

ongebruikt. De commissie dacht aan twee of meer nieuw-

fing aangekondigd voor bepaalde diensten.

komers. Of dat concurrentie stimuleert is nog de vraag. Ooit hadden we in Nederland vijf aanbieders van mobiele

Iedereen moet toegang kunnen krijgen tot alle informatie

diensten.

op internet, aldus de minister. Maar beprijzen van het internetverkeer op basis van de hoeveelheid data of de

Rapport over IPv6 in Nederland

snelheid zou wel toegestaan moeten worden. De nieuwe

In opdracht van het ministerie van EL&I heeft TNO een

plannen van Verhagen volgden uit eerdere afspraken in

monitoringsprogramma IPv6 uitgevoerd. In dit program-

Europees verband. Het wetsvoorstel regelt onder meer

ma is de temperatuur opgenomen van de uitrol van IPv6

dat providers transparant moeten zijn en aan de consu-

in Nederland. Uit deze derde meting blijkt dat aanbieders

ment duidelijk moeten maken hoe ze met internetverkeer

druk zijn met IPv6, maar dat er niet echt schot in zit. Dit

omgaan bij bijvoorbeeld grote drukte op het wereldwijde

laatste was te voorzien bij gebrek aan IPv6-aansluitingen

web. Ook regelt het wetsvoorstel dat als je klantgegevens

bij consumenten. Bij het onderdeel beveiliging van IPv6

op straat komen te liggen de providers dit zo snel moge-

kunnen overigens nog vraagtekens worden gezet.

lijk moeten melden.

IPv4-adressen worden uitgegeven zolang de voor-

Verder moet de consument beter worden geïnformeerd

raad strekt. Het aantal IPv6-aanvragen stijgt, maar het

bij de plaatsing van cookies op diens computer. De eind-

daadwerkelijke gebruik nog niet. Volgens de meting is

gebruiker moet daarvoor zelf toestemming geven. Tot

het aantal eindgebruikers en het aantal websites dat

slot regelt de wet dat er voor gehandicapten onder meer

IPv6 ondersteunt te verwaarlozen. Voor de duur dat de

een beeldbemiddelingsdienst en een tekstbemiddelings-

beschikbaarheid van IPv6-verbindingen en content op en

dienst komt, zodat zij eenvoudiger kunnen communiceren

diensten over IPv6 op zich laat wachten, zal dit niet snel

met bedrijven en overheden. Verder komen er regels die

veranderen.

erin voorzien dat overstappende klanten die hun nummer porteren nooit langer dan een dag zonder internet komen

17

te zitten. In juni werd de nieuwe Telecomwet, inclusief

De groei van het mobiele internetverkeer rechtvaardigt

de bepalingen over netneutraliteit, aangenomen door de

dat providers het dataverkeer op hun netwerken zo ef-

Tweede Kamer.

ficiënt mogelijk willen regelen, want voor concurrerende en innovatieve diensten moet immers voldoende ruimte

Prijsstijgingen mobiel internet

op het netwerk zijn. Daarom is het logisch dat differenti-

De minister van EL&I heeft gereageerd op Kamervragen

atie in mobiele abonnementsvormen een rol gaat spelen.

over de recente tariefaanpassing voor mobiel internet

De consument gaat op deze manier betalen naar gebruik

voor consumenten. De Kamer had echter het startsein

en behoeften, waarbij de groep gemiddelde (mobiele)

gegeven voor een algemene tariefaanpassing. Maar via

internetgebruikers niet meer meebetaalt aan de rekening

het onderwerp ‘netneutraliteit’ – iedereen moet alles kun-

van een kleinere groep ‘grootverbruikers’.

nen via mobiel internet, los van de vraag of iedereen dat wel wil en daar bovendien voor wil betalen – belandde

Tegen het licht van deze ontwikkelingen vinden wetge-

het onderwerp weer even op de politieke agenda. De

vers en toezichthouders het cruciaal dat aanvullende

minister heeft de Kamer echter laten weten dat als er al

regels gaan gelden op het vlak van transparantie voor

een misstand zou zijn bij de recente tariefaanpassing,

consumenten. Alleen als de gebruiker een helder beeld

hij daarover niet gaat. Hij verwijst de Kamer terecht naar

heeft van welke kwaliteit en snelheid hij krijgt, kan deze

andere instanties.

een abonnement kiezen dat goed bij hem past. Ook moeten eindgebruikers gemakkelijk kunnen overstappen

OPTA over netneutraliteit

naar een andere aanbieder. In gevallen waar transparantie

Ook OPTA heeft in 2011 haar opinie over netneutraliteit

alleen niet zou volstaan, geven de nieuwe regels de mo-

naar buiten gebracht. Het gaat hier in het bijzonder

gelijkheid om minimale kwaliteitseisen aan aanbieders te

om mobiele datatoepassingen. De gebruiker van hoge

stellen, aldus OPTA.

volumes data moet volgens de toezichthouder zijn eigen

Kostenontwikkeling premium sms-diensten

rekening betalen. Dit zou dan leiden tot aanpassing van de aanbiedingsvormen van mobiele data door de mobiele

OPTA publiceerde eind maart nieuwe regels voor zoge-

aanbieders.

naamde premium sms-diensten. De regels zijn bedoeld om de consument te beschermen. Lidorganisaties zijn

OPTA schreef dat ‘het Kabinet vindt dat iedere consument

natuurlijk geen consument, maar sommige zakelijke

toegang moet hebben tot alle informatie op internet en

mobiele bellers gedragen zich wel als zodanig.

dat dienstenaanbieders via internet hun diensten moeten kunnen aanbieden aan consumenten. Het kabinet

Op enkele onderdelen kan een organisatie naar deze

vindt ook dat internet service providers daarbij de ruimte

nieuwe regels verwijzen wanneer zij een einde wil maken

moeten krijgen om het internetverkeer zo te managen dat

aan premium sms-gebruik of dit beperken. Het gaat dan

de kwaliteit van de dienstverlening voor gebruikers zo min

vooral om het (kosteloos) blokkeren van premium sms-

mogelijk wordt beïnvloed door congestie op het netwerk.’

diensten, een mogelijkheid die aanbieders beschikbaar

De toezichthouder onderstreepte dat het belangrijk is dat

hebben via het sms-dienstenfilter. Technisch gezien is er

dat de consument moet kunnen blijven kiezen uit een

geen enkele reden waarom het blokkeren alleen via dit

gevarieerd en betaalbaar aanbod aan moderne commu-

filter zou kunnen, gebruikers kunnen ook gewoon hun

nicatiediensten, en dat hier aanvullende regelgeving voor

complete bestand in één keer aanleveren. Daarnaast

nodig is. Samen met collega-toezichthouders in Europa

moeten aanbieders kunnen aantonen dat een organisatie

adviseert OPTA over hoe deze regels optimaal kunnen

heeft verklaard bereid te zijn de kosten van premium sms-

worden vormgegeven en geïmplementeerd.’

diensten te betalen.

18

In oktober 2010 bracht BTG de kostenontwikkeling van

Evenals in het verleden vinden we ook in dit ontwerpbe-

mobiele verkeerssoorten in de periode 2006-2010 onder

sluit de niet te volgen formules voor de berekening van

de aandacht van haar leden. In 2010 bleken de gefactu-

welvaartseffecten en consumentensurplus. Bij beide kan

reerde bedragen voor sms-informatiediensten met 532

BTG zich niets voorstellen voor wat betreft vaste telefonie.

procent te zijn gestegen in verhouding tot 2006. Deze

BTG heeft in augustus gereageerd op dit ontwerpbesluit.

stijging kan deels worden verklaard door een in 2006 nog

Marktanalysebesluit OPTA teruggedraaid

beperkt aanbod van dit soort diensten. Interessanter was dat tien procent van de aansluitingen meer dan de helft

Het College van Beroep voor het bedrijfsleven heeft eind

van de kostenstijging veroorzaakte.

september 2011 uitspraak gedaan over het OPTA-marktanalysebesluit vaste telefonie van 19 december 2008. De

Onderzoek naar 0800-nummers

toezichthouder heeft in dat besluit geoordeeld dat KPN

In opdracht van OPTA heeft SEO de 0800-markt onder-

aanmerkelijke marktmacht heeft en heeft KPN verplich-

zocht. Het gaat dan om de kosten van 0800-diensten. Het

tingen opgelegd. BT/Colt/Online/UPC business/Verizon,

gebruik van 0800 is, onder voorwaarden, kosteloos voor

Vodafone, KPN, Tele2/Pretium en UPC waren echter tegen

de beller, de nummergebruiker krijgt dan de niet geringe

dit besluit in beroep gegaan.

rekening gepresenteerd. Dit laatste is al jaren een bron van irritatie vooral omdat niet altijd duidelijk is waar de

In het besluit uit 2008 oordeelde OPTA onder meer dat

hoge kosten vandaan komen. Actie door OPTA kon daarom

het niet meer nodig is om in aanvulling op de wholesale-

niet uitblijven. Dat resulteerde in het rapport Kopersmacht

verplichtingen residentiële retailverplichtingen (verplich-

bij afname gespreksopbouw naar 0800-nummers, dat in

tingen voor consumententelefonie) aan KPN op te leggen.

maart 2011 het licht zag. Naast een aantal individuele

De toenemende concurrentie door de groei van voice-

leden heeft ook BTG bijgedragen aan dit onderzoek.

over-broadband (marktaandeel ongeveer 50 procent) ten koste van pstn en isdn (marktaandeel samen ongeveer

Het ministerie van EL&I heeft laten weten met maatrege-

50 procent) en de substantiële positie van alternatieve

len op 0800-gebied te komen. Waarin deze maatregelen

aanbieders, zoals de kabelbedrijven, waren hiervoor de

concreet resulteren, is afwachten.

belangrijkste redenen. Het CBb volgde deze analyse van OPTA en oordeelde dat de intrekking van de retailregule-

Ontwerpbesluit marktanalyse vaste telefonie

ring voor consumententelefonie rechtmatig was.

Medio juli publiceerde OPTA een ontwerpbesluit vaste

Het CBb was het echter niet eens met OPTA over het

telefonie. De toezichthouder beschrijft in dit besluit

intrekken van de retailregulering voor de zakelijke tele-

dat KPN aangewezen blijft als partij met aanmerkelijke

foniemarkt op 1 januari 2010. Het college was er niet van

marktmacht. Voor KPN brengt dat met zich mee dat OPTA

overtuigd dat deze markt binnen afzienbare tijd concurre-

in het ontwerpbesluit beschrijft wat, en onder welke voor-

rend is. OPTA zou op dit oordeel reageren met een nieuw

waarden, KPN moet leveren aan concurrerende bedrijven

besluit over de instandhouding van de zakelijke retailver-

in de markt indien deze daarom vragen. Die bedrijven zijn

plichtingen. Daarnaast zou OPTA beoordelen in hoeverre

dan aanbieders met of zonder infrastructuur.

deze uitspraak invloed heeft op het ontwerpbesluit vaste telefonie van 14 juli 2011.

19

Aanvullend ontwerpbesluit marktanalyse vaste telefonie 2011

Meld- en informatieplicht voor aanbieders?

In vervolg op de uitspraak van de CBb van septem-

tinuïteit openbare elektronische communicatienetwerken

ber heeft OPTA een aanvullend ontwerpbesluit op de

en -diensten geconsulteerd. Dit besluit is een uitvoerings-

marktanalyse vaste telefonie 2011 opgesteld. Betrokken

regeling van de artikelen 11a.1 en 11a.2. van de Telecommu-

marktpartijen kregen tot begin 2012 de gelegenheid te

nicatiewet, zoals deze zal luiden na de inwerkingtreding

reageren. De bestaande regulering voor vaste telefonie in

van het wetsvoorstel ter implementatie van de herziene

de retail-markt wordt gecontinueerd tot in 2014. Het ont-

telecommunicatierichtlijnen.

Het ministerie van EL&I heeft in oktober het Besluit con-

werpbesluit heeft betrekking op isdn2- en isdn30-diensten waarvoor de regulering wordt voortgezet. Intrekking

Het doel van deze bepalingen is om de continuïteit van

van retail-regulering voor de zakelijke telefoniemarkt is

de openbare elektronische communicatienetwerken en

helaas voorlopig niet aan de orde. BTG heeft in december

-diensten te waarborgen en om de effecten van inbreu-

2011 gereageerd op dit ontwerpbesluit.

ken op gebruikers en onderling verbonden netwerken zo gering mogelijk te houden.

Besluit wholesale mobiele afgiftetarieven teruggedraaid

Het conceptbesluit bevat een nadere uitwerking van de in

Medio 2010 informeerde BTG haar leden over het OPTA-

het wetsvoorstel opgenomen verplichtingen voor aanbie-

besluit inzake wholesale afgiftetarieven voor vaste en

ders van de bovengenoemde netwerken en diensten om

mobiele netwerken voor de periode tot juni 2013. Dit

passende technische en organisatorische maatregelen

besluit is echter aangevochten door de aanbieders

te nemen om de continuïteit te waarborgen. Daarnaast

T-Mobile, Vodafone, KPN, Schiphol Telematics, UPC, Hilf

bevat dit besluit een uitwerking van de verplichting voor

Telecom, Ziggo, Tele2, Lycamobile en BT, die uiteenlopende

deze aanbieders om relevante inbreuken op hun netwer-

bezwaren hebben geuit. Uiteindelijk is de gang van zaken

ken en diensten te melden bij Agentschap Telecom van

geëindigd bij het CBb. Voor BTG-leden is van belang dat

het ministerie van EL&I.

het wholesale mobiele afgiftetarief (MTA) per 1 september 2012 niet 1,2 cent zal bedragen maar het dubbele. Dat zal

Bijna zou de indruk ontstaan dat het hier gaat over de

worden gereflecteerd in het vast-mobiel tarief voor de

beschikbaarheid van netwerken. Dat is niet het geval.

retailmarkt.

Het ‘waarborgen van de continuïteit’ heeft voornamelijk van doen met de bescherming van persoonsgegevens, in

Onderzoek naar voip-licentiekosten

het bijzonder wat daarmee mis kan gaan. Met dit besluit

In vervolg op het CBb-besluit inzake vaste en mobiele ge-

wordt geregeld dat aanbieders een continuïteitsplan

spreksafgiftetarieven heeft OPTA laten weten onderzoek

moeten samenstellen en dat jaarlijks evalueren. Het zou

te doen naar mogelijke onduidelijkheden in en de omvang

niet onverstandig zijn wanneer de overheid dat ook gaat

van voip-licentiekosten. De aanbieders KPN, Ziggo, UPC, BT,

doen.

Tele2, T-Mobile, Verizon en Vodafone moesten informatie aan OPTA verstrekken. De licentiekosten zijn van belang

BTG is van mening dat deze regeling hooguit een symbo-

voor de vaststelling van de kosten voor vaste gespreksaf-

lische waarde heeft en weinig toevoegt aan de bestaande

gifte.

praktijk en heeft dan ook niet gereageerd op deze consultatie.

20

Reguleringsvisie 2012 – 2014

In het ontwerpbesluit marktanalyse wholesale breed-

Periodiek publiceert de toezichthouder een regulerings-

bandtoegang en huurlijnen is KPN aangewezen als partij

visie voor de komende periode. De visie geeft een beeld

met aanmerkelijke marktmacht voor wat betreft hoge

van wat de komende periode aan maatregelen nodig

kwaliteit wholesale-breedbandtoegang. In de praktijk

is om investeringen en concurrentie te stimuleren. De

leidt dat tot een situatie waarin KPN wholesale-toegang

reguleringsvisie is in belangrijke mate opgehangen aan

op het kopernetwerk moet verkopen aan andere aanbie-

KPN. OPTA oordeelt dat KPN op de markten voor vaste

ders. OPTA is van mening dat er op dit onderdeel vol-

telefonie, internettoegang en zakelijke netwerkdiensten

doende concurrentie is en trekt eerder aan KPN opgelegde

nog altijd een machtspositie heeft. Niettemin krijgt KPN

verplichtingen in.

op de consumentenmarkt voor telefonie en internettoegang meer ruimte. De basis voor dit laatste vindt OPTA in

De toezichthouder wijst KPN ook niet aan als partij met

de toenemende marktwerking. De toegangsregulering

aanmerkelijke marktmacht voor toegang tot de zakelijke

(van toepassing op het kopernetwerk) blijft ook voor de

glasvezelnetwerken.

consumentenmarkt van toepassing. De reden hiervan

Aanvullende marktanalyse vaste en mobiele gespreksafgifte

is dat voor concurrerende aanbieders toegang tot dit KPN-netwerk noodzakelijk is. Daarmee is het onderdeel investeringen afgedaan.

Begin november werd bekend dat OPTA een consultatie ontwerpbesluit aanvullende marktanalyse vaste en mo-

Op de consumentenmarkt hoeft KPN aan concurrerende

biele gespreksafgifte zou gaan uitvoeren. De aanleiding

aanbieders niet langer een gereguleerd toegangstarief in

tot deze consultatie is het toepassen van een alternatieve

rekening te brengen.

berekeningsmethode van de vaste kosten die een aanbieder maakt als gevolg van een CBb-uitspraak. Mede op

Volgens OPTA blijft op de zakelijke markt ingrijpende

basis hiervan stelt OPTA tariefplafonds vast.

regulering noodzakelijk. De toezichthouder is van mening dat KPN’s positie op de zakelijke markt ondanks de

Door het toepassen van een alternatieve berekenings-

verzwaarde regulering in de lopende reguleringsperiode

methode verandert de uitkomst: de tariefplafonds

sterk is gebleven. Als voornaamste oorzaak hiervan ziet

worden hoger. Eerder heeft BTG bezwaar geuit tegen

OPTA het gebrek aan infrastructuur bij concurrerende

de vaststelling van de voip-licentiekosten die naar ons

aanbieders, waardoor een aanzienlijke afhankelijkheid

oordeel nul moeten zijn volgens de destijds gehanteerde

bestaat van het wholesale-aanbod van KPN.

berekeningsmethodiek. Dit krijgt echter een verrassende wending, OPTA meldde hierover:

Consultatie over FttO en wholesale-breedbandtoegang

‘Voor wat betreft OPTA’s onderzoek naar de VoIP-licentie-

In november 2010 berichtte BTG dat OPTA met een

kosten concludeert OPTA in het ontwerpbesluit dat deze

nieuwe ronde marktanalyses was gestart. In oktober van

lager uitvallen dan in het primaire besluit. Door de over-

het verslagjaar publiceerde OPTA twee nieuwe ont-

gang naar de plus BULRIC-kostenmethode wordt de kost-

werpbesluiten marktanalyses ter consultatie: wholesale

prijs hoger en door de lagere VoIP-licentiekosten wordt

breedbandtoegang en huurlijnen (WBT) en ontbundelde

de kostprijs lager. Beide effecten heffen elkaar vrijwel op

toegang tot zakelijke glasvezelnetwerken (FttO).

waardoor het uiteindelijke tariefverschil ten opzichte van het primaire besluit nihil is.’

21

Europees beleid en regulering

BEREC consulteert inzake netneutraliteit en transparantie Begin oktober van het verslagjaar kwam BEREC met

EC consulteert inzake harmonisatie van nummers voor zakelijke toepassingen

het consultatierapport Guidelines on Net Neutrality and Transparency: Best practices and recommended approa-

In december 2010 verscheen de consultatietekst Harmoni-

ches. Transparantie is een sleutelwoord in het vocabulaire

sation of numbering resources for the provision of Business

van BEREC: hierdoor kunnen gebruikers voordat zij tot

Services. BTG stuurde in februari haar reactie naar de Euro-

contractering van diensten overgaan goed geïnformeerde

pese Commissie. In deze reactie volgt de vereniging de lijn

keuzen maken voor aanbieders en hun dienstverlening

die in Nederland met bedrijfsnummers (088) is ingezet.

met betrekking tot beperkingen van content en applica-

Kern van de reactie is dat gebruik moet worden gemaakt

ties.

van de Europees geharmoniseerde nummerruimte (115), de Nederlandse bedrijfsnummers kunnen hier naadloos

BEREC heeft in ogenschouw genomen wat de belang-

ingepast worden.

rijkste eisen zijn voor een effectief ‘transparantiebeleid’: toegankelijkheid, begrijpelijkheid, zinnigheid, vergelijk-

Netneutraliteit volgens de EC

baarheid en nauwkeurigheid. Transparantie kan bereikt

De Europese Commissie publiceerde eind april The open

worden door een directe, verplichte benadering, en een

internet and netneutrality in Europe. De commissie wil een

indirecte benadering, die aanvullend moet zijn (zoals

open internet kunnen garanderen. De regels die hiermee

vergelijkingswebsites). De auteurs gaan in op een zeer

samenhangen traden op 25 mei 2011 in werking. Deze

groot aantal variabelen, die desondanks in vergelijkbare

regels hebben onder andere betrekking op:

terminologie zouden moeten worden gecommuniceerd

• controle door de EC of algemene beperkingen van toe-

aan de gebruiker.

passing zijn op legale diensten en toepassingen;

• de snelheid van de verbinding, deze moet gelijk zijn

BEREC ziet voor nationale toezichthouders een rol weg-

• • • •

aan de gepubliceerde snelheid;

gelegd in toezicht op informatievoorziening aan klanten

transparantie van dienstverlening;

door derde partijen, waardoor het vertrouwen in deze

kwaliteit van de dienstverlening;

partijen toe zou kunnen nemen.

van aanbieder veranderen (binnen één werkdag); en BTG heeft op de consultatie van BEREC gereageerd.

beheer van internetverkeer.

De wijze waarop de organisatie inhoud wil geven aan

Het samenwerkingsverband van Europese telecomtoe-

transparantie hoeft van BTG niet op applaus te rekenen.

zichthouders BEREC heeft nog in 2010 een eerste onder-

Aanbieders spannen zich in om hun aanbod zo onverge-

zoek gedaan naar mogelijke schendingen op het gebied

lijkbaar mogelijk te maken, BTG heeft rekenmodellen no-

van netneutraliteit. De conclusie was dat er nauwelijks

dig om offertes van verschillende aanbieders met elkaar

incidenten voorkwamen en waar dit het geval was, wer-

te vergelijken. Met de voorliggende plannen van BEREC zal

den deze zonder nadere reguleringsinterventie opgelost.

dit er waarschijnlijk niet beter op worden.

In het verslagjaar heeft BEREC zich vooral ingespannen om ervoor te zorgen dat de nieuwe regels inzake netneutraliteit in geheel Europa op dezelfde manier worden toegepast.

22

Peiling mobiele aflevertarieven

geen voorstander is van het continueren van de tot nu toe

Periodiek informeert BTG haar leden over de ontwikke-

toegepaste methodiek van price caps. Via price caps stelt

ling van mobile termination rates (MTRs), de kosten van

de EC een tariefplafond vast. De roaming price cap heeft

aflevering van gesprekken aan mobiele netwerken (vast-

tot gevolg gehad dat de Europese aanbieders gezamenlijk

mobiel, mobiel-mobiel). Het gaat over het inkooptarief

tegen het plafond zitten. Voor beleid dat erop is gericht

dat de aanbieders onderling hanteren. Ten opzichte van

dat er concurrentie komt is dit weinig effectief. Reguleren

het voorlaatste meetmoment dalen deze tarieven. Dit is

blijft daarom voor het moment wel noodzakelijk.

ook waarneembaar in de Nederlandse situatie. De Europese Commissie wil concurrentie stimuleren In een door BEREC uitgevoerde meting van januari 2011

en zal een andere methode moeten zoeken om dat te

bedroeg het gemiddelde Nederlandse mobiele aflever-

bereiken. In de reactie van BTG wordt de suggestie gedaan

tarief 0,042 euro, in de meting van juli 2010 was dat

de roaming-tarieven aan de nationale mobiele tarieven te

0,0597. In Europa blijven grote onderlinge tariefverschillen

koppelen. Dat kan overigens ook weer in varianten.

bestaan. Het gemiddelde Nederlandse mobiele aflever-

Tariefplannen voor EU-roaming

tarief blijft ver achter bij de tarieven in landen als Turkije (0,0164) en Cyprus (0,0177).

In maart publiceerde BEREC zijn Report on Alternative Voice and SMS Retail Roaming Tariffs and Retail Data Tariffs

SMS benchmark snapshot

2010. Duidelijk is dat er een oerwoud van alternatieve

BEREC publiceerde in oktober van het verslagjaar voor de

tariefplannen voor EU-roaming is ontstaan en Nederland

eerste maal een SMS benchmark snapshot. Deze eerste

neemt hierin een toppositie in. Drie aanbieders rappor-

snapshot maakt de wholesale, off-net sms-tarieven voor

teren gezamenlijk 55 alternatieve EU-roaming-tarief-

het nationaal afleveren van sms-berichten inzichtelijk.

plannen, waarvan er 12 betrekking hebben op bundeltjes

In sommige landen is het sms-tarief afhankelijk van het

spraak, data en sms, andere weer op data-roaming en/

volume. In die situaties is door BEREC het laagste tarief,

of sms. In 2009 kenden Nederlandse aanbieders nog 26

gebaseerd op het hoogste volume, gehanteerd. Slovenië

alternatieve EU-roaming-tariefplannen.

maakt gebruik van bill & keep voor nationaal sms-verkeer, Zwitserland heeft een variant hierop.

Binnen de tariefplannen bestaat weer onderscheid naar post- en prepaid, billing units (minuten, seconden of combinaties daarvan), spraak, data en sms.

Voor enkele landen blijkt het wholesale sms-tarief vertrouwelijk: van Duitsland, Luxemburg, Nederland en Zweden is geen tariefinformatie beschikbaar. Voldoende

Welke van de alternatieve tariefplannen goedkoper,

ruimte voor verbetering van toekomstige snapshots.

gelijk zijn aan of duurder zijn dan de maximum roamingtarieven wordt in deze rapportage niet duidelijk. Sommige

Het gemiddelde, nationale off-net sms aflevertarief van

plannen blijken duurder, andere zijn gelijk aan het EU-

alle in de snapshot betrokken landen is 0,0352 euro, het

maximum en weer andere komen onder dat niveau uit.

gewogen gemiddelde tarief bedraagt 0,0298 euro. Voor sms is BEREC nagegaan hoeveel tariefplannen goed-

Consultatie roaming-regulering

koper of duurder zijn dan of gelijk zijn aan de maximum-

In december 2010 berichtte BTG over een consultatie

tarieven. Van de 65 gerapporteerde sms-tariefplannen

van de Europese Commissie over roaming-regulering. In

blijken er 25 duurder te zijn dan het maximumtarief,

januari van het verslagjaar heeft BTG haar reactie naar

terwijl eenzelfde aantal gelijk is aan het maximumtarief

de commissie gestuurd. Hierin is aangegeven dat BTG

en 15 plannen uitkomen onder het toegestane maximum.

23

Roaming Benchmark Report

daadkrachtig gaat optreden, omschreven als ‘a funda-

BEREC heeft in november 2011 zijn achtste editie van de

mentally new approach’. Waarschijnlijk heeft dit laatste

internationale roaming benchmark gepubliceerd. De

betrekking op de voorgestelde netwerktoegang voor

verschillende door de EC vastgestelde price caps voor

aanbieders uit andere lidstaten ten behoeve van roaming-

wholesale en retail zijn heeft de organisatie nog eens op

diensten, van roaming is dan overigens geen sprake meer.

een rij gezet. Bij vergelijking van de door BEREC gepre-

Er is echter een lichtpuntje in het voorstel te ontdekken:

senteerde cijfers over het eerste halfjaar van 2011 met

In 2015 zou het roaming-tarief voor de EU in de buurt

dezelfde cijfers over het tweede kwartaal 2009, zien we

moeten komen van het nationale tarief in het land van

dat het resultaat van alle reguleringsinspanningen op

herkomst van de simkaart.

retail-niveau mager is. Het gemiddelde spraak-roaming

Rapportage over delen van infrastructuur en spectrum

retail-tarief binnen de EU is nu 0,354 euro, in 2009 was het gemiddelde retail-tarief 0,393 euro. Het gemiddelde tarief van de wholesale minuut tussen verschillende

BEREC en RSPG (Radio Spectrum Policy Group) publiceer-

aanbieders bedraagt nu 0,183 euro.

den in juli een rapport over het delen van infrastructuur en frequentieruimte in mobiele/draadloze netwerken. Het

EC rapporteert over concurrentie op de markt voor roaming

door de Europese Commissie voorgestelde delen van netwerken met aanbieders van mobiele diensten uit andere lidstaten kan daaraan niet vreemd zijn.

In opdracht van de Europese Commissie heeft WIK consult in juli 2011 een rapportage uitgebracht over concurrentie in de Europese roaming-markt. WIK is in feite door

Het delen van mobiele netwerken is niet nieuw. In het

de commissie op pad gestuurd met de vraag of de in 2012

rapport wordt aandacht geschonken aan verschillende

aflopende roaming-regulering moet worden voortgezet,

methoden: passief infrastructuur delen (masten, energie),

en zo ja, op welke wijze. De auteurs komen tot de conclu-

actief infrastructuur delen (netwerkapparatuur, basis-

sie dat de regulering moet worden voortgezet. Daarmee

stations, radionetwerk-controllers), spectrum delen of een

komt er vanaf 2012 een nieuwe periode van geleidelijke

combinatie hiervan. Eerder is al eens uitgerekend wat dat

afbouw van roaming-tarieven. Hoe die regulering er moet

aanbieders oplevert. Volledig een netwerk delen tussen

gaan uitzien laat de rapportage in het midden.

twee partijen zou een theoretische besparing met zich meebrengen van 40 procent op de netwerkkosten van een aanbieder.

Zo nu en dan kunnen we merken dat reacties op consultaties in Brussel worden gelezen. In deze rapportage vinden we een deel van de reactie van BTG terug. Meest belang-

Voor BEREC en RSPG is het van belang om te weten welke

rijk daarin is de suggestie de roaming-tarieven te kop-

invloed het delen van netwerken kan hebben op de mate

pelen aan de nationale tarieven in het land van herkomst

van concurrentie. Duidelijk is dat het dan met infrastruc-

van de simkaart.

tuurconcurrentie is gedaan. Om aan de goede kant van de streep te zitten concluderen de auteurs dat het met

Tariefvoorstel voor roaming bekendgemaakt

de mate van concurrentie twee kanten kan opgaan. In

Na jaren van geleidelijke afbouw van de roaming-tarieven

Nederland kennen wij bijvoorbeeld een (deels) gedeelde

in Europa is de Europese Commissie medio 2011 tot de

constructie voor het delen van onderdelen van een umts-

conclusie gekomen dat het gewenste doel, concurrentie,

netwerk. In de mobiele licentie van de betrokken aanbie-

niet is bereikt. De commissie doet voorkomen dat men nu

ders worden daaraan beperkingen gesteld.

24

Aanbeveling CLI en OI

BEREC en RSPG hebben een veilige oplossing bedacht voor mogelijke beperking van concurrentie; nationale toezicht-

Het Electronic Communications Committee van de CEPT

houders moeten de vraag of en hoe er infrastructuur en

(European Conference of Postal and Telecommunications

spectrum kan worden gedeeld per situatie beoordelen.

Administrations) consulteerde tot eind maart 2011 zijn conceptaanbeveling inzake CLI (calling line identifica-

Bevindingen consultatie marktdefinitie voor business services

tion) en OI (originating identification). De ECC heeft een nieuwe aanbeveling opgesteld om frauduleus handelen

BEREC publiceerde in maart 2011 zijn bevindingen naar

met CLI of OI te bestrijden en het onderdrukken van CLI te

aanleiding van de consultatie Market definition for

voorkomen. De afzendende aanbieder (originating ope-

business services. De internationale gebruikersvereniging

rator) wordt in de aanbeveling verantwoordelijk gehou-

INTUG heeft op deze consultatie gereageerd namens de

den voor correcte CLI- en OI-informatie. Dat met CLI- en

Europese gebruikersverenigingen, waaronder BTG.

OI-informatie creatief of onjuist kan worden omgegaan wordt mede veroorzaakt door het toenemend aantal

De consultatie is gericht op grensoverschrijdende dienst-

interconnecties van ongelijksoortige netwerken (zoals

verlening binnen de EU. Daarover bestaan aan gebruikers-

ip-netwerken).

zijde klachten, waarvan de voornaamste het gebrek aan

Aanbeveling nummering en adressering van M2M

een eenduidige structuur in alle opzichten is. Aanbieders van mobiele diensten hanteren het liefst zo

Het ECC consulteerde tot half maart eveneens een

veel mogelijk lokaal afwijkende voorwaarden, tarieven,

conceptaanbeveling Numbering and addressing of M2M

facturen, rapportages, et cetera. Aanbieders van vaste

communications met het doel nummers voor M2M-

diensten doen hier niet veel voor onder, hoewel daarop nu

toepassingen beschikbaar te krijgen. Het gebruik van

enkele uitzonderingen bestaan.

ip-adressen is voorlopig niet van toepassing in openbare netwerken. De aanbeveling is gebaseerd op E.164 num-

Het heeft er alle schijn van dat enige vooruitgang aan de

mers van maximaal vijftien cijfers. In Nederland is al

zijde van BEREC ontbreekt. De organisatie komt zelf tot

voorzien in E.164 nummers voor M2M communicatie (097

de conclusie dat er op dit onderwerp nog werk te doen is,

reeks). De Nederlandse regeling is vanzelfsprekend in lijn

hetgeen voor de nabije toekomst niet erg bemoedigend

met de aanbeveling van de ECC.

klinkt. Leden die M2M internationaal willen toepassen, moeten

Reactie INTUG op consultatie grensoverschrijdende dienstverlening

rekening houden met ongelijksoortige nummerreeksen in de verschillende landen waar zij actief zijn. De Nederland-

INTUG heeft eind augustus gereageerd op een BEREC-

se regeling is naar de mening van BTG al ontoereikend en

consultatie inzake grensoverschrijdende dienstverlening.

het gebrek aan internationale standaardisatie maakt het

De internationale organisatie heeft geen hoge pet op van

er niet beter op.

grensoverschrijdende dienstverlening. INTUG betoogt dat van concurrentie op dit gebied geen sprake is omdat harmonisatie op het gebied van wet- en regelgeving in de EU ontbreekt en op dit gebied specifieke regelgeving niet bestaat. INTUG pleit voor specifieke regelgeving voor grensoverschrijdende dienstverlening.

25

IV

Activiteiten

BTG themadagen

Bijeenkomsten

Evaluatie

In 2011 zijn verder de volgende BTG-bijeenkomsten

heeft de moeite genomen het evaluatieformulier in te

• • • • •

gehouden:

Een deel van de deelnemers aan de BTG themadagen 2011 vullen. Wij hebben het resultaat van de evaluatie op een rijtje gezet. Wees gerust: het wordt saai. In 2011 werden de sprekers op de eerste dag beoordeeld met een totaal gemiddelde van 7 (in 2009 en 2010 eveneens 7). De sprekers op de tweede dag kwamen ook tot een totaalgemiddelde waardering van 7 (in 2009 en 2010 ook al 7). De individuele scores van de sprekers in 2011 variëren van 6 tot 8 (in 2009 en 2010 eveneens 6 tot 8). Organisatie en locatie behaalden dit jaar beide waarderingen van 8 (gelijk aan 2009 en 2010). Op de verschillende onderdelen werd de volgende, gemiddelde, waardering gegeven: organisatie 8, locatie 8, beeld en geluid: 8. Ook dit jaar zaten de weersomstandigheden mee, niet één commentaar over te warm of te koud. Ook op de stoelen zat het dit jaar wel goed. Ook in 2012 proberen we aan te sluiten bij actuele ontwikkelingen die de belangstelling hebben van het merendeel van de BTG-leden. Suggesties zijn welkom.

26

Combidag 10 maart Avaya-Nortel gebruikersgroep 10 maart Aastra gebruikersgroep 19 mei Combidag 22 september Avaya Nortel gebruikersgroep 22 september

V

Publiciteit

BTG magazine

Op enig moment in de toekomst zullen de aflevertarieven zijn afgebouwd tot nul.

Aan het einde van het verslagjaar heeft Jacob van Kokswijk de redactie verlaten. Eind 2011 is besloten dat de

BTG-website

inhoud van het blad in 2012 de lijn van de drie programma’s binnen BTG gaat volgen: Markt en Spelers, Business

In november 2011 is de belangrijkste functionaliteit van de

& Trends en Mensen & Talent. Er liggen plannen voor

nieuwe website bepaald en in december is begonnen met

een geleidelijke beweging naar online publicatie van het

de daadwerkelijke bouw. De nieuwe website zal functio-

magazine, al dan niet met het gedrukte blad als basis.

naliteit bevatten voor de ondersteuning van projectgroepen, het delen van kennis en uitgebreide functionaliteit

BTG special

waarmee leden onderling kunnen communiceren. De

BTG heeft een samenvatting van de Themadagen 2010

website zal in het eerste kwartaal van 2012 operationeel

uitgebracht als extra magazine. Daarnaast zijn de presen-

worden.

taties via de BTG-website aan deelnemers en geïnteresseerden beschikbaar gesteld.

Geen BTG kwaliteitswijzer 2010

Wegens een gebrek aan respondenten is er in 2011 helaas geen Kwaliteitswijzer uitgebracht.

Bill and Keep, het einde van wholesaleverrekening tussen telecomoperators?

In het verslagjaar is een publicatie uitgebracht over CPNP (calling party network pays) en BaK (bill and keep). CPNP is de methodiek die aanbieders in Europa hanteren voor onderlinge verrekeningen voor het afleveren van verkeer. Naar het oordeel van BTG verdwijnt CPNP met de opkomst van de nieuwe generatie netwerken. Dat laat dus nog geruime tijd op zich wachten. In andere delen van de wereld maken aanbieders gebruik van BaK, er wordt onderling niet verrekend. Gebruikers kunnen met BaK tarieven zelf afspreken met aanbieders en worden niet meer geconfronteerd met tarieven die worden beïnvloed door afspraken tussen aanbieders. Het vast-mobiel tarief is hiervan een goed voorbeeld. Eindelijk concurrentie zonder onderlinge afhankelijkheden waarbij de gebruiker geen partij is. Dat BaK realiteit wordt, is wel zeker. Ook Europese toezichthouders hebben daar belang bij, voor toezichthouders betekent dit een ‘relevante markt’ minder.

27

VI

Gerealiseerd 2010 BATEN Contributies Themadagen Overige omzet

e

e

800.025

Financieel overzicht

Begroting 2011 e

e

750.000

e

e

Begroting 2012 e

769.384

725.000

6.750

0

22.100

10.000

16.425

2.500

16.675

2.000

823.200 LASTEN

Gerealiseerd 2011

e

e

752.500 e

e

808.159 e

e

e

737.000 e

e

Directe kosten Themadagen

23.976

50.000

27.838

40.000

Alv / INTUG

18.009

20.000

17.524

20.000

Publicaties

114.971

80.000

69.610

75.000

415

2.500

0

2.000

Kosten werkgroepen Bijzondere activiteiten

50.000

50.000 207.371

57.126 202.500

50.000 172.098

187.000

Bedrijfskosten Personeelskosten Reis- en verblijfkosten

320.000

320.000

324.250

320.000

30.009

25.000

30.000

25.000

Huisvestingskosten

101.312

85.000

77.909

85.000

Kantoorkosten

105.873

80.000

75.725

75.000

86.213

50.000

78.233

50.000

Adm. / beheer / marketing BTG 2.0

0

50.000

40.964

50.000

643.407

610.000

627.081

605.000

OPERATIONEEL RESULTAAT

-27.578

-60.000

8.980

-55.000

FINANCIËLE BATEN EN LASTEN

15.388

10.000

19.731

10.000

-12.190

-50.000

28.711

-45.000

EXPLOITATIERESULTAAT

28

VII

Gewone leden

• ABN AMRO Bank N.V. • Accor Hospitality Nederland N.V. • Achmea • Aegon Nederland NV • Akzo Nobel Nederland BV • Albert Heijn Company • Algemene Pensioen Groep (APG) • Alliance Healthcare Nederland • Alliander IM & ICT • Allianz Nederland Groep NV • ANWB BV • Arcadis Nederland BV • AS Watson • ASML Netherlands BV • ASR Nederland • Astellas BV • Atos Origin Nederland BV • Avaya Nederland BV • Belastingdienst • Beweging 3.0 • Bilderberg Hotels en Restaurants • C1000 bv • Cargill BV • CATHARINA ZIEKENHUIS • CCV Holland BV • Center Parcs Europe NV • CZ Actief in Gezondheid • Damen Shipyards Group • De Zorggroep

Ledenoverzicht

per 31 december 2011

• Deerns raadgevende ingenieurs bv • Delta Lloyd NV • DELTA NV • DHV BV • Dion B.V. • Dura Vermeer Groep NV • ECT BV • Elsevier BV • Enexis • Equens SE • Erasmus MC • Ericsson Telecommunicatie B.V. • Eriks BV • Ernst & Young • FloraHolland - Aalsmeer • Foot locker Europe • GDF Suez • Gemeente Den Haag, Intern Dienstencentrum

• Gemeente Halderberge • HAL Investments B.V. • Havenbedrijf Rotterdam NV • Heijmans Facilitair Bedrijf BV • Heineken International • Hunter Douglas Europe BV • IBM Nederland BV • Imtech NV • ING • Inter Access B.V. • Isala klinieken • Ivent • Kadaster Concernstaf • KLM Information Services • Koninklijke Ahrend NV • Koninklijke Bam Groep • Korps Landelijke Politie Diensten KLPD • KPMG Holding NV • Lamb Weston Meyer VOF • Lentis • Lidl Nederland Gmbh • Loders Croklaan BV

29

• Luba Groep BV • Macintosh Retail Group NV • Manpower • Martini Ziekenhuis • Maxeda • Mediq • Mexx Europe B.V. voorschoten • Meyn Food Processing Technology B.V. • Miele Nederland BV • Ministerie I & M • Ministerie van Binnenlandse Zaken & Kon.Relaties

• Ministerie van Buitenlandse Zaken • Ministerie van Sociale Zaken & Werkgelegenheid

• Ministerie van Veiligheid en Justitie • MN Services N.V. • Mondial Assistance • Monuta Uitvaartzorg en -verzekeringen

• MSD • Netwerkstad Twente • NH The Netherlands • NIBC Bank NV • NPO • Nutricia Nederland BV • NV Holdingmaatschappij de Telegraaf • NV Nederlandse Gasunie • Oad Groep BV • Océ Nederland BV • Optichains B.V. • Oracle Nederland BV • Ordina • Pels Rijcken& Droogleever Fortuijn • Politie Gelderland-Zuid • Politie Noord en Oost Gelderland • Politie Rotterdam-Rijnmond • PontMeyer N.V. • PostNL • PPG Industries • PriceWaterhouseCoopers

• Prometric III BV • Provincie Gelderland • Rabobank • Regiopolitie Drenthe • Regiopolitie Groningen • sensire • Shell Information Technology International BV

• Siemens Nederland NV • SITA Nederland bv • SNS Reaal • Sociale Verzekeringsbank • St. Antonius Ziekenhuis • St. Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland

• Stichting Evean Groep • Stichting Omring • Stichting Philadelphia Zorg • Strukton Rail • SURFnet BV • Talant Zorg en Ondersteuning • Tata Steel • Technische Universiteit Eindhoven • The Greenery BV • TNO • Triple P Nederland BV • TU Delft • TUI Nederland NV • UMC Groningen • UMC St. Radboud • UMC Utrecht • Universitair Facilitair Bedrijf RUG • Universiteit Leiden • Universiteit Maastricht • Universiteit Twente • Universiteit Utrecht • Universiteit van Tilburg • UPS SCS Nederland BV • USG People • UVIT • UWV Werkbedrijf • Vierstroom

• Visio • Vitens NV • vng • vtsPN • VUmc • Wageningen Universiteit en Researchcentrum

• Zorggroep Noorderbreedte

Buitengewone leden – groot • KPN Groep • T-Mobile Netherlands BV • T-Systems Nederland B.V. • Tele2 Zakelijk • Vodafone

Buitengewone leden – klein

• Aastra Telecommunicatie Nederland B.V. • Alcatel -Lucent • Arvato Services Nederland BV • Atlantic Telecom • Colt Technology Services BV • Dimension Data • EspritXB • Eurofiber Nederland BV • Kender Thijssen • M&I/ Partners • MRV • Mtel BV • Orange Business Services • Schiphol Telematics • Stratix Consulting B.V. • TeleSpectrum • Telindus • Ziggo bv

Geassocieerde leden

• Alpuro Assets B.V. • Apollo Vredestein Banden BV • ASM Europe B.V. • Auditel Telecom en ICT Consultants • BenN

30

• Calvi Business Software • Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis • Compuware BV • DEKRA Claims and Expertise B.V. • ECN • FD Mediagroep • Gemeente Amersfoort • Gemeente Amsterdam Dienst ICT • Gemeente Groningen • Gemeente Zaanstad • Hanzehogeschool • Hogeschool Utrecht • Hoofdproductschap Akkerbouw • InfoPact Netwerkdiensten BV • Infotheek ICT Diensten • Nat. Lucht- en Ruimtevaart Laboratorium NLR

• Nederlands Loodswezen BV • NIVO Network Architects • NKI-AVL

(Het Nederlands Kanker Instituut)

• Panalpina World Transport BV • Panteia b.v. • Postillion Hotels BV • Provincie Limburg • Provincie Noord Brabant • RDZ Netherlands B.V. • Remeha N.V. • RTL Nederland BV • Star-MDC • Stichting De Hartekamp Groep • Strict BV • TBI Holdings B.V. • Tennet TSO bv • Thetford • Verenigde bedrijven Van der Valk + De Groot bv

• Vermeerplein Groep • VieCuri Medisch Centrum voor Noord-Limburg

BTG • Heidestein 7 • 3971 ND Driebergen T 088-353 22 00 • F 088-353 22 17 • I btg.org