bso Geachte leden,

Aan de leden van de commissie Vergadering d.d. Casenummer Notitienummer

Commissienotitie Welzijn 9 juni 2009 AB09.00502 CN2009.030


Kennisnemen inventarisatie kinderopvang/BSO 2009

Gemeente Bussum

Brinklaan 35 Postbus 6000 1400 HA Bussum




Telefoon: 035 69 28 888 Fax: 035 69 28 500 Website: www.bussum.nl E-mail: [email protected]

Geachte leden,

0. SAMENVATTING Bij de inwerkingtreding van de Wet Kinderopvang in 2005 heeft de rijksoverheid de verwachting uitgesproken dat gemeenten een stimulerende rol vervullen voor het ondernemersklimaat van kindercentra. In deze notitie is de vraag naar kinderopvang en de beschikbare capaciteit geïnventariseerd, voor de gemeenten Bussum en Naarden. Conclusie is dat het aantal kindplaatsen de afgelopen jaren hard is gestegen maar dat de vraag harder stijgt dan de uitbreiding van het aanbod. Er blijven dus wachtlijsten bestaan. Een stimulerende opstelling vanuit de gemeente blijft de komende jaren noodzakelijk.

1. INLEIDING In 2007 is in uw commissie een commissienotitie besproken over de kinderopvangcapaciteit in Bussum en Naarden (CN2007-015). Dit was mede naar aanleiding van het raadsvoorstel ‘Brede School’ en de resultaatverplichting voor het basisonderwijs om Buitenschoolse opvang (BSO) aan te bieden. In het Integraal Huisvestings Plan (IHP), vastgesteld in december 2008, is geadviseerd om de ruimtelijke behoefte voor de BSO gezamenlijk met Naarden in kaart te brengen. De vervolgstap is een ruimtelijke vertaling te maken voor de BSO. In deze commissienotitie informeren wij u over de capaciteit (huidig en gewenst) in de kinderopvang in Bussum en Naarden. Dit betreft een inventarisatie onder de houders van de kindercentra. Onder kindercentra worden kinderopvang 0-4 jaar en buitenschoolse opvang 4-12 jaar of tot 16 jaar (BSO) verstaan. De ruimtelijke vertaalslag is een vervolgstap op deze commissienotitie.

2. ONTWIKKELINGEN IN DE KINDEROPVANG 2.1 Wet kinderopvang In 2005 is de Wet kinderopvang (Wk) ingevoerd met als hoofddoel de arbeidsmarktparticipatie van met name vrouwen bevorderen. Deze Wet kinderopvang beschrijft drie gemeentelijke taken: a. Het bijhouden van een register van de kindercentra in de gemeente; b. het uitvoeren van toezicht en het handhaven van kwaliteit van de kinderopvang; c. het financieren van een tegemoetkoming in de opvangkosten voor zogenaamde doelgroepouders. 1

Inlichtingen bij M. van Bokhorst (SLZ) Doorkiesnummer 035-6928752

In de gemeente Bussum is het gemeentelijk register kinderopvang openbaar en te raadplegen op de gemeentelijke site. Het aanmelden van nieuwe locaties, uitbreidingen, of andere wijzigingen wordt bijgehouden. Op basis van inspectierapporten, opgesteld door de toezichthouder GGD, vindt overleg plaats tussen GGD en gemeente. Ook wordt op regionaal niveau overleg gevoerd, aangezien de GGD voor meerdere gemeenten in de regio werkt. De tegemoetkoming in opvangkosten voor doelgroepouders is vastgelegd in de Verordening kinderopvang gemeente Bussum. Deze regeling wordt uitgevoerd door de afdeling Sociale Zaken. Bij de invoering van de Wet kinderopvang in 2005 heeft de minister twee verwachtingen neergelegd bij gemeenten. De eerste verwachting is dat zij een stimulerende rol vervullen voor het ondernemersklimaat van kindercentra. Gemeente Bussum geeft onder andere vorm aan deze verwachting door gemeentelijke eigendommen te verhuren aan kindercentra tegen een kostendekkende huur en door ruimte voor kinderopvang te creëren in bestemmingsplannen. Een recent voorbeeld is de voorgenomen uitbreiding van de capaciteit bij ’t Mouwtje van de Stichting Kinderopvang Bussum, Naarden, Muiden, Muidenberg (SKBNM) aan de Huizerweg 49d. De tweede ministeriele verwachting is dat gemeenten kinderopvangorganisaties stimuleren een rol te spelen in het integraal lokaal jeugdbeleid. De harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzalen (inclusief voor- en vroegschoolse educatie (VVE)) en de samenwerking in de Brede School zijn voorbeelden van de Bussumse invulling van deze verwachting. 2.2 Landelijke ontwikkelingen Sinds de invoering van de Wet kinderopvang zijn diverse landelijke ontwikkelingen te zien. Het Centraal Bureau voor de Statistieken (CBS) doet onderzoek naar deze ontwikkelingen. Hieronder volgt een opsomming van landelijke ontwikkelingen uit het vierde kwartaal landelijke monitor 1 kinderopvang 2008 : - Het aantal kinderen dat gebruik maakt van formele kinderopvang is gestegen van 490 duizend in 2006 naar 625 duizend in 2007. Deze sterke stijging komt onder andere door de sterke stijging van gastouderbureaus van 70 duizend in 2006 naar 140 duizend in 2007. - De voornaamste vorm van kinderopvang is informele kinderopvang. - In 2007 maakten acht op de tien eenoudergezinnen die zorg en werk willen combineren gebruik van kinderopvang. Eenoudergezinnen maken vaker gebruik van formele kinderopvang dan twee oudergezinnen (respectievelijk 27% en 17%). - Gezinnen met een hoogopgeleide moeder maken relatief vaak gebruik van de formele kinderopvang. Voor een kwart van deze gezinnen was dat in 2007 de voornaamste vorm van opvang. Als gezinnen met een middelbaar opgeleide moeder gebruik maken van opvang dan is dat voornamelijk de onbetaalde opvang door familie, vrienden en buren. Twee landelijke ontwikkelingen komen voort uit wetgeving; - de resultaatverplichting voor het basisonderwijs om buitenschoolse opvang aan te bieden aan ouders van 7.30 tot 18.30 uur. Dit is een uitwerking van de motie Van Aarten-Bos van 22 september 2005. Deze resultaatverplichting is

1

http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/publicaties/artikelen/archief/2009/2009k42008-jeugdmonitor-art.htm

2

in de Wet op het Primair Onderwijs (artikel 45 lid 2 WPO) vastgelegd. De scholen zijn vrij om invulling te geven aan deze verplichting. - de verandering van het aanbod op de BSO. Veel houders van BSO bieden een combinatie aanbod aan van sport, muziek, dans of andere culturele activiteiten. Dit is mede een gevolg van de combinatiefuncties en meer multifunctioneel gebruik van ruimten. 2.3 Ontwikkelingen in Bussum Het aantal kinderen dat gebruik maakt van formele kinderopvang is sterk gestegen, blijkt uit de landelijke cijfers van het CBS. Uit de bevolkingsprognose en leerlingenprognoses in Bussum blijkt dat de totale groep kinderen in de leeftijd voor kinderopvang/BSO in de toekomst afneemt. De conclusie dat hierdoor de behoefte aan kinderopvang ook daalt is niet gerechtvaardigd. Andere lokale en landelijke ontwikkelingen zorgen voor een grotere behoefte aan kinderopvang, waardoor van die groep kinderen een hoger percentage van kinderopvang/BSO gebruik zal gaan maken. Het aantal eenoudergezinnen in Bussum stijgt. In 2003 had Bussum 765 eenoudergezinnen. In 2008 is dit aantal opgelopen tot 796. Met de demografische ontwikkeling naar meer kleinere huishoudens is de verwachting dat het aantal eenoudergezinnen ook in de toekomst zal stijgen. Hierdoor zal de behoefte aan kinderopvang/BSO in formele of informele zin alleen maar toenemen. Uit de landelijke ontwikkelingen blijkt het opleidingsniveau van ouders van invloed te zijn op de behoefte aan kinderopvang/BSO. Een hogere opleiding leidt tot meer uren werken per week en daardoor neemt de behoefte aan kinderopvang toe. Het opleidingsniveau is in de afgelopen jaren toegenomen. In 2002 hebben 2,3 miljoen mensen een HBO- of hogere opleiding afgerond. In 2005 is dit gestegen naar 2,7 miljoen. Op basis van deze gegevens is de verwachting dat het opleidingsniveau gehandhaafd blijft of nog verder zal toenemen. Met name vrouwen gaan hierdoor meer werken. Dit heeft als gevolg dat de behoefte aan kinderopvang zal toenemen. In Bussum woont een relatief grote groep inwoners met een hoog opleidingsniveau De resultaatverplichting van het basisonderwijs om BSO aan te bieden is door de Bussumse onderwijsinstellingen ingevuld via het makelaarsmodel. Hiervoor hebben zij convenanten gesloten met verschillende houders van kindercentra. Bij de beschrijving van de landelijke ontwikkeling is het veranderen van het aanbod op de BSO als één van de ontwikkelingen benoemd. Ook in Bussum is deze ontwikkeling te zien. SKBNM start met een sport-BSO in Bussum en één in Naarden. De Koningskinderen locatie Sterrendaalders biedt in het gebouw van ‘Studio Concordia’ een combinatie van activiteiten aan op het gebied van muziek, dans en theaterlessen met BSO. Naast de combinatie van onderwijs en kinderopvang dicht bij elkaar, zoals benoemd in het raadsprogramma 2006-2010, ontstaat dus een nieuwe combinatievorm waarbij kinderopvang wordt gekoppeld aan sport of cultuur. In de Brede School is een combinatie met zowel onderwijs als andere activiteiten (theater, verlengde schooldag) mogelijk.

3

3 INVENTARISATIE KINDEROPVANG Vanuit de gemeentelijke taak om het register kinderopvang bij te houden, wordt regelmatig een inventarisatie uitgevoerd onder houders van kindercentra. De voorlaatste inventarisatie is uitgevoerd in september 2008. In april 2009 zijn alle houders van kindercentra opnieuw verzocht mee te werken aan deze inventarisatie om hun kindplaatsen en wachtlijsten door te geven. 3.1 Inventarisatie Bussum De gegevens van de inventarisatie uit 2007 worden vergeleken met de recente gegevens opgevraagd in april 2009. Bussum - kinderdagverblijven 0-4 jaar aantal kindplaatsen 2007 91 92 6 34 0 23 54 0 62 362

Kinderdagverblijven t Mouwtje de Bommelburcht Casa dei Bambini Koning Lijsterbaard Sterrendaalders Kinderopvang Mylavanni Kinderopvang Philippo Kinderopvang Philippa Kindergarden Bussum Totaal

2

2009 92 92 6 39 123 23 55 24 62 516

Bussum - Buitenschoolse opvang 4-12 jaar aantal kindplaatsen² 2007 2009 120 140 20 20 100 130 0 20

Buitenschoolse opvang t Mouwtje de Bommelburcht de Talamander BSO de Zonnebloem BSO 't Spiegeltje Koning Lijsterbaard Sterrendaalders Mylavanni PhilippO PhilippA De Studio Totaal

2

0 0 0 0 27 51 0 318

Twee kinderen kunnen gebruik maken van één kindplaats. 4

40 35 100 5 0 48 20 558

Bussum - buitenschoolse opvang 10,5 - 16 jaar Aantal kindplaatsen Buitenschoolse opvang Tienercentrum

2007 60

2009 60

Gastouderbureaus 0-12 jaar koppelingen Gastouderbureaus 2007 2009 Gastouderbureau SKBNM * 53 Gastouderbureau "Sparkling Stars" * 1 * Aantal koppelingen (tussen kind en gastouder) van 2007 is onbekend. Geografische indeling naar wijk in Bussum: Aantal kindplaatsen Indeling per wijk KDV BSO Engh 85 25 Spiegel 241 243 Centrum 98 210 Bredius 92 140 De gastouderbureaus zijn niet meegenomen in de indeling per wijk. Gastouders die aangesloten zijn bij een gastouderbureau kunnen in andere wijken of plaatsen zijn gevestigd. 3.2 Wachtlijsten Bussum De houders van de kindercentra houden wachtlijsten bij. Het beleid op het aanhouden van wachtlijsten wisselt per ondernemer. Eén van de ondernemers heeft aangegeven alleen een kind op een wachtlijst te zetten als het kind binnen 6 maanden kan worden geplaatst. Alle houders van de kindercentra hebben het aantal kinderen op de wachtlijst kenbaar gemaakt. Wegens bedrijfsvertrouwelijke informatie kan het aantal kinderen dat op de wachtlijst staat per locatie of per wijk niet worden weergegeven. Ouders kunnen zich bij meerdere houders van kindercentra inschrijven. Het is dan ook redelijk om te verwachten dat een bepaalde vervuiling op treedt in deze wachtlijsten. SKBNM, één van de grootste ondernemers op het gebied van kinderopvang in Bussum, gaat uit van een vervuilingspercentage van 50%. Onderstaande tabel geeft de wachtlijst per vorm van kinderopvang weer. In de laatste kolom is ook weergegeven wat de wachtlijst is als rekening wordt gehouden met 50% vervuiling: Wachtlijst

Aantal kinderen

Kinderopvang 0-4 jaar Buitenschoolse opvang 4-12 jaar Gastouderbureaus

654 760 15

Correctie 50% vervuiling 327 380 7

Twee kinderen kunnen gebruik maken van één kindplaats. Dat betekent voor de kinderopvang dat de behoefte met minimaal 164 kindplaatsen moet worden uitgebreid. De BSO moet uitgebreid worden met minimaal 190 kindplaatsen om aan de behoefte te voldoen.

5

Deze behoefte uitgedrukt in uit te breiden kindplaatsen is gebaseerd op wachtlijsten van de houders van kindercentra. Naar verwachting is de behoefte aan kinderopvang, buitenschoolse opvang of gastouders groter. Niet alle ouders met een hulpvraag melden zich bij een kindercentrum. 3.3 Uitbreiding capaciteit kindercentra in Bussum Verschillende houders van kindercentra hebben aangegeven de komende jaren te willen uitbreiden. Hieronder volgt een opsomming welke locaties naar verwachting gaan uitbreiden: BSO Wipperoen SKBNM heeft plannen ontwikkeld om op deze locatie een nieuw gebouw ten behoeve van peuterspeelzaalwerk neer te zetten als vervanging voor een tweetal oude gebouwen. Op termijn zou er in dit gebouw een BSOvoorziening kunnen worden opgezet. In het nieuwe bestemmingsplan Bredius is hiertoe de mogelijkheid opgenomen. De omwonenden hebben bezwaar gemaakt tegen deze plannen. Een beroepsprocedure bij de Raad van State is onlangs opgestart. De verwachte vertraging is minimaal 1 jaar. Vrije School Michael Bij de nieuwbouw van de Vrije School Michael worden twee lokalen voor buitenschoolse opvang en één lokaal voor peuterspeelzaal gerealiseerd. Dit betekent een uitbreiding met 40 kindplaatsen BSO. Verwachte oplevering is najaar 2010. Julianaschool – Kwartellaan Bij de gedeeltelijke herbouw en uitbreiding van de Julianaschool locatie Kwartellaan worden ook drie groepsruimtes ingericht: één peuterspeelzaal en twee groepen voor BSO. Ook hier kunnen 40 kindplaatsen worden gerealiseerd. De verwachte oplevering is najaar 2010. Dislocatie Emmaschool – Michiel de Ruyter Voordat de Michiel de Ruyter voor kinderopvang gebruikt zal worden, wordt deze locatie tijdelijk gebruikt als tijdelijke opvang voor de leerlingen van de Vrije School Michael. Na oplevering van de Vrije School Michael eind 2010 of begin 2011 kan deze locatie worden ingezet voor kinderopvang. BSO ’t Honk SKBNM is vanuit de Talamander aan de Talmalaan gestart met de sportBSO. Deze wordt uiteindelijk gevestigd in de kantine van DOC aan de Voormeulenweg. Deze sport-BSO zal plaats bieden aan 30 tot 40 kindplaatsen aan kinderen in de leeftijd van 7 tot 11 jaar. BSO De Zonnebloem De BSO De Zonnenbloem is op dit moment gevestigd op de noodlocatie aan de Zanderijweg. Met de verhuizing naar de Brede School na de zomervakantie 2009 wordt het aantal kindplaatsen vergroot van 20 naar 40. Mylavanni Kinderdagverblijf Mylavanni heeft aangegeven de kinderopvang 0-4 jaar uit te breiden en de BSO af te bouwen. De vijf kinderen, die op dit moment gebruik maken van de BSO, blijven tot en met december 2009. De uitbreiding van het kinderdagverblijf betreft een stijging van 23 naar 33 kindplaatsen. Verwachte ingangsdatum is na zomer 2009.

6

De Puntmuts De Wipneusgroep is gevestigd in Huizen en heeft in maart 2009 BSO De Studio geopend aan de Iepenlaan. Deze BSO wordt in juni omgebouwd tot kinderdagverblijf en wordt De Puntmuts genoemd. Deze locatie biedt ruimte aan 16 kindplaatsen. De werving voor dit nieuwe kinderdagverblijf is reeds gestart. ’t Mouwtje De locatie aan de Huizerweg wordt uitgebreid met twee huiskamers en hiermee worden 40 kindplaatsen op de BSO gerealiseerd. In het najaar zal het nieuwe gebouw naar verwachting worden opgeleverd. Tienercentrum Het Tienercentrum aan de Herenstraat is recent verbouwd. Het huidige aantal kindplaatsen is 60. Door deze verbouwing is het mogelijk om het aantal kindplaatsen op termijn uit te breiden naar 90. Uit bovenstaande gegevens is te concluderen dat de komende jaren de kinderdagverblijven met 26 kindplaatsen worden uitgebreid. Het aantal kindplaatsen voor de BSO wordt uitgebreid met 170 kindplaatsen. Hierbij moet wel de aantekening gemaakt worden dat een aantal houders van kindercentra hebben gekozen om te stoppen met BSO waardoor het werkelijk aantal groei aan kindplaatsen in de BSO ongeveer 145 is. In deze berekening is de uitbreiding van BSO Wipperoen en dislocatie Emmaschool Michiel de Ruyter niet meegenomen

7

4 INVENTARISATIE SITUATIE NAARDEN Het aantal kindplaatsen in Naarden is in 2007 in de commissienotitie niet benoemd. Hierdoor is het niet mogelijk om een vergelijking te maken van de situatie in 2007 en 2009. In onderstaande tabellen zijn het aantal kindplaatsen te zien van kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang in 2009. Naarden - kinderdagverblijf 0-4 jaar Aantal kindplaatsen 2009 24 36 37 64 52 64 48 325

Kinderdagverblijf KDV/NSO De Meerpaal KDV De Woelwaters KDV De Kikkerkoning KDV De Sneeuwkoningin KDV Kindercentrum 't Klokhuis KDV Kindercentrum 't Rupsje KDV/NSO KinderVilla BV Totaal Naarden - buitenschoolse opvang 4-12 jaar

Aantal kindplaatsen 2009 80 40 60 30 17 227

Buitenschoolse opvang KDV/NSO De Meerpaal NSO De Toverhoed KDV De Sneeuwkoningin NSO De Planeet KDV/NSO KinderVilla BV Totaal

In Naarden is geen gastouderbureau geregistreerd in het gemeentelijk register. Overigens is het wel mogelijk dat gastouders werkzaam zijn, maar deze zijn niet gekoppeld aan een gastouderbureau dat gevestigd is in de gemeente Naarden. 4.2 Wachtlijsten Naarden Bij de inventarisatie van het aantal kindplaatsen is ook in Naarden gevraagd naar de wachtlijsten. Hetzelfde vervuilingspercentage van 50% is ook voor Naarden aangehouden. Wachtlijst

Aantal kinderen 166 169

Kinderopvang 0-4 jaar Buitenschoolse opvang 4-12 jaar

8

50% vervuiling 83 85

4.3 Uitbreiding capaciteit kindercentra De SKBNM heeft aangegeven uitbreidingsplannen te hebben in Naarden voor: - BSO Het Clubhuis, met ingang van 15 juni worden 30 kindplaatsen gerealiseerd. - Het Hobbelpaard, betreft halve dagopvang, met ingang van 16 augustus worden 14 kindplaatsen gerealiseerd voor kinderen in de leeftijd van 2 tot 4 jaar. - De Bolderwagen, betreft halve dagopvang, met ingang van 16 augustus worden 14 kindplaatsen gerealiseerd voor kinderen in de leeftijd van 2 tot 4 jaar. - De Rakkertjes, betreft halve dagopvang, met ingang van 16 augustus worden 14 kindplaatsen gerealiseerd voor kinderen in de leeftijd van 2 tot 4 jaar. Bovenstaande uitbreidingsplannen zorgen voor 42 meer kindplaatsen op een kinderdagverblijf. Hierdoor kunnen 84 kinderen meer gebruik maken van kinderopvang. Het aantal kindplaatsen in de BSO neemt toe met 30 kindplaatsen, geschikt voor 60 kinderen. De uitbreidingsplannen zijn ontoereikend om de wachtlijsten in de kinderopvang weg te werken. In Bussum is de verwachting dat de behoefte groter is dan de vraag die blijkt uit de wachtlijsten. Ook voor Naarden geldt deze redenering, mede gebaseerd op de landelijke ontwikkelingen. 5 CONCLUSIES In onderstaande tabel is de totale behoefte aan kinderopvang aangegeven. Hierbij is uitgegaan van de minimale behoefte; de vraag vanuit de huidige wachtlijsten gecorrigeerd met 50% voor vervuiling. Hierbij is geen rekening gehouden met ouders die wel behoefte hebben aan kinderopvang, maar niet op een wachtlijst staan. Ook is nog geen rekening gehouden met een stijging van de vraag naar kinderopvang. De tendens sinds 2007 is dat het aantal kindplaatsen snel stijgt maar dat de vraag naar kinderopvang sneller stijgt dan het aanbod uitbreidt. Hierdoor blijven de wachtlijsten groeien. Gezien de hierboven beschreven ontwikkelingen is de verwachting dat deze trend voorlopig doorzet.

Bestaande kindplaatsen

Minimaal benodigde Geplande extra uitbreidingen* kindplaatsen

Bussum Kinderopvang 0-4 jaar 516 26 Buitenschoolse opvang 4-12 jaar 558 145 Tieneropvang 60 30 Gastouderbureaus 54 0 Naarden Kinderopvang 0-4 jaar 325 42 Buitenschoolse opvang 4-12 jaar 227 30 * exclusief BSO Wipperoen en M. de Ruyterschool.

9

Min. benodigde extra kindplts. na uitbreiding

164

138

190 0 7

45 0 7

42

0

43

13

Duidelijk is dat er nog steeds behoefte is aan een stimulerende rol vanuit de gemeente ten aanzien van het ondernemersklimaat van kindercentra, zoals deze door de rijksoverheid werd gevraagd bij de inwerkingtreding van de Wet kinderopvang. 4. VOORSTEL / VERZOEK U wordt gevraagd kennis te nemen van de inventarisatie kinderopvang.

Burgemeester en wethouders van Bussum, de secretaris, de burgemeester,

Mw. mr. M. Plantinga

drs. M. Schoenmaker

10