Brussel en Den Haag Interview: Wolter Lemstra ziet SG ers rijp voor ministerraad pagina 20

Gesprek: Ambtenaar van de toekomst Pagina 34 hét magazine voor de overheid 7 november 2008 nr

18

vierde jaargang |

www.pm.nl

Moeizaam laveren tussen

Brussel en

Den Haag

Interview: Wolter Lemstra ziet SG’ers rijp voor ministerraad pagina 20

Is de toekomst aan de staatsbank? pagina 23

De lange weg van de Waterschappen pagina 14

Ellen Maat (VWS): ‘EPD vergt cultuuromslag’ pagina 27

Veel ambitie, weinig tijd? Volg HBO Rechten bij LOI Hogeschool Wil je op hoger niveau werken in de juridische praktijk, maar heb je ook een baan en een druk sociaal leven? Kies dan voor HBO Rechten van LOI Hogeschool. Je hoeft niet naar college maar bepaalt zelf waar en wanneer je studeert. Met professionele begeleiding via internet. Zo zorgt LOI Hogeschool ervoor dat je opleiding in je leven past.

• NVAO-geaccrediteerd, dus internationaal erkend • Zeer praktijkgericht, biedt uitstekend arbeidsperspectief • Examentrainingsdagen zonder extra kosten • Na afloop mag je de titel Bachelor of Laws voeren • In drie jaar een erkend bachelordiploma op zak

Vraag vandaag nog de gratis studiegids aan op www.loihogeschool.nl/gids

Kies uit ruim 50 erkende HBO-opleidingen. Gerelateerd aan HBO Rechten zijn o.a. HBO-Bachelor: HBO Fiscale economie, HEAO Management, Economie en Recht. HBO-niveau: Belastingconsulent, Inleiding Recht, Juridisch adviseur A en B, Juridische vaardigheden, Mediation. Post-Bachelor: Belastingadviseur

www.loihogeschool.nl

(071) 545 1234

PM nummer 18

inhoud

7 november 2008

16

Met één been in Europa Ambtenaren bouwen bruggen tussen Brussel en Den Haag

20



8

‘SG’s moeten aanschuiven bij de ministerraad’ Revolutionair proefschrift van oud-SG Wolter Lemstra

23

Toekomst aan de staatsbanken?



Nationalisatie Fortis verzet bakens financiële wereld

39

Beau Monde neemt afscheid van Jeroen Sprenger

Nieuws 8 t/m 14

8 10 11 13 14

SG Ed Kroonenburg wil meer interdepartementaal werken RDW botst met Europese Commissie om EUCARIS Kabinet gaat voor de Amsterdamse Gay Games Boek Frans Nauta bedreigt Innovatieplatform Waterschappen in ontwikkelingshulp

Spelers 30 t/m 34

28

27 28 30 31 32

Ellen Maat (VWS): ‘ Werken met EPD vergt cultuuromslag’ Dirk-Jan de Bruijn (Justitie) over de veranderingsslag Olav Welling dubbelt op Vrom CAOP-congres over herziening ambtelijke status Peter Kievoet (van OCW naar LNV) is ‘politicus’ aan de zijlijn

Meningen

9 29

Column Guikje Roethof: Buitenspel Column Ruben Maes: Uniform

Service

39

33 36

Agenda en evenementen

34

Rondetafelgesprek: ‘Het moet weer duidelijk worden wat het vak van ambtenaar inhoudt’



Et cetera

Cover: Rob Jongbloed en Welmer Keesmaat 7 november 2008 PM

3

lopende zaken Algemene Zaken Tsjechië • Vrijdag 7 november is premier Balkenende in Parijs voor de Europese Raad, die bijeenkomt ter voorbereiding van de financiële top later deze maand in Washington. Zaterdag is hij aanwezig op het CDA-partijcongres in Utrecht. Maandag 10 november spreekt de premier het MKB-congres toe. Dinsdag 11 november is hij in de Eerste Kamer voor het debat over de Wet financieel statuut van het Koninklijk Huis. Eind van die week brengt de premier een bezoek aan Tsjechië (EU-voorzitter vanaf 1 januari 2009) en Slowakije.

over de modernisering van de ontwikkelingssamenwerking. Op 10 en 11 november woont hij in Brussel de Razeb bij en een dag later ontvangt Koenders in Nieuwspoort het World Population Report. Op 19 november heeft hij een AO over Afghanistan.

Financiën

BZK Alchohol • Dinsdag 11 november heeft minister Ter Horst een duo-interview met de minister van Justitie Hirsch Ballin, ter gelegenheid van het project Veiligheid begint bij voorkomen. Woensdag 12 november spreekt de minister op het internationale congres van de Raad van Europa over de grondrechten in een multiculturele samenleving. Later op die dag bezoekt Ter Horst het Reinier de Graaf Ziekenhuis in Delft om te praten over het alcoholprobleem onder jonge kinderen. Donderdag 13 november houdt ze in het Kurhaus een openingstoespraak voor het diversiteitcongres Diversiteit? Gewoon doen! Op woensdag 19 november neemt de minister in Soesterberg de eerste editie van het vrouwenmagazine LOF in ontvangst.

Benchmarking • Staatssecretaris Ank Bijleveld opent op 20 november in Amersfoort de slotbijeenkomst Benchmarking Publiekszaken.

Buitenlandse Zaken Begroting • Op 10 november bezoekt minister Verhagen in Brussel de Razeb en op 11 november wordt hij in de Tweede Kamer verwacht voor een AO over de Navo. Op 12 en 13 behandelt de Kamer de begroting van Buitenlandse Zaken. Op 21 november geeft hij een speech voor Plan Nederland. Alumnivereniging • Minister Koenders verzorgt zaterdag 8 november een lezing voor de alumnivereniging van Politicologie van de Universiteit van Amsterdam

4

PM 7 november 2008

­ uickenborne. Op donderdag 20 novemQ ber verzorgt hij de openingsspeech op het economisch congres in Amsterdam.

Defensie Noorwegen • Op 11 en 12 november gaat staatssecretaris De Vries op werkbezoek bij de F16-wapeninspecteursopleiding in Noorwegen. Op 13 november geven beide bewindslieden van Defensie een gastles in het kader van de Dag van respect. Minister Van Middelkoop zal dat doen op een basisschool in Berkel en Rodenrijs, de staatssecretaris in Den Haag. Afghanistan • Op 19 november neemt de Kamer de missie in Afghanistan onder de loep. De minister zal daarbij aanwezig zijn. Staatssecretaris De Vries bezoekt in de week van 18 november een marinebeurs in Indonesië.

Economische Zaken Indonesië • Minister Van der Hoeven brengt van 9 tot en met 13 november een bezoek aan Indonesië, waar ze vice-president Kalla ontmoet. Na de ministerraad op vrijdag 14 november neemt ze het boekje Zo werden wij rijk van Thomas Lepeltak, over self-made Nederlandse ondernemers, in ontvangst in Sociëteit de Witte. Op 17 november heeft de minister overleg over het Energierapport in Tweede Kamer en op 20 november opent zij de Betondag in De Doelen in Rotterdam. Telecomwet • Staatssecretaris Heemskerk houdt op 10 november een speech op het infrastructuur-congres in De Doelen. Een dag later gaat hij in debat met de Eerste Kamer over een wijziging van de ­Telecomwet. Op 12 november houdt hij een speech bij het ondernemersontbijt in het Haagse zalencentrum Opera. Donderdag de 13e spreekt de staatssecretaris een op het ITO-congres. Na een werkbezoek met minister Vogelaar in Rotterdam ontvangt Heemskerk op 17 november zijn Belgische ambtsgenoot van Ondernemen en Vereenvoudigen Vincent van

Mansholtlezing • Wouter Bos gaat maandag 10 november op werkbezoek naar Amsterdam. Op dinsdag 11 november heeft hij een AO over de Voortgangsbrief voorkomen overkreditering en schulden. Op woensdag 12 november 2008 houdt hij de Sicco Mansholtlezing in Den Haag. Op 15 november speecht hij op de Europadag van de PvdA in Groningen. Tax director • Staatssecretaris De Jager gaat vrijdag 7 november de tweede ronde in van het wetgevingsoverleg over het belastingplan. Op maandag 10 november is hij in Nieuwspoort om een rapport over belastingstelsels van PricewaterhouseCoopers in ontvangst te nemen. De staatssecretaris gaat daarna naar het lustrumcongres van de fiscale studentenvereniging Christiaanse-Taxateurs en naar de Jonge Orde van Belastingadviseurs. Op dinsdag 11 november praat hij over belastingheffing op de Trans-Atlantic Conference in Amsterdam. Donderdag 13 november is er een AO over de BTW van medische diensten. Op donderdag 20 november neemt hij een boek in ontvangst van Ernst & Young over de wereld van de tax director in de raad van commissarissen.

Justitie Mensenhandel • Minister Hirsch Ballin heeft woensdag 12 november een AO over mensenhandel. Donderdag 13 november geeft hij in het kader van de Dag van respect een gastles aan een basisschool in Leiden. Diezelfde dag volgt een AO over adoptie. Vrijdag 14 november is de minister aanwezig bij een congres van het Instituut voor Ondernemingsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen.

lopende zaken Migratiebeleid • Staatssecretaris Albayrak heeft dinsdag 11 november een AO over de modernisering van het migratiebeleid. Woensdag 12 november gaat ze op werkbezoek naar de Penitentiaire Inrichting van Zwolle. Net als de minister geeft ook de staatssecretaris een gastles op de Dag van respect.

november reikt ze in Harderwijk een prijs uit aan de conciërge van het jaar 2008.

LNV CDA-najaarscongres • Minister Gerda Verburg neemt zaterdag 8 november deel aan het najaarscongres van het CDA in Utrecht. Vooraf brengt ze een bezoek aan Vleuten in het kader van de waterschapsverkiezingen aan Vleuten. Maandag 10 november is ze bij de Dag van de toekomst in Arnhem, ’s avonds spreekt ze in Putten over waterschapsverkiezingen. Supershopper • In Zoetermeer lanceert de minister dinsdag 11 november de computergame Supershopper, bedoeld om kinderen inzicht te geven in voedselkwaliteit. Woensdag 12 november neemt ze in Wassenaar het rapport van de Taskforce Financiering Landschap in ontvangst. Ter voorbereiding op de Landbouw- en Visserijraad is er donderdag 13 november een AO in de Tweede Kamer. Vrijdag de 14e ondertekent de minister de intentieverklaring Lekker Utregs, over voedingskwaliteit. Op 18 en 19 november neemt Verburg in Brussel deel aan de Landbouwraad.

Taalbeleid • Staatssecretaris Dijksma is op maandag 10 november aanwezig bij een pilot van het taalbeleid onderwijsachterstanden in Utrecht. Woensdag 12 november woont ze een conferentie over techniek en elementen bij in Nieuwegein. Deze dag is georganiseerd door VONK, een vereniging van en door leerkrachten, die techniek een volwaardige plaats in het basis- en speciaal onderwijs wil geven.

SZW Technici • Minister Donner opent op maandag 10 november het nieuwe gebouw van de Christelijke praktijkschool De Bolster. Op 12 november gaat Donner naar het jaarcongres van de FME, de vereniging van ondernemers in de technologische industriële sector. Op 19 november opent hij een bijeenkomst van Senioren Plaza bij het Rotterdamse adviesbureau Phoenix.

Vrom Begroting • Als minister Cramer op 13 november terug is uit China, wachten haar een wetgevingsoverleg over de begroting en een chatsessie over energiebesparing. Op 18 en 19 november wordt de begroting van Vrom besproken in de Tweede Kamer. Vrijdag de 21e woont Cramer de opening van het Nationaal Muziekkwartier in Enschede bij. Integratie • Minister Vogelaar bezoekt van 9 november tot en met de 13e de Nederlandse Antillen. Op maandag 17 november staan de Rotterdamse wijken Oud-Zuid en Vreewijk op het programma, de week daarna de Haagse Stationsbuurt.

VWS

OCW Leermeester • Minister Plasterk woont op maandag 10 november de opening van een fototentoonstelling van het KNAW bij. Diezelfde dag neemt hij het advies van het Sirius Programma in ontvangst. Dinsdag 11 november opent hij de Vliegende Hollanders, Science and Technology Summit 2008 in de Passenger Terminal Amsterdam. Op woensdag 12 november bezoekt Plasterk het openingsconcert in het concertgebouw van het Amsterdam India Festival. Donderdag 13 november geeft Plasterk in het kader van de Dag van het respect een gastles aan de Nutsschool in Den Haag. De week daarop, op woensdag 19 november, reikt de minister de Spinozaprijzen uit in de Nieuwe Kerk in Den Haag. Conciërge • Op maandag 10 november brengt staatssecretaris Van Bijsterveldt een werkbezoek aan Limburg om te praten over de problematiek rondom het voortijdig schoolverlaten. Op de Dag van respect, 13 november, geeft ze een gastles aan een school in Nootdorp. Donderdag 20

tot en met 14 november een economische missie naar Rusland. Op 20 november is de minister aanwezig bij een AO over Schiphol en later die dag volgt een AO over de HSL-Zuid. Taxibranche • Staatssecretaris Huizinga neemt op 11 november deel aan een AO over de taxibranche. Op 12 november is Huizinga aanwezig bij een AO over de waterveiligheid, en een dag later gaat ze op werkbezoek naar het project IJsseldeltaZuid in Overijssel. Op 18 november volgt een AO over de OV-chipkaart.

Wereldomroep • Staatssecretaris Aboutaleb doet maandag 10 november Winschoten, Groningen en Assen aan voor regionale werktops. Op 12 november confereert hij met de G-31 over talent van 45-plus, de dag daarna praat hij met werkgevers over hetzelfde onderwerp op een congres in het Eindhovense PSVstadion. Op 15 november is Aboutaleb in Rabat aanwezig bij de lancering van een dagelijks Arabischtalig radioprogramma onder de naam Huna Amsterdam’ (Hier Amsterdam) van de Wereldomroep. Op 17 november brengt hij in Utrecht een werkbezoek aan PAfemme over de participatie van allochtone vrouwen in Utrecht. Hij gaat 19 november met Vogelaar mee op wijkentour in Den Haag.

Verkeer en Waterstaat Rusland • Minister Eurlings leidt van 10

Zorgverzekeringswet • Minister Klink vertrekt zondag 9 november naar San Francisco waar hij een bezoek brengt aan de zorginstelling en zorgverzekeraar ­Kaiser Permanente. Op 12 en 13 november is hij in Washington voor een bijeenkomst van het Common Wealth Fund. Terug in Nederland brengt Klink op maandag 17 november een werkbezoek aan ZonMW, instituut voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Woensdag 19 november bezoekt hij een aantal huisartsenpraktijken in Zuid-Holland Rugby • Staatssecretaris Bussemaker is zondag 9 november in Herinneringscentrum Hooghalen bij de herdenking van de Kristallnacht. Donderdag 13 november krijgt ze een gastles rugby van de Nederlandse rugbybond. Op 14 november is ze bij de opening van het Omnisportcentrum. Jeugd • Na de begrotingsbehandeling voor Jeugd en Gezin op 11 november wacht minister Rouvoet een tweetal congressen. Op de 13e opent hij het jaarcongres van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) in Ede en vrijdag woont hij een congres bij van het Nationaal Jeugdinstituut in Nieuwegein over huiselijk geweld. 7 november 2008 PM

5

X

roerende zaken

5,6

is het cijfer dat ambtenaren geven aan hun Human Resources-afdeling en daarmee scoort de overheid lager dan andere sectoren. Dit blijkt uit onderzoek van Integron. 30 procent van de overheidsmedewerkers had het afgelopen jaar van functie willen veranderen. Dat is volgens de onderzoekers slechts in 8 procent van de gevallen gelukt. Onvoldoende loopbaanondersteuning wordt als voornaamste oorzaak aangewezen.

Gezocht: experts

De Europese Commissie is weer op zoek naar ambtenaren uit de lidstaten die voor een bepaalde periode in Brussel willen werken, zogeheten Seconded National Experts (SNE’s). Zij blijven in dienst van het departement in Nederland en worden voor een periode van zes maanden tot maximaal vier jaar gedetacheerd. Voor 2009 zoekt de Commissie onder meer een expert op het terrein van jeugdbeleid en een ambtenaar die de implementatie begeleidt van de richtlijn elektronisch afval. Het Huis van de Nederlandse Provincies heeft de openstaande vacatures (ook voor rijksambtenaren) op een rijtje gezet: www.nl-prov.eu.

pert

Geen rookverbod in auto Minister Klink van VWS voelt er niets voor om het rookverbod uit te breiden naar personenauto’s in het geval zich in de auto’s kinderen bevinden. ‘De gevonden waarden door het roken van één sigaret in de auto overstijgen waarden die worden gevonden in horecagelegenheden,’ aldus Klink in een brief aan de Kamer. Maar de bewindsman ziet boetes niet zitten. ‘Wij willen mensen aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid en hen stimuleren om niet te roken waar kinderen (en volwassenen) bij zijn. Daarbij zetten we in op voorlichting en communicatie. Ingrijpen in het privédomein, zoals het verbieden van roken in de auto in de aanwezigheid van kinderen, vinden wij minder passend en niet proportioneel.’

Quotez ‘Aan de term “Marokkaanse burgemeester” kan ik niet wennen. Wat een onzin.’ SZW-staatssecretaris Ahmed Aboutaleb reageert in het AD op de ophef rondom zijn benoeming als burgemeester van Rotterdam. ‘Het was wel vreselijk dat ik in amusementsprogramma’s van de commerciële omroepen werd ingedeeld bij de tien grootste leugenaars.’ Philomena Bijlhout, oud-LPF-staatssecretaris voor één dag, kijkt in het AD terug op haar aftreden nadat bekend werd dat ze in een Surinaamse militie had gezeten. ‘Een tonnetje geld komt in deze tijden van crisis misschien beter van pas.’ Minister Guusje ter Horst bij de presentatie van de ton met noodattributen. ‘Hij is goed in het ventileren van zijn mening.’ Politiek journalist Ferry Mingelen meent dat zijn voormalige Den Haag Vandaag-collega Ton Elias, die met ruzie bij de omroep vertrok, het goed zal doen als Kamerlid voor de VVD, in het Financieele Dagblad. ‘Ik laat me niet opjagen door meneer Leers met zijn wiettop en ga daar ook absoluut niet bij zitten.’ De VVD wacht met haar mening over het softdrugsbeleid tot het kabinet met een standpunt komt, zegt Fred Teeven in De Pers.

6

PM 7 november 2008

roerende zaken Survivalkit bij BZK ‘Ik zie niet hoe ik uit mijn begroting alle 120.000 ambtenaren een pakket kan aanbieden,’ zei Ter Horst bij de presentatie van de noodpakketten aan drie BZK-ambtenaren. Het tonnetje, dat kan drijven en daarmee erg handig is voor je visgerei, bevat onder meer een transistorradio, een EHBO-tasje, en touw, een zakmes, kaarsen en een spel kaarten. Kosten bij elkaar zo’n 70 euro. Alle ambtenaren van BZK krijgen er een. Dick Schoof, DG Veiligheid was er verguld mee. Kwam meteen goed van pas bij de operatie natte voeten, die deze week werd geoefend. Op de site www.noodpakket.nl kunt u (aanbieding!) al voor € 14,50 een pakket aanschaffen, maar ja, dan heeft u niet zo’n fraaie trommel. Zie ook: www.denkvooruit.nl

Lesje in ODF Staatssecretaris Heemskerk wil dat de rijksambtenaar wordt bijgeschoold in het gebruik van het Open Document Format, een standaard die nodig is om met open source-software te werken. Uit een onderzoek van het blad Computable bleek onlangs dat nog niet de helft van de overheidsmanagers bekend is met ODF en PDF (Portable Document Format), terwijl een jaar geleden is afgesproken dat overheden open source-software dienen te gebruiken, tenzij ze kunnen aantonen dat dit niet wenselijk is. Heemskerk gaat een brief sturen aan gemeenten, provincies, waterschappen en grote uitvoerende partijen, zoals UWV, CWI en de Belastingdienst, met relevante informatie over ODF. Ook ontvangen de ambtenaren software om binnen de organisatie met ODF te kunnen werken.

‘Tijd voor inventarisatie Koninklijk Huis-archief’ Alle stukken in het Koninklijk Huisarchief die het privé-belang van ’s lands eerste familie overstijgen dienen te worden overgebracht naar het Nationaal Archief, vindt PvdA-Kamerlid Anja Timmer. De schifting zou moeten geschieden aan de hand van een inventarisatie door de archivarissen van de twee diensten plus een onafhankelijke expert. Timmer zal dit voorstel – dat voortvloeit uit de motie-Kalsbeek uit 2005 – ter sprake brengen in de Kamercommissie van BZK. Aanleiding tot haar voorstel is de openbaarmaking van het rapport-Beel uit 1956 over de Greet Hofmans-crisis, dat historicus Cees Fasseur met toestemming van de koningin integraal opneemt in zijn boek Juliana & Bernhard, verhaal van een huwelijk (uitgeverij Balans). Dat boek verschijnt 11 november a.s. Timmer vindt het vreemd dat een rapport waar al zo veel historici – zoals Beel-biograaf Lambert Giebels – inzage in hadden gevraagd, nu exclusief in handen van Fasseur terecht is gekomen. ‘Het is altijd op eieren lopen met dit soort kwesties die raken aan het Koninklijk Huis, maar het is de hoogste tijd dat dit eindelijk netjes wordt geregeld,’ aldus Timmer. 7 november 2008 PM

7

nieuws SG Kronenburg pleit voor meer interdepartementale samenwerking

BZ gooit klasje open De tweede week van november debatteert de Tweede Kamer over de begroting van Buitenlandse Zaken. Voor Ed Kronenburg (1951) is het zijn eerste sinds hij in maart van dit jaar als SG aantrad. Over de begroting wil hij het niet hebben (‘daar gaan de ministers over’), wel over de organisatie van BZ. U bent al sinds 1975 in dienst van Buitenlandse Zaken. Wat is het grootste verschil tussen toen u destijds binnenkwam als 23jarige jongeman en nu?

Dat betekent dat er veel met andere departementen moet worden samengewerkt.

‘In de jaren zeventig was er vooral sprake van wat ik noem de klassieke diplomatie. Het ging heel sterk over politieke ­verslaglegging. Maar de wereld is inmiddels enorm veranderd. Het aantal samenwerkingsverbanden, zoals de EU, de VN en de Navo, heeft een ongelooflijke vlucht genomen. Na de ommekeer in 1989 is er veel gebeurd op het terrein van bilaterale betrekkingen. We hebben tegenwoordig posten in landen waarvan we destijds niet konden geloven er ooit een ambassadeur te hebben, in Oekraïne bijvoorbeeld. Het departement is meegegroeid met internationale en nationale ontwikkelingen. Het toverwoord is tegenwoordig globalisering, dat zie je ook in onze begroting. Voor BZ betekent het dat we van vele markten thuis moeten zijn, zoals de kredietcrisis, klimaatverandering en voedselschaarste. Dat zie je terug in de bezetting op de posten. Gemiddeld komt een op de vier beleidsmedewerkers van een ander departement dan BZ. Op ­sommige posten, zoals de PV in Brussel en Washington, zijn bijna alle departementen vertegenwoordigd.’

Lukt dat een beetje?

‘Absoluut.’

‘Ik vind van wel. Er wordt prima samengewerkt met onze collega’s hier in Den Haag. Er is sowieso veel ambtelijk contact in allerlei voorportalen en overlegstructuren. Bovendien worden mensen over en weer geplaatst. Van oudsher beslist Economische Zaken mee over het plaatsen van ambtenaren op de posten.’ Maar samenwerking met de andere departementen is wel iets van de laatste jaren?

‘Nee, enige samenwerking heeft altijd al bestaan. Het is wel zo dat we nu veel meer raakvlakken met andere departementen hebben. Afghanistan is een voorbeeld bij uitstek, daar komt het allemaal samen. Defensie natuurlijk en onze mensen van ontwikkelingssamenwerking. Binnenlandse Zaken als het gaat om politietaken, en Justitie. Het grijpt allemaal in elkaar.’ BZ gaat ook meer samenwerken met de Algemene Bestuursdienst.

‘Dat klopt. Laatst hebben we er een c­ ollega bij gekregen op de ambassade in Washington. De samenwerking met de ABD moet nog geïntensiveerd worden, waarbij het

De begroting van ... In week 47 debatteert de Kamer met ­minister Cramer over de begroting van Vrom. Minister Ella Vogelaar voor Wonen, Wijken en Integratie is later aan de beurt. De toenmalige DG Milieubeheer Hans van der Vlist promoveerde begin vorig jaar tot SG nadat Marjanne Sint vertrok naar de Isala Klinieken. In 2006 riep Milieudefensie Van der Vlist uit tot machtigste milieuman van Nederland. Een logische keus, vond ook Jacqueline Cramer, die toen nog

8

PM 7 november 2008

uitdrukkelijk de bedoeling is dat het gebeurt op basis van reciprociteit. Het is voor ons belangrijk dat BZ-ambtenaren elders kunnen werken om ervaring op te doen, maar mensen van buiten moeten ook bij ons aan de slag kunnen, vanwege hun andere kijk op zaken, dat houdt ons scherp.’ Staan BZ-ambtenaren daar open voor?

‘Daar wordt wisselend over gedacht, zeg ik eerlijk. Men denkt dat het vooral gaat om eenrichtingsverkeer, dat er alleen maar mensen bij komen. Ik probeer duidelijk te maken dat het een two way street is, het kan niet zo zijn dat onze mensen niet ­elders terecht kunnen. Om die ­uitwisseling vorm te geven, kun je het beste onderaan beginnen. Dat wil ik bevorderen. We moeten in onze opleiding plaatsen creëren voor ambtenaren van andere departementen, met name voor degenen die qua werk met internationale zaken te maken hebben.’ Dus het BZ-klasje wordt opengesteld voor mensen van buiten?

‘Nou, opengesteld… We hebben een opleiding en kunnen aan andere departementen vragen of ze geschikte kandidaten hebben die daaraan mee kunnen doen. Na de opleiding gaan ze aan de slag op hun eigen departement. Op die manier creëer je van onderaf een ambtenarencorps van mensen

Hans van der Vlist SG ministerie van Vrom

geen minister was, maar ‘gewoon’ consultant en hoogleraar. ‘Hij staat samen met Van Geel [destijds staatssecretaris van Milieu] aan het roer,’ aldus Cramer destijds in het blaadje van de milieu­organisatie. De begroting van Vrom (exclusief WWI) bedraagt ruim 1,2 miljard euro, onder meer bestemd voor windenergie op zee, energiezuinig bouwen en het verduurzamen van het rijksinkoopbeleid.

nieuws column Buitenspel

En?



Foto: Rob Jongbloed

‘Ik las het ja. En de minister ook.’

Nu het er op aankomt en de kredietcrisis ons allen in korte tijd aan de bedelstaf kan brengen, zet de Tweede Kamer zich vrijwillig buitenspel. Het algemeen belang wordt door de volksvertegenwoordigers gesteld boven de scoringsdrang, waarmee ze anders zo behept zijn. Dat geeft het goede voorbeeld aan het kabinet, waarmee de ego’s van premier Balkenende en vice-premier Bos, naar aanleiding van de gunstige pers die de PvdA-voorman kreeg, wel zichtbaar in botsing kwamen. De media zijn machtiger dan ze denken. Denk je dat het draait om miljarden staatssteun, om de dreiging van het uitvallen van bancaire functies, de crisis op de huizenmarkt en de teloorgang van de totale economie? Nee, het draait om imago. Wie mag de volgende nationalisatie bekend maken? Want die kan electorale winst halen uit de financiële malaise. Zo bezien vormt de pers de verstandige, betrouwbare intermediair tussen het publiek en de op scoren gerichte politici. Maar zo zit het natuurlijk niet. Politici werken en denken in bredere kaders, waar journalisten vrijwel geen aandacht voor hebben. Verslaggevers staan in concurrentie met elkaar. Ze willen het nieuws als eerste melden en zijn op zoek naar de nasty details die hun verhaal uittillen boven de gewoontewaarheden en droge feiten uit de beleidsstukken. Op het snijvlak van die twee beroepsdeformaties komt het verhaal over het hedendaagse Europa tot stand. Het zal niemand verbazen dat dit verhaal elke diepgang mist, zoals de Aziatische filosoof en diplomaat Kishore Mahbubani ons deze week voorhield. Zolang politici zich versmallen om het nieuws te halen en journalisten hun best doen een karikatuur van de werkelijkheid te maken, blijft de lezer achter met een onvolledig plaatje waar de bekrompenheid (PVV!) het telkens weer wint van de visionaire gedachte.

die elkaar kennen, over en weer inzetbaar zijn en eventueel internationale functies kunnen vervullen.’

ingeleverd, dus halverwege de volgende maand wordt duidelijk wanneer wat gaat gebeuren.’

U doelt zojuist op Gerard van der Wulp, voormalig DG van de RVD, die nu tweede man in Washington is. Er is nogal wat ­kritiek geweest op deze benoeming omdat hij niet uit BZ-gelederen komt, dus geen diplomaat is.

Het DG Regiobeleid en Consulaire Zaken verdwijnt. Komt daar nog iets voor in de plaats?

‘Hij is natuurlijk wel een diplomaat. Niet in de klassieke zin dat hij het klasje heeft doorlopen, maar als je als DG van de Rijksvoorlichtingsdienst geen diplomaat bent, nou, haha, dan is je geen lang leven beschoren.’ Nog even over de taakstelling, ruim 12 procent van de BZ’ers moet eruit. Hoe staat het daarmee?

‘We hebben in kaart gebracht waar en hoe we ons ambtelijke apparaat gaan inkrimpen. We moeten nu alleen nog bepalen in welke volgorde we dat gaan doen. Niet alle 421 fte verdwijnen in een keer, dat wordt uitgesmeerd over drie jaar. De directies hebben net hun plannen van aanpak

Naam Hans van der Vlist Geboren 29 april 1947 Studie Weg- en waterbouw, TU Delft Loopbaan Medewerker verkeersdienst ­(Rotterdam), gemeentewerken ­(Schiedam), gedeputeerde ­­Zuid-­Holland, dijkgraaf (Edam), directeur-generaal Milieubeheer (ministerie van Vrom), secretaris-generaal Vrom

‘In onze blauwdruk voor de organisatiestructuur van het departement in 2012 houden we rekening met een vierde directoraat-generaal. Vooralsnog noemen we dit DG Consulaire Zaken, omdat we daar in onze structuur natuurlijk nog wel een plaats aan moeten geven. Het zou kunnen dat de leiding van de ondersteunende taken ook daar terechtkomt.’ De posten krijgen ook te maken met de taakstelling. Gaan er ambassades verdwijnen?

‘Nee, er verwijnen geen ambassades, wel een aantal consulaten-generaal, dat in Montreal bijvoorbeeld en in Frankfurt.’ Zouden er niet een paar ambassades in Europa dicht kunnen, nu er in Europees verband zoveel wordt samengewerkt?

‘Juist niet. Het lijkt een paradox, maar doordat er zoveel samenwerking is, is er juist meer bilateraal overleg nodig. Veel informatie halen we uit Brussel, maar we willen hier in Nederland natuurlijk graag weten hoe er in Londen wordt gedacht over de kredietcrisis.’ Nog een laatste vraag. De Telegraaf suggereerde onlangs dat minister Verhagen naar Economische Zaken gaat vanwege het vertrek van Aboutaleb van SZW naar Rotterdam.

‘Fabeltjes!’ •

[email protected]

Cindy Castricum 7 november 2008 PM

9

nieuws ‘Spaghetti aan controlesystemen’ gevreesd

RDW botst met Europese Commissie om EUCARIS De Rijksdienst voor het Wegverkeer sleepte een Europese prijs in de wacht voor EUCARIS, een systeem waarmee de EU-landen fraude met rijbewijzen en voertuigen kunnen voorkomen. Maar de Europese Commissie ligt dwars bij de totale invoering van EUCARIS en is uit op de bouw van een eigen systeem voor uitwisseling van rijbewijsgegevens. VenW • ‘Blij verrast’ was Hans van der Bruggen, adjunct-directeur van de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW), toen hij op 21 oktober jl. in Rome de iG 2.0 Award in ontvangst mocht nemen voor het European Car and Driving Licence Information System (EUCARIS). Dat is een ict-systeem dat het voor alle aangesloten landen mogelijk maakt om registratiegegevens van voertuigen en rijbewijzen uit andere landen op te vragen. Het winnen van de prijs was een belangrijke opsteker voor de RDW, dat sinds 2004 met de Europese DG Energie en Transport ruziet over de vraag of EUCARIS al dan niet moet worden ingevoerd als een pan-Europees systeem. De RDW zegt al ruimschoots te hebben aangetoond dat het hiervoor geschikt is, maar de Commissie houdt implementatie vooralsnog tegen. In 1994 ging EUCARIS op initiatief van de RDW van start met een pilot in de Benelux, als antwoord op de toegenomen fraude met voertuigen en rijbewijzen na het wegvallen van de Europese grenscontroles. Het nut van EUCARIS is in de loop der jaren door het merendeel van de Europese landen erkend. Toen in 2005 het Prüm-verdrag, ook bekend als Schengen III, werd gesloten, ondertekenden de betrokken landen dan ook voor het gebruik

van EUCARIS. Het verdrag geeft de politieautoriteiten van verschillende landen toegang tot verscheidene databanken, onder meer die van voertuigen. Onlangs is het Prüm-verdrag omgezet in een kaderbesluit van de Europese Raad, waardoor alle EU-landen nu verplicht zijn uiterlijk in 2011 gebruik te maken van EUCARIS voor het uitwisselen van voertuiggegevens. Ook zijn enkele landen op basis

‘Waarom zou je het wiel opnieuw willen uitvinden?’ van bilaterale verdragen via dit systeem begonnen met het wederzijds opvragen van kentekengegevens van buitenlandse verkeersovertreders. Zo bezien lijkt het slechts een kwestie van tijd voordat EUCARIS zich ontwikkelt tot een pan-Europees systeem voor talloze verkeer- en transportgerelateerde thema’s.

Felle discussie

De Europese Commissie denkt daar echter anders over. Naar aanleiding van de derde Richtlijn Rijbewijzen kondigde de Commissie al in 2004 aan zelf een vergelijkbaar systeem te willen bouwen voor het uitwisselen van rijbewijsgegevens. De negentien aangesloten EUCARIS-landen voeren sindsdien Advertentie een felle discussie met de Commissie, die in 2007 besloot EUCARIS door En houd ze tegen bij de uitgang. het Amerikaanse onderzoeksbuKom naar de conferentie Diversiteit? Gewoon doen! reau Gartner te op 13 november in het Kurhaus Scheveningen. laten evalueren. Kijk op http://kenniswebdiversiteit.rijksweb.nl De onderzoekers concludeerden in maart van dit jaar dat EUCARIS aan alle eisen voldoet om als pan-Euro-

Kies multicultureel talent.

10

PM 7 november 2008

V.l.n.r.: Paul Eijssen (secretaris EUCARIS), Johan Hakkenberg (algemeen directeur RDW). Hans van der Bruggen en Mario Michelangeli (regiominister consumentenproducten, Regione Lazio)

pees systeem te worden gebruikt. Dat heeft tot op heden niet tot een koersverandering van de Commissie geleid. Een woordvoerder van het DG Transport en Energie laat weten dat het in het nadeel van EUCARIS is dat slechts een ‘beperkt aantal landen’ is aangesloten en dat het niet op basis van EU-regels is opgezet. ‘Het is geen EU-systeem.’ Waarom het systeem dan wel gebruikt wordt voor voertuiggegevens, blijft onduidelijk. Feit is dat de Commissie vasthoudt aan een aantal EU-netwerken die al bestaan (RESPER, TACHOnet en ROASENET) of nog in het leven geroepen moeten worden (European Register for Road Transport Undertakings). In juli herhaalde de Commissie haar wens voor een nieuw systeem, tot grote verbazing van de RDW. Van der Bruggen: ‘Als je voor iedere richtlijn, overeenkomst of besluit een nieuw systeem bouwt, leidt dit tot een spaghetti aan systemen en communicatienetwerken, terwijl het al bestaande EUCARIS-systeem de Commissie en de lidstaten juist heel veel tijd en geld kan besparen. Waarom zou je het wiel dan opnieuw willen uitvinden?’ Nederland heeft het DG eerder opgeroepen geen nieuwe systemen te bouwen zolang gebruik gemaakt kan worden van de al bestaande systemen zoals EUCARIS, blijkt uit een officiële reactie van de Nederlandse regering op de plannen van het DG uit 2007. De iG 2.0 Award wordt iedere twee jaar uitgereikt aan het beste Europese project op het terrein van ‘interoperability’, de uitwisseling van gegevens binnen een digitaal netwerk. Volgens Van der Bruggen komt de juryprijs goed van pas om het geschil met de Commissie op te lossen. ‘We gaan de prijs, die nota bene is uitgereikt onder patronage van de Commissie, gebruiken om het DG te laten zien dat ze niet om EUCARIS heen kunnen.’ • Tristan van Rijn

nieuws Kabinet wil Gay Games ondanks financiële strop EZ/OCW • Als de gemeente Amsterdam zich kandidaat stelt voor het opnieuw organiseren van de Gay Games, dan is het kabinet bereid die kandidatuur te steunen. Dat schreef minister Van der Hoeven (EZ) vorige week in antwoord op vragen van D66-kamerlid Boris van der Ham. De voltallige gemeenteraad van Amsterdam steunde in augustus een motie van D66-lid Petra Hoogerwerf voor een tweede editie van de Gay Games in Amsterdam. Het is niet voor het eerst dat het kabinet zich positief uitlaat over de mogelijke kandidaatstelling. In september liet staatssecretaris Heemskerk al weten zich te willen inzetten om ‘opnieuw een hele groep vrolijke, goedbestedende sporters, toeristen en mensen die er op een andere manier een feest van maken, naar Nederland te krijgen.’ In 1998 waren de Gay Games in Amsterdam. Hoogerwerf is ‘heel blij’ met de steun

van het volgens haar ‘traditionele kabinet’, laat ze weten. ‘Het is een goed signaal. We maken ons zorgen om de toenemende intolerantie tegen homoseksuelen in Nederland.’ Tijdens de Gay Games van tien jaar geleden waren Nederlanders een stuk toleranter dan nu, zegt Hoogerwerf. Door opnieuw de homospelen te organiseren, moet die tolerantie terugkeren. Wanneer de Gay Games naar Nederland zouden moeten komen, is nog niet bekend. Hoogerwerf denkt aan 2014 of 2018. Alhoewel de Amsterdamse Gay Games in deelnemersaantallen de grootste spelen in de historie van het evenement waren, liep het voor Amsterdam uit op een financiële strop van (destijds) 6,5 miljoen gulden, bijna 3 miljoen euro. De laatste Gay Games, twee jaar geleden in Montreal, hadden na afloop een tekort van 4,3 miljoen dollar. Hoogerwerf: ‘We moeten leren van fouten uit het verleden.’ • RvdD

EZ trekt omstreden subsidie niet in EZ • Het ministerie van EZ is niet van plan de ruim 800.000 euro subsidie aan de firma Excalibur Engineering in te trekken nu blijkt dat die firma een schip bouwt dat naar de SS’er Pieter Schelte Heerema wordt vernoemd. Volgens een woordvoerder van het EZ-agentschap Senter Novem is de subsidie niet bedoeld voor de bouw van het bewuste schip, maar voor de stimulering van de techniek die met het bouwen van het megaschip gemoeid is. SP-kamerlid Sharon Gesthuizen vroeg of EZ op de hoogte was van Heerema’s achtergrond toen het in 2001 subsidie verstrekte. Ook dringt zij aan op verandering van de naam van het schip, dat met een lengte van 360 meter en een breedte van 117 meter een van de grootste schepen ter wereld wordt. Pieter Schelte Heerema (1908-1981) werd na 1945 in Venezuela rijk in de olie-industrie en hielp daar tal van gezochte nazi’s aan werk en onderdak • RZ

Kroese enzo ...

Yvonne Kroese

7 november 2008 PM

11

Versterk jezelf

Je bent goed in je werk, maar er zit meer in je. Ontdek je verborgen talenten met de trainingen van Schouten & Nelissen en versterk jezelf! Vraag de trainingsgids aan op sn.nl of 0418 688 666.

t r a i n e n

|

o p l e i d e n

|

c o a c h e n

|

o r G a n i S a t i e a d V i e S

sn.nl

nieuws Ex-secretaris Innovatieplatform Frans Nauta blikt terug in verwondering

‘Het land wordt geregeerd door persberichten’ Van de 12.000 beleidsmedewerkers die departementaal Den Haag telt kan driekwart vertrekken, vindt Frans Nauta, gewezen secretaris van het Innovatieplatform. In zijn net verschenen boek Het innovatieplatform blikt Nauta terug op zijn ervaringen in het hart van bestuurlijk Den Haag. AZ • Het was zeker niet zijn bedoeling, bezweert Frans Nauta, maar de verschijning van zijn boek Het innovatieplatform, innoveren in het centrum van de macht was voor oppositiepartijen VVD en SP al aanleiding om bij minister Maria van der Hoeven van EZ te informeren of het Innovatieplatform vanwege gebrek aan nut niet beter kon worden opgeheven. Van der Hoeven is dat getuige haar uitlatingen in Vrij Nederland van deze week zeker niet van plan. Met zijn boek, dat in korte tijd een tweede druk beleefde, raakt Nauta kennelijk een zenuw in Den Haag. NRC Handelsblad prees het als ‘verplichte kost voor iedere bestuurskundeopleiding’. Nauta: ‘Ik krijg veel e-mails van Haagse ambtenaren die het boek met rode oortjes hebben gelezen en zeggen dat ik precies de vinger op de zere plek heb gelegd en dat ze daar blij mee zijn omdat ze het zelf niet mogen zeggen. In het poldermodel is het niet gebruikelijk dat je mensen met je kritiek confronteert. Ik ben het helemaal eens met Herman Vuijsje die verleden week in NRC Handelsblad schreef dat Nederland helemaal geen consensuscultuur heeft, zoals altijd wordt gezegd, maar een cultuur van conformisme. Consensus vereist dat je eerst je mening uitspreekt en vervolgens op onderzoek uitgaat hoe je overeenstemming met de ander kan vinden. In een conformismecultuur komt niemand voor zijn mening uit en ontwijkt iedereen het andersoortige geluid.’ Nauta kreeg in 2003 de eervolle uitnodiging om de eerste secretaris te worden van het platform. ‘Na een jaar vroeg de premier mij om een boekje te schrijven over de resultaten die het IP inmiddels had bereikt. Het probleem was echter dat er amper resultaten waren te melden. Alles draait tegenwoordig om imago in de politiek. In feite wordt het land bestuurd door middel van persberichten. Het gaat om scoren in de virtuele wereld van de media, vrijwel niemand is geïnteresseerd in de uitvoering. Wat ik in dit boek wil zeggen is dat er nu eindelijk eens minder moet worden gekeken naar de 10 procent planvorming en meer naar de resterende

90 procent, de uitvoering.’ Aan het aantal zwaargewichten dat het IP in de gelederen had, lag het niet. Naast premier Balkenende, toenmalig minister van Onderwijs Van der Hoeven en minister Brinkhorst van EZ telde het IP klinkende namen als Gerard Kleisterlee (Philips), Rein Willems (Shell), Alexander Rinnooy Kan (ING) en Herman Wijffels (Wereldbank). Toch zijn ‘de resultaten die het IP heeft geboekt klein bier in verhouding tot de statuur van de leden,’ oordeelt Nauta. Heeft hij hekel aan ambtelijk Den Haag overgehouden aan zijn tijd als IP-secretaris? Nauta: ‘Integendeel, het merendeel van de ambtenaren die ik heb ontmoet was kundig, toegewijd en zeer betrokken. Het probleem

is alleen dat er veel te veel ambtenaren zijn en dat al deze goede mensen moeten functioneren in een slecht systeem. Volgens de cijfers van BZK zijn er maar liefst 12.000 beleidsambtenaren in Den Haag. Dat zijn er veel te veel om goed te kunnen functioneren. Een departement hoeft in mijn ogen niet groter te zijn dan het hoofdkantoor van Philips en daar werken 200 mensen. Dat betekent dat je makkelijk toekunt met een kwart van de huidige beleidsambtenaren. Dat lijkt op een populistisch verhaal uit de school van nieuw rechts, maar zo bedoel ik het beslist niet. Ik zou graag zien dat er een links-liberale visie komt op deze problematiek, want daarvoor is het de hoogste tijd. Dan wordt het weer leuk om in Den Haag te werken.’ • René Zwaap Frans Nauta geeft donderdag 27 november om 18.30 uur een lezing over Het Innovatie­ platform bij boekhandel Van Stockum aan de Herengracht 60 in Den Haag

Advertentie

Congres Duurzame Stedelijke en Gebiedsontwikkeling •

• •

Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV); beschikbare gelden voor nieuwe projecten Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG); financieringsinstrumenten Het integreren van milieuaspecten in ruimtelijke planontwikkeling; van sectoraal naar integraal

Datum: woensdag 10 december 2008 Locatie: World Forum Convention Center, Den Haag Informatie Website www.eurecom.nl E-mail: [email protected] Tel.: 0653.206224 (Martin Visser)

7 november 2008 PM

13

nieuws Waterschapsverkiezingen van 13 tot 25 november

Vijf

vragen over de waterschappen

1

Het waterschap, is dat niet de bestuurslaag die er wel uit kan?

De drie linkse partijen pleitten in hun laatste verkiezingsprogramma (2006) voor opheffing van de waterschappen. Was de SP tot de regering toegetreden, dan had de toekomst er voor de 27 waterschappen wellicht heel anders uit gezien. Onder het motto ‘droge voeten en schoon water’ hebben de waterschappen van oudsher de taak de waterhuishouding te regelen in een bepaald stroomgebied. Behalve het aanleggen en onderhouden van dijken en gemalen, het zuiveren van afvalwater en het schoon houden van het oppervlaktewater, houden waterschappen zich meer en meer bezig met kwesties omtrent ruimtelijke ordening, natuurbehoud en milieu. De waterschappen hebben een eigen belastingstelsel waar iedereen aan meebetaalt. De waterschappen hebben een unieke bestuursstructuur. Van oudsher is de ­democratische legitimatie van waterschappen gestoeld op het principe belang–betaling–zeggenschap. Belangenorganisaties betalen meer belasting en krijgen ook meer zeggenschap in het besluitvormingsproces. De gewone burger heeft als ‘ingezetene’ van het gebied dat onder een waterschap valt, ook recht op inspraak – zij het minder direct. Het stelsel van waterschappen heeft in de vorige eeuw een aanzienlijke verandering doorgemaakt. Zo is het aantal waterAdvertentie

Breng schot in de diversiteit bij het Rijk. Kom naar de conferentie Diversiteit? Gewoon doen! op 13 november in het Kurhaus Scheveningen. Kijk op http://kenniswebdiversiteit.rijksweb.nl

schappen in ruim vijftig jaar gedecimeerd. Telde Nederland in de jaren vijftig nog grofweg 2.600 waterschappen, nu zijn het er nog 27.

2

Hoe werkt het kiesstelsel?

Kiesgerechtigden bepalen de samenstelling van het ‘ingezetenendeel’ van het algemeen bestuur van het betreffende waterschap voor een periode van vier jaar. De overige zetels, die gereserveerd zijn voor belangenorganisaties, worden verdeeld. De wijze waarop verschilt per waterschap, veelal gebeurt dat door interne verkiezingen. Het dagelijks bestuur (het college van dijkgraaf en hoogheemraden) wordt gekozen door de leden van het algemeen bestuur. De dijkgraaf wordt voor zes jaar benoemd door de Kroon. Het stemmen geschiedt schriftelijk. Burgers krijgen een stemkaart thuisgestuurd en hebben twaalf dagen de tijd om die in te vullen en terug te sturen aan het betreffende waterschap. Plannen om een grotere opkomst te creëren door stemmen via internet mogelijk te maken, zijn eerder dit jaar gestrand omdat een dergelijke stemprocedure niet betrouwbaar genoeg bleek. De waterschappen kampen met een structureel lage verkiezingsopkomst. Bij de verkiezingen in 2004 was die 23 procent. Ter vergelijking: een burgemeestersreferendum is ongeldig als de drempel van 30 procent niet wordt gehaald.

3

Kun je nog wel spre­ ken van democratische legitimi­ teit als de verkiezingsopkomst zo laag is? Critici zien het lage opkomstcijfer

14

PM 7 november 2008

als een bevestiging van een democratisch bankroet. Met welk recht kan het dagelijks bestuur keuzes maken tussen verschillende belangen, vragen zij zich af, als minder dan een kwart van de bevolking er een legitimatie aan heeft gegeven? De Unie van Waterschappen (UvW) is echter niet pessimistisch. De koepel beaamt dat een opkomst van 23 procent wel erg laag is, maar vindt dat de waterschapsbesturen toch een goede afspiegeling van de samenleving zijn. Een steekproef onder een kwart van de bevolking is volgens de UvW betrouwbaar genoeg om de waterschappen democratische legitimiteit te geven. Er wordt ook een discussie gevoerd over de vraag of een waterschap wel democratisch gekozen moet worden. Tot 1992 werden volksvertegenwoordigers in het algemeen bestuur van waterschappen ­indirect gekozen, via de gemeenten. De waterschappen bestonden enkel uit mensen met een duidelijk belang bij goed waterbeheer. In 1992 kregen alle burgers het recht om direct vertegenwoordigers te kiezen op basis van het adagium no taxation without representation. De Nederlandse burger weet zich tot op heden niet goed raad met dat recht, hoewel hij wel waterschapsbelasting betaalt. Er wordt daarom geopperd dat we weer terug moeten naar het systeem van voor 1992. Een ander punt is dat waterschappen steeds vaker in het vaarwater van provincies of gemeenten komen. De taken overlappen soms en doordat er verkiezingen zijn, is voor de besturen de noodzaak groter zich te profileren. Er is bovendien veel kritiek op waterschappen die hun takenpakket te ver uitbreiden – zo houdt een aantal waterschappen zich zelfs bezig met ontwikkelingssamenwerking – waardoor de grenzen met andere bestuurslagen vervagen.

nieuws

4

Wat is er veranderd met de Waterschapswet 2007?

De nieuwe wet is, net als die van 1992, voor een groot deel gericht op het vergroten van de betrokkenheid van de burger bij de waterproblematiek en heeft daarmee impliciet tot doel de kritiek op het bestaansrecht te doen verstommen. Ieder waterschapsbestuur bestaat tegenwoordig uit verschillende belangengroepen die verdeeld zijn in vier nieuwe categorieën: landbouw, natuurbeheer, bedrijven en ingezetenen. Het stemgewicht van iedere categorie verschilt per waterschap. De maximale omvang van het algemeen bestuur is gereduceerd tot 30 personen, waarvan maximaal 9 zetels bestemd zijn voor de belangenorganisaties. De overige zetels zijn bestemd voor de gekozen vertegenwoordigers. Met de nieuwe wet is het gewicht van de verkiesbare zetels vergroot; de burger heeft dus een zwaardere stem gekregen. Er zijn door de herziening van de wet drie belangrijke zaken veranderd. Met het

nieuwe lijstenstelsel (voorheen een personenstelsel) kunnen ingezetenen stemmen op een politieke partij of op een organisatie die een specifiek belang behartigt. De verwachting is dat het hiermee duidelijker wordt waar men precies op stemt. Daarnaast moet het met het digitale kieskompas eenvoudiger worden een keuze te maken. Na het beantwoorden van 35 vragen krijgt de kiezer een stemadvies. Ten derde vinden de verkiezingen van alle 27 waterschappen tegenwoordig gelijktijdig plaats. De campagne om mensen op te roepen te stemmen wordt landelijk gecoördineerd waardoor de verkiezingen meer bekendheid krijgen, zo is de verwachting. Het feit dat politieke partijen zich ook in de campagnestrijd mengen zou daar aan bij moeten dragen. De UvW hoopt op een opkomst van 30 procent.

5

Waar stemmen we eigenlijk precies op? Door het nieuwe lijstenstelsel kunnen burgers stemmen op zowel themagerichte one-issue-organisaties,

als op lijsten van bekende politieke partijen. In beide gevallen is de keuze volledig afhankelijk van het waterschap waartoe men behoort. De belangenorganisaties onderscheiden zich door de prioriteit te geven aan één of meerdere thema’s binnen het waterschap, bijvoorbeeld natuurbehoud, recreatie of milieu. De politieke partijen stellen zich breder op en richten zich voornamelijk op het verkrijgen van meer zeggenschap binnen de waterschappen. Zo wil de VVD het uitbreiden van het takenpakket van sommige waterschappen aan banden leggen en de lasten voor de burger verlagen. Meer in het algemeen worden kiezers geconfronteerd met specifieke problemen, zoals de vraag of sloten alleen moeten dienen als afvoer van vuil water of ook gezien moeten worden als belangrijke biotopen die – al dan niet met chemische middelen – gereinigd moeten worden, en wie dan voor de kosten opdraait. • Tristan van Rijn Bij het ter perse gaan van dit blad was de uitkomst van een kort geding over de privacy bij de stemprocedure nog niet bekend.

Advertentie

7 november 2008 PM

15

coverstory Haagse ambtenaren pendelen veelvuldig heen en weer

Onzichtbaar, dubbelzijdig geïnformeerd en verdacht. De ambtenaar die tussen Den Haag en Brussel heen en weer reist heeft het niet makkelijk. Hoe laveert hij tussen soms tegengestelde belangen? ‘Ik zit op maandag in Brussel en op dinsdag weer in Den Haag. Dan zit ik niet met een andere pet op, het is onderdeel van het totaalproces.’

Tekst Rutger van den Dikkenberg en Noor Vos Foto’s Welmer Keesmaat

16

PM 7 november 2008

E

lk departement heeft ze: ambtenaren die met de regelmaat van de klok de trein naar Brussel pakken. Overleg hier, vergadering daar. De Brussel­ gangers zijn een onzichtbare kracht in de geoliede machine die bouwt aan de Europese samenwerking. Door hun feitenkennis en hun intensieve bemoeienis met een specifiek onderwerp nemen ze de Europese ­ministers het nodige werk uit handen. Tegelijkertijd versterkt het opereren van deze ambtenaren het beeld van een weinig transparant Europa, waar de macht van ambtelijke commissies groot is, maar moeilijk te meten. ‘Je ziet ze niet, je hoort ze nooit. Zo’n 450 overlegclubjes van ambtenaren nemen in Brussel doorlopend beslissingen die het dagelijks leven van de Europese burger raken,’ schreef NRC Handelsblad enige tijd geleden. Onzichtbaar, dubbelzijdig geïnformeerd en ­verdacht. De ambtenaar die tussen Den Haag en

Brussel heen en weer reist heeft het niet ­makkelijk. Elke stap die hij in Brussel zet wordt in Den Haag met argusogen bekeken. Dreigt het Europese ­standpunt een andere kant op te gaan dan verwacht, dan volgt terugkoppeling en een nieuw stategie-overleg. Want zonder bevriende lidstaten komt een klein land als Nederland niet ver op het grote ­Europese speelveld. PM sprak vier Haagse ­ambtenaren die regelmatig in Brussel overleg voeren en de onvermijdelijke compromissen sluiten. ‘Wat zou een Nederlander nou liever willen – dat ik de belangen van Nederland goed behartig, of dat ik in alle transparantie handel?’

Speelruimte Half oktober vierde het Europese landbouwcomité CSA een bijzondere maar vooral indrukwekkende mijlpaal. Voor de 1.350e keer sinds de oprichting in 1960 kwamen de leden bij elkaar. Dat landbouw van oudsher een van de belangrijkste pijlers onder

de Europese Unie is, werd hierdoor nog maar eens benadrukt. Het CSA doet het voorwerk voor de maandelijks bijeenkomst van de Europese landbouwministers en komt wekelijks op maandag bijeen in Brussel. Namens Nederland is LNV’er Roald Lapperre kwartiermaker van de Haagse programma­ directie Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) die volgend jaar ingesteld wordt, bij al deze ­vergaderingen aanwezig. ‘Het belangrijkste kenmerk van het GLB is dat de lidstaten geen nationaal landbouwbeleid hebben en de Europese kaders bepalend zijn,’ aldus Lapperre. ‘Voor Nederland is landbouw een belangrijk thema; 10 procent van de economie is gerelateerd aan de agrosector.’ De politieke lading rond het Europees landbouwbeleid is groot, merkt Lapperre. Maar in de ­onderhandelingen erover is altijd wel speelruimte te vinden. ‘We treffen elkaar in het CSA elke week. Als je als Nederland wat wilt binnenhalen, moet je de ander ook wat gunnen. Het is belangrijk dat je je

constructief opstelt. Na iedere vergadering koppelen we terug naar Den Haag, elke vrijdagmiddag zitten we met vijf departementen om de tafel om de instructie te formuleren voor de komende maandag. Op het moment dat je merkt dat het op een bepaald punt in Brussel anders gaat lopen dan verwacht, dan neem je dat weer mee naar Den Haag.’ Op landbouwgebied zijn Brussel en Den Haag ­vrijwel één, merkt Lapperre. ‘Brussel is zo’n ­wezenlijk onderdeel van de Haagse besluitvorming dat ik niet denk in termen als “Brussel” en “Den Haag’”. Ik zit op maandag in Brussel en op dinsdag weer in Den Haag. Dan zit ik niet met een andere pet op, het is onderdeel van het totaalproces.’

Instructie Grofweg komt een Europees besluit als volgt tot stand: aan het begin van een nieuw halfjaar durend voorzitterschap, komt de nieuwe Europese voorzitter met een beleidsagenda waarop aangegeven staat

7 november 2008 PM

17

waar tijdens de komende zes maanden de nadruk op komt te liggen, vergezeld van een beleidsvoorstel. Logischerwijs strookt dit eerste voorstel volledig met de belangen van de voorzitter. Het is vervolgens aan de andere lidstaten hun visie over dit beleidsstuk te geven en hun positie in te nemen. Van ‘thuis’ in Den Haag krijgen de onderhandelende ­ambtenaren een instructie mee, waarin de inzet voor de vergadering en de positie ten opzichte van het een voorstel omschreven staat. Hoe nauwkeurig dit

‘Nederland moet altijd water bij de wijn doen om tot een compromis te komen’ is, hangt af van het belang dat een lidstaat hecht aan een onderwerp. Ruben Dekker, senior beleidsmedewerker genetisch gemodificeerde organismen (GGO) op het ministerie van Vrom, kan hierover meepraten. Hij loopt al zeven jaar mee in Brussel en heeft dus de nodige ervaring. Genetisch gemodificeerde organismen zijn een typisch Europees thema, al proberen veel lidstaten zelf weer wat regie op Brussel terug te pakken, merkt Dekker. ‘We voeren nu een interne discussie, aangewakkerd door EU-voorzitter Frankrijk, waarbij een aantal fundamentele kwesties rond het GGO-beleid ter discussie staat. We hebben in het verleden afgesproken veel bevoegdheden bij Brussel neer te leggen, maar het lijkt dat sommige landen daar spijt van hebben. Burgers maken zich ­zorgen over genetisch gemodificeerde producten en de veiligheidsregels van de EU zijn voor hen toch heel onzichtbaar.’ Frankrijk legde op de eerste van een lange reeks Brusselse vergaderingen een aantal discussiepunten neer, vertelt Dekker. ‘Een thema is bijvoorbeeld dat wij nu alleen kijken of het product veilig genoeg is om op de Europese markt toegelaten te worden. Maar moeten we daarnaast ook niet kijken naar de sociaaleconomische effecten van genetisch gemodificeerde organismen, of laten we dat aan de vrije markt?’ Tussen de Brusselse overleggen door vergaderen de leden van Dekkers cluster met andere Haagse departementen over het in te nemen standpunt bij de volgende vergadering. ‘Ik stel vervolgens mijn eigen instructie op, waarin mijn speelruimte staat,’ zegt Dekker. ‘De speelruimte wordt van tevoren ingeperkt, in overleg met andere betrokken departementen. Die Haagse afstemming kan het voor ons lastig maken in Brussel te onderhandelen, omdat we daardoor in Europa nauwelijks wisselgeld hebben. Als je bij onderhandelingen, in cijfers, inzet op bijvoorbeeld een 8 terwijl je weet dat andere landen een 12 willen, kun je beginnen bij een 5 en dan water bij de wijn doen. Maar dat is moeilijk te verkopen aan de departementen en kan alleen als er

18

PM 7 november 2008

voldoende vertrouwen is dat ik echt voor de 8 ga.’

Vertrouwen Over het algemeen moet Nederland altijd water bij de wijn doen om tot een compromis te komen, reageert Wim Ploeg, plaatsvervangend hoofd van de afdeling Europa op Verkeer en Waterstaat. Ploeg richt zich in Europees verband op de besluit­vorming rondom het Galileoproject, het Europese satellietnavigatiesysteem dat in 2013 voltooid moet zijn. ‘Met ambtenaren van verschillende ministeries ­komen we eens in de vijf weken samen en bespreken we de actuele zaken,’ zegt Ploeg. We proberen steeds de lijn die we eerder uiteen hebben gezet te ­verifiëren: willen we dit beleid nog steeds blijven voeren? Het leuke aan het Haagse is dat je met alle ministeries om de tafel zit. Ieder heeft zijn eigen belang en dat probeer je te combineren tot beleid. Daarnaast is het bedrijfsleven erbij betrokken. De kunst is met elkaar een team te vormen dat goed samenwerkt.’ Ook Ploeg meent dat vertrouwen een belangrijke voorwaarde tot succes is voor een pendelende ­ambtenaar. ‘Als je een onderhandelingstraject ­ingaat, weet je hoe Nederland over een aantal aspecten denkt.’ Daarbinnen moet je in de onderhandelingen verantwoordelijkheid kunnen nemen, zegt hij. ‘Als het onderhandelen een andere kant op gaat dan verwacht, moet je steeds inschatten of je daarin kunt meegaan of daar juist tegenin moet gaan. Stel dat Nederland een vrij extreem standpunt inneemt, hoe groot is dan de kans dat we dat in de uiteindelijke tekst verankerd krijgen? Soms moet je je positie afzwakken en een nieuwe positie innemen. Je moet met elkaar een constructie bedenken die aan de ene kant concreet genoeg is om aan te geven wat je vindt, en aan de andere kant genoeg ruimte biedt om dat spel in Brussel te kunnen spelen.’ Bepaalde punten zijn echter zo fundamenteel voor Nederland, dat het diplomatieke spel stevig gespeeld kan worden. Ploeg: ‘Ik herinner me een vergadering in het vroege voorjaar. De Europese Commissie had voorgesteld de verantwoordelijkheid over veiligheidsvragen te nemen, terwijl die bevoegdheid normaal gesproken bij de lidstaten ligt. Het behoud daarvan was voor Nederland een belangrijk punt.’ Ploeg meent dat je, als Nederland dit soort fundamentele posities inneemt, van tevoren ook al een oplossing achter de hand moet hebben voor als het fout dreigt te gaan. ‘Daardoor is er vaak wel steun van andere lidstaten voor ons standpunt.’ Op deze manier ging Nederland ook de ­onderhandelingen over de veiligheidsbevoegdheden in. Samen met de permanente vertegenwoordiging in Brussel werd een oplossing bedacht. ‘Via de achterdeur hebben we bereikt wat we wilden bereiken, namelijk dat er voor besluiten rondom veiligheid unanimiteit vereist blijft.’ In het Europese onderwijscomité wordt het spel een stuk minder hard gespeeld, weet Janneke ­Timmer. De OCW’er, die zich zowel Haags als

coverstory ­ russels ambtenaar voelt, noemt de sfeer bij de overB leggen ‘behoorlijk gemoedelijk’. ‘Ik heb nog nooit meegemaakt dat een onderwerp uiteindelijk door de ministers moet worden uitonderhandeld,’ zegt ze. Onderwijs is een relatief nieuw thema in Europa: pas sinds 2000, toen de lidstaten met de ­Lissabon­doelstellingen afspraken in 2010 de grootste ­kenniseconomie van de wereld te zijn, kwam er écht aandacht voor. Het directe gevolg daarvan is dat de lidstaten inmiddels regelmatig rond de tafel zitten. Europa heeft echter nog nauwelijks bevoegdheden op het terrein van onderwijs, zegt Timmer. De afspraken die voortvloeien uit de overleggen van de onderwijsministers, zijn juridisch niet bindend. ‘De bevoegdheden liggen bij de lidstaten zelf en de lidstaten willen dat ook zo houden. Maar we kunnen onderling wel afspraken maken over doelstellingen die we willen bereiken, bijvoorbeeld om de grootste kenniseconomie van de wereld te worden. Je hoeft je daar als lidstaat niet aan te houden, maar het staat wel op papier en de Europese Commissie maakt het Europees onderwijsbeleid transparant door bijvoorbeeld een rangschikking van lidstaten te maken, onderbouwd met cijfers. Nederland doet het bijvoorbeeld relatief niet goed op het gebied van bèta-techniek en met name het aantal vrouwen daarin. Het is nooit leuk om onderaan zo’n tabel te staan en lidstaten zullen dit dan ook proberen te voorkomen.’

Weinig indruk Als een document na veelvuldig overleg tussen de lidstaten en door de lidstaten intern positief wordt beoordeeld, volgt stemming. Dat gebeurt veelal per gekwalificeerde meerderheid, waardoor de invloed van Nederland aan de vergadertafel relatief klein is. Dekker van Vrom merkt dat bijvoorbeeld in zijn GGO-dossier. ‘We hebben veel ervaring en ­expertise en zijn al vanaf het begin lid van de EU. Maar we kunnen niet zo makkelijk, zoals bijvoorbeeld Duitsland, in de vergaderingen met de vuist op tafel slaan en dreigen tegen te stemmen. Dat maakt weinig indruk, omdat we daar te weinig stemmen voor hebben. Onze invloed moeten we uitoefenen in het voortraject.’ Dekker geeft een voorbeeld: ‘Als je in een Brusselse vergadering met 27 lidstaten iets nieuws brengt, zelfs als het geniaal is, dan weet je zeker dat het uiteindelijk in het niets valt, omdat het buiten ieders instructie valt. Als je van te voren al drie “vrienden” regelt die zich in de vergadering ­achter je voorstel scharen, dan pikt de voorzitter het wel op en neemt hij het misschien mee in het volgende voorstel.’ Met Dekker erkennen ook de andere ‘Brusselse Hagenezen’ het belang van de wandelgangen. LNV’er Lapperre: ‘Het voortraject, dus voordat er officieel iets op papier staat, is voor mijn gevoel heel belangrijk. Overleg met gelijkgezinden, maar juist ook met andersdenkenden. Een brug slaan naar die

andersdenkenden is de sleutel tot succes, omdat de stemming per gekwalificeerde meerderheid is. We zetten in het begin, een jaar voordat een voorstel van de commissie op tafel komt, op papier wat wij in Nederland belangrijk vinden. Daar praat je dan met sleutelfiguren uit de commissie en uit andere lidstaten over. Neem bijvoorbeeld de melkquotering. Gezien de ontwikkelingen op de markt willen wij dat de quota in 2015 verdwenen zijn. Daar moeten we naartoe werken. Mede door onze vroegtijdige inzet heeft het ertoe geleid dat de commissie een aantal voorstellen heeft gedaan over de ‘zachte landing’ van de melkquota. Dat krijg je alleen maar voor elkaar door energie te steken in het wandelgangencircuit. Het is helemaal niet verkeerd om dan een uurtje langer in Brussel te blijven om wat na te praten. Met 27 lidstaten heb je veel verschillende posities.’ ‘Een vergadering loopt soepeler als je weet dat je medestanders hebt,’ merkt Timmer van OCW op. ‘Meestal ga ik de dag van tevoren al naar Brussel, om af te spreken met collega’s uit andere landen en wat te drinken.’ Ook Wim Ploeg reist om die reden vaak de avond voor het overleg al af naar Brussel. Het echte vooroverleg doet Timmer al eerder, per mail of telefonisch. Dat dergelijk vooroverleggen de ­transparantie in Europa niet ten goede komt, pareert ze stellig. ‘Wat zou een Nederlander nou liever ­willen, dat ik de belangen van Nederland goed behartig, of dat ik in alle transparantie handel, ­waardoor het Nederlands belang wellicht in het ­gedrang komt? De interne vergaderingen hier op OCW zijn toch ook niet openbaar?’ Dekker ziet de mogelijkheden tot persoonlijk vooroverleg wel verminderen. Ook hij neemt af en toe de avond voor een vergadering zijn intrek in een Brussels hotel om overleg te plegen met collega’s uit andere landen, maar ziet hen er steeds minder vaak. ‘De vliegverbindingen naar Brussel vanuit heel ­Europa zijn zo verbeterd, dat het ook voor ­ambtenaren uit verder gelegen lidstaten makkelijker is om op een dag heen en weer te vliegen.’ Bij dergelijke informele vooroverleggen is de

‘Het is niet verkeerd om een uurtje langer in Brussel te blijven om wat na te praten’ speelruimte overigens wat groter, meent Dekker, al zijn niet alle ambtenaren het met hem eens. ‘Het spel in de wandelgangen gaat soms verder dan je ­instructie,’ zegt Dekker. ‘Al moet je natuurlijk wel zeker weten dat je het achteraf in Den Haag weer kunt verkopen.’ Voor de ervaren Dekker is dat ­inmiddels goed in te schatten. ‘Als het ­onderwerp politiek gevoelig is, krijg je een strengere ­instructie mee en valt er minder te ritselen in de wandel­ gangen.’ •

7 november 2008 PM

19

interview

20

PM 7 november 2008

Oud-SG Wolter Lemstra kijkt vooruit

‘We denken heel ouderwets over de ministeriële verantwoordelijkheid’ In de nadagen van zijn carrière vertelt Wolter Lemstra over de ‘pijn’ die hij voelt ‘omdat de ­politiek im großen Ganzen minachting heeft voor het ambtelijk apparaat’. En over zijn partij: ‘De CDA-fractie is soms heel ouderwets.’

M

et pen heeft Wolter Lemstra de woorden ‘soli deo gloria’ – Latijn voor ‘alleen aan God de eer’ – op zijn visitekaartje gekrabbeld. ‘Ik ben een gelovig mens,’ zegt Lemstra in zijn werkkamer van zijn Hengelose villa. De 73-jarige CDA’er vindt dat hij ‘heel erg gezegend is’ met zijn carrière in de publieke sector. Hij begon zijn ambtelijke loopbaan in 1951 als ­volontair bij de gemeentesecretarie van Bierum, een dorpje in Groningen. Vervolgens werkte hij als a­ mbtenaar in Grootegast, Schoonebeek en Winschoten, waarna hij naar de Randstad vertrok. Via ’s Gravenzande kwam Lemstra bij de gemeente Utrecht terecht om halverwege de jaren zeventig gemeentesecretaris van Amsterdam te worden. ‘Dat is de meest boeiende tijd in mijn carrière geweest,’ vertelt Lemstra. ‘De metrorellen, een bestuurscrisis en de kroning van hare majesteit. Never a dull moment, ik zou er een boek over kunnen schrijven.’

Dat moet u doen.

‘Wat moet ik doen?’ Een boek schrijven over uw jaren in Amsterdam.

‘Dat heb ik gedaan. Voor mijn kinderen. Ik was nooit thuis, als verantwoording heb ik bijgehouden wat ik precies deed.’ De kroning van prinses Beatrix op 30 april 1980 leidde ertoe dat Lemstra in 1981 bij de rijksoverheid terechtkwam. Hij zat samen met directeur Hans van der Voet van de Rijksvoorlichtingsdienst in de commissie die de kroning voorbereidde. ‘Van der Voet kende premier Van Agt goed en toen Jan van Viegen vertrok van het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk hebben ze mij gevraagd SG te worden.’ Met de komst van het eerste kabinet-Lubbers vindt er een departementale herindeling plaats en wordt Lemstra de hoogste baas van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur. Dan solliciteert hij

naar dezelfde post op Defensie, ‘bij uitstek een managementdepartement waar ze mijn ervaring met bedrijfsvoering goed konden gebruiken’. Het staat Lemstra nog helder voor de geest. ‘Ik werd op donderdagavond gebeld door minister Job de Ruiter die vertelde dat hij me de dag erna in de ministerraad zou voordragen als SG. Nog geen half uur later belde Piet Bukman, destijds voorzitter van het CDA, dat het feest niet doorging. Pieter de Man kan niet meer door een deur met Neelie, zei hij, dus die gaat naar Defensie. Dat was een grote teleurstelling.’ Een jaar later vertrekt Lemstra naar Vrom.

Tekst Cindy Castricum Foto Christian van der Meij

U heeft in de tien jaar dat u SG bent geweest heel wat bewindslieden meegemaakt.

‘Dat klopt. Toen ik op Vrom SG werd, zat Pieter ­Winsemius er, een McKinsey-man, dus ik was doods­ benauwd dat hij zich met mijn tent ging bemoeien. Maar hij zat veel in de Tweede Kamer om het politieke vak te leren, zei hij, dus de deal was dat ik het depar-

‘De ministerraad neemt soms besluiten over de bedrijfsvoering die voor de rijksdienst ­desastreus zijn’ tement mocht runnen. Aan die afspraak heeft hij zich gehouden. Ik was in charge voor het hele departement, 8.600 man.’ In 1989 kwam de PvdA na twaalf jaar oppositie weer in de regering. U kreeg Hans Alders als minister.

‘Dat betekende een hele ommekeer. Met Nijpels, ­Winsemius, Heerma en Brokx ging alles mondeling, een kwestie van vertrouwen. Alders was een lettervreter, liet alles op papier binnenkomen. Als je zo lang in de oppositie zit, is het ambtelijk apparaat natuurlijk een beetje verdacht. Het vertrouwen groeide wel, maar in het begin was het wennen.’ 7 november 2008 PM

21

interview Na veertig jaren (overheids)dienst in zeven gemeenten en op drie departementen werd Wolter Lemstra (1935) burgemeester in Hengelo (1991-1999). Hij verhuisde van Amsterdam naar het oosten des lands en woont daar nu nog steeds. Tussen 1999 en 2007 was hij lid van de Eerste Kamer voor het CDA. Ook is hij bestuursvoorzitter van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (1998-2002) en waarnemend burgemeester van Leiden (2002-2003) geweest. Aan stoppen met werken moet Lemstra niet denken. Momenteel bekleedt hij een aantal commissariaten en is hij emeritus hoogleraar bestuursen bedrijfskunde in Groningen en Twente. Als lijsttrekker van het CDA is hij druk aan het campagnevoeren voor de waterschapsverkiezingen van Regge en Dinkel.

U noemt wijlen staatssecretaris Brokx. Hij heeft destijds flink onder vuur gelegen tijdens de woningbouwsubsidie-enquête. Een roerige tijd op het departement?

‘Dat was hectisch, zonder meer! De RSV-enquête was net achter de rug en ik had gezien hoe de ambtenaren van Economische Zaken op televisie door de mangel ­waren gehaald. Dat mocht mijn ambtenaren niet overkomen, dus ik had Ton Planken ingehuurd om een ­communicatietraining te geven. Tegenwoordig is dat heel normaal, maar destijds werd er schande van gesproken, onder meer door de Volkskrant. Het hielp wel – mijn ambtenaren gingen niet af. De hele kwestie liep met een sisser af , want de grote fraude die vermoed werd, was er niet. Brokx is overigens later wel afgetreden, omdat zijn eigen fractie hem in de steek liet.’ Deze parlementaire enquête heeft tot gevolg gehad dat de positie van de secretaris-generaal is geherformuleerd, zo lees ik in uw proefschrift. Vertelt u eens?

‘Het enige wat op papier stond, was dat er op elk departement een secretaris-generaal moest zijn, een koninklijk besluit uit 1823. Met de voorzitter van de enquêtecommissie Klaas de Vries hebben we na een lang gesprek geconcludeerd dat de hoogste ambtenaar van een departement een wat zwaardere coördinerende functie zou moeten hebben, ook in formele zin. Lubbers heeft er toen een toelichting aan toegevoegd, het koninklijk besluit 1988.’ Wat u betreft mag het nog wel wat verder gaan: een SG zou moeten aanschuiven bij de ministerraad.

‘Dat idee heb ik uit Engeland, waar ik een weekend heb opgetrokken met sir Robert Armstrong, destijds SG van het kabinet van premier Thatcher en altijd aanwezig bij de cabinet meeting. Ook in Nederland zou elke vrijdag een sterke ambtelijke figuur bij de ministerraad moeten zijn die namens de ambtelijke toppen mee kan delibereren over het management op de departementen. Er worden

‘Je moet als ambtenaar altijd bereid zijn de tweede viool te spelen’

uitvoeringstaken op afstand van het departement gezet moeten worden en dat de directies direct verantwoording verschuldigd zijn aan de Kamer. Nu is een minister verantwoordelijk voor alle ins en outs van een departement, niet alleen voor het beleid, maar ook voor een straatlantaarn in Zuidland die niet brandt. Dat levert een idioterie aan Kamervragen en spoeddebatten op. De minister moet ontlast worden, zodat die zich veel meer met het beleid kan bemoeien.’ Directeuren van zbo’s willen maar wat graag zelf verantwoording afleggen. Waarom gebeurt dat niet?

‘Omdat we in Nederland nog heel ouderwets denken over de ministeriële verantwoordelijkheid. De minister moet voor alles aanspreekbaar zijn, wat gewoonweg onmogelijk is. Het gevolg is dat we blijven doormodderen.’ U zei net al dat de commissie-Wiegel, waar u deel van uitmaakte, adviseerde om kerndepartementen in het leven te roepen. De Kamer reageerde daar destijds positief op, behalve de fractie van uw eigen partij, het CDA.

‘O ja? Dat is best mogelijk. De CDA-fractie is soms heel ouderwets. Weet u wat het probleem is, ik ben een echte believer in de overheid, maar ik bespeur steeds vaker dat de politiek im großen Ganzen minachting heeft voor het ambtelijk apparaat. Dat doet me heel veel pijn. Ik weet zelf hoe hard er gewerkt wordt, hoeveel problemen ambtenaren moeten tackelen, hoe vaak de politiek met de eer strijkt terwijl de ambtenaren het werk gedaan hebben. Je moet als ambtenaar altijd bereid zijn de tweede viool te spelen. De politiek heeft dat niet door of wil het niet doorhebben. De Kamer, althans het merendeel ervan, heeft absoluut geen boodschap aan het ambtenarenapparaat. Het zijn twee aparte werelden.’ Hoe zou je dat kunnen doorbreken?

‘Misschien wel door stages. Kamerleden gaan in de zomer vaak naar ziekenhuizen of andere instellingen, maar ze zouden eigenlijk eens een paar maanden op een departement moeten meedraaien.’ Wel lastig, want ze mogen niet met elkaar praten.

‘Ach, daar moet je niet al te moeilijk over doen. Uiteindelijk is alles openbaar.’ soms besluiten genomen over de bedrijfsvoering die voor de rijksdienst desastreus zijn. Minister Kees van Dijk stelde eens een afslankingsoperatie voor waarbij de trap van boven naar beneden schoongeveegd zou moeten worden. Dat waren dramatische uitspraken die helemaal niet op de werkelijkheid gestoeld waren. Een SG die daarbij aanwezig is kan dan zijn vinger opsteken en zeggen dat het geen goed idee is. Dat gebeurt bij de gemeente en de provincie ook.’ Heeft u nog meer van dat soort revolutionaire ideeën?

‘De SG zou in de Tweede Kamer verantwoording moeten kunnen afleggen voor het beheer van het departement, zoals wederom ook in Engeland het geval is. Daarnaast vind ik, zo hebben we met de commissie-Wiegel in de jaren negentig voorgesteld, dat alle

22

PM 7 november 2008

Op Vrom was Roel Bekker destijds uw plaatsvervanger. Nu is hij als topambtenaar belast met de vernieuwing van de rijksdienst. Wat denkt u, gaat het hem lukken de overheid kleiner én beter te maken?

‘De taakstelling krijgt hij wel voor elkaar. De verandering van de rijksdienst, die is veel moeilijker te realiseren. Mijn goede vriend en destijds medewerker Lex van den Ham heeft dat ook al vier jaar geprobeerd [met het programma Andere Overheid, CC], maar de processen zijn vrij stroperig. Wil je echt een vernieuwing doorvoeren, dan moet dat rigoureus worden aangepakt. Geen enkele minister heeft daar zin in, want hij moet produceren: wetsvoorstellen en plannen door de Kamer loodsen. Tijdens de verbouwing moet de winkel open blijven – en dat is moeilijk.’ •

achtergrond Nationalisering Fortis en ABN Amro biedt onverwachte kansen

Wordt de bank een nutsbedrijf? Nu de Nederlandse staat grootbankier is geworden, moeten de genationaliseerde banken ook kunnen worden gebruikt om te investeren in politieke topprioriteiten als duurzame energie, vindt GroenLinks-Kamerlid Kees Vendrik. Econoom Bob Goudzwaard, de leermeester van Wouter Bos, vindt dat echter een groot gevaar. ‘De overheidsbemoeienis mag niet langer dan twee jaar duren, anders trekt de markt scheef.’

M

et de operaties Pecunia, Non Olet, Koud en Leo, de codenamen die het ministerie van Financiën gaf aan de kapitaalinjecties in Fortis, ABN Amro, Fortis, Icesave, ING en Aegon, is de Nederlandse overheid helemaal terug van weggeweest op het gebied van staatsdeelnemingen. Onder extreem hoge druk kocht het crisisteam onder leiding van Wouter Bos zich met behulp van De Nederlandsche Bank voor een recordbedrag van 30 miljard euro in het bankwezen in. Daarbovenop kwam nog zo’n 17 miljard beschikbaar voor mogelijke aanvragen van andere financiële bedrijven. In het geval van Fortis, waarvan de staat voor 16,8 miljard euro de gehele Nederlandse tak opkocht, met inbegrip van ABN Amro, is zelfs sprake van nationalisering. Veel is nog onduidelijk, maar aan de hand van het dossier over de ING-transactie is inzichtelijk wat de overheid in ruil voor de investering terugvraagt. De raad van bestuur van ING tekende een contract waarbij de bank zich verplicht jaarlijks 8,5 procent rente over de lening van 10 miljard euro te betalen, een bedrag van 425 miljoen euro. De staat kreeg daar securities, een vorm van aandelen, voor terug. Alleen als de bank de aandeelhouders geen dividend uitkeert, kan de ING onder die verplichting uit, zo is contractueel vastgelegd. GroenLinks-parlementariër Kees Vendrik vindt dat een tamelijk ingenieuze constructie: ‘Als er geen dividend wordt uitgekeerd, worden de aandeelhouders van de ING heel boos, en zo gebruikt Financiën de druk van de beurs om de bank in het gareel te houden.’ Veel onduidelijker is hoe het verder moet met Fortis Nederland en ABN Amro nu de staat daar alle aandelen heeft verworven, aldus Vendrik. ‘De staat heeft een machtige positie opgebouwd en de

vraag is nu hoe die macht gebruikt gaat worden.’ De afdeling Financiering, die zich op het departement bezighoudt met de staatsdeelneming in Fortis en ABN Amro, werkt aan een protocol waarin de gedragsregels voor de betrokken banken worden opgesteld. Financiën heeft bedongen dat de staat naast de overheidscommissarissen ook de bestuurders van beide banken mag voordragen. Samen met de raden van bestuur buigt Financiën zich over de strategie en bedrijfsvoering. Vervolgens zal het rijk een bestuurder voordragen die hierin ‘past’. De rol van aandeelhouder en toezichthouder probeert Financiën gescheiden te houden door de taken in twee verschillende directies onder te brengen. De directie Financiering houdt zich bezig met de verwerving van de staatsdeelnemingen, de directie Financiële Markten gaat over het toezicht. Voor de financiële instellingen die gebruikmaken van de beschikbare kapitaalinjecties van 20

Tekst Chris van de Wetering en René Zwaap Beeld Lachemann Producties

‘Niet alleen banken kunnen omvallen, overheden kunnen dat ook’ miljard euro geldt ‘een minder vergaande sturing’, aldus Financiën. ‘De staat zal zich bij deze banken niet mengen in de commerciële strategie,’ zegt een woordvoerder. Wel wil de staat bij deze instellingen de systematiek van de beloningen aan de top en van het senior management gewijzigd zien, zodat prikkels ‘voor langetermijn-waardevorming’ worden versterkt en ‘rewards for failure’ verminderd. Volgens Financiën zou dit zonder bemoeienis met het activiteitenpakket van de ondernemingen kunnen. Ten aanzien van de toekomst van ABN Amro en Fortis denkt Vendrik dat deze banken zeker niet op korte termijn weer in handen van de vrije markt zul7 november 2008 PM

23

len komen. Hij zou er voorstander van zijn als de banken vanwege hun bijzondere binding met de staat ook gebruikt zullen worden om te investeren in projecten die de duurzaamheid ten goede komen, zoals de aanleg van windenergieparken in zee. Vendrik: ‘Ik wil daarmee niet zeggen dat ambtenaren straks zelf van die banken kunnen eisen waarin geïnvesteerd wordt, maar wel dat er voor de gehele bankensector een toezichtwetgeving wordt vastgelegd waarin de tien geboden voor de sector staan. Op mijn verzoek werkt Bos aan zo’n reglement. Daarnaast ben ik er een groot voorstander van als de activiteiten van de ABN Amro en Fortis worden gesplitst, zodat de risicovolle activiteiten los staan van voorzieningen waar iedereen gebruik van maakt. Ten tijde van de New Deal maakte Roosevelt met de Glass-Steagallwet een einde aan de wholesale-banken. In Nederland was dat eigenlijk ook het geval, totdat Onno Ruding als minister van Financiën onder Lubbers het Monetair Structuurbeleid in de gracht gooide. Ik beluister bij de SP-fractie nu zelfs geluiden dat er van ABN Amro en Fortis een soort nutsvoorzieningen moeten worden gemaakt.’ SP-Kamerlid Ewout Irrgang betwist die uitlating van collega Vendrik. ‘Het is zeker geen onzinnige gedachte, banken als nutsbedrijven, maar waarom zou je dat dan tot één bank moeten beperken? Wat ons betreft staat voorop dat er een nieuwe wind moet waaien in de bankenwereld. De Angelsaksische zakenmentaliteit, met de cultuur van omhooggestuwde kwartaalcijfers en hijgerige aandeelhouders, moet eerst overboord en plaatsmaken voor het Rijnlandse model. Of ik het bemoedigend vind dat Lodewijk de Waal namens de overheid toetreedt tot de raad van commissarissen van ING? Tja, Wim Kok zit daar al langer, en dat heeft bij mijn weten niet echt geholpen.’

Duimschroeven Prof. dr. Bob Goudzwaard, die in zijn tijd als hoogleraar economie aan de Vrije Universiteit Wouter Bos – ‘een toegewijde student’ – in de collegezaal had, is bevreesd voor de effecten van te veel overheidscontrole op de bancaire sector. ‘Het is erg verleidelijk voor de politiek om de banken die onder controle van de staat zijn geraakt allerlei kanten op te duwen,’ zegt hij. ‘Zeker als de crisis voortduurt zal de neiging ontstaan te proberen de banken de duimschroeven aan te draaien. Dan kan het gebeuren dat er vanuit de politiek wordt geroepen dat de banken moeten worden gedwongen te investeren in duurzaamheid, milieu en maatschappelijk welzijn. Zelf voel ik die verleiding ook, want ik ben voorstander van een brede oriëntatie bij de banken, maar dat schept het risico dat de terugtrekkende beweging, die je als overheid niet te lang mag uitstellen, wordt bemoeilijkt.’ Goudzwaard vindt sowieso dat de staat ‘hooguit twee jaar’ mag opereren als marktpartij in de bancaire sector. Na die periode moet de staat zijn belang weer terugverkopen aan de markt. ‘Als dat niet gebeurt, en een fors deel van de banken of genationaliseerd is of onder security staat, is er geen sprake meer van een

24

PM 7 november 2008

fair speelveld. Het verschil tussen banken die door het publiek als staatsbanken worden gezien en banken die geen rijkssteun hebben gekregen kan zich wreken. Het effect kan zijn dat de banken die het zonder overheidssteun stellen klanten verliezen, omdat bij hen de staatsgarantie ontbreekt. Die banken zouden zich dan ook tot de staat moeten wenden. Dat zou de financiële kracht van de staat wel eens te boven kunnen gaan, want niet alleen banken kunnen omvallen, overheden kunnen dat ook, kijk maar naar IJsland. Daarnaast staat op de achtergrond natuurlijk Brussel: hoe lang zal de Europese Commissie deze situatie accepteren als het gaat om eerlijke concurrentieverhoudingen?’ De staatscommissarissen zitten straks in de raad van commissarissen namens de belangrijkste aandeelhouder (de staat), maar behalve het belang van de aandeelhouder zullen deze overheidscommissarissen zich namens de staat ook met andere zaken gaan bemoeien, verwacht Mijntje Lückerath-Rovers, universitair docent financiële markten en toezicht aan de Erasmus Universiteit. In de wet staat namelijk dat de commissaris de belangen van alle relevante stakeholders tegen elkaar af moet afwegen en verder krijgen de commissarissen van de minister een duidelijke taak mee. Hoe die taak precies luidt weten we niet. De profielschets van de overheidscommissarissen is niet openbaar gemaakt. Wel is heel summier naar buiten gebracht dat de staatscommissarissen die bij ING zijn

achtergrond aangesteld, lid worden van de belangrijkste commissies binnen de raad: de commissie remuneratie (die zich bezighoudt met de beloningen), de commissie financiële verslaglegging en de commissie die het toezicht op de bedrijfsvoering uitoefent. Hoe ver de macht van de staatscommissarissen moet reiken is een vraag die ook de politiek bezighoudt. De VVD eiste vorige week in een motie dat de commissarissen bij ING en Fortis (Lodewijk de Waal, Peter Elverding, Michael Enthoven en Erik van Merwe) niet worden belast met allerlei partijpolitieke wensen, zoals meer vrouwen in het bestuur of een duurzaam inkoopbeleid. Bos staat hier niet helemaal eenduidig in. Hij wil de commissarissen niet helemaal zonder last of ruggespraak laten opereren. ‘Het zijn en blijven onafhankelijke commissarissen, maar we mogen wel af en toe overleggen,’ zei hij eerder in de Kamer. ‘De beloningsstructuur zal worden aangepast, dat hebben we al met ING afgesproken. Het is bepaald niet normaal dat de overheid private banken bijstaat. Dan mag je ook wat terugvragen.’ Ook aan de kapitaalinjectie die Aegon vorige week kreeg stelde Bos voorwaarden. Net zoals bij ING is afgesproken dat de bestuurders hun bonussen over 2008 moeten inleveren. Lückerath vindt de focus van Bos op de excessieve beloningen in de financiële sector terecht. De beloningen zijn volgens haar een belangrijke oorzaak van de kredietcrisis. ‘Die stonden niet meer in relatie tot de bedrijfsvoering; transacties werden gedaan om de eigen beloning op te stuwen.’ Ze hoopt dat de overheidscommissarissen ook worden ingezet om meer diversiteit in de rvc’s te bewerkstelligen. ‘Door het systeem van coöptatie, dat lange tijd gebruikelijk was, is de kritische blik van de commissarissen zoekgeraakt. Wat mij betreft blijven de overheidscommissarissen net zo lang zitten totdat het systeem om alleen mensen uit de eigen kring te kiezen doorbroken is.’

Politieke munt Volgens Willem Verschoor, hoogleraar finance aan de Erasmus School of Economics, moet er rekening mee worden gehouden dat de staat als aandeelhouder een kortetermijn-winststreven heeft. De overheidscommissaris moet aan de ene kant de staat als aandeelhouder tevreden houden met een hoog rendement. Aan de andere kant moet hij de lange termijn dienen, door goede projecten te steunen die uiteindelijk de groei van de bank garanderen. Dat potentiële dilemma hoeft volgens Verschoor niet opgelost te worden door de keuze voor de lange termijn. ‘Bos zal vooral politieke munt uit de crisis kunnen slaan als de kapitaalinjectie uiteindelijk voor de staat ook een financieel aantrekkelijke deal blijkt te zijn. De dividenduitkeringen zullen immers volgend jaar weer op gang moeten komen, pas dan is het een succesverhaal.’ De overheid heeft een veto gekregen bij beslissingen op strategisch niveau, niet over beslissingen inzake het dividendbeleid, legt Verschoor uit. ‘Met slechts twee commissarissen is de overheid altijd in de minderheid. Een overheidscommissaris kan het beloningenbeleid aankaarten, maar geen verandering afdwingen.’ Verschoor vreest daarom dat we nog niet af zijn van de moral hazard die financiële dienstverleners soms tot grote risico’s beweegt als ze weten dat winsten privaat worden opgestreken terwijl verliezen maatschappelijk kunnen worden afgewenteld. De rol van de staat zal volgens Verschoor beperkt blijven, op zijn hoogst zullen de excessen worden aangepakt. Staatsaandelen die langer dan twee, drie jaar bestaan vindt Verschoor in dit geval de concurrentie te zeer vervalsen. ‘Het is net als met onverzekerd rijden: de risiconemer wordt beloond. Uiteindelijk zullen de bankiers bij zichzelf te rade moeten gaan.’ •

IMF: ‘Swings, booms en busts uit de markt’ Tijdens de G-20-besprekingen, die 15 november plaatsvinden in Washington, zal de rol van het IMF centraal staan. Stijn Claessens, onderzoeker van de Financial Studies Division van het IMF, stelt dat het toezicht op de fianciële markten moet verbeteren. ‘Er moeten nieuwe regelingen komen waarmee risico’s beter kunnen worden ingecalculeerd en allerlei swings, booms en busts op de financiële markten kunnen worden verminderd. Het zal meer tijd kosten om daarna – eventueel onder auspiciën van het IMF – te komen tot internationale afspraken. En eventueel zouden daarvoor nieuwe faciliteiten kunnen worden ingevoerd, net zoals het IMF dat nu net heeft gedaan ten behoeve van ontwikkelingslanden die door de kredietcrisis getroffen worden. Het is jammer dat er op het gebied van herkapitalisatie geen gecoördineerde Europese actie van de grond is gekomen. Kennelijk ontbreekt daarvoor nog het instrumentarium en de politieke wil. Nederland heeft relatief veel geld gepompt in de reddingsacties – 5 tot 10 procent van het Bruto Nationaal Product – maar dat kon ook niet anders, simpelweg omdat je het hier hebt over heel grote banken. Uiteraard moet overheidsinterventie niet tot concurrentievervalsing leiden. ’­­

7 november 2008 PM

25

column

Uniform

Colofon

‘W

at is beter? Militairen associëren met een groep hossende homo’s die de liefde prediken of met een groep bierdrinkende mannen die “wie niet springt is een homofiel” zingen?’ Deze zin schreef ik afgelopen zomer op, toen ik hoorde dat militairen werd verboden mee te doen aan de Gay Pride in Amsterdam, maar dat ze wel werden ingezet bij de presentatie van nieuwe spelers van PSV. Blijkbaar is de aanwezigheid in een stadion gevuld met dronken supporters geen probleem voor het aanzien van de organisatie. Persoonlijk ben ik van mening dat Defensie op beide plekken niet op zijn plaats is. Dat dansen op de Gay Pride de homoseksuelen in het leger een steuntje in de rug geeft, lijkt me sterk, en evenzeer acht ik de kans klein dat een PSV-supporter tekent voor het leger omdat de nieuwe spelers op zo’n sympathieke manier het stadion worden binnengevlogen. Als overheidsorganisatie dient Defensie neutraal te zijn en daar horen deze festiviteiten niet bij. In het verlengde hiervan ligt een nieuwe vraag. Moet een individuele ambtenaar een neutrale uitstraling hebben? Minister Ter Horst gaat de kledingregeling van de politie aanpassen. Ze zou streven naar ‘lifestyle-neutraliteit’. Anders gezegd, het uiterlijk van agenten zou gespeend moeten zijn van sporen die verwijzen naar levensstijl of levensovertuiging. In aanloop naar het besluit van de minister lopen de emoties hoog op. Nederlands bekendste tatoeëerder dhr. H. Schiffmacher dreigt naar de rechter te stappen als agenten straks niet meer met zijn tatoeages mogen rondlopen. De koning van de tatoeage ziet de vrijheid van meningsuiting in de knel komen. Ook de commissie gelijke behandeling benadrukt in een advies aan de minister dat ze met erg goede argumenten moet komen, wil ze de door haar nagestreefde ‘representatieve en neutrale uitstraling’ kunnen volhouden. Nu komt de aap uit de mouw. Lifestyle-neutraliteit maakt een indirect onderscheid tussen werknemers met en zonder godsdienstige overtuigingen en is daarmee in strijd met de (grond)wettelijk verboden uitsluiting van groepen burgers aan het arbeidsproces. Het gaat natuurlijk niet om tatoeages en piercings. De

26

PM 7 november 2008

PM is een uitgave van Politieke Pers BV, onderdeel van Sdu Uitgevers Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected]

discussie gaat uiteindelijk over de vraag of we politieagenten met een hoofddoekje krijgen of niet. In de duistere hoeken van het internet hebben ze dat allang door. Daar lopen de blogs vol met commentaar dat regelrecht vanuit de onderbuik aan het web wordt toevertrouwd. De grote lijn is dat zij zich moeten aanpassen aan ons en niet andersom. Met andere woorden: geen hoofddoekjes op het ­politiebureau. Ik vind de discussie kortzichtig en zie de reacties op het internet als een direct gevolg van het niveau waarop de discussie wordt gevoerd. Een lifestyle-neutraal uiterlijk maakt een persoon nog niet lifestyle-neutraal. Een islamitische agente zonder hoofddoek, is nog steeds een islamitische agente, maar dan zonder hoofddoek. Wat ik mis is het argument dat iemand die voor de publieke zaak werkt in staat wordt geacht een scheiding te maken tussen zijn of haar persoonlijke overtuiging en het werk. Misschien naïef, maar ik heb nooit gecontroleerd of een politieagent een ­ketting met kruisje rond zijn nek draagt en ik heb ook nooit getwijfeld aan de inzet van een Marokkaanse politieagent. In plaats van zich te verliezen in uiterlijke discussies, zou minister Ter Horst er goed aan doen meer nadruk te leggen op de professionaliteit van de politieorganisatie. Wat betreft de kledingregeling kan ze een voorbeeld nemen aan haar Britse collega’s. De London Metropolitan Police laat sinds 1970 toe dat politieambtenaren die het sikhgeloof aanhangen een tulband dragen en vanaf 2001 mogen moslimvrouwen kiezen uit vier soorten officiële hoofddoeken die passen bij het zwart-witgeblokte politieuniform. En misschien is Schiffmacher wel bereid om een mooie tribal tattoo voor de politie te ontwerpen. Ruben Maes is partner van communicatie­ bureau Maes|Okhuijsen en werkzaam als ­strategisch adviseur en gespreksleider.

Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Rutger van den Dikkenberg, Tristan van Rijn, Noor Vos (stagiaire), Rianne ­Waterval ­(projecten), Chris van de Wetering, René Zwaap (eind­redactie) Medewerkers aan dit nummer Meindert Burger (correctie), Yvonne Kroese, Ruben Maes Vormgeving Rob Jongbloed ­(art­director), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Sdu Openbaar Bestuur Rob Veneboer Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit in een oplage van 11.000 exemplaren

Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 143,- excl. 6% btw.

Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stil­ zwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

spelers Programmadirecteur Innovatie en ict Ellen Maat (VWS) pareert kritiek

‘EPD vergt een cultuuromslag’ Als programmadirecteur Innovatie en ict geeft Ellen Maat leiding aan de invoering van het Elektronisch Patiëntendossier (EPD), de grootste ict-operatie die ooit in de zorg is doorgevoerd. Huisartsen en apotheken protesteren hevig, maar Maat onderstreept dat het EPD bedoeld is om vermijdbare medische fouten en onnodige ziekenhuisopnames (19.000 jaarlijks) te voorkomen. Tekst Chris van de Wetering Foto Welmer Keesmaat

VWS • Hard gewerkt is er natuurlijk wel op het ministerie van VWS om de deadline te halen voor de invoering van het landelijk Elektronisch Patiëntendossier (het EPD), maar de weg naar het centrale patiëntendossier, waarmee artsen, verpleegkundigen, apothekers en ziekenhuizen straks gegevens kunnen uitwisselen, is niet makkelijk. Vorige week startte VWS een grootscheepse voorlichtingscampagne over de nieuwe wijze van gegevensuitwisseling en over de mogelijkheden van bezwaar maken. Eind 2009 wil minister Klink het EPD voltooid hebben. Daarvoor moet nog wel een hele wet door de Kamer worden geloodst, die aansluiting op het landelijke netwerk voor zorgaanbieders verplicht. SP, VVD en PvdA vinden dat VWS wat al te voorbarig is, maar volgens Ellen Maat, die als programmadirecteur Innovatie en ict al een aantal jaren werkt aan het EPD, kan ook onder de huidige wetgeving het EPD gewoon van start gaan. Het EPD komt er bovendien, zo benadrukte ze in een persbriefing vorige week, op uitdrukkelijk verzoek van de Kamer. Veel wil Maat niet kwijt over de vele voetangels en klemmen waarmee het pad naar een werkend EPD bezaaid ligt. ‘Als ik niet van een uitdaging zou houden, zou ik dit niet aangepakt hebben,’ zegt ze. ‘Uitdaging’ is in dit verband nogal een understatement voor de lawine aan kritiek die VWS te verduren kreeg. De gebruikte technologie zou verouderd zijn, de zorgspecialisten vonden dat de patiënt onvoldoende centraal stond en huisartsen en apothekers protesteerden dat hen een overbodig en kostbaar systeem werd opgedrongen. Tot nu toe heeft het EPD 50 miljoen euro gekost. Dat is exclusief de

40 miljoen euro die de zorgverleners nu als financiële prikkel krijgen toebedeeld. Voor een gemiddelde huisartspraktijk of apotheker die zich voor eind 2009 vrijwillig aansluit, komt de aansluitsubsidie neer op een slordige 5.000 euro.

Vriespunt De relatie met een deel van het veld is inmiddels tot onder het vriespunt bekoeld. Marcelis Boereboom, DG Langdurige Zorg, noemde het zeer teleurstellend dat de Landelijke Huisartsen Vereniging weliswaar om een andere reden elk overleg heeft opgeschort. ‘Als er van die kant maar iets van een uitnodiging komt, zullen wij daar uiteraard op ingaan,’ aldus Boereboom. Ellen Maat spreekt van een ‘lastig traject’, vooral vanwege de vele partijen die betrokken zijn bij het EPD. Eind 2009 moeten 4.500 huisartspraktijken, 100 ziekenhui-

‘Ik heb eigenlijk geen moment gedacht dat het ons niet zou gaan lukken’ zen, 130 huisartsenposten en 1.800 apothekers op het systeem zijn aangesloten. De benodigde ict komt van 25 leveranciers. ‘Werken met het EPD vergt verder ook een cultuuromslag,’ aldus Maat. ‘Artsen moeten informatie gaan delen, ook met de patiënt. We gaan er wel van uit dat het EPD uiteindelijk wel helpt in het werk. Een arts vindt het tenslotte ook niet leuk als een patiënt door verkeerde medicatie komt te overlijden,’ zegt ze. Maat onderstreept ook dat de invoering van het EPD vooral bedoeld is om vermijdbare medische fouten en onnodige ziekenhuisopnames (19.000 jaarlijks) te voorkomen.

Ze heeft gedurende het traject eigenlijk nooit gedacht dat het haar niet zou lukken alle partijen en belangen bij elkaar te brengen (‘dat is de kunst in dit traject’). De belangrijkste omslag in het traject was volgens haar de gewijzigde rol van de overheid. ‘In eerste instantie hield de overheid zich op afstand, omdat het veld dit zo wilde. Het rijk subsidieerde Nictiz (het instituut dat landelijke standaarden ontwerpt voor elektronische communicatie in de zorg, CvdW) en faciliteerde het proces.’ Toen dit te langzaam ging verzocht de Tweede Kamer VWS eind 2005 de regie op zich te nemen. De overheid ging de invoering van het EPD faciliteren, stimuleren (ook met subsidie) en verplichten. Voor de laatste opdracht werd de Wet EPD in het leven geroepen, die het virtuele dossier verplicht. De regierol zorgde voor een flinke aanwas van het aantal ambtenaren bij VWS dat werkt aan het EPD – van een handjevol naar dertig. De architectuur van de systemen is het afgelopen jaar ontwikkeld en in een laboratorium getest. In de zogenoemde 11 koploperomgevingen is het systeem al in gebruik. Inmiddels hebben 87 zorgaanbieders zich aangesloten en de gang van zaken wordt wekelijks gemonitord door speciale teams. Volgens Maat functioneert het systeem goed. Ze verwacht dat in het eerste kwartaal van 2009 10 procent van de beoogde zorgaanbieders aangesloten zal zijn. In de tweede helft van 2009 moet de rest volgen. Het wachten is nu of de Kamer akkoord gaat met de planning van VWS. De beroepsorganisaties hebben in elk geval al laten weten zich te storen aan de top-downbenadering van VWS. • 7 november 2008 PM

27

spelers Dirk-Jan de Bruijn (Justitie) over de veranderingsslag

‘De trap wordt van boven schoongeveegd’ Veranderingsprocessen. Voor buitenstaanders blijven ze nogal abstract. Tot onze verrassing blijkt dat de programmadirecteur Interactieve Bedrijfsvoering van Justitie, Dirk-Jan de Bruijn, er op een aansprekende wijze over kan praten. En als dat lukt zijn er vragen genoeg. Tekst Guikje Roethof Foto Rob Jongbloed

Waarom mislukken de meeste reorganisaties?

‘Het is ontzettend belangrijk dat je de relatie legt tussen het eindproduct en de eindgebruiker. Dat is natuurlijk niet bij alle onderdelen even makkelijk. Bij Rijkswaterstaat hebben we destijds gewoon gezegd: we gaan die gebruikers centraal stellen. Er rijden dagelijks 3,5 miljoen auto’s over ons wegennet, dat is ons bestaansrecht. Het helpt heel erg om mensen diep in de bureaucratie veel meer in verbinding te brengen met wat men uiteindelijk doet. Als je naar een bakkerij gaat is het ook leuk om te zien wat er in een etalage staat. En dat de bakker zelf ook af en toe eens binnenkomt om met zijn klanten te praten en inspringt op hun behoeften.’ En dat gebeurt niet?

‘Ik denk dat we door de manier van organiseren in achterhaalde structuren, nog te veel werken vanuit onze eigen positie, vanuit macht en vanuit kokers en veel te weinig vanuit waar we het voor doen. Daar zit de sleutel, in de relatie die je met het eindresultaat probeert te leggen.’ Veel jonge ambtenaren lopen zich stuk op de oude machtsstructuur. Wat valt daar Advertentie

tegen te doen?

‘Ik heb altijd geleerd in verandertrajecten: de trap wordt van boven schoongeveegd. Het management moet zijn verantwoordelijkheid nemen. Veranderen begint toch bij jezelf. Als je die bereidheid niet hebt om samen te werken, als je niet denkt in gemeenschappelijk winnen, maar meer in winst en verlies, dan wordt het weerbarstig. Ik denk dat er op dat front nog wel wat laken voor de schaar is.’ De trap wordt in Den Haag toch helemaal niet van bovenaf schoongeveegd?

‘Nou ja, ik bedoel meer te zeggen: wie neemt de eerste stap in een verandertraject? En daar vind ik wel dat het management, dus de directeuren of wie daarboven zitten, hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Traditioneel was het altijd heel sexy om alleen via de managementlijn omhoog te komen. Bij Rijkswaterstaat hebben we de triple ladder ontwikkeld. Als je niks met mensen hebt en meer van de inhoud bent, of als je projectmanagement wilt doen, prima, maar ga dan ook niet op een managementstoel zitten. Op het moment dat je een verantwoordelijke managementrol hebt, moet je je mensen stimuleren en motiveren. Dan moet je een inspirerende manager zijn. Ik denk dat dit steeds meer naar voren komt.’

Assessment- & Developmentcenter w

28

| www.posg.nl

PM 7 november 2008

t

| (073) 503 93 20

Niet alle topambtenaren zijn even inspirerend, om het aardig te zeggen…

‘Als lid van de afdeling bedrijfsvoering zit ik meer in de ondersteuning. Maar ik heb altijd geleerd dat er twee

dingen zijn die je binden aan een organisatie: de relatie die je met je baas hebt en het perspectief dat je geboden wordt. Voor de naaste toekomst wordt het steeds belangrijker dat er mensen staan van wie je zegt: daar kom ik graag voor uit mijn bed. Dat zijn mensen die mij binden. Er is sprake van een war for talent. Nu het steeds lastiger wordt om goede mensen te krijgen, zullen we daar dus veel meer moeite voor moeten doen.’ Terug naar de vraag: waarom lopen verandertrajecten zo vaak vast?

‘Bij de overheid hebben we heel lang een soort ruilverhouding gehad tussen loyaliteit en life time employment. De werknemer is loyaal, de werkgever geeft daar life time employment voor terug. Dat laatste kunnen en willen we niet meer. Je vraagt van mensen nu veel meer flexibiliteit en in ruil bied je uitdagender werk aan. Laat mensen in een grote organisatie rouleren zodat ze veel verschillende facetten zien. Dan kun je de synergie op onderdelen uitbuiten en er is meer besef van een gemeenschappelijk doel.’ Kunt u een voorbeeld geven?

spelers Wie zit waar Joke Brandt is door de ministerraad voorgedragen als nieuwe DG Internationale Samenwerking bij Buitenlandse Zaken. Mevrouw Brandt is daar nu nog plaatsvervangend DG. Eerder was ze ambassadeur in onder meer Eritrea en Oeganda. Bij Internationale Samenwerking volgt Brandt Ruud Treffers op, die naar de Wereldbank is gegaan. De benoeming gaat per 1 november 2008 in. Marc van Nimwegen wordt benoemd tot procureur-generaal en daarmee lid van het college van procureurs-generaal. Van Nimwegen (50) studeerde Nederlands Recht en was eerder landelijk fraude-officier en hoofdofficier van justitie in Utrecht. Hij is de opvolger van Herman Bolhaar, die hoofdofficier van justitie wordt in Amsterdam. Bolhaar (53) was vanaf 2004 procureur-generaal, studeerde eveneens Nederlands recht en werkte eerder als officier van justitie in Breda. In Amsterdam volgt Bolhaar per 1 december Leo de Wit op, die voor het OM op de Nederlandse Antillen aan de slag gaat.

‘Het voorbeeld van inkoop vind ik heel aardig. Wie is nu verantwoordelijk voor inkoop? De primaire processen, of de inkopers? De primaire processen bepalen wat er wordt ingekocht. Maar als inkoop 20 keer per dag naar Albert Heijn wordt gestuurd, dan kunnen ze ook denken: we kopen een diepvries en dan gaan we eens in de maand naar de Makro. Daar moet je samen het gesprek over hebben. En als je elkaar niet kent, of elkaar alleen maar kent vanuit loopgraven en een mail naar elkaar zit te sturen met dichte deuren, dat helpt niet. Het te veel denken vanuit structuren en nog te weinig vanuit oplossingen of processen, dat is wel taai, vind ik.’ De reorganisatie van de rijksdienst heeft een lange geschiedenis…

‘Inderdaad. Daar word je niet erg vrolijk van.’ Waarom zou het nu wel goed gaan?

‘Er zijn wel degelijk wel goede voorbeelden. Ik denk dat toch ook heel erg op dat doorpakken hangt. Bij Rijkswaterstaat hebben we gezegd: we gaan meer als team opereren, we gaan elkaar versterken. We houden op met te denken in procedures,

we vertrouwen elkaar. Dat zijn moeilijke dingen, maar daar moet je doorheen. En ik denk dat dit nog te weinig gebeurt. We kunnen wel roepen dat we de trap van bovenaf schoonvegen, maar dan moet je dat ook gewoon doen. Nu blijven we nog te veel hangen.’ •

CV Dirk-Jan de Bruijn begon zijn loopbaan bij IBM en werkte onder meer bij de Arbeidsvoorziening, NOC*NSF en de Raad van State. Als partner bij Deloitte schreef hij het boek De kunst van het implemen­ teren, slagvaardig veranderen in publieke organisaties. De afgelopen vier jaar was De Bruijn als directeur bedrijfsvoering actief bij Rijkswaterstaat. Begin 2009 verschijnt van zijn hand een nieuw boek over transformatieprocessen. De Bruijn studeerde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en is tegenwoordig, na bemiddeling door ABD-interim, programmadirecteur Interactieve Bedrijfsvoering op Justitie.

Hoogleraar rechtssociologie Ashley Terlouw (1960) van de Radboud Universiteit Nijmegen is op voorstel van staatssecretaris Albayrak herbenoemd als lid van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ). Ze is herbenoemd voor een tweede periode van vier jaar. Terlouw studeerde rechten in Utrecht en werkte eerder voor onder andere Amnesty International. Met ingang van 24 november is Sjoerd Klein Schiphorst (1963) door de Koningin benoemd tot Hofmaarschalk. Klein Schiphorst had eerder diverse functies in de hotelbranche en werkte bij achtereenvolgens Golden Tulip, als hotelmanager bij Hotel en Kasteel Vaalsbroek en sinds 1997 als directeur van Landgoed Duin & Kruidberg in Santpoort. Met ingang van 1 januari 2009 is Peter Kievoet (39) benoemd tot plaatsvervangend directeur Bureau Bestuursraad (BBR) van het ministerie van LNV. Kievoet studeerde politicologie aan de UvA en werkt sinds 2001 op OCW, waar hij nu Adviseur Ministerraad is. Op LNV volgt Kievoet Michel Berkelmans op, die sinds 1 september dit jaar waarnemend plaatsvervangend directeur Landbouw is.

7 november 2008 PM

29

spelers

Zware dubbelfunctie voor Welling (Vrom) Vrom • Olav Welling is afgelopen september benoemd tot plaatsvervangend inspecteur-generaal van de Vrom-inspectie. ‘Ik heb nadrukkelijk geen extra taken toebedeeld gekregen, omdat ik ook al een andere directie van 350 man onder mij heb.’ Want naast zijn functie als plaatsvervangend IG, is Welling ook benoemd tot kwartiermaker van de directie Uitvoering binnen de Vrom-inspectie. In deze nieuwe directie voegt Vrom de inlichtingen- en opsporingsdienst, de kernfysische dienst en de 5 regionale directies samen. ‘Van oudsher bestonden er veel regionale inspectiekantoren,’ zegt Welling. ‘Veel medewerkers werken nog steeds over het hele land verspreid, maar vanaf nu zullen die steeds landelijker aangestuurd worden.’ Achtergrond van deze bundeling is de internationalisering van de problematiek waar de inspectie zich mee bezighoudt, zoals afvaltransporten en milieugevaarlijke stoffen. Welling: ‘Door de verkleining van de organisatie is een goede deskundig-

heid op vijf verschillende kantoren niet meer haalbaar. Een eenduidige lijn kan de professionaliteit sterk verbeteren.’ Ook de voormalige functie van Welling gaat hierdoor veranderen. De regionale inspecteurs krijgen een soort dubbelfunctie: ‘Zij gaan zich meer bezighouden met landelijke onderwerpen en moeten landelijk onderzoeken gaan aansturen. Tegelijkertijd blijven zij het regionaal aanspreekpunt en blijven zij het netwerk met provincies en gemeenten onderhouden.’ Alhoewel er wat betreft de vestigingsplaatsen niet veel verandert, stelt Welling dat zijn mensen dat gevoel wel hebben. ‘Straks werkt iemand bijvoorbeeld in Eindhoven, maar zijn directeur zit in Groningen.’ Maar, vervolgt hij, ‘in hoeverre is het nodig dat de directeur zo dicht bij zijn medewerkers zit? In ons werk ben je toch voornamelijk buiten de deur bezig.’ Welling is een van de eerste deelnemers aan het ABD-kandidatenprogramma die boven een directeursfunctie uitstijgt.

Hoewel het programma vereist dat de kandidaten op meerdere departementen ervaring opdoen, bleef hij toch trouw aan Vrom. ‘De mogelijkheden binnen Vrom zijn groot,’ legt hij uit. ‘Ik heb zowel functies binnen de centrale directie personeelszaken gehad, als functies op beleidsniveau en uitvoerend en toezichthoudend niveau.’ Vooral altijd Vrom’er dus? ‘Mocht zich over een aantal jaren een leuke baan elders voordoen, wie weet…’ • Noor Vos

Advertentie

Werken bij een top organisatie!

Werken via P&O Services Groep Als werkgever zoekt u een tijdelijke of structurele capaciteitsuitbreiding voor uw bedrijfsvoering. Een professional die de procesgang organiseert, bewaakt en verbetert op het gebied van personeel en organisatie, informatievoorziening, facilitaire zaken, financiën, automatisering, huisvesting en/of logistiek. Een resultaatgerichte adviseur die draagvlak creëert voor de door u gestelde doelen. Kortom: een gesprekspartner op directieniveau. P&O Services Groep is u graag van dienst. Voor onze opdrachtgevers zoeken wij vacatures voor de functie van:

Hoofd Financiën/Controller Onze opdrachtgever is een peoplemanager met een gedegen financiële achtergrond die gaat voor resultaat, maar tegelijk commitment krijgt van zijn medewerkers. Onze opdrachtgever heeft ervaring met veranderingsmanagement en cultuurtrajecten. Hij is pragmatisch ingesteld en bestuurlijk zeer ervaren. Het is een open, klantgerichte persoon, die sterk is in informele netwerken.

Beleidsmedewerker Onze opdrachtgever heeft brede werkervaring binnen de overheid op het gebied van financieel beleid, met een specialisatie op het fiscale terrein. Hij geeft zijn voorkeur aan een overwegend rationele, bedrijfsmatige benadering. Daarbij denkt hij gestructureerd en heeft hij een resultaatgerichte houding. Deze medewerker is betrokken en gaat analytisch te werk.

Hoofd Bedrijfsvoering Onze opdrachtgever is een manager met brede ervaring binnen de overheid. Hij is een generalist met kennis op het snijvlak van techniek, logistiek, bedrijfskunde en bedrijfseconomie. Hij analyseert scherp geeft daadkrachtig leiding en heeft een grote passie voor zijn werk.

Interesse? Ziet u deze professionals als uw (interim-)manager. Neemt u dan contact op met Jan Louvenberg, directielid, op telefoonnummer 073-5039320 of 06-53427239. Een bericht per e-mail kan ook: [email protected]

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

30

PM 7 november 2008

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

spelers Duidelijke taal van oud-DG Martin van Rijn

‘Nu kom je er alleen nog als je haar maar goed zit’ Op het CAOP-congres over veranderende arbeidsverhoudingen breken de deelnemers zich het hoofd over het imago van de ambtenaar. ‘Door globalisering en individualisering verwacht de burger steeds meer kennis en kunde van de overheid,’ stelt Martin van Rijn.

Hogerop Martin van Rijn, voorzitter van de Raad van Bestuur van pensioenfonds PGGM en voorheen directeur-generaal management en personeelsbeleid, stelt dat de verwachtingen van de burger leiden tot de veranderende verhoudingen binnen de overheid: ‘Door globalisering en individualisering verwacht de burger steeds

Foto: CAOP / Herbert Wiggerman fotografie

H

oe kunnen de veranderende arbeidsverhoudingen bij de overheid vorm worden gegeven? Hoe ziet de ambtenaar van de toekomst eruit? Over dat soort vragen gaat het op het congres ‘Agenda voor veranderende arbeidsverhoudingen bij de overheid’, georganiseerd door de Stichting Albeda leerstoel. Vooral ambtenaren van ministeries en gemeenten zijn goed vertegenwoordigd. Maar ook verschillende vakbonden, de TU delft en de Raad van State geven acte de présence. In het statige gebouw van de CAOP aan de Lange Voorhout bijt Anton Westerlaken, lid van de Raad van het Bestuur van de MC Erasmus en lid van de commissie Bakker, het spits af. Als het aan hem ligt, moet de overheid snel af van de overheersende korte termijnvisie en op zoek gaan naar een oplossing voor vraagstukken van langere adem. ‘We moeten aan de slag gaan om het toekomstige fundamentele tekort op de arbeidsmarkt om te zetten in een duurzame participatie. De focus moet komen te liggen op de inzetbaarheid en het arbeidsvermogen van iedereen.’ Westerlaken vraagt zich af waarom de aparte status van de ambtenaar dan nog nodig is. In felle bewoordingen als ‘oeverloos en dom gezeur’ wijst hij de discussie daarover af: ‘Dit heeft niets meer te maken met arbeidsparticipatie.’

meer kennis en kunde van de overheid. Maar intussen kom je niet meer hogerop doordat je het slimst bent of het langste in de organisatie zit. Nu kom je er alleen nog als je haar maar goed zit.’ Van Rijn is het met Westerlaken eens dat alleen een lange termijnvisie een oplossing biedt voor de veranderingen binnen de overheid. ‘Het moet weer gaan om de inhoud van de manager en de werknemer. Er moeten meer persoonlijke gesprekken zijn waarin de werknemer gebonden en geboeid wordt. Een functioneringsgesprek is dan meer dan alleen een papieren exercitie.’

‘Eerherstel voor de ­ mbten­aar is noodzakelijk’ a Het publiek gaat zelf aan het denken. Hoe kan het werken bij de overheid weer aantrekkelijker ? ‘Het is vooral het werken in het publieke domein dat het zo interessant maakt,’ oppert iemand. ‘De wetenschap dat je voor andere mensen aan het werk bent is veel leuker dan dat je bij Unilever voor de pakjes boter werkt.’ Een ander: ‘We hebben vooral een imago-probleem. Het beeld van buitenaf is negatief.’ Om buitenstaanders enthousiast te krijgen voor de overheid is een zekere beroepstrots nodig. Iemand stelt voor om die trots te vergroten door de grens tussen overheid en bedrijfsleven te doen

vervagen: ‘Dat wil niet zeggen dat de overheid geheel marktconform moet zijn, maar een iets hogere beloning zou niet mis zijn.’ Hoewel ieder zijn eigen visie op de problemen heeft, wordt unaniem de leidinggevende als veroorzaker van het probleem aangewezen. ‘De leidinggevende verschuilt zich te vaak in bestaande structuren en bureaucratie, waardoor hij een bepaald vluchtgedrag gaat vertonen.’ Na een kort intermezzo voor de uitreiking van de Albeda scriptieprijs 2008, gaat de discussie over de arbeidsverhoudingen door. Dit keer geven een aantal prominenten hun visie. Het merendeel van het panel stelt de bijzondere positie van de ambtenaar voorop. CDA’er Jan Schinkelshoek geeft toe dat hij een romanticus is: ‘Eerherstel voor de ambtenaar is een noodzakelijke voorwaarde voor het terugkeren van de beroepstrots.’ VNG-topman Ralph Pans bepleit een ‘normalisering’ van de ambtelijke status: ‘We moeten de ambtenaar niet unieker maken dan hij is.’ Xander den Uyl (Abva Kabo) wordt moe van de eeuwige kritiek op de ambtenaar. ‘De samenleving, maar ook de politiek, moet meer respect krijgen voor de ambtenaar.’ PvdA’er Pierre Heijnen relativeert: ‘Er is binnen de politiek niet minder waardering voor ambtenaren. Die gedachte is iets van het post-Fortuyntijdperk.’ • Noor Vos 7 november 2008 PM

31

spelers

Politiek adviseur Kievoet naar nieuwe broodheer LNV • De voorbereiding van minister Plasterk op de vrijdagse ministerraad, werd de afgelopen twee jaar gecoördineerd door Peter Kievoet. Als adviseur Ministerraad op OCW neemt hij elke donderdag met de bewindsman de agendapunten van die week door. ‘We bespreken wat er ambtelijk geadviseerd wordt,’ zegt Kievoet (39). ‘De minister maakt vervolgens zelf zijn afweging.’ Met ingang van 1 januari 2009 komt er een einde aan de gesprekken tussen Kievoet en zijn minister. Na zeven jaar OCW wordt hij hoofd van de afdeling Politiek en plaatsvervangend directeur van het Bureau Bestuursraad (BBR) van LNV. ‘Ik wilde graag naar een departement dat, net als OCW, midden in de samenleving staat en écht een relatie met een bepaald werkveld heeft,’ legt Kievoet zijn overstap uit. ‘Voedselveiligheid, dierenwelzijn, het zijn allemaal kwesties die erg leven. En het is voor mij een promotie.’ De afdeling Politiek op LNV richt zich

‘op de politieke processen die lopen tussen minister, ministerraad en parlement,’ zegt Kievoet. Voorbereiding van plenaire debatten, algemeen overleggen, beantwoorden van Kamervragen, nota’s, en brieven komen allemaal langs. Wederom een taak met een behoorlijk politieke tint. Het nieuws dat op LNV twee extra ambtenaren zijn aangenomen om alle Kamervragen vanuit de Partij voor de Dieren te kunnen beantwoorden, heeft Kievoet ook gehoord. ‘Ik moet eerlijk gezegd nog checken of dat klopt,’ lacht hij.

‘Ik heb veel bewondering voor ministers. Het werk dat zij doen is heel zwaar’ Sommige vragen lijken soms irrelevant. Kievoet: ‘Ik ga ervan uit dat elke vraag die een Kamerlid stelt, gelegitimeerd is. Kennelijk speelt zoiets en een Kamerlid is een vertegenwoordiger van het volk. Daar

heb je antwoord op te geven. Maar je kunt je afvragen hoe je dat doet.’ Hoewel Kievoet geïnteresseerd is in politiek, volgt hij haar liever vanaf de zijlijn. ‘Mijn kracht zit in het adviseren. Ik heb veel bewondering voor ministers. Het werk dat zij doen is heel zwaar, je hebt vier jaar lang nauwelijks invloed op je eigen agenda. Als hoofd Politiek zit je weliswaar midden in die hectiek, maar de balans tussen werk en privé is ook belangrijk.’ Net als op OCW zal Kievoet op LNV 4 dagen werken, zodat hij tijd overhoudt voor zijn dochter. • Rutger van den Dikkenberg

Advertentie

P&O Services Groep brengt mensen in beweging • Mobiliteitsdienstverband • Loopbaancoaching • Assessment- & Developmentcenter • Management Development & Leertrajecten • Interim & Detachering • Payrolling

Dé mobiliteitspartner voor ambtenaren en bestuurders!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

32

PM 7 november 2008

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

agenda

Kameragenda 10 t/m 21 november (selectie) Plenaire vergaderingen Vier begrotingen op de plenaire agenda de komende twee weken: in week 46 die van Buitenlandse Zaken (zie ook p. 8) en Jeugd en Gezin, een week later de begrotingen van Vrom en BZK. Commissievergaderingen Maandag 10 november 10.00 – 16.45 Defensie Wetgevingsoverleg Materiaal 11.00 – 17.00 BZK Wetgevingsoverleg Binnenlands bestuur 17.30 – 23.00 BZK Wetgevingsoverleg Politie Dinsdag 11 november 16.00 – 18.30 BZ, BZK en Defensie Algemeen Overleg Uitzenden militairen 16.00 – 18.00 Justitie Algemeen Overleg Migratiebeleid 18.30 – 21.30 SZW, Financiën en Justitie Algemeen Overleg Armoede en schulden Woensdag 12 november 10.00 – 12.00 SZW Algemeen Overleg

10.00 – 12.00 13.00 – 15.00 13.30 – 16.30

Europees Sociaal Fonds LNV Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek VenW, LNV en Vrom Algemeen Overleg Waterveiligheid Justitie Algemeen Overleg Mensenhandel

Donderdag 13 november 12.30 – 14.00 OCW Algemeen Overleg Arbeidsvoorwaarden primair onderwijs 13.00 – 15.00 Vrom Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek 13.00 – 15.30 VWS Algemeen Overleg AWBZ 14.00 – 17.00 Justitie Algemeen Overleg Interlandelijke adopties 15.00 – 18.00 WWI Algemeen Overleg Wijkaanpak Maandag 17 november 10.15 – 15.00 OCW Wetgevingsoverleg Hoger onderwijs 11.30 – 15.30 EZ Notaoverleg Energierapport 2008

Dinsdag 18 november 17.30 – 19.30 VenW Algemeen Overleg OV-chipkaart 17.30 – 19.00 EZ en WWI Algemeen Overleg Wijkeconomie Woensdag 19 november 10.00 – 12.00 BZ en OCW Algemeen Overleg Internationaal cultuurbeleid 14.00 – 16.00 VenW Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek 14.00 – 17.00 SZW Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek 14.00 – 16.00 EZ Algemeen Overleg Detailhandelsbrief 17.00 – 19.00 VenW en Vrom Algemeen Overleg Schiphol Donderdag 20 november 10.00 – 12.00 LNV en Vrom Algemeen Overleg Ecologische Hoofdstructuur 14.30 – 17.30 Justitie en BZK Algemeen Overleg Achtste voortgangs rapportage terrorisme- bestrijding

Evenementen 13 november

Ministerie van BZK

20 november

JANE Netwerkevenement

Beurs/WTC, Rotterdam

eNederland Congres

Futur

www.bzk.nl

ECP.nl, Figi, Zeist

Lijm en Cultuur, Delft www.futur.nl

www.enederlandcongres.nl

17 november Congres Matchmakingsdag voor koplopers

24 november

13 november

Ministerie van Vrom

Interdepartementale Kennisquiz

Congres Diversiteit? Gewoon doen!

World Forum Convention Centre, Den Haag

Piazza

DG OBR en Multicultureel Netwerk

www.duurzameoverheden.nl

Eerste Kamer, Den Haag

Rijksambtenaren

www.piazza.tv

Kurhaus, Scheveningen

18 november

kenniswebdiversiteit.rijksweb.nl

Verkiezing Overheidsmanager van het Jaar

28 en 29 november

Ridderzaal, Den Haag

Carrièrebeurs Overheid

www.overheidsmanager.nl

Memory Group

13 november Congres Veiligheid… Een gedeelde

Rai, Amsterdam

verantwoordelijkheid

www.carrierebeursoverheid.nl

7 november 2008 PM

33

rondetafelgesprek Ruimte voor eigen verantwoordelijkheid

‘Het moet weer duidelijk worden wat het vak van ambtenaar inhoudt’ Met de vernieuwing van de rijksdienst wacht de ambtenaar een ­ metamorfose. PM gaat voorbij aan de waan van de dag van de kredietcrisis en organiseerde op 23 oktober een rondetafelgesprek over de ­ambtenaar van de toekomst. Wat moet hij leren en hoe krijgt hij die nieuwe competenties in de vingers? Tekst Rianne Waterval Foto’s Welmer Keesmaat

B

ZK-minister Ter Horst schetste begin dit jaar tijdens een werkconferentie in het Kurhaus al eens haar ideale werknemer. De ambtenaar van de toekomst moet alert, flexibel en slagvaardig zijn en zich bezighouden met zowel lokale als Europese vraagstukken, stelt zij. Omgevingsbewustzijn is volgens de bewindsvrouw essentieel. Ook de deelnemers van het rondetafelgesprek zien dit als een onmisbare eigenschap van de toekomstige overheidsfunctionaris.

Marloes Pomp: ‘Ik vergader nooit en stem niets interdepartementaal af’ Voordat de discussie over de competenties van deze medewerker losbarst, wordt eerst de term ambtenaar onder de loep genomen. Marloes Pomp, projectleider Ambtenaar van de toekomst bij het programma ­Vernieuwing Rijksdienst, spreekt niet graag over ‘de nieuwe ambtenaar’. Pomp: ‘Dat schetst een beeld dat de oude ambtenaar niet goed is. Ik praat liever over de ambtenaar van de toekomst.’ Jacques Mulders, directeur Innovatie en Opleiding van de Algemene Bestuurs-

34

Rob Poell, hoogleraar HRD aan de Universiteit van Tilburg

dienst, betwijfelt of dé ambtenaar wel bestaat: ‘Naarmate je dichter bij de p ­ olitiek zit, is er meer sprake van een rol die lijkt op ambtenaar.’ Die persoon belichaamt volgens Mulders een mix van klassieke en moderne eigenschappen. ‘Naast resultaatgerichtheid en openheid voor samenwerking blijven ook betrouwbaarheid en strikte regeltoepassing van belang. Deze waarden vloeien voort uit de klassieke bureaucratie,’ aldus Mulders. ‘Die traditionele waarden vertegenwoordigen de rechtstaat. Ze kunnen daarom niet worden afgedankt. Nieuw kan niet zonder oud en dat perkt de ruimte in voor verandering, wat automatisch spanning oplevert.’ Ook Rob Poell, hoogleraar Human Resource Development aan de Universiteit van Tilburg, ziet dit spanningsveld. ‘Er wordt meer ondernemerschap gevraagd van de ambtenaren. Dit bestaat uit eigen verantwoordelijkheid nemen en zelf oplossingen aandragen voor vraagstukken. Tegelijkertijd wordt van ambtenaren verwacht dat ze zorgvuldig en voorspelbaar blijven. Het is belangrijk om de leerprocessen op deze verandering aan te passen.’ Het ambtenarenapparaat moet reageren op de behoeften van burgers, die anders zijn dan tien jaar geleden,

Marloes Pomp, projectleider Ambtenaar van de toekomst BZK

benadrukt PvdA-Kamerlid Pierre Heijnen. ‘Vraagstukken zijn nu gecompliceerder dan in het verleden, mede omdat er veel

meer partijen bij betrokken zijn.’ Johannes de Geus, adviseur bij trainings- en organisatieadviesbureau Schouten & Nelissen,

Johannes de Geus, adviseur bij Schouten & Nelissen

rondetafelgesprek

Pierre Heijnen, Kamerlid voor de Partij van de Arbeid

stelt dat de nota Vernieuwing Rijksdienst maar weinig aanknopingspunten biedt voor vernieuwing. ‘Wat is nou precies

de case for change? Formuleer met elkaar eerst helder de verandernoodzaak en leid daaruit af hoe je de nieuwste generatie ambtenaren toerust.’

Eindverantwoordelijk Jong talent Pomp heeft fiducie in het projectmatig werken en het toekennen van veel verantwoordelijkheid. ‘Wij willen thema’s waar we ons voor in kunnen zetten. Iets voor elkaar krijgen is leuk. Geef de ambtenaar de vrijheid om zelf te kiezen.’ Ze signaleert dat jonge ambtenaren vaak de neiging hebben tot “boven over”, dat wil zeggen: direct naar de hoogste baas stappen wanneer ze iets op het hart hebben. ‘Ik vergader nooit en stem niets

Jacques Mulders, directeur innovatie en opleiding ABD

interdepartementaal af, maar ben wel bezig met waar ik goed in ben.’  De Geus juicht dit toe: ‘Als je het hebt over nieuwe ambtenaren, heb je het ook over uitdagingen aangaan. Coach ze goed. Stel voor de “gezellen” weer “meesters” aan en maak ze vanaf het begin eindverantwoordelijk voor een klus. Daarmee boek je een reusachtige efficiencywinst.’ Hij krijgt bijval van hoogleraar Poell: ‘Learning on the job is uitstekend voor de persoonlijke ontwikkeling.’ Mulders erkent het nut van het creëren van deze ‘kritische leersituaties’, maar benadrukt dat er ook nog gewerkt moet worden: ‘Als er tienduizend nieuwe ambtenaren zijn, kun je geen tienduizend nieuwe projecten bedenken.’ Volgens Silvia Blanco, manager aan de COAcademy, de opleiding van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), staat een heldere definiëring van de vereiste competenties voorop: ‘Resultaatgericht zijn is voor een locatiemanager totaal iets anders dan voor een huismeester.’ Het doorvertalen van doelstellingen in de organisatie naar wat er precies van een medewerker wordt verwacht, is volgens haar onontbeerlijk. Pomp ziet hier geen heil in: ‘Je kunt tot in het oneindige blijven definiëren.’ De Geus ervaart steeds vaker dat ambtenaren enthousiast raken als ze, binnen afgesproken regels, hun leertraject mogen vormgeven. ‘Leren is zelf betekenis geven aan ervaringen. Geef heldere kaders en organiseer de ervaringen,’ adviseert hij. ‘Verwacht niet te veel van cursussen tussen vier muren, faciliteer en begeleid liever zelfgekozen werkplekopdrachten.’ Ook Blanco kan zich hierin vinden: ‘De een wil om 2 uur ’s nachts een cursusje op het internet doen, een ander heeft een voorkeur voor een mentor. Iedereen leert

Silvia Blanco, manager COAcademy

op zijn eigen manier.’ ‘Maar is een zekere mate van feitenkennis dan niet vereist?’ vraagt gespreksleider Ruben Maes zich af. Topambtenaren zijn managers zonder inhoud, kopte het NRC Handelsblad nog in september dit jaar, doelend op het gebrek aan kennis door functieroulatie. Ook PvdA’er Heijnen signaleert een gebrek aan feitenkennis: ‘We zijn doorgeschoten in de overwaar­dering van procesmanagement.’ ABD-directeur Mulders voelt zich direct aangesproken en geeft aan dat er

Johannes de Geus: ‘Ver­wacht niet te veel van ­cursussen’ hard wordt gewerkt om dit tij te keren. ‘Het gevoel van het delen van een aantal basale gemeenschappelijke zaken zijn we langzaamaan kwijtgeraakt.’ Hij wijst op een fundamentele fout binnen de rijksdienst: ‘We halen met de trainees het tafelzilver binnen, maar we bieden ze na anderhalf jaar geen vaste baan aan. Hierdoor verliezen we goede mensen.’ Naast de bezuinigingen speelt volgens Mulders ook de verstoorde relatie tussen politiek, ambtenarij en burgers een belangrijke rol. ‘Ambtenaren en politici begrijpen elkaar niet meer zo goed, kijk bijvoorbeeld naar de Schipholbrand.’ Op 14 november dient Mulders een voorstel in bij het SG-overleg waarin hij pleit voor een essentieprogramma voor nieuwkomers bij de overheid. De Geus sluit aan: ‘Het lijkt mij kansrijk om een verandernoodzaak zo in een leervraag te vertalen!’ Mulders: ‘Ja, het moet weer d ­ uidelijk worden wat het vak van ­ambtenaar inhoudt.’ • De samenvatting van dit debat is te beluisteren op www.pm.nl

35

et cetera

Soros over de ‘kredietwanbetalersuitruil’ Titel De internationale kredietcrisis Auteur George Soros Uitgeverij Contact Prijs € 19,95

H

zijn gedachtegoed is kritiek op de dominante et gevoel voor timing van muleconomische theorie dat markten het product timiljardair George Soros is nog zijn van vraag en aanbod en dus neigen naar steeds uitstekend. De man die evenwicht. Soros stelt vast dat de verwachsteenrijk werd door in 1992 te tingen van de spelers op de markt evenzeer speculeren tegen het overgewaardeerde Britse van invloed zijn. Daarom tenderen markten pond, wist een jaar geleden al welke kredietniet naar evenwicht maar naar extremen, naar crisis er op stapel stond en schreef er in enkele boven of naar beneden. Het huidige beursgemaanden een boekje over. Zijn laatste aantedrag, dat soms zeer negatieve uitschieters laat keningen dateren van maart van dit jaar, enige zien, zonder dat er een verandering optreedt in maanden voordat de crisis zich in haar volle de reële waarde van het desbetreffende bedrijf, omvang openbaarde, maar toch geeft het boek stelt hem helemaal in meer inzicht in de si­­­tuatie dan alle actuele De geschatte nominale waarde het gelijk. De kracht van De achtergrondartikelen van uitstaande CDS-contracten internationale kredietcrisis of commentaren. De bedraagt 42,6 biljoen dollar zit vooral in de gedetailhui­dige financiële leerde kennis die Soros crisis is volgens Soros in de loop van zijn carrière heeft opgedaan als uitgebroken op 6 augustus 2007 toen het Amebeheerder van hedgefondsen. Zo schrijft hij rikaanse Home Mortgage, een van de grootste over SIV’s – structural investment vehicles, ofteonafhankelijke hypotheekverstrekkers van wel buitenbalansvehikels – en CDO’s – collateAmerika, faillissement aanvroeg. Straks, als de ralized debt obligations die werden verhandeld of markten tot rust gekomen zijn, zal dat de eerste geruild in een kredietwanbetalersuitruil (CDS politieke vraag zijn: hoe is het mogelijk dat er ofwel credit default swap) – totdat niemand meer tussen augustus 2007 en september 2008 door wist waar de risico’s zaten. ‘De geschatte node toezichthouders op de financiële markten minale waarde van uitstaande CDS-contracten geen actie is ondernomen? bedraagt 42,6 biljoen dollar,’ schrijft Soros. ‘Dit George Soros, die met zijn speculatiewinkomt neer op bijna het totale bezit van Ameristen al jarenlang een wereldwijd netwerk van kaanse huishoudens. De totale kapitalisatie van sociaal-maatschappelijke activiteiten runt, de Amerikaanse beurs bedraagt 18,5 biljoen meent dat de huidige crisis het einde van het kapitalisme inluidt. Deze bewering staat boven dollar en de Amerikaanse markt van schatkistpapieren slechts 4,5 biljoen.’ Er staat ons dus het Nederlandse persbericht, maar wordt in nog heel wat te wachten. • Guikje Roethof het boek niet duidelijk onderbouwd. Kern van

PM Special Reizen door het rijk Ge

SG Wim Kuijken in gesprek met RMO-voorzitter Sadik Harchaoui

me

en

te

Zw

oll

Min

Belas

ie Li ov i n c

mbur

r

BZK

Roos Hamers over het bereik van haar Mobiliteitsorganisatie

e

Naar één functiegebouw rijk? Pr

iste

an ie v

tingd

ienst

10 tips om mobiel te werken

g

Lees het in PM Special Reizen door het rijk! Vrijdag 21 november bij u in de bus

Deze special wordt mogelijk gemaakt door het ministerie van BZK

36

PM 7 november 2008

et cetera Pakistaanse journalist Ahmed Rashid vraagt Nederland om geduld

‘Irak-oorlog zorgde voor wedergeboorte taliban’ BZ • De gerenommeerde Pakistaanse journalist Ahmed Rashid, kenner van de invloed van de taliban in Centraal-Azië, geeft donderdag 13 november een lezing in Amsterdam voor het Internationaal instituut voor de studie van islam in de moderne wereld (ISIM). Zijn boodschap, zo vertelt hij PM in een telefonisch interview, zal zijn dat Nederland zich niet moet laten ontmoedigen deel te nemen aan de oorlog in Afghanistan. ‘Als Nederland zich terugtrekt, is dat een negatief signaal naar de andere deelnemende landen in het conflict en ook naar de regio zelf,’ aldus Rashid. ‘Wat we nodig hebben is geduld, en vooral dat het beleid ter plekke minder door de VS wordt gestuurd en meer door de andere VN-landen.’ In zijn meest recente boek Descent into chaos, dat begin volgend jaar in Nederlandse vertaling verschijnt als De dreiging van chaos, schildert Ahmed Rashid (1948) de spectaculaire terreinwinst die de taliban de laatste jaren hebben geboekt. ‘De taliban zijn een ramp voor het hele gebied, die niet alleen in Afghanistan en Pakistan voelbaar is, maar uitlopers heeft tot in Oezbekistan, Tadzjikistan en zelfs tot in India, waar ook een islamitische verzetsorganisatie is geboren.’ De actuele koers van de taliban om tot een wapenstilstand met de VN-macht te komen is volgens Rashid wellicht verleidelijk voor het westen,

moe van de uitzichtloos lijkende oorlog, maar zou een ramp betekenen voor de Afghaanse bevolking. De journalist, correspondent van de Britse Daily Telegraph, The International Herald Tribune en The Washington Post, stelt dat het besluit van de regering Bush om na 9/11 eerst Afghanistan binnen te vallen om vervolgens Irak als doelwit te nemen, een kardinale strategische blunder was. ‘Daardoor is er te weinig geld beschikbaar gekomen voor de opbouw van de Afghaanse economie en de bestrijding van de taliban. Die beweging heeft zichzelf zo met steun vanuit Pakistan kunnen heroprichten, onder meer dankzij de verdiensten uit de opiumhandel, en kunnen uitgroeien tot een fenomeen in de hele regio.’

Een broer van president Karzai­ wordt verdacht van grootschalige heroïnehandel Volgend jaar zouden er verkiezingen plaatsvinden in Afghanistan, maar Rashid vermoedt dat deze niet door kunnen gaan omdat het land simpelweg in een te chaotische situatie zit om eerlijke verkiezingen te garanderen. De regering van president Hamid Karzai zit zelf tot over de oren in de problemen, niet in de laatste plaats nu de VS een broer van de president hebben beschuldigd van de

organisatie van grootschalige heroïnehandel. Rashid: ‘De corruptie tiert welig in Afghanistan en is een destabiliserende kracht, maar de overgrote meerderheid van de bevolking is zeker niet vóór terugkeer van de taliban. Wel zijn de mensen in de greep van de angst. Alleen een nieuwe NAVO-strategie met meer troepen en meer middelen voor de wederopbouw van het land kan het land redden. Het alternatief is dat de taliban de macht overnemen, wat zou leiden tot een nieuwe golf van verschrikkelijke terreurdaden.’ • René Zwaap De ISIM-lezing van Ahmed Rashid vindt donderdag 13 november om 16.30 uur plaats in theater Odeon, Singel 460, Amsterdam. Meer info op www.isim.nl

Internationaal goed recht?

Bewegingsvrijheid?

Den Haag is al decennia lang de stad voor het internationaal recht. Debatreeks The Hague Debates organiseert voor de tweede keer een discussie-avond over dit thema, met als kernvraag of de internationale gerechtigheid voldoende gediend is, wanneer de belangen van de slachtoffers in de marge worden gedrukt. Internationaal groeit het besef dat dit te veel gebeurt, maar een oplossing is er niet. Rechter Alphons Orie van het Joegoslavië-tribunaal – bekend van de zaak-Karadžić – en professor Göran Sluiter van de Universiteit van Amsterdam debatteren mee.

De vergrote Europese Unie heeft de migratiepatronen binnen Europa flink opgeschud. Steeds meer Oost-Europese migranten vinden de weg naar het westen, maar dat zorgt voor groeiende veiligheidsproblemen bij zowel de migranten als bij de ‘oude’ Europese burgers. Hoe blijft dan die veiligheid voldoende gewaarborgd, zonder daarbij te korten op de bewegingsvrijheid binnen de Unie? Het driedaagse festival Freedom of movement… in Maastricht, georganiseerd door Maastricht Debates en Lumière Cinema, staat met films, documentaires en debatten uitgebreid stil bij deze vraag.

Wat Debat Justice for Victims? Victims and International Crime Tribunals Wanneer Donderdag 13 november Waar Paleiskerk, Paleisstraat 8, Den Haag Toegang gratis, opgave via website verplicht Info www.thehaguedebates.nl

Wat Festival Freedom of Movement… Wanneer 17 – 19 november Waar Lumière Cinema Toegang 5 euro per avond, opgave via de website. Info www.lumiere.nl 7 november 2008 PM

37

Hoort u wel alles?

Met PM blijft u op de hoogte van alle actuele informatie over publieke zaken. PM weet exact wat er speelt in de publieke sector en houdt beleids-

daarbij de belangrijke spelers te identificeren. En door ons altijd te

makers, uitvoerders, politici, belangenbehartigers en adviseurs hier-

focussen op de inhoud.

van op de hoogte. PM biedt elke twee weken actuele informatie van hoog niveau over publieke zaken. Dit doen we door de lopende zaken bij de overheid, in de Haagse politiek én in Brussel te volgen. Door de schijnwerper te zetten op ambities en prestaties van de overheid en

www.pm.nl

3 maanden gratis Wilt u op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen proefabonnement! in de publieke sector? Maak dan nu kennis met PM,

hét magazine voor de overheid, en ontvang PM 3 maanden gratis!

Meer informatie en inschrijven via www.pm.nl (abonnementen) of bel 070 - 31 22 777.

Wil jij ook meer bereiken? Neem dan nu een gratis abonnement op re.Public, hét magazine voor carrièrebewuste ambtenaren. Dus ook voor jou! Schrijf je snel in op www.rePublic.nl.

Ik bereik meer. Wassila Hachchi, 28 jaar, ministerie EZ, Jonge Ambtenaar van het jaar 2007

Schrijf je grati s in en maa k kans* op een App le MacB oo of een i Pod Shu k f  e! Wees e r snel b i j , op = op !

* Vijf MacBooks beschikbaar. Iedere 50e nieuwe inschrijver ontvangt een iPod Shuffle. Zie voor de exacte voorwaarden www.rePublic.nl/actievoorwaarden re.Public is een uitgave van

Jeroen, vaarwel! Financiën hield eind oktober een afscheidsfeestje voor directeur Voorlichting Jeroen Sprenger in het Lucent Danstheater. PM zag zijn kans schoon en stelde de ­aanwezige ambtenaren en communicatielieden de vraag: heeft u last van de kredietcrisis?

Wat Waar Wanneer

beau monde

Afscheidsborrel Jeroen Sprenger Lucent Danstheater, Den Haag Donderdag 30 oktober, 16.30 - 19.00 uur

Of staatssecretaris De Jager last heeft van de crisis? ‘Ja,’ zegt hij droogjes. ‘Mijn nachtjes zijn toch wel wat korter, zeker nu ik vaak moet invallen voor mijn minister.’

Hoofd persvoorlichting F ­ inanciën Remco Dolstra (l) en Cor ­Groeneweg, hoofd ­communicatie van het Verbond van Verzekeraars, praten liever niet over de crisis. Over Sprenger willen ze wel wat kwijt. Dolstra: ‘Een inspirerende directeur die me veel heeft bijgebracht.’ Groeneweg voegt eraan toe: ‘Jeroen heeft een passie voor het rijksbrede.’

Gedurende de hele borrel staat een lange rij genodigden te ­wachten op een minuutje met Sprenger. De ex-directeur ­Voorlichting straalt bij het zien van de cadeaus, het jazzbandje en een prijzend woord van zijn baas Wouter Bos.

‘Ik vond hem een hele fijne baas’, zegt Drea Berghorst (r) van Dow Chemicals. Ze laat de crisis liever voor wat die is. ‘Jeroen verandert eigenlijk nooit, behalve dan dat hij wat slanker is geworden.’ Berghorst waardeert hem vooral om zijn ­voorliefde voor jazz, waarover je ‘leuk met hem kunt bomen’. Voorlichtster Kristel Dirkx sluit zich er graag bij aan.

Lilian Beereboom (r) en J­ ules ­Wilhelmus, werkzaam bij ­communicatiebureau B&W, zijn eensgezind: de media-aandacht irriteert hen. ‘De dokter Klavans duikelen over elkaar heen op tv,’ zegt Wilhelmus met een zucht.

‘Ik krijg mijn geld terug, linksom of rechtsom. Met dank aan de baas van Jeroen,’ glundert productmanager Jelle Buizer (m) van het FD. Sdu-directeur Rob Veneboer (l) heeft ‘alles in een oude sok gestopt’. Geen vuiltje aan de lucht voor medialand, zo blijkt. Sterker nog, zegt Alexander Hilberts, accountmanager content bij het FD, zijn hoofdredacteur citerend: ‘Wat de Golfoorlog is voor CNN, is de kredietcrisis voor het FD.’ Die zit. Tekst Tristan van Rijn Foto’s Welmer Keesmaat

Nynke La Porte, eigenaar van het journalistieke productiebedrijf Izzyworks, heeft wel degelijk last van de crisis. ‘Een bank, ik zeg niet welke, heeft een klus afgezegd. Maar als de crisis voorbij is, gaan we alsnog met elkaar in zee. Zeggen ze.’

Lydia (l) en Marjolein ­Sprenger – de dochters van – hebben totaal geen last van een crisis. Ze zijn blij dat ze ‘alleen maar schulden’ hebben, studieschulden wel te verstaan. En de rente staat vast, ‘op 3 procent of zo’, voegt Lydia er triomfantelijk aan toe.

SG Geert van Maanen van VWS is ­‘gewoon een spaarder’, dus maakt hij zich om zijn persoonlijke situatie geen zorgen. De zorgsector houdt hij wel in de gaten. ‘Wat dit betekent voor de 2.000 zorginstellingen gaan we inventariseren.’

‘Ik heb altijd een kredietcrisis, want ik ben freelancer,’ zegt Petra Faber (m). Paula Keun (l) heeft ‘net een huis gekocht’ en het huis van Wendy Geenevasen staat te koop. De crisis heeft vele gezichten, zo blijkt uit de woorden van deze communicatieadviseurs.

iza De zorgverzekeraar voor de publieke sector

ik vertrouw op iza “De prachtige gemeente Castricum is mijn woonplaats én werkgever. Daardoor ben ik heel betrokken bij mijn werk. Elke dag kan ik fijn op de fiets naar het gemeentehuis. Letterlijk en figuurlijk is mijn werk dus dichtbij huis. Dat gevoel van betrokkenheid heb ik ook bij IZA Zorgverzekeraar. Want IZA weet als geen ander welke zorg en service ik nodig heb. Bijvoorbeeld dat ik snel de orthodontiefacturen van mijn dochters vergoed krijg. Daarom vertrouw ik op IZA.” Franka Zonneveld, medewerker en inwoner gemeente Castricum

Daarom IZA: uitstekende service, prima prijs-kwaliteitverhouding, hoge klanttevredenheid. Al meer dan 50 jaar heel betrouwbaar!

Speciaal voor elkaar