Brandaan Dilemma s groep 8 Mijn Malmberg

Brandaan | Dilemma’s | groep 8 |

Mijn Malmberg

Dilemma’s

Pag.

Inleiding

2

1 Neem je een onderduiker in huis?

3

2 Geef je de vader van je beste vriendin aan?

4

3 Respecteer je de keuze van je zus als dat menslevens in gevaar brengt?

5

4 Vertel je over je vader als dat je grote liefde op het spel zet?

6

5 Herdenk je op 4 mei ook Duitse soldaten?

7

© Malmberg, ’s-Hertogenbosch

blz. 1 van 7


Mijn Malmberg

Inleiding Voor u liggen vijf dilemma’s over leven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Kinderen leren dat niet alles zwart-wit is, en dat er veel complicaties, negatief en positief, uit een beslissing voort kunnen vloeien. U kunt deze dilemma’s op verschillende manieren behandelen. • Mogelijkheid 1 Lees het dilemma voor en vraag de kinderen hun antwoord op te schrijven, en daarbij hun argumenten. Daarna bespreekt u het dilemma klassikaal. • Mogelijkheid 2 U verdeelt de klas in voor- en tegenstanders, en laat de kinderen in groepjes hun argumenten voorbereiden. Deze argumenten bespreekt u vervolgens klassikaal. • Mogelijkheid 3 U geeft de complicerende factoren een voor een tijdens de discussie, zodat uw leerlingen geleidelijk de zwaarte van het probleem ontdekken.


blz. 2 van 7


Mijn Malmberg

1 Neem je een onderduiker in huis? Het is maart 1943 en al bijna drie jaar oorlog. Je woont met je vader en moeder en je kleine broertje in Amsterdam in de Rivierenbuurt in een bovenhuis. Vorige zomer zijn de Duitsers begonnen met het ophalen van joden. Sindsdien is jullie straat al een paar keer afgesloten geweest. De overvalwagens kwamen dan binnenrijden en Duitse militairen gingen samen met Nederlandse politieagenten alle adressen af waar joden woonden. Het was afschuwelijk: er werd geschreeuwd, honden blaften en kinderen huilden. Hardhandig werden de joden in vrachtwagens gegooid. Sindsdien weet jij het zeker: dat kan niet veel goeds betekenen. De meeste joden uit de straat zijn inmiddels opgehaald, maar nog niet allemaal. Je buren zijn er nog steeds en dat is fijn. Eddy is niet alleen je buurjongen, maar ook je beste vriend. Jullie zijn samen opgegroeid. En dan ineens is het weer zover: de vrachtwagens rijden met grommende motoren de straat in. Soldaten springen eruit en zetten hekken aan beide kanten van de straat, zodat er geen mens meer in of uit kan. Er wordt op deuren gebonsd en geschreeuwd: ‘Gibt es Juden hier?’ Nu zijn ze bij de buren. Door de dichte deur hoor je Eddy’s moeder huilen. Voetstappen op de trap en dan is het stil. De vrachtwagens verdwijnen en de rust keert weer. Je praat het je ouders na over wat er gebeurd is. Dan gaat de bel. Je doet open en tot je verbazing staat Eddy voor de deur. ‘Ik had me verstopt,’ zegt hij. ‘Mag ik bij jullie onderduiken? Als ze ontdekken dat ik ontbreek, komen de Duitsers vast weer terug.’ Wat doe je? Voordat je meteen ja zegt: er zijn nogal wat complicerende factoren. 1 Je broertje is vijf jaar en hij kan zijn mond niet houden. 2 In de lege huizen van joden komen vaak NSB’ers wonen, dus met een beetje pech krijg je ook NSB-buren. 3 Jullie bovenhuis is heel gehorig. 4 Voedsel is op de bon, en de rantsoenen zijn maar net genoeg voor jullie vieren. 5 Wie een onderduiker helpt, loopt het risico naar een concentratiekamp te worden afgevoerd. Als Eddy bij jullie gevonden wordt, betekent dat waarschijnlijk dat je ouders worden afgevoerd. 6 Je weet niet, dat de oorlog nog twee jaar zal duren. Het zou ook nog wel tien jaar kunnen zijn!


blz. 3 van 7


Mijn Malmberg

2 Geef je de vader van je beste vriendin aan? Het is 30 april 1945 en jouw dorp is bevrijd. Overal hangen de vlaggen uit en iedereen viert feest. Nou ja, iedereen... Jullie gezin woont op een boerderij. Je ouders zijn met je broer en zus naar het dorp voor het feest. Het is jouw beurt om het jongvee te voeren. Zodra je klaar bent, ga je achter hen aan. Net als je de buitendeur afsluit, komt meneer Jansen het erf op lopen. Je kent hem goed, voor de oorlog kwam je vaak bij hem thuis. Zijn dochter Alex is je beste vriendin. Of moet je zeggen ‘was’ je beste vriendin? Meneer Jansen werd al snel na het begin van de oorlog lid van de NSB en hij ging bij de Landwacht. Superfanatiek was die man, en toen er joden werden opgehaald was hij erbij. Jij kwam er toen allang niet meer over de vloer, en niemand uit de klas wilde nog met Alex omgaan. Zielig eigenlijk, want Alex was het niet met haar vader eens. En nu staat meneer Jansen ineens voor je neus. ‘Ze zoeken me!’ zegt hij. ‘Help me!’ Voor je antwoord kan geven, nadert er een motorfiets en meneer Jansen duikt jullie hooiberg in. De motorfiets rijdt het erf op: twee mannen van de Binnenlandse Strijdkrachten stappen af. Ze zijn gewapend en je gevoel zegt dat meneer Jansen het niet gaat overleven als zij hem meenemen. ‘Heb je de vader van Alex gezien?’ vraagt een van de twee. Wat zeg je? Voordat je antwoord geeft, moet je aan de volgende zaken denken. 1 De kans is groot dat die BS’ers door het hooi schieten en meneer Jansen doden. 2 Jansen stond aan de verkeerde kant en heeft misschien vreselijke dingen gedaan, maar als hij nu wordt gepakt krijgt hij waarschijnlijk geen eerlijk proces. 3 Die BS’ers spelen eigen rechter. En wat deden zij eigenlijk tijdens de oorlog? De Binnenlandse Strijdkrachten trok veel mensen aan die tijdens de oorlog hun nek niet uit durfden te steken, en nu ineens wel durven. 4 Hoe is alles voor Alex? Hoe kun je ervoor zorgen dat zij niet de dupe wordt van het gedrag van haar vader?


blz. 4 van 7


Mijn Malmberg

3 Respecteer je de keuze van je zus als dat menslevens in gevaar brengt? November 1944. Je woont in een boerderij in Nijkerk en je bent de jongste van tien kinderen. Jullie zijn gereformeerd, je vader en je twee oudste broers zitten in het verzet en er zijn al anderhalf jaar vijf joden bij jullie ondergedoken. Op een avond komt tijdens het eten je zus van 17 thuis. Je vader heeft een appeltje met haar te schillen: hij heeft gehoord dat ze stond te vrijen met een Duitse militair. Al snel bekent je zus dat het waar is, maar ze verdedigt haar keuze. Hermann is heel lief, heeft nog nooit iemand kwaad gedaan, en ze houdt van hem en zal hem nooit opgeven. Als nu ook je broers woedend worden en tegen haar beginnen te tieren, loopt je zus huilend en boos weg. Bij de deur schreeuwt ze dat ze er klaar mee is en iedereen aan zal geven. Jij bent de enige die dat door het geschreeuw heen hoort. Je zegt nog tegen haar: ‘Niet doen!’, maar ze duwt je opzij en zegt: ‘Het gaat je niet aan.’ Wat doe je? Voordat je antwoord geeft, moet je aan de volgende zaken denken. 1 Wat zijn de gevolgen voor je zus, als je tegen je vader en je broers zegt wat ze van plan is? 2 Als je niks doet en je zus haar woord houdt, zullen binnen twee uur de Duitsers komen om iedereen op te halen en naar een concentratiekamp te sturen, of erger. 3 Als je niks doet, en je zus ook niet, dan hoeft niemand gevaar te lopen.


blz. 5 van 7


Mijn Malmberg

4 Vertel je over je vader als dat je grote liefde op het spel zet? Mei 1961, Krommenie. Je bent verliefd op Bram. Jullie hebben al zes weken verkering en weten echt zeker: jullie zijn voor elkaar gemaakt. Dit is voor altijd. Bram is in 1946 geboren. De ouders van Bram zijn joods en hebben de oorlog overleefd. Zijn twee broers, drie oudere zussen en bijna alle familieleden zijn in concentratiekampen vermoord. Jouw opa en jouw vader hebben tijdens de oorlog de kant van de bezetter kozen. Daarvoor hebben ze drie jaar vastgezeten. Je lievelingsoma heeft dat verteld. Dus praat nooit met iemand over de oorlog, zei ze, want als de mensen erachter komen dan kunnen jullie de winkel wel vergeten en hebben we helemaal niks meer. Je hebt het dus niet aan Bram verteld. Je bent gevraagd om bij de ouders van Bram te gaan eten. Maar je bent bang dat ze gaan vragen naar de oorlog, en dat ze erachter zullen komen dat je vader fout was. Maar je wilt ook niet liegen, omdat ze het misschien al weten. Wat doe je? Voordat je antwoord geeft, moet je aan de volgende zaken denken. 1 Als je het aan Bram vertelt, maakt hij het misschien uit. Of je zadelt je hem op met een geheim dat hij niet aan zijn ouders mag vertellen. 2 Als je het aan de ouders vertelt, weet Bram nog van niets, en mag je Bram misschien nooit meer zien. 3 Je hebt je oma moeten zweren dat je het nooit aan iemand zou vertellen.


blz. 6 van 7


Mijn Malmberg

5 Herdenk je op 4 mei ook Duitse soldaten? Vorden, mei 2013. Elk jaar is er dodenherdenking op 4 mei om acht uur op de begraafplaats. Je gaat er altijd heen, samen met je ouders en je broer. De herdenking heeft een vast ritueel rondom de graven van Engelse militairen die zijn omgekomen. Dit jaar is er iets nieuws bedacht. Aan het eind van de herdenking worden ook de Duitse militairen herdacht die op dezelfde begraafplaats tijdens de oorlog hun rustplaats hebben gekregen. Het Herdenkingscomité wil op die manier een verzoenend gebaar maken naar de Duitsers. De burgemeester steunt hen. Veel Duitse jongens hadden immers geen keuze en waren nog heel jong. Zij konden er ook niets aan doen dat er zulke verschrikkelijke dingen zijn gebeurd. Wat doe je? Voordat je antwoord geeft, moet je aan de volgende zaken denken. 1 De gemiddelde leeftijd van de Duitse soldaten die zijn begraven is 24, dus niet zo heel erg jong. Bovendien hebben ze actief meegevochten aan de Duitse zijde vanaf het begin van de oorlog. 2 De begraven soldaten hebben geweten van de vervolging van de joden en de verschrikkingen van de dwangarbeid, die overal plaatsvond en te zien was. 3 Bij de dodenherdenking zijn ook verzetsmensen, joden en Jehovah’s getuigen aanwezig die de oorlog hebben overleefd. Zij vinden het heel erg als ook de Duitse soldaten worden herdacht. 4 Er waren deserteurs in het Duitse leger die op het allerlaatste moment toch weigerden om mee te werken aan de wreedheden van de nazi’s. Werden zij gevangengenomen, dan werden zij geëxecuteerd. Zij durfden wel de keuze te maken, die de soldaten in die graven niet maakten. 5 Bedenk tot slot met elkaar, wat de functie is van herdenken.


blz. 7 van 7

Brandaan Dilemma s groep 8 Mijn Malmberg

Recommend Documents