Brabant en zijn multi-etnische samenleving - VI

Brabant en zijn multi-etnische samenleving - VI Actualisering van cijfermatige gegevens

mevrouw ir. J. Smets

PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant februari 2008

Het PON heeft dit onderzoek verricht in opdracht van de provincie Noord-Brabant.

Auteur: mevrouw ir. J. Smets Omslag: Was Getekend, Asten Foto omslag: Piet den Blanken, Breda Drukwerk: Drukkerij Tielen, Boxtel ISBN 978-90-5049-433-5 © 2012 PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in NoordBrabant.

Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm van dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON. Deze publicatie is te bestellen onder vermelding van PON-publicatie 12-07. PON Postbus 90123 5000 LA Tilburg Telefoon: (013) 535 15 35 Fax: (013) 535 81 69 E-mail: [email protected] Internet: www.ponbrabant.nl

Inhoud 1

Inleiding

5

1.1

Achtergrond

5

1.2

Definitie CBS

6

1.3

Niet-westerse allochtonen per provincie

8

2

Bevolkingsopbouw allochtonen in Noord-Brabant

11

2.1

Aantal allochtonen in Noord-Brabant

11

2.2

Leeftijdsopbouw en sekse

15

2.3

Spreiding over Noord-Brabant

18

3

Onderwijs

27

3.1

Landelijke ontwikkelingen

27

3.2

Basisonderwijs

32

3.3

Voortgezet onderwijs

36

4

Arbeidsmarktpositie

41

4.1

Landelijke ontwikkelingen

41

4.2

Arbeidsmarktparticipatie

45

4.3

Aard functie

50

4.4

Werkloosheid

51

4.5

Duur werkloosheid

54

Bijlage 1a: Aantal niet-westerse allochtonen in Noord-Brabant naar herkomstland (2007 en 2005)

57

Bijlage 1b: Aantal westerse allochtonen in Noord-Brabant naar herkomstland (2007 en 2005)

59

Bijlage 2:

Aandeel niet-westerse allochtonen per gemeente in Noord-Brabant (2007 en 2005)

Bijlage 3:

Aantal niet-westerse allochtonen per gemeente in Noord-Brabant (2007 en 2005)

Bijlage 4:

60

63

Rangorde gemeenten naar aandeel niet-westerse allochtonen (2007 en 2005)

66

1

Inleiding

1.1 Achtergrond Sinds 1994 heeft het PON vijf keer een monitor multi-etnische samenleving uitgebracht: in oktober 1994, in november 1998, in januari 2000, in november 2001 en in april 2006. Deze zesde monitor houdt een actualisering in van de cijfermatige gegevens uit de vijfde monitor. Het gaat om veranderingen in de

bevolkingssamenstelling

(hoofdstuk

2),

de

onderwijsdeelname (hoofdstuk 3) en de arbeidsmarktsituatie (hoofdstuk 4) van allochtonen, waarbij specifieke Brabantse ontwikkelingen in kaart worden gebracht. De resultaten van deze monitor zijn bruikbaar voor een nadere uitwerking van het provinciale beleid op het gebied van de multi-culturele samenleving. Ook gemeenten en organisaties hebben te kennen gegeven dat ze deze informatie regelmatig inzetten bij hun beleidsactiviteiten op het terrein van de multiculturele samenleving. Het PON doet ten behoeve van de monitor zelf geen onderzoek maar maakt gebruik van gegevens die door derden zijn verzameld, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek en Centrale Financiën Instellingen (van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur

en Wetenschappen). Er zijn wel secundaire analyses

verricht op bestaand materiaal. Een deel van de cijfers uit deze monitor is ook te vinden op www.socialeatlasbrabant.nl, een databank met cijfers over het sociale domein in Brabant die enige tijd geleden door het PON is opgezet.

PON-rapportage: BRABANT EN ZIJN MULTI-ETNISCHE SAMENLEVING - VI

5

1.2 Definitie CBS De cijfers van het CBS hebben betrekking op de geregistreerde bevolking van Nederland. In principe wordt iedereen die voor onbepaalde tijd in Nederland woonachtig is, opgenomen in de basisadministratie van de woongemeente. Voor de gegevens over de samenstelling van de bevolking is gebruikgemaakt van de website van het CBS (Statline). Voor de gegevens in de eerste vier monitoren heeft het CBS ‘maatwerk’ geleverd (op verzoek geleverde databestanden), maar die dienst is sinds enige tijd niet meer leverbaar. In deze monitor wordt gebruik gemaakt van de meest recente cijfers die via Statline zijn te vinden. Per onderwerp kan het meeste recente jaar verschillen. Omdat cijfers die afkomstig zijn van verschillende bronnen of bestanden kunnen afwijken, is het mogelijk dat de gepresenteerde cijfers afwijken van die in de vorige

monitor.

Een

andere

verklaring

voor

eventuele

afwijkingen is dat de definitie die het CBS hanteert voor allochtonen de laatste jaren een aantal keren is gewijzigd. In deze monitor gaan we uit van onderstaande definitie(s) 1:

Het CBS rekent personen tot de allochtonen als ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen personen die zelf in het buitenland zijn geboren (eerste generatie) en personen die in Nederland zijn geboren (tweede generatie). De herkomstgroepering wordt bepaald aan de hand van het geboorteland van de persoon zelf (eerste generatie) of dat van de moeder (tweede generatie), tenzij de moeder in Nederland is geboren. In dat geval is gerubriceerd naar het geboorteland van de vader.

1

6

www.cbs.nl


Als het gaat om allochtonen maakt het CBS onderscheid tussen westerse en niet-westerse allochtonen.

Tot de categorie ‘niet-westers’ behoren allochtonen uit Turkije, Afrika, Latijns-Amerika en Azië met uitzondering van Indonesië en Japan. Op grond van hun sociaal-economische en sociaalculturele positie worden allochtonen uit deze twee landen tot de westerse allochtonen gerekend.

Tot de categorie ‘westers’ behoren allochtonen uit Europa, Noord-Amerika, Oceanië, Indonesië en Japan.


7

In deze rapportage ligt het accent op de niet-westerse allochtonen in Noord-Brabant, zowel van de eerste als tweede generatie. Daarbinnen gaat de aandacht vooral uit naar de vier etnische groepen die in Noord-Brabant het grootst zijn: Turken, Marokkanen, Surinamers, en Antillianen/Arubanen. Van de overige niet-westerse allochtonen is het land van herkomst niet gelijk aan Turkije, Marokko, Suriname, de Nederlandse Antillen of Aruba.

1.3 Niet-westerse allochtonen per provincie Op 1 januari 2007 heeft Nederland 16.357.992 inwoners, een stijging van 0,3% ten opzichte van 2005, toen Nederland 16.305.526 inwoners telde. In sommige provincies is het aantal inwoners gedaald, te weten in Zuid-Holland, Groningen, Limburg en Friesland. In onderstaande tabel worden de twaalf Nederlandse provincies onderling vergeleken op het aandeel niet-westerse allochtonen in 2007, 2005 en 2000. Uit de tabel blijkt dat de verschillen per provincie erg groot zijn. Vanouds zijn de niet-westerse allochtonen geconcentreerd in het westen des lands en daarbinnen in de grote steden. Tot 2005 had Zuid-Holland het grootste aandeel niet-westerse allochtonen. Inmiddels is die koppositie overgenomen

door

Flevoland,

met

17,5%

niet-westerse

allochtonen. Drenthe blijft onder aan de lijst staan met 3% niet-westerse allochtonen. Noord-Brabant staat met 7,4% nog steeds op de vijfde plaats. Vier provincies, Zuid-Holland, Flevoland, NoordHolland en Utrecht, zitten boven het landelijk gemiddelde, de overige provincies zitten daar (ver) onder.

8


Landelijk gezien is het aandeel allochtonen gestegen van 10,4% in 2005 naar 10,6% in 2007. De stijging wordt veroorzaakt door de zes provincies met het grootste aandeel niet-westerse allochtonen. In Gelderland, Limburg, Zeeland en Drenthe is het aandeel gelijk gebleven. In Friesland en Groningen is het aandeel niet-westerse allochtonen zelfs gedaald.


9

De niet-westerse allochtonen bestaan voor bijna 70% uit de vier groepen die al lang in Nederland aanwezig zijn: Turken, Surinamers, Marokkanen en (in mindere mate) Antillianen/Arubanen. Tabel 1: Aantal inwoners en aandeel niet-westerse allochtonen per provincie

2007

% Nietwesterse allochtonen 2007



374.424

17,5

16,7

11,9

Zuid-Holland

3.455.097

17,2

16,8

14,2

Noord-Holland

2.613.070

16,1

15,8

14,0

Utrecht

1.190.604

11,2

10,9

9,4

Noord-Brabant

2.419.042

7,4

7,2

6,2

Overijssel

1.116.374

6,9

6,8

5,8

Gelderland

1.979.059

6,2

6,2

5,2

Aantal inwoners

Flevoland

Groningen

573.614

5,4

5,5

4,5

Limburg

1.127.805

5,2

5,2

4,3

Zeeland

380.497

4,6

4,6

3,9

Friesland

642.209

3,4

3,7

2,9

Drenthe

486.197

3,0

3,0

2,6

16.357.992

10,6

10,4

8,9

NEDERLAND Bron: CBS

10


2

Bevolkingsopbouw allochtonen in Noord-Brabant

2.1 Aantal allochtonen in Noord-Brabant Op 1 januari 2007 telde de provincie Noord-Brabant 2.419.042 inwoners. Dat zijn er 7.683 meer dan in 2005. Van de Brabantse

inwoners

is

ongeveer

85%

van

Nederlandse

herkomst. Voor de overige inwoners van de provincie wordt onderscheid gemaakt in westerse en niet-westerse allochtonen: 7,8% van de inwoners van Brabant heeft een westerse achtergrond en 7,3% is van niet-westerse herkomst. In bijlage 1a en 1b staan de niet-westerse en westerse allochtonen uitgesplitst naar land van herkomst. Het grootste deel van de toename van de Brabantse bevolking wordt veroorzaakt door de stijging van het aantal allochtonen: het aantal allochtonen is met 7.367 gestegen ten opzichte van 2005, een stijging van 2%. Het aantal niet-westerse allochtonen stijgt harder dan het aandeel westerse allochtonen. Bij de westerse allochtonen is de meest opvallende verandering de toename van het aantal Polen met 36%.


11

Tabel 2: Aantal niet-westerse en westerse allochtonen in Noord-Brabant, 2007 en 2005 2007

2005

Niet-westers

178.332

173.683

Westers

189.585

186.867

Totaal allochtonen

367.917

360.550

2.419.042

2.411.359

Noord-Brabant Bron: CBS

12


In deze rapportage zoomen we nader in op de allochtonen van niet-westerse herkomt. De vier grootste groepen in NoordBrabant

zijn

Turken,

Marokkanen,

Surinamers

en

Antillianen/Arubanen. Dat was ook in de jaren daarvoor het geval. Deze groepen vormen tezamen tweederde deel van het aantal niet-westerse allochtonen in Brabant. Figuur 1: Aandeel vier grootste groepen niet-westerse allochtone bevolkingsgroepen op het totaal aantal niet-westerse allochtonen, 2007 27,1 33,5

Turken Marokkanen Surinamers Antillianen overig 8

20,9 10,5

Het aantal inwoners uit deze herkomstlanden is in de afgelopen twee jaar met 2,1% gestegen. De stijging wordt vooral veroorzaakt door de toename van de Marokkaanse doelgroep. Het aantal Antillianen/Arubanen nam zelfs af in die periode. Tabel 3: Vier grootste groepen niet-westerse allochtonen in Brabant (2007 en 2005)

Turken

Aantal 2007

Aantal 2005

Toe/afname %

48.360

47.244

+ 2,4


13

Marokkanen

37.301

35.848

+ 4,1

Surinamers

18.769

18.650

+ 0,6

Antillianen/Arubanen

14.310

14.512

- 1,4

118.740

116.254

+ 2,1

Totaal Bron: CBS

14


2.2 Leeftijdsopbouw en sekse Leeftijdsopbouw In de volgende tabellen staan de percentages Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen/Arubanen vermeld, ingedeeld in vijf leeftijdscategorieën. Ook de percentages van alle nietwesterse allochtonen en van alle inwoners van Noord-Brabant staan vermeld. De eerste tabel geeft de situatie weer in 2007, in de tweede tabel staan de cijfers van 2005. In de laatste kolom staat het totale aantal personen per groep weergegeven.


15

Tabel 4: Leeftijdsverdeling (procentueel) van de vier grootste allochtone groepen, alle niet-westerse allochtonen en de totale bevolking van Noord-Brabant, 2007 en 2005 2007

0-14 %

15-24 %

25-44 %

45-64 %

65+ %

Totaal N

Turken

27,8

17,6

38,3

12,4

3,8

48.360

Marokkanen

32,4

17,8

33,9

12,1

3,8

37.301

Surinamers

22,9

17,9

33,2

21,4

4,6

18.769


26,3

20,8

32,8

17,5

2,6

14.310

Totaal

28,9

18,4

35,4

14,1

3,1

178.332

Totaal Noord-Brabant

17,9

11,7

28,2

27,6

2005

0-14 %

15-24 %

25-44 %

45-64 %

65+ %

Totaal N

Turken

29,6

17,9

37,9

11,6

2,9

47.244

Marokkanen

32,8

18,6

33,7

11,9

2,9

35.848

Surinamers

24,2

18,1

33,9

19,5

4,3

18.605


27,8

21,4

32,6

15,8

2,5

14.512

Totaal

30,0

19,1

35,4

12,9

2,6

173.683

18,4

11,7

29,2

26,8

n-w

allochtonen

n-w

14,6 2.419.042

allochtonen Totaal Noord-Brabant

13,9 2.411.359

Bron: CBS

16


Niet-westerse allochtonen vormen een veel jongere bevolkingsgroep dan de autochtone Nederlanders. De verschillen hangen onder andere samen met hun migratiegeschiedenis. Veel Turken en Marokkanen kwamen al in de jaren zestig naar Nederland. Afghanen, Iraniërs en Irakezen komen sinds de tweede helft van de jaren tachtig naar ons land. De populatie niet-westerse allochtonen in Brabant is gemiddeld jonger dan de totale groep inwoners: 47,3% is jonger dan 25 jaar, terwijl van alle Brabanders 29,6% jonger dan 25 jaar is. 17,2% van de niet-westerse allochtonen is 45 jaar of ouder, terwijl dat bij alle inwoners van Brabant 42,2% is. Vergelijken we de cijfers met die uit de vorige monitor dan valt op dat, hoewel de populatie allochtonen nog steeds jonger is, de verschillen wat kleiner worden. Het aandeel allochtonen onder de 25 jaar neemt af van 51,1% in 2000 en 49,1% in 2005 tot 47,3% in 2007. Het aandeel allochtone 65-plussers neemt toe van 1,7% in 2000 en 2,6% in 2005 tot 3,1% in 2007. Er zijn ook enkele verschillen waar te nemen bij het vergelijken van de leeftijdsopbouw van de vier grootste allochtone groepen afzonderlijk met die van alle niet-westerse allochtonen. Het aandeel Marokkanen in de leeftijdscategorie tot 15 jaar is wat groter dan bij de andere groepen. Antillianen/Arubanen zijn sterker vertegenwoordigd in de leeftijdscategorie 15-24 jaar, Turken zijn wat meer vertegenwoordigd in de categorie 25-44 jaar en er zijn in verhouding meer Surinamers in de categorie 45-64 jaar.

Sekse In tabel 5 staat weergegeven hoe de sekseverdeling is bij Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen/Arubanen. Ook


17

wordt de sekseverdeling weergegeven van alle niet-westerse allochtonen en van de totale Brabantse bevolking. De tabel geeft de situatie weer in 2007 en 2005. Tabel 5: Sekseverdeling van de vier grootste allochtone groepen, alle niet-westerse allochtonen en de totale bevolking van Noord-Brabant, 2007 en 2005 % Mannen

% Vrouwen

2007

2005

2007

2005

Turken

51,8

51,9

48,2

48,1

Marokkanen

51,7

52,0

48,3

48,0

Surinamers

48,9

48,7

51,1

51,3


50,0

49,6

50,0

50,4

Totaal allochtonen

50,9

51,1

49,1

48,9

Totaal Noord-Brabant

49,9

49,9

50,1

50,1

Bron: CBS

In Brabant is het aandeel vrouwen iets groter dan het aandeel mannen. Dat was ook in 2005 het geval. Bij niet-westerse allochtonen is dat net omgekeerd: er zijn iets meer mannen dan vrouwen. Het verschil is wel kleiner geworden ten opzichte van 2005. De situatie is niet voor alle etnische groepen gelijk. Bij Turken en Marokkanen is het aandeel mannen groter dan het aandeel vrouwen. Bij Surinamers is het aandeel vrouwen groter, bij Antillianen/Arubanen is het aandeel mannen en vrouwen gelijk.

2.3 Spreiding over Noord-Brabant Allochtonen zijn niet gelijk over het land verdeeld. Ook de spreiding over gemeenten en regio’s in Noord-Brabant is niet

18


gelijk. In bijlage 2 staan de percentages en de aantallen allochtonen vermeld per gemeente in Noord-Brabant in 2007. Ook het percentage allochtonen in 2005 wordt vermeld. De gemeenten zijn gerangschikt naar het aandeel allochtonen op de totale bevolking van die gemeente in 2007. Het aandeel allochtonen varieert sterk: van 15,2% in Eindhoven tot 1,0% in Aalburg. Bij de meeste gemeenten is het aandeel allochtonen enigszins toegenomen of gelijk gebleven ten opzichte van 2005. In de volgende gemeenten is het aandeel niet-westerse allochtonen gedaald: Dongen, Grave, Veldhoven, Oisterwijk, Boxmeer, Asten, Schijndel, Landerd en Lith. In bijlage 3 wordt per gemeente een vergelijking gemaakt tussen

het

aantal

niet-westerse

in

2007

en

2005.

De

gemeenten zijn gerangschikt op alfabetische volgorde. Ook in de vorige monitor stond Eindhoven bovenaan de lijst met het grootste aandeel niet-westerse allochtonen en had Aalburg het kleinste aandeel allochtonen. Daar tussenin is de volgorde ten opzichte van 2005 wat gewijzigd. In bijlage 4 wordt de rangorde vergeleken. De eerste negen gemeenten zijn dezelfde als in 2005. De twee daarop volgende gemeenten, Oosterhout en Cuijk, zijn van plaats gewisseld. Verder noemen we alleen de gemeenten die meer dan twee plaatsen op de ranglijst zijn gestegen of gezakt. In drie gemeenten is het aandeel allochtonen gedaald: Schijndel is vier plaatsen gezakt, Landerd en Lith zijn zeven plaatsen gezakt. In vier gemeenten is het aandeel allochtonen gestegen: Hilvarenbeek is drie plaatsen gestegen, Sint-Oedenrode vier, Werkendam zes plaatsen en Baarle-Nassau is maar liefst acht plaatsen gestegen.


19

Pagina 18 bevat een kaart van Brabant met de gemeenten, ingekleurd naar aandeel allochtonen. Er worden vijf categorieën onderscheiden. Er zijn twaalf gemeenten met meer dan 8% allochtonen, zes gemeenten met 6 tot 8% allochtonen, vijf gemeenten met 4 tot 6% allochtonen, eenentwintig gemeenten met 2 tot 4% allochtonen en vierentwintig gemeenten met minder dan 2% allochtonen. De pagina daarna bevat eveneens een kaartje van Brabant. Daarop zijn de gemeenten ingekleurd naar de grootste doelgroep niet-westerse allochtonen die in de betreffende gemeente woonachtig is. Het is niet verwonderlijk dat het in de meeste gemeenten (87%) om één van de vier grootste doelgroepen gaat die in Brabant aanwezig zijn: Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen/Arubanen. In vijfentwintig gemeenten vormen de Turken de grootste groep en in dertien gemeenten zijn de Marokkanen de grootste groep. Daar zitten in ieder geval de twintig gemeenten bij met het hoogste percentage niet-westerse allochtonen. Maar ook in Mill en Sint Hubert, met 1,1% niet-westerse allochtonen, is het grootste deel van de niet-westerse allochtonen van Turkse herkomst. In negentien gemeenten zijn de Surinamers in de meerderheid (waarvan één gemeente evenveel Surinamers als Turken telt). Veldhoven is daarvan de grootste gemeente, Boekel de kleinste en Aalburg de gemeente met het kleinste aandeel allochtonen. In Son en Breugel vormen Antillianen/Arubanen de grootste doelgroep, in Oirschot is die groep even groot als de Surinaamse groep. Tot slot is in negen gemeenten een andere doelgroep het grootst.

In

Grave,

Heeze-Leende,

Landerd,

Bergeijk,

Werkendam, Baarle-Nassau en Hilvarenbeek gaat het om inwoners uit Afghanistan. In Alphen-Chaam is de grootste

20


groep van Chinese herkomst, in Reusel-de Mierden vormen de Somaliërs de grootste groep.


21

22



23

De tien gemeenten met het grootste aandeel allochtonen staan in onderstaande figuur weergegeven. De gemeenten zijn gerangschikt naar aandeel allochtonen op 1 januari 2007. Ook de percentages van 2005 staan weergegeven. In 2005 was Cuijk de tiende gemeente, nu is dat Oosterhout. Figuur 2:

De tien gemeenten met het hoogste percentage

allochtonen, 2007 en 2005 Eindhoven Tilburg Bergen op Zoom Roosendaal Helmond

2007

Breda

2005

Den Bosch Oss Etten-Leur Oosterhout 0

2

4

6

8

10

12

14

16

In de volgende tabel wordt weergegeven hoe de verdeling is van het aantal allochtonen over de vijf grootste Brabantse steden Eindhoven, Tilburg, Breda, ’s-Hertogenbosch en Helmond in vergelijking tot de overige gemeenten in de provincie. Daaruit blijkt dat het aandeel allochtonen in de steden met 12,4% veel groter is dan in de overige gemeenten van Brabant, met een gemiddeld aandeel van 4,9%. In 2005 was dat ook het geval,

alleen

waren

toen

de

percentages

wat

lager

(respectievelijk 12,1% en 4,8%).

24



25

Tabel 6: Aantal en aandeel allochtonen in de vijf steden en de overige gemeenten in Noord-Brabant 2007

Vijf steden Overige

Inwoners

Niet-westerse allochtonen

% 2007

803.016

99.563

12,4

1.616.026

78.769

4,9

2.419.042

178.332

7,4

gemeenten Noord-Brabant Bron: CBS

In tabel 7 staat de verdeling weergegeven van allochtonen over de vier Brabantse COROP-regio’s. Midden-Brabant heeft het grootste aandeel allochtonen, op de voet gevolgd door WestBrabant. Noordoost-Brabant heeft het kleinste aandeel allochtonen, en zit als enige regio onder het Brabantse gemiddelde. In 2005 waren de percentages lager, maar was de verhouding tussen de vier regio’s hetzelfde. Tabel 7: Aandeel allochtonen in de vier COROP-regio’s, 2007 Inwoners

Aantal nietwesterse allochtonen

% Allochtonen

Midden-Brabant

452.856

36.950

8,2

West-Brabant

608.455

49.161

8,1

Zuidoost-Brabant

728.133

53.958

7,4

Noordoost-

629.598

38.263

6,1

2.419.042

178.332

7,4

Brabant Noord-Brabant Bron: CBS

26


3

Onderwijs Dit hoofdstuk geeft cijfers weer van het aandeel allochtonen in het basisonderwijs en in het voortgezet onderwijs in NoordBrabant. Voor de Brabantse cijfers wordt waar mogelijk een vergelijking gemaakt tussen 2007 en 2005. De gegevens zijn afkomstig van de afdeling Centrale Financiën Instellingen (Cfi) van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Allereerst worden enkele landelijke ontwikkelingen2 geschetst.

3.1 Landelijke ontwikkelingen Opleiding is bepalend voor de kansen die mensen hebben in de samenleving op velerlei terreinen, zoals werk, een goed inkomen

en

een

volwaardige

deelname

aan

het

maatschappelijke en politieke leven. Een lage opleiding en een gebrekkige

beheersing

van

de

Nederlandse

taal

worden

beschouwd als belangrijke obstakels voor de integratie van allochtonen in de samenleving. Hoewel de trends een positieve ontwikkeling laten zien, is het onderwijsniveau van niet-westerse allochtonen lager dan dat van autochtonen. Rond 47% van de Marokkanen en 45% van de Turken heeft ten hoogste basisonderwijs gevolgd. Onder Surinamers en Antillianen bedraagt dit percentage 20%, onder autochtonen 8%. Niet-westerse allochtone kinderen ronden de Cito Eindtoets Basisonderwijs minder goed af dan autochtone kinderen. Binnen de groep niet-westerse allochtonen blijven vooral Turkse, Marokkaanse en Somalische kinderen achter.

2

Dagevos, J. en M. Gijsberts, Jaarrapport Integratie 2007, Sociaal en Cultureel Planbureau, november 2007.


27

Ook in het voortgezet onderwijs presteren niet-westerse allochtonen gemiddeld minder goed dan autochtonen. Hoewel het aandeel allochtone leerlingen in de hogere vormen van onderwijs toeneemt, zijn ze nog steeds oververtegenwoordigd in de lagere vormen van voortgezet onderwijs.

28


Rond 20% van de Turkse en Marokkaanse leerlingen, 28% van de Antilliaanse en 30% van de Surinaamse leerlingen volgt havo/vwo, tegen 47% van de autochtone leerlingen. Verder blijven niet-westerse allochtone leerlingen vaker zitten, zakken ze vaker voor het eindexamen, en vertrekken ze ruim twee keer zo vaak als autochtone leerlingen zonder diploma uit het voortgezet onderwijs (jaarlijks 3,2% tegenover 1,2% bij autochtonen). Rond 37% van de Turken van 20-34 jaar en 44% van de Marokkanen in diezelfde leeftijdsgroep beschikt over een startkwalificatie (havo-, vwo-diploma of diploma op mbo-2 niveau). Onder Surinamers bedraagt dit percentage 52%, onder Antillianen 60% en onder autochtonen 77%. Ook in het beroepsonderwijs zien we een toename van allochtonen in de hogere vormen van het onderwijs. Midden jaren negentig had ongeveer 6% van de studenten in het hbo en wo een niet-westerse allochtone achtergrond, tien jaar later is dat verdubbeld tot 12% (wo) en 13% (hbo). Inmiddels beschikt 6% van de Turken en 8% van de Marokkanen over een hbo- of wodiploma, tegen 19% van de Surinamers, 17% van de Antillianen en 31% van de autochtonen. Aan de andere kant zien we dat de uitval van allochtone deelnemers in het mbo met rond de 18% anderhalf keer zo groot is als die van autochtone deelnemers (12%). De hoge uitval heeft voor een deel te maken met grotere deelname van allochtone jongeren aan de opleidingen op de twee laagste mbo niveaus waar de uitval het grootst is. Het gaat steeds beter met de allochtone meisjes in het onderwijs. Meisjes scoren in veel opzichten beter dan de jongens uit de eigen herkomstgroep. Wel blijven ze op veel fronten nog achter bij autochtone leeftijdgenoten. Het minst geldt

dat

voor

de

Surinaamse


meisjes.

Voor

alle

29

herkomstgroepen geldt dat meisjes vaker op het havo of het vwo zitten. Ook in het hoger vervolgonderwijs zijn allochtone vrouwen

sterker

aanwezig

dan

voorheen.

Gezien

de

schooluitval en het feit dat een groot deel geen startkwalificatie behaalt blijft extra aandacht noodzakelijk. De tweede generatie behaalt in het onderwijs over het algemeen betere resultaten dan de eerste generatie. Zo is het aandeel geslaagden onder de tweede generatie allochtonen hoger dan onder de eerste generatie evenals het aandeel dat een

startkwalificatie

heeft

behaald.

Ook

het

percentage

voortijdige schoolverlaters is onder de tweede generatie aanzienlijk lager dan onder de eerste generatie niet-westerse allochtonen. Het SCP schetst in het Jaarrapport Integratie 2007 voor de vier grootste

groepen

niet-westerse

allochtonen

een

aantal

specifieke ontwikkelingen in het onderwijs. Hier volgt een verkorte weergave.

Turken Er zijn aanwijzingen dat de relatieve geslotenheid van de Turkse groep de integratie remt. Meer dan bij de Marokkanen hebben

Turken

problemen

met

de

beheersing

van

de

Nederlandse taal. Nederlands wordt binnen het huishouden, met partner of kinderen, ook weinig gesproken. Dit werkt door in de schoolprestaties van de kinderen. Turkse kinderen in groep 2 hebben in vergelijking met de andere grote allochtone groepen de grootste taalachterstand, in groep 8 is dit nog steeds zo. Wat verder opvalt is het hoge aandeel zittenblijvers en de lage slaagpercentages onder Turkse leerlingen in het voortgezet onderwijs.

Marokkanen

30


In het onderwijs zijn de Marokkanen aan een opmars bezig. De achterstand waarmee Marokkaanse leerlingen groep 2 binnenkomen is in de afgelopen jaren snel afgenomen. Datzelfde geldt voor

de

taal-

en

rekenvaardigheden

van

Marokkaanse

leerlingen in groep 8; zij hebben veel vooruitgang geboekt en naderen de taalvaardigheid van de Surinaamse leerlingen, die ze qua rekenprestaties inmiddels zijn gepasseerd. Nog steeds is de uitval van Marokkaanse leerlingen in het voortgezet onderwijs en mbo hoog, maar ze is zeker niet hoger dan van leerlingen uit andere allochtone groepen.


31

Surinamers Sinds jaar en dag zijn van de grote niet-westerse allochtone groepen de Surinamers de best geïntegreerde groep. Het opleidingsniveau is over het geheel genomen gunstig. Toch is er reden tot zorg. De prestaties in het onderwijs lijken te stagneren. De gegevens lijken erop te wijzen dat Surinaamse leerlingen achterstand in taal en rekenen ten opzichte van autochtone achterstandsleerlingen niet noemenswaardig meer inlopen. In het voortgezet onderwijs en - vooral - het mbo vallen Surinaamse leerlingen erg vaak uit.

Antillianen Vijftien jaar geleden was de Antilliaanse groep verreweg het best geïntegreerd in Nederland. Dit is echter al geruime tijd niet meer zo. De tweede generatie Antillianen is een goed geïntegreerde groep, net als hun ouders die veelal als studiemigrant naar Nederland kwamen. Ze zijn over het algemeen hoog opgeleid. Daar staat echter een groep Antillianen tegenover die zich kenmerkt door een grote achterstand en geringe integratie. Dit laatste is zichtbaar in de slechte prestaties van Antilliaanse leerlingen in het basisonderwijs, in lage en dalende cito-scores en in hoge uitvalcijfers in het voortgezet onderwijs en het mbo.

3.2 Basisonderwijs In 2007 zijn er 914 scholen voor basisonderwijs in NoordBrabant. In 2005 waren dat er nog 924. Het aantal leerlingen op die scholen tezamen bedraagt 228.016, een afname ten opzichte van 2005 met 2.450 leerlingen. Niet alleen het totale aantal leerlingen op basisscholen daalt, uit de cijfers van het Cfi blijkt dat ook het aandeel allochtone

32


leerlingen in het basisonderwijs is afgenomen ten opzichte van 2005. Met allochtone leerlingen worden hier zowel leerlingen uit niet-westerse als enkele westerse herkomstlanden (zie tabel 9) bedoeld.


33

Het speciaal basisonderwijs telt in 2007 6.950 leerlingen. Daarvan zijn 827 leerlingen van allochtone herkomst, dat is 11,9%.

Tabel 8: Aantal leerlingen in het basisonderwijs, 2007 en 2005 2007

2005

914

924

228.016

230.466

23.573

25.781

10,3%

11,2%

Aantal basisscholen Aantal leerlingen Aantal allochtone leerlingen Percentage allochtone leerlingen Bron: Cfi

Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen registreerde tot voor kort zogenaamde cumileerlingen (leerlingen culturele minderheden). Het begrip culturele minderheden komt

niet overeen met de definitie van niet-westerse allochtonen zoals het CBS die hanteert. Onder culturele minderheden worden bijvoorbeeld ook zigeuners en woonwagenbewoners verstaan. De registratie van cumileerlingen is afgeschaft. Wel geeft het Cfi op ons verzoek inzicht in de belangrijkste herkomstlanden van basisschoolleerlingen. In de volgende tabel staat het aantal leerlingen vermeld voor de herkomstlanden die worden geregistreerd. Het gaat om nietwesterse herkomstlanden en enkele westerse herkomstlanden.

34


Tabel 9: Herkomstlanden allochtone leerlingen basisonderwijs 2007 en 2005 Land

Aantal 2007

Aantal 2005

Turkije

6.442

7.312

Marokko

5.616

5.614

Overige landen (niet-Engelstalig)

4.865

5.021

Vluchtelingen

2.083

2.432

Suriname

1.647

1.896

Nederlandse Antillen/Aruba

1.132

1.468

Voormalig Joegoslavië

776

977

Spanje

255

309

Italië

228

262

Portugal

182

198

Molukse eilanden

151

n.b.

Griekenland

121

165

Tunesië

63

112

Kaapverdische eilanden

12

15

23.573

25.781

Totaal Bron: Cfi

Niet iedere basisschool in Noord-Brabant heeft evenveel allochtone leerlingen. In de volgende tabel wordt weergegeven hoe de allochtone leerlingen over de basisscholen zijn verdeeld. Zo’n tien jaar geleden waren er in Brabant acht scholen met uitsluitend allochtone leerlingen, inmiddels zijn dat er drie. Daarnaast zijn er veertien scholen met tussen de 80 en 100% allochtone leerlingen, dat waren er twintig. Bij 6,6% van de scholen is meer dan de helft van de leerlingen van allochtone herkomst. In 2005 was dat 6,5% van de scholen, in 2000 ging het om 5,6% van de basisscholen. Er is dus een lichte stijging te zien van het aantal scholen waarvan meer dan de helft van de


35

leerlingen van allochtone herkomst is, maar een daling van het aantal scholen met meer dan 80% allochtone leerlingen. Aan de andere kant zien we ook een kleine stijging van het aantal scholen zonder allochtone leerlingen: van 103 in 2005 tot 110 in 2007. Tabel 10: Verdeling allochtone leerlingen over de basisscholen, 2007 en 2005 Aandeel allochtone leerlingen op een basisschool

Aantal scholen 2007

Aantal scholen 2005

Aandeel scholen 2007


100%

3

2

0,3%

0,2%

90-100%

8

10

0,9%

1,1%

80-90%

6

10

0,7%

1,1%

70-80%

9

8

1,0%

0,9%

60-70%

19

14

2,1%

1,5%

50-60%

15

16

1,6%

1,7%

40-50%

19

19

2,1%

2,1%

30-40%

28

36

3,1%

3,9%

20-30%

52

50

5,7%

5,4%

10-20%

112

130

12,3%

14,1%

0-10%

533

525

58,3%

56,9%

0%

110

103

12,0%

11,2%

Totaal

914

923

100%

100%

Bron: Cfi

3.3 Voortgezet onderwijs In 2007 zijn er in Noord-Brabant 83 scholen voor voortgezet onderwijs met 173 vestigingen. In 2005 waren er nog 167 vestigingen voor voortgezet onderwijs. Deze scholen hebben tezamen 141.636 leerlingen, een toename ten opzichte van 2005 met 3.595 leerlingen.

36


In de volgende tabel staan de leerlingen van het voortgezet onderwijs weergegeven naar land van herkomst. 83,4% van de leerlingen is autochtoon. 16,6% van de leerlingen is van allochtone herkomst. Daarvan heeft 5,9% een westerse en 10,6% een niet-westerse herkomst. De Turkse leerlingen vormen met ruim vier duizend leerlingen de grootste groep niet-westerse allochtonen, gevolgd door de Marokkaanse leerlingen. Tabel 11: Aantal en aandeel leerlingen voortgezet onderwijs naar land van herkomst, 2007 Leerlingen naar land van herkomst

Aantal leerlingen 2007

%

118.153

83,4

Allochtoon westers

8.409

5,9

Turks

4.042

2,9

Marokkaans

2.905

2,1

Surinaams

1.330

0,9

Antilliaans

1.207

0,9

Niet-westers overig

5.137

3,6

Herkomst onbekend

450

0,3

141.633

100

Autochtoon

Totaal Bron: Cfi

Zoals eerder vermeld blijkt uit landelijk onderzoek dat het onderwijsniveau van niet-westerse allochtonen lager is dan dat van autochtonen. Ook in Brabant is dat het geval, zo blijkt uit de volgende tabel. Daarin staan de leerlingen naar land van herkomst weergegeven per onderwijstype. Het aandeel Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse leerlingen tezamen is met 12,7% het hoogst in het vmbo (kader- en basisberoepsgerichte

leerweg),

gevolgd

door


vmbo

(gemengde

en

37

theoretische leerweg) met 7% en havo met 4,6%. Hun aandeel is het laagst in het vwo (2,7%). Tabel 12: Leerlingen per onderwijstype naar land van herkomst (2007) Leerlingen per onderwijstype naar land van herkomst

Pro Brj 1-2

Brj 3

%

%

%

Vmbo kl/bl %

Vmbo gl/tl %

Havo 3-5 %

Vwo 3-6 %

Vo Vavo %

Autochtoon

65,0

82,6

88,5

77,6

83,7

86,3

87,4

66,7

Allochtonen

5,6

6,0

5,4

5,5

5,7

5,8

6,3

8,2

10,2

3,0

1,6

6,0

2,9

1,8

0,9

7,3

Marokkaans

5,9

2,2

0,7

4,1

2,2

1,4

0,6

4,4

Surinaams

2,5

1,0

0,4

1,4

1,1

0,7

0,6

3,6

Antilliaans

3,3

0,9

0,8

1,2

0,8

0,7

0,6

1,7

Niet-westers ov.

7,0

3,8

2,2

4,0

3,4

3,1

3,4

7,7

Herk. onbekend

0,5

0,5

0,4

0,2

0,2

0,2

0,2

0,4

737 15.533 16.992 22.635 25.283

534

westers Turks

Totaal (N)

1.505 58.414

Bron: Cfi Uitleg afkortingen: Pro: praktijkonderwijs Brj 1-2: brugjaar 1 en 2 Brj 3: brugjaar 3 Vmbo

kl/bl:

kaderberoepsgerichte

en

basisberoepsgerichte

leerweg Vmbo gl/tl: gemengde en theoretische leerweg Havo 3-5: havo leerjaar 3 t/m 5 Vwo 3-6: vwo leerjaar 3 t/m 6 Vo (vavo): voortgezet onderwijs uitbesteed aan Voortgezet Algemeen Volwassenen Onderwijs

Er is in Brabant geen enkele school voor voortgezet onderwijs zonder allochtone leerlingen. Het aandeel allochtone leerlingen

38


varieert heel sterk: van 2,0% op een school in Sleeuwijk tot 52,2% op een school in Tilburg. Verreweg de meeste scholen (60%) hebben minder dan 10% allochtone leerlingen, slechts één school heeft meer dan 50% allochtone leerlingen. Tabel 13: Verdeling allochtone leerlingen over scholen voor voortgezet onderwijs, 2007 Aantal scholen 2007


0

0

0-10%

50

60,2

10-20%

20

24,1

20-30%

8

9,6

30-40%

4

4,8

40-50%

0

0

50-60%

1

1,2

83

100%

Aandeel allochtone leerlingen 0%

Totaal Bron: Cfi

Vergelijken we de scholen in de vijf grote steden met de scholen in de overige gemeenten in Brabant, dan blijkt dat het merendeel van de scholen in de steden meer dan 10% allochtone leerlingen heeft. In de overige gemeenten ligt dat heel anders: daar heeft driekwart van de scholen minder dan 10% allochtone leerlingen.


39

Tabel 14: Verdeling allochtone leerlingen over scholen B5 en overige gemeenten, 2007 Scholen B5

Overige scholen

Aandeel allochtone leerlingen

N

%

N

%

0%

0

0

0

0

0-10%

15

41

35

76

10-20%

12

32

8

17

20-30%

6

16

2

4

30-40%

3

8

1

2

40-50%

0

0

0

0

50-60%

1

3

0

0

37

100

46

100

Totaal Bron: Cfi

40


4

Arbeidsmarktpositie De arbeidsmarktpositie omvat diverse elementen: de arbeidsmarktparticipatie (beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt), de aard

van

de

functies

waarin

men

werkzaam

is,

de

geregistreerde werkloosheid en de werkloosheidsduur. Het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) registreert sinds 2006 geen etniciteit meer, waardoor zij geen recente gegevens van allochtonen in Noord-Brabant beschikbaar hebben. In dit hoofdstuk geven we landelijke en Brabantse cijfers weer, afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek (Statline). We starten met een overzicht van landelijke ontwikkelingen.3

4.1 Landelijke ontwikkelingen De werkloosheid onder niet-westerse allochtonen neemt de laatste jaren wat af. De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt zijn in die periode gunstig te noemen en daardoor zijn ook veel allochtonen aan de slag gekomen. Toch is landelijk gezien de werkloosheid onder niet-westerse allochtonen nog ruim drie maal zo hoog als die van autochtonen. Ook de jeugdwerkloosheid is nog steeds hoog: onder nietwesterse allochtone jongeren ligt de werkloosheid op 22%, onder autochtone jongeren op 9%. De arbeidsmarkt- en inkomenspositie van allochtonen hangt sterk

samen

met

de

conjuncturele

omstandigheden

in

Nederland. Een positieve ontwikkeling is dat het aandeel van de 3

Dagevos, J. en M. Gijsberts, Jaarrapport Integratie 2007, Sociaal en Cultureel Planbureau, november 2007. Keuzenkamp, S. en A. Merens (red.), Sociale atlas van vrouwen uit etnische minderheden, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2006.


41

bijstandsuitkeringen tijdens de laagconjunctuur vrij stabiel bleef.

42


De arbeidsmarktpositie van 45- tot 65-jarige niet-westerse allochtonen laat de meest gunstige ontwikkeling zien. Tussen 1999 en 2004 nam hun arbeidsmarktparticipatie toe en daalde hun uitkeringsafhankelijkheid. Tijdens de economisch minder gunstige jaren bleef de uitkeringsafhankelijkheid stabiel, terwijl de

laagconjunctuur

ook

weinig

effect

had

op

de

arbeidsmarktparticipatie. Onder de meeste niet-westerse groepen bleef deze stabiel of zette de stijging zelfs door, in het bijzonder onder de 45- tot 65-jarige niet-westerse vrouwen. De arbeidsdeelname van allochtone vrouwen is de afgelopen tien jaar gestaag toegenomen. De positie van allochtone vrouwen op de arbeidsmarkt geeft een grote verscheidenheid te zien. Verschillen

zijn

vaak

te

verklaren

door

verschillen

in

opleidingsniveau. Ook opvattingen over de rol van de vrouw zijn van invloed op het (blijven) werken van met name Turkse en Marokkaanse vrouwen. Hun arbeidsdeelname ligt op 30%. De Surinaamse vrouwen doen het in verschillende opzichten het beste. Hun arbeidsdeelname is het hoogste van alle groepen (57%). De arbeidsdeelname van Antilliaanse vrouwen is iets lager

dan

die van

Surinaamse

vrouwen. Surinaamse

en

Antilliaanse vrouwen werken vaker in voltijdbanen en grote deeltijdbanen dan autochtone vrouwen. De verschillen in arbeidsmarktpositie tussen allochtone mannen en vrouwen zijn minder pregnant dan tussen de vrouwen onderling. Verschillen zijn er vooral in arbeidsdeelname: in alle groeperingen hebben mannen vaker werk dan vrouwen. Sinds jaar en dag zijn van de grote niet-westerse allochtone groepen de Surinamers de best geïntegreerde groep. Hun positie op de arbeidsmarkt is over het geheel genomen gunstig. Van de vier grote allochtone groepen is onder de Surinamers


43

het aandeel werkenden het hoogst en de werkloosheid het laagst. Toch is er reden tot zorg. Surinaamse jongeren kennen een

hoge

werkloosheid.

Ook

zijn

de

cijfers

over

uitkeringsafhankelijkheid en armoede weinig rooskleurig. De Turken staan er op de arbeidsmarkt iets beter voor dan de Marokkanen en Antillianen. Verder typeert de Turkse groep zich door het grote aantal ondernemers. De tweede generatie Antillianen is een goed geïntegreerde groep, net als hun ouders die veelal als studiemigrant naar Nederland kwamen. Ze zijn over het algemeen hoog opgeleid, hun werkloosheid is naar verhouding laag. Daar staat echter een groep Antillianen tegenover die zich kenmerkt door een grote achterstand en geringe integratie. Dit laatste is zichtbaar in de slechte prestaties van Antilliaanse leerlingen in het onderwijs.

De

jeugdwerkloosheid

onder

Antillianen

is

problematisch. Tweede generatie allochtonen hebben een voorsprong op de eerste generatie, omdat zij in Nederland zijn geboren en opgegroeid, en daardoor al meer van de samenleving hebben meegekregen dan de eerste generatie, die op latere leeftijd in Nederland is komen wonen. De tweede generatie presteert beter in het onderwijs dan de eerste generatie. De arbeidsmarktparticipatie onder de tweede generatie is veel hoger dan onder de eerste generatie, terwijl de uitkeringsafhankelijkheid vooral onder de jongeren lager ligt. Ook de verschillen in arbeidsmarktparticipatie tussen mannen en vrouwen zijn bij de tweede generatie kleiner dan bij de eerste generatie. Daarbij ligt de arbeidsmarktparticipatie van de tweede generatie vrouwen dichter in de buurt van die van hun autochtone seksegenoten dan het geval is bij de tweede generatie

mannen.

De

tweede

generatie

blijft

op

de

arbeidsmarkt echter nog wel achterlopen op de autochtone

44


bevolking. Daarbij moet worden bedacht dat de tweede generatie nog steeds een onderwijsachterstand heeft en het om deze reden moeilijker zal hebben op de arbeidsmarkt.

4.2 Arbeidsmarktparticipatie De arbeidsmarktpositie is de beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt

ofwel

het

aantal

personen

dat

actief

is

op

de

arbeidsmarkt (of als werkzoekende is ingeschreven), afgezet tegen het totaal aantal personen in de leeftijd van 15-65 jaar. Uit de vorige monitor bleek dat de situatie van de beroepsbevolking en de situatie op de arbeidsmarkt in Noord-Brabant niet veel afwijkt van de gemiddelde situatie in Nederland. De volgende tabel geeft inzicht in de ontwikkeling van de beroepsbevolking van Nederland. De beroepsbevolking is de afgelopen jaren met ruim 200.000 personen gestegen. Ook de bruto en netto participatiegraad zijn gestegen. De werkloosheid is fors gedaald van 6,5% in 2005 tot 4,5% in 2007.


45

Tabel 15: Ontwikkeling beroepsbevolking Nederland 2007

2006

2005

10.986.000

10.964.000

10.943.000

Beroepsbevolking 15-64 jaar

7.603.000

7.486.000

7.401.000

Werkzame beroepsbevolking 15-64

7.259.000

7.074.000

6.918.000

3.382.000

3.478.000

3.542.000

344.000

413.000

483.000

4,5

5,5

6,5

Bruto participatiegraad (%)

69,2

68,3

67,6

Netto participatiegraad (%)

66,1

64,5

63,2

Bevolking 15-64 jaar

jaar Niet beroepsbevolking 15-64 jaar Werkloze

beroepsbevolking

15-64

jaar % Werklozen 15-64 jaar

Bron: CBS Uitleg begrippen: - Beroepsbevolking: personen die ten minste 12 uur per week werken; personen die werk hebben aanvaard waardoor ze ten minste 12 uur per week gaan werken; personen die verklaren ten minste 12 uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk te vinden. - Werkzame beroepsbevolking: personen die ten minste 12 uur per week werken. - Werkloze beroepsbevolking: personen die niet of minder dan 12 uur per week werken. - Niet beroepsbevolking: bevolking minus beroepsbevolking. - Bruto participatiegraad: totale beroepsbevolking in procenten van de bevolking. - Netto participatiegraad: werkzame beroepsbevolking in procenten van de bevolking.

Voor 2006 wordt de Brabantse beroepsbevolking vergeleken met die van Nederland. Er wordt ook onderscheid gemaakt tussen autochtonen en allochtonen. Opvallend is dat de werkloosheid in Brabant met 4,8% een stuk lager is dan landelijk (5,5%).

46


De

bruto

participatiegraad

is

iets

lager,

de

netto

participatiegraad is wat hoger dan landelijk het geval is. Zoomen we in op de verschillen tussen autochtonen en allochtonen dan valt op dat zowel de bruto als de netto participatiegraad van allochtonen lager zijn dan die van autochtonen. Dat is voor Noord-Brabant niet anders dan landelijk het geval is. Tabel 16: Beroepsbevolking Noord-Brabant en Nederland, 2006 Noord-Brabant 2006

Nederland 2006

Bevolking 15-64 jaar

1.623.000

10.964.000

Beroepsbevolking 15-64 jaar

1.106.000

7.486.000

- autochtonen

954.000

6.146.000

- allochtonen

152.000

1.339.000

Werkzame beroepsbevolking 15-64 jaar

1.053.000

7.074.000

- autochtonen

917.000

5.880.000

- allochtonen

136.000

1.193.000

Niet beroepsbevolking 15-64 jaar

517.000

3.478.000

53.000

413.000

4,8

5,5

Bruto participatiegraad (%)

68,1

68,3

- autochtonen

69,5

70,0

- allochtonen

60,8

61,5

Netto participatiegraad (%)

64,9

64,5

- autochtonen

66,8

66,9

- allochtonen

54,5

54,8

Werkloze beroepsbevolking 15-64 jaar % Werklozen 15-64 jaar

Bron: CBS

Uit het Jaarrapport Integratie 2007 van het SCP blijkt dat de arbeidsmarktparticipatie van allochtonen ten opzichte van 2005 is

gestegen:

in

2007

heeft

47%

van

de

niet-westerse

allochtonen tussen de 15 en 65 jaar een betaalde baan (van 12


47

uur of meer per week), in 2005 was dat nog 41%. Toch is de arbeidsmarktparticipatie van allochtonen over het algemeen aanmerkelijk lager dan die van autochtonen.

48


Tegenover de 47% niet-westerse allochtonen met een betaalde baan staat 67% van de autochtonen tussen de 15 en 64 jaar met een betaalde baan (van 12 uur of meer per week). Er zijn aanzienlijke verschillen te constateren tussen de verschillende herkomstgroepen. Surinamers doen het met 60% het best gevolgd door Antillianen (56%), Turken (44%) en Marokkanen (39%). Circa 23% van de Marokkaanse en 30% van de Turkse vrouwen van 15-64 jaar heeft een baan, tegen 55% van de Surinaamse vrouwen en 58% van de autochtone vrouwen. De arbeidsmarktparticipatie van niet-westerse allochtonen is in alle leeftijdsgroepen lager dan die van autochtonen, terwijl de uitkeringsafhankelijkheid hoger is, al zijn er uitzonderingen onder kleinere niet-westerse bevolkingsgroepen. Verklaringen hiervoor zijn te vinden in de migratiegeschiedenissen van groepen niet-westerse allochtonen en een gemiddeld lager opleidingsniveau

van

de

meeste

niet-westerse

bevolkingsgroepen. Diverse onderzoeksbevindingen uit de Discriminatiemonitor 4 wijzen erop dat discriminatie van niet-westerse allochtonen op de arbeidsmarkt met name de toetreding tot de arbeidsmarkt (instroom) en het verkrijgen van vast werk belemmert. De Marokkaanse groep lijkt het meest met discriminatie te worden geconfronteerd. Antillianen van de tweede generatie laten het gunstigste beeld zien: zij hebben nagenoeg dezelfde kansen op (vast) werk als autochtonen.

4

Andriessen, I., J. Dagevos, E. Nievers en I. Boog,

Discriminatiemonitor niet-westerse allochtonen op de arbeidsmarkt 2007, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2007.


49

Discriminatie lijkt minder invloed te hebben op de positie van allochtone werkenden. Allochtonen en autochtonen met vergelijkbare,

voor

de

arbeidsmarkt

relevante

kenmerken

als

opleiding, ervaring en kennis van de Nederlandse taal, hebben vergelijkbare beroepsposities en inkomens.

4.3 Aard functie Allochtonen werken vaker dan autochtonen onder hun kwalificatieniveau. Zij zijn vaker werkzaam aan de onderkant van de beroepenstructuur. Met name Turken en Marokkanen zijn oververtegenwoordigd in lager gekwalificeerde en vaak lichamelijk zware arbeid. Dat uit zich op latere leeftijd in een relatief hoog aandeel arbeidsongeschikten. In de hogere niveaus zijn naar verhouding

vaker

Surinamers,

Antillianen,

voormalig

Joegoslaven en Iraniërs te vinden. In de middelbare beroepen zijn de verschillen met autochtonen niet zo groot. Allochtone mannen en vrouwen die werk hebben, ontlopen elkaar weinig in de kenmerken van het werk dat zijn doen. Voor zover er verschillen zijn, zijn die in het algemeen niet groot. Bijvoorbeeld bij het functieniveau doen de vrouwen het zelfs beter dan de mannen. Wel is er, net als bij de autochtone groep, sprake van een horizontale seksesegregatie: allochtone vrouwen werken vaak in verzorgende beroepen, allochtone mannen in technische beroepen. Een opvallende ontwikkeling is die van het zelfstandig ondernemerschap. Binnen de beroepsbevolking is 13,5% van de Turken zelfstandig ondernemer. Onder autochtonen is dit 11,5%, onder Marokkanen 7,3%, onder Surinamers 6,4%, en onder Antillianen 4,7%. In de periode 1998-2005 is het aandeel ondernemers bij de Marokkanen meer dan verdubbeld. Ook bij

50


de Turken is in diezelfde periode sprake van een toename van 7,6% naar 13,5%. Niet-westerse allochtone ondernemers zijn vaak actief in de detailhandel en de horeca. De ‘overlevingskansen’ van de eerste generatie

ondernemers

autochtonen. hebben

Tweede

betere

zijn

minder

generatie

goed

dan

ondernemers

overlevingskansen

dan

die

van

daarentegen autochtone

ondernemers.

4.4 Werkloosheid Het CBS meet de werkloosheid naar etniciteit. Tabel 17 geeft landelijke cijfers weer van de totale beroepsbevolking en van de werkloze beroepsbevolking over 2006.


51

Zoals we eerder zagen daalt sinds 2005 de werkloosheid onder niet-westerse allochtonen, dit geldt zowel voor de totale groep als voor de jongeren. Uit de cijfers blijkt dat niet-westerse allochtonen in 2006 een werkloosheidspercentage hadden dat ruim drie maal zo hoog is dan

dat

van

autochtonen:

15,5%

van

de

niet-westerse

allochtone beroepsbevolking was werkloos, tegen 4,3% van de autochtone bevolking. Van de allochtone groepen is het aandeel Surinaamse werklozen het laagst (12%), gevolgd door de Turken (15%). Antillianen, Marokkanen en overige nietwesterse allochtonen kennen een werkloosheid van ongeveer 17%. Uit het Jaarrapport Integratie 2007 blijkt verder dat de werkloosheid onder Marokkaanse vrouwen 23% bedraagt, onder Turkse vrouwen is dat 21% en onder autochtone vrouwen 6%. Van alle niet-westerse allochtone jongeren (15-24 jaar) is 22% werkloos tegen 9% van de autochtone jongeren. Vooral onder Marokkanen, Surinamers en Antillianen is de jeugdwerkloosheid ongeveer drie keer zo hoog als onder autochtone jongeren.

52


Tabel 17: Beroepsbevolking naar herkomst (landelijk), 2006 Totaal beroepsbevolking

Werkloosheidspercentage

X 1000

Werkloze beroepsbevolking x 1000

Autochtonen

6.146

266

4,3

Allochtonen

%

1.339

147

10,9

westerse allochtonen

702

48

6,8

niet-westerse allochtonen

637

99

15,5

122

18

15,1

93

16

17,2

Turken Marokkanen Surinamers

164

20

12,1

Antillianen en Arubanen

61

10

16,8

Overig n-w allochtonen

197

34

17,4

Bron: CBS


53

CBS Statline maakt geen onderscheid naar de verschillende herkomstgroepen per provincie. Het CWI registreert sinds 2006 niet meer naar etniciteit, waardoor geen recente Brabantse cijfers beschikbaar zijn. De laatste Brabantse cijfers naar de vier grootste groepen niet-westerse allochtonen dateren van 2005. In onderstaande tabel geven we de geregistreerde werkloosheid weer naar etniciteit voor de vier regio’s en de vijf grote steden in Noord-Brabant. Tabel 18: Geregistreerde werkloosheid naar etniciteit in Noord-Brabant, mei 2005 Totaal x 1000

% Turkije

West

6,2

21,2

27,6

4,2

4,2

Midden

3,8

27,6

11,8

7,3

10,4

Noordoost

3,6

25,7

17,7

4,6

3,1

Zuidoost

6,4

20,7

16,0

5,0

4,0

11,5

21,8

21,6

6,3

7,6

20,0

23,1

19,1

5,1

5,1

5

grote

% % Marokko Suriname

% Antillen

steden NoordBrabant Bron: CWI’s, bewerking ETIN Adviseurs

4.5 Duur werkloosheid Niet alleen de omvang van de werkloosheid, ook de duur vormt een indicatie van de arbeidsmarktpositie. In de volgende tabel wordt de werkloosheidsduur weergegeven van autochtone en allochtone werkzoekenden. Het gaat om landelijke cijfers (2006). Uit de tabel blijkt dat autochtonen over het algemeen minder lang werkzoekend zijn dan allochtonen. Het grootste verschil tussen beide groepen zit in de eerste categorie

54


(werkloosheidsduur tot 6 maanden): 42% van de autochtone werkzoekenden is minder dan 6 maanden werkzoekend, van de allochtonen is dat 33%. Het aandeel werkzoekenden dat meer dan 24 maanden werkzoekend is, is ongeveer gelijk. Tabel 19: Werkzoekenden (landelijk), 2006 Duur werkloosheid

Autochtonen X 1000

%

Allochtonen X 1000

%

0-6 maanden

113

42

48

33

6-12 maanden

41

15

27

19

12-24

44

17

31

21

68

26

40

27

266

100

146

100

maanden >=

24

maanden Totaal Bron: CBS


55

56


Bijlage 1a:

Aantal niet-westerse allochtonen in Noord-Brabant naar herkomstland, 2007 en 2005

Niet-westerse allochtonen

2007

2005

Afghanistan

5199

5099

Brazilië

1527

1356

China

5618

5258

Colombia

708

619

Dominicaanse Republiek

709

659

1462

1425

739

725

1357

1229

938

854

Hongkong

1778

1790

India

1443

1110

Irak

3986

3878

Iran

2612

2532

Egypte Ethiopië Filippijnen Ghana

Kaapverdië

127

120

Marokko

37.301

35.848

Nederlandse Antillen en Aruba

14.310

14.512

650

631

Pakistan Somalië

3395

3883

Suriname

18.769

18.605

Turkije

48.360

47.244

3386

3318

Vietnam Zuid-Afrika

1536

1497

10.882

10.565

Overig Azië

8028

7650

Overig Amerika

3512

3249

Overig Afrika


57

Niet-westers totaal

58

178.332

173.683


Bijlage 1b:

Aantal westerse allochtonen in Noord-Brabant naar herkomstland, 2007 en 2005

Westerse allochtonen

2007

2005

Australië

1828

1800

33.252

33.563

1637

1644

40.112

40.332

Frankrijk

3995

3904

Griekenland

1409

1407

Hongarije

1392

1366

Indonesië

51.774

52.605

2899

2816

België Canada

en

overig

Noord-

Amerika Duitsland

Italië Japan

474

451

10.299

10.201

Oostenrijk

1757

1748

Polen

8966

6573

Portugal

1922

1805

Sovjet-Unie (voormalig)

5843

5161

Spanje

3811

3861

Verenigd Koninkrijk

8128

8171

Verenigde Staten

2662

2618

Overig Europa

6710

6148

715

693

189.585

186.867

Joegoslavië (voormalig)

Overig Oceanië Westers totaal


59

Bijlage 2: Aandeel niet-westerse allochtonen per gemeente in Noord-Brabant, 2007 en 2005 Gemeente

% % Aantal Niet-westerse Niet-westerse niet-westerse allochtonen allochtonen allochtonen 2007 2005 2007

Aantal inwoners 2007

Eindhoven

15,2

14,6

31966

209699

Tilburg

13,4

13,3

27045

201259

Bergen op Zoom

12,8

12,6

8408

65440

Roosendaal

11,9

11,7

9222

77450

Helmond

11,2

11,2

9603

86061

Breda

10,2

10,1

17454

170349

's-Hertogenbosch

9,9

9,9

13495

135648

Oss

9,1

8,9

6957

76652

Etten-Leur

8,7

8,7

3549

40591

Oosterhout

8,6

8,2

4598

53295

Cuijk

8,5

8,5

2069

24249

Veghel

8,4

8,2

3093

36732

Waalwijk

7,0

6,8

3201

45667

Boxtel

6,8

6,7

2030

30001

Uden

6,8

6,6

2714

40203

Gilze en Rijen

6,4

5,9

1634

25376

Dongen

6,2

6,5

1589

25475

Halderberge

6,2

6,1

1818

29331

Heusden

5,6

5,6

2412

42883

Geldrop-Mierlo

5,4

5,3

2058

37823

Best

5,3

5,1

1530

29006

Grave

4,5

4,7

575

12820

60


Gemeente



Veldhoven

4,1

4,2

1776

43284

Oisterwijk

3,8

3,9

976

25743

Waalre

3,8

3,7

628

16521

Vught

3,6

3,2

899

25239

Boxmeer

3,2

3,3

913

28726

Moerdijk

3,2

3,1

1190

36645

Goirle

3,1

3,0

685

22084

Valkenswaard

3,0

2,9

925

30908

Loon op Zand

3,0

2,7

695

22870

Son en Breugel

2,9

2,9

448

15306

Steenbergen

2,7

2,6

631

23301

Asten

2,6

2,7

421

16374

Cranendonck

2,6

2,5

523

20281

Deurne

2,6

2,5

822

31841

Geertruidenberg

2,6

2,5

538

20724

Schijndel

2,4

2,6

559

22912

Woensdrecht

2,4

2,1

525

21497

Nuenen c.a.

2,3

2,2

531

22692

Sint-Oedenrode

2,2

1,9

373

17171

Sint-Michielsgestel

2,1

2,0

582

27921

Zundert

2,0

2,0

410

20849

Gemert-Bakel

2,0

1,9

563

27890

Heeze-Leende

1,8

1,8

276

15153

Rucphen

1,8

1,8

405

22408

Bernheze

1,8

1,6

521

29644

Landerd

1,7

2,0

244

14741

Bladel

1,7

1,7

330

19058

Bergeijk

1,6

1,5

290

18094

Drimmelen

1,6

1,5

413

26575

Someren

1,5

1,5

272

18134


61

Gemeente



Laarbeek

1,5

1,5

327

21748

Werkendam

1,5

1,4

396

26519

Baarle-Nassau

1,5

1,2

97

6674

Alphen-Chaam

1,4

1,4

134

9461

Eersel

1,4

1,4

245

18041

Haaren

1,4

1,4

188

13772

Reusel-De Mierden

1,4

1,4

179

12367

Sint Anthonis

1,4

1,4

163

11766

Maasdonk

1,4

1,3

161

11292

Oirschot

1,4

1,3

245

17852

Hilvarenbeek

1,3

1,1

194

15107

Lith

1,2

1,4

80

6716

Boekel

1,2

1,2

112

9503

Woudrichem

1,2

1,2

177

14328

Mill en Sint Hubert

1,1

1,0

123

11007

Aalburg

1,0

0,9

127

12293

178.332

2.419.042

62


Bijlage 3: Aantal niet-westerse allochtonen per gemeente in Noord-Brabant, 2007 en 2005 Gemeente

Aantal niet-westerse allochtonen 2007


Aalburg

127

110

Alphen-Chaam

134

136

Asten

421

433

97

82

290

273

8408

8327

521

455

1530

1484

Bladel

330

331

Boekel

112

111

Boxmeer

913

953

Boxtel

2030

1976

Breda

17454

16902

523

494

2069

2049

Deurne

822

803

Dongen

1589

1658

Drimmelen

413

409

Eersel

245

247

Eindhoven

31966

30466

Etten-Leur

3549

3465

538

530

Baarle-Nassau Bergeijk Bergen op Zoom Bernheze Best

Cranendonck Cuijk

Geertruidenberg


63

Gemeente


Geldrop-Mierlo

2058

2014

Gemert-Bakel

563

521

Gilze en Rijen

1634

1499

Goirle

685

675

Grave

575

603

Haaren

188

193

1818

1800

276

279

9603

9606

13495

13202

2412

2406

Hilvarenbeek

194

172

Laarbeek

327

321

Landerd

244

300

80

92

Loon op Zand

695

628

Maasdonk

161

150

Mill en Sint Hubert

123

113

1190

1155

Nuenen c.a.

531

505

Oirschot

245

237

Oisterwijk

976

1012

Oosterhout

4598

4359

Oss

6957

6784

179

169

9222

9073

Rucphen

405

403

Schijndel

559

588

Sint Anthonis

163

162

Sint-Michielsgestel

582

560

Halderberge Heeze-Leende Helmond s-Hertogenbosch Heusden

Lith

Moerdijk

Reusel-De Mierden Roosendaal

64



Gemeente



Sint-Oedenrode

373

329

Someren

272

275

Son en Breugel

448

434

Steenbergen

631

603

27045

26401

2714

2670

925

917

Veghel

3093

3018

Veldhoven

1776

1795

Vught

899

813

Waalre

628

614

3201

3122

Werkendam

396

372

Woensdrecht

525

454

Woudrichem

177

176

Zundert

410

415

Tilburg Uden Valkenswaard

Waalwijk

TOTAAL

178.332


173.683

65

Bijlage 4: Rangorde gemeenten naar aandeel niet-westerse allochtonen, 2007 en 2005 Rangorde 2007 Rangorde 2005

Gemeente

66

Eindhoven

1

1

Tilburg

2

2

Bergen op Zoom

3

3

Roosendaal

4

4

Helmond

5

5

Breda

6

6

's-Hertogenbosch

7

7

Oss

8

8

Etten-Leur

9

9

Oosterhout

10

11

Cuijk

11

10

Veghel

12

12

Waalwijk

13

13

Boxtel

14

14

Uden

15

15

Gilze en Rijen

16

18

Dongen

17

16

Halderberge

18

17

Heusden

19

19

Geldrop-Mierlo

20

20

Best

21

21

Grave

22

22

Veldhoven

23

23

Oisterwijk

24

24

Waalre

25

25

Vught

26

27


Gemeente

Rangorde 2007 Rangorde 2005

Boxmeer

27

26

Moerdijk

28

28

Goirle

29

29

Valkenswaard

30

31

Loon op Zand

31

33

Son en Breugel

32

30

Steenbergen

33

35

Asten

34

32

Cranendonck

35

36

Deurne

36

37

Geertruidenberg

37

38

Schijndel

38

34

Woensdrecht

39

40

Nuenen c.a.

40

39

Sint-Oedenrode

41

45

Sint-Michielsgestel

42

42

Zundert

43

43

Gemert-Bakel

44

44

Heeze-Leende

45

46

Rucphen

46

47

Bernheze

47

49

Landerd

48

41

Bladel

49

48

Bergeijk

50

50

Drimmelen

51

51

Someren

52

53

Laarbeek

53

52

Werkendam

54

60

Baarle-Nassau

55

63

Alphen-Chaam

56

54

Eersel

57

55

Haaren

58

56


67

Rangorde 2007 Rangorde 2005

Gemeente

68

Reusel-De Mierden

59

58

Sint Anthonis

60

59

Maasdonk

61

61

Oirschot

62

62

Hilvarenbeek

63

66

Lith

64

57

Boekel

65

64

Woudrichem

66

65

Mill en Sint Hubert

67

67

Aalburg

68

68


Brabant en zijn multi-etnische samenleving - VI

Recommend Documents