BOUWAKTUA JAARGANG 05 OKTOBER 2015 Klijnman Fotografie Drachten

Vakbeurs Energie 2015

Vakbeurs Energie 2015 6, 7 en 8 oktober 2015 Brabanthallen, Den Bosch

BOUWAKTUA BOUW Een skala aan onderwerpen

Klijnman Fotografie Drachten

JAARGANG 05 OKTOBER 2015

TermoKomfort

B o u wa k t u a - O k t o b e r 2 015

Inhoud 3


Voor in de agenda:

Energie & Gebouw 6 t/m 8 oktober 2015 NOA Vloerendag 2015:

Dé netwerkdag voor de vloeren- en terrazzosector BFBN:

5 13 17 19

Prefab beton past perfect binnen circulaire bouweconomie VOBN:

Groen en duurzaam beton voor de mooiste planten uit de wereld

Vormgeving en opmaak Roland Mol Vormgeving & dtp Kamenier 6, 8448 NE Heerenveen Telefoon: 06 - 29 19 55 06 E-mail: [email protected] Internet: www.rolandmol.nl Teksten Accent Grave: Copywriters Golfresidentie 119, 8251 NS Dronten Telefoon: 0321 - 31 11 61 E-mail: [email protected] Advertentie-exploitatie Mevr. A.D. Bronkhorst-Dros Greate Buorren 30, 9088 AE Wirdum Telefoon: 058 - 844 64 14 E-mail: [email protected]

Niets uit deze uitgave mag gepubliceerd worden zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Michaël van Straalen, spreker op NOA Vloerendag 2015, p.13

Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingswerken

20 27

Bouwen aan betrouwbaarheid

Visionairs te beluisteren op uniek vakevent

Future Green City 2015 toont leefbare, groene stad van de toekomst

NA 60 JAAR EN DRIE GENERATIES

In 1995 lauwerde de Kamer van Koophandel de oprichter

professioneel advies, en bovenal: kwaliteit en klantvriende-

van ENVO-FIX met de Gouden Speld. Theo van Bunningen

lijkheid staan na drie generaties aan het roer nog steeds

ontving deze prestigieuze onderscheiding voor succesvolle

centraal bij ENVO-FIX. Hiermee schrijft de visie van Theo

ondernemers omdat hij met zijn visie op ondernemen uit-

van Bunningen inmiddels geschiedenis, en is daarmee ook

geroeid was tot succesvolle en markante speler in de bouw-

onderdeel van de toekomst van de Nederlandse betonbouw-

        

wereld. Onafhankelijkheid en maatwerk, goede service en

industrie.

ENVO-FIX viert dit jaar zijn 60-jarig jubileum als succesvol familiebedrijf en

Redactie adres Reclamebureau Bouwaktua Greate Buorren 30, 9088 AE Wirdum Telefoon: 058 - 844 64 14 E-mail: [email protected] Internet: www.bouwaktua.nl

©

Geomet Funderingscontrole B.V 

NOG STEEDS OP AFSTAND DE BESTE

COLOFON

Fotografie: NOA

2

De advertentie-afdeling van bouwaktua wijst de adverteerders erop dat van tevoren niet kan worden bepaald waar hun advertenties worden geplaatst. Aan verzoeken die daarmee verband houden, zal uiteraard alle aandacht worden besteed. Abonnementen Inclusief BTW € 30,- per jaar. Algemene mededeling Bij keuze van illustratiemateriaal is zoveel mogelijk getracht om de daarop rustende auteursrechten te ontzien en/of te honoreren. Zij de menen niettemin bepaalde auteursrechtelijke aanspraken te stellen worden verzocht zich in verbinding te stellen met de uitgeverij. Hoewel de informatie, gepubliceerd in deze uitgave, met zorg is uitgezocht en gecontroleerd sluiten uitgever, redactie en auteurs uitdrukkelijk iedere aansprakelijk uit voor eventuele onjuistheid en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens.

BAM Infra Speciale Technieken

Fundamenteel de juiste oplossing BAM Infra Speciale Technieken is specialist in funderingstechnische oplossingen binnen bouwprojecten. We opereren met onze mensen, onze kennis en ons moderne materieel in de civiele, burgerlijke en utiliteitsbouw; zowel nieuwbouw als renovatie.

Als specialist in funderingen denken we bij BAM Infra Speciale Technieken graag in een vroegtijdig stadium met onze klanten en partners mee. Zo kunnen we met onze kennis en ervaring de meeste waarde toevoegen en komen we – kwalitatief en economisch – tot de beste oplossing.

 

Een oplossing op maat.

onafhankelijk toeleverancier in de Nederlandse bouwen betonindustrie.



ENVO-FIX B.V.

WILLEM DE ZWIJGERSTRAAT 18

2411VV BODEGRAVEN

T: 0172 61 22 88

F: 0172 61 73 36

Kerende wanden • Cement-bentonietwanden • Combiwanden • Diepwanden • Schroefpalenwanden • Damwanden Verankeringselementen • Traditionele groutankers • Zelfborende groutankers • Schroefinjectieankers • MV-palen

WWW.ENVO-FIX.NL

    

Funderingspalen • BAM Combischroefpalen • BAM Verdringende Schroefpalen • BAM Dubbel Verdringende Schroefpalen • Gewipalen • Schroefpalen • Vibropalen • Vibrocombinatiepalen

BAM Infra Speciale Technieken, Toetsenbordweg 11, Amsterdam, Telefoon (020) 435 29 20, [email protected], www.bamspecialetechnieken.nl

4


5


Voor in de agenda:

NI

EU

W

!

Energie & Gebouw 6 t/m 8 oktober 2015 Wil je op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen als het gaat om duurzame energieopwekking en -besparing? Noteer dan alvast een bezoek aan het platform Energie & Gebouw in de agenda, 6 t/m 8 oktober in de Brabanthallen in Den Bosch. Het platform maakt deel uit van Vakbeurs Energie, met ruim 300 deelnemers dé plek om je kennis te verbreden, zakelijke contacten te leggen en uiteraard om de laatste innovaties met eigen ogen te zien.

SlimFix Reno ®

Wendy van de Geijn van beursorganisator 54events: “Vakbeurs Energie geeft bezoekers antwoord op twee kernvragen: hoe kom ik aan mijn energie? En vervolgens: hoe zet ik deze optimaal in? Deze tweede vraag splitst zich uit in de toepassing bij gebouwen en de toepassing in het proces. Om bezoekers een specifiek en bij hun behoefte passend aanbod te bieden, hebben we twee platforms binnen Vakbeurs Energie gerealiseerd: Energie & Gebouw en Energie & Industrie.”

Twin

Constructief sterke na-isolatie op bestaande dakelementen

Energie & Gebouw Hoe optimaliseer je een gebouw zodat er maximaal comfort ontstaat met minimaal energieverbruik? Bij deze vraag komen tal van aspecten kijken die stuk voor stuk terugkomen op de beursvloer en in het inhoudelijke programma. Toonaangevende aanbieders laten innovatieve oplossingen zien, variërend van de gebouwschil tot het binnenklimaat en van verlichting tot warmwatervoorziening. Ook inhoudelijke thema’s als Esco’s, energielabels en energiecoöperaties komen uitgebreid aan bod.

SlimFix® RenoTwin is speciaal ontwikkeld voor hellende daken waarbij de onderconstructie niet vlak is (bijvoorbeeld bij oude enkelschalige dakelementen). De combinatie van EPSHR met de 2-zijdig thermisch reﬂecterende dampopen alu-folie geeft het renovatie-element een uitstekende isolatiewaarde. Deze samenstelling maakt SlimFix® RenoTwin ook een constructief sterk element dat vrijdragend gemonteerd kan worden. Opvullen van de onderconstructie is met SlimFix® RenoTwin dan ook overbodig.

Programma

De voordelen op een rij • Verwerkbaar zonder opvullen van de onderconstructie. • Vrijdragend montage mogelijk met een speciale schroef. • Langszijde met messing/groef aaneengesloten isolatieschil. • 2-Zijdige cachering + ingelijmde regels constructief sterk. • Goed beloopbaar. • Een waterdichte isolatieschil (t/m RC 8.0). • Leverbaar op lengte-specificatie. • Standaard voorzien van een gootdetail en nokafschuining.

Op de website Energievakbeurs.nl staat het meest actuele overzicht van de activiteiten die tijdens Energie & Gebouw worden georganiseerd. Alvast een kleine greep uit het aanbod.

Uitreiking Energie Awards Vakbeurs Energie introduceert twee nieuwe Awards: de Energie Professional- en het

Energie Talent 2015. Kandidaten zijn diegenen die als (aanstormend) energieprofessional betrokken zijn bij een opvallend, energiebesparend en/of verduurzamend product of -project. De genomineerden presenteren zich tijdens Vakbeurs Energie. De vakjury maakt vervolgens de winnaars bekend. dinsdag 6 oktober van 11.30 12.00 uur Meten van duurzaamheid Er zijn diverse meetinstrumenten voor het inzichtelijk maken van duurzaamheid. Welke meetinstrumenten zijn er? Wanneer moet u voor welk instrument kiezen? Aan bod komen o.a. BREEAM-NL en de Co2 Prestatieladder maar ook GPR Gebouw, Greencal, LEED, DPL en EPL. donderdag 8 oktober van 13.30 - 14.30 uur

www.isobouw.nl/SlimFixRenoTwin 15406_ISOBOUW_ADV_SlimFixRenoTwin_Bouwaktua_260x380_A01.indd 1

PassiefBouwen Event Passief bouwen slaat de brug tussen energieneutraal bouwen en comfortabel wonen, met slimme oplossingen en innovaties die zowel de bouwer als de bewoner ten goede komen. 6, 7 en 8 oktober

16-07-15 14:26

Duurzame mobiliteit Uit de evaluaties van eerdere edities van Vakbeurs Energie kwam naar voren dat bezoekers behoefte hadden aan informatie over energiebesparing op het gebied van mobiliteit en elektrische voertuigen. De co-locatie van de vakbeurs Ecomobiel is dan ook een welkome verbreding van het aanbod.

Registreer je nu! Vakbeurs Energie vindt plaats van 6 tot en met 8 oktober in de Brabanthallen in Den Bosch. Dagelijks open van 10.00 – 17.00 uur. Vakbeurs Energie is uitsluitend toegankelijk voor professionals. Toegang is gratis, uitsluitend bij voorregistratie (mogelijk tot en met 5 oktober). Tijdens de beurs kosten kaarten 35 euro.

6


7


Kingspan Insulation focust op duurzaamheid

K8 Plus Spouwplaat een waardevolle investering voor het perfecte huis

Als een van de eersten sloeg Kingspan Insulation ooit de weg naar duurzaamheid in. Tegenwoordig is de hele bedrijfsvoering van Kingspan Insulation doortrokken met duurzaamheid en duurzaam bouwen. Het ontwikkelen van hoogwaardige én duurzame isolatiematerialen levert naast voordelen voor het milieu ook economische voordelen op. Welke voordelen zijn dit precies, en waar komt de ambitie op het gebied van duurzaamheid vandaan? Léon van Maurik, marketing manager bij Kingspan Insulation, legt uit. woord. Kingspan is vertegenwoordigt in 56 landen, waarvan drie in Nederland. Al deze locaties moeten in 2020 honderd procent op hernieuwbare energie draaien. Daarom kijken wij bijvoorbeeld naar biogascentrales. Wij kijken echter ook naar onze eigen uitstoot. Om een voorbeeld te noemen: in plaats van hout gebruiken wij EPS-stroken onder onze pallets. Scheelt een hoop volume en gewicht en is recyclebaar. Door dit soort slimme oplossingen brengen wij de transportkosten omlaag.”

Compleet servicepakket

Evolutie in innovatie “Kingspan Insulation streeft al jaren naar een evolutie in isolatie door zowel te innoveren als te focussen op duurzaamheid. Ons doel is steeds aan het front van innovatie te lopen. Dit doen wij onder andere door nieuwe producten te ontwikkelen die beter presteren dan bestaande producten. Zo zijn wij anderhalf jaar geleden begonnen met het produceren van vacuüm isolatiepanelen. Vacuüm is uiteraard niet nieuw, het wordt al jaren gebruikt in thermosflessen. Kingspan Insulation is echter de eerste die het grootschalig en met een heel servicepakket in de markt zet. Wij vinden innovatie zo belangrijk omdat wij uiteraard de meest innovatieve positie op de markt willen innemen. Innovatie is echter ook de sleutel naar duurzaam bouwen. Door een beter presterend product te ontwikkelen heb je er ook minder van nodig.”

De Kingspan Kooltherm® K8 Plus Spouwplaat behaalt een lambdawaarde van 0,020 W/m.K. Dat is de beste lambdawaarde voor deze toepassing. Ook beschikt deze isolatieplaat over een DUBO-keur, uitgegeven door het NIBE. Bovendien scoort u met Kooltherm® zeer goed op gebied van milieuvriendelijkheid. U bouwt dus gegarandeerd duurzaam. Ook is de plaat makkelijk te verwerken en beschikt hij over uitstekende brandwerende eigenschappen.

Renderende producten

www.kingspaninsulation.nl/k8plus

LBKG_150525_Kool8+_Master_NL_260x380.indd 1

Een beter presterend product waar minder van nodig is, klinkt dat niet tegenstrijdig? Van Maurik legt uit waarom dit niet zo is. “Beter geïsoleerde woningen leveren ook 26.08.15 17:17

betere energieprestaties met lagere stookkosten als gevolg. Hoogwaardige isolatiematerialen verdienen zich vanzelf terug. Om de kwaliteit van onze producten aan te tonen laten we deze extern testen. Veel van onze producten kennen bijvoorbeeld het DUBO-keurmerk om de duurzaamheid en milieuvriendelijkheid van een bouwproduct aan te tonen. Door beter te isoleren wordt bovendien de CO2-uitstoot verminderd, een van de grootste veroorzakers

van klimaatverandering. Op deze manier dragen wij niet alleen bij aan een lagere energierekening maar ook aan een beter milieu.” Kingspan Insulation biedt een duurzame isolatieoplossing voor ieder onderdeel van een gebouw. Kingspan is echter ook op andere vlakken bezig met duurzaamheid, zo beaamt Van Maurik. “Wij zijn met duurzaamheid bezig in de breedste zin van het

Naast slimme oplossingen biedt Kingspan Insulation ook slimme oplossingen aan in zijn servicepakket. “Wij denken mee met de klant in het hele bouwproces. Kingspan heeft een heel team die eerlijk adviseert over de keuze van een product. Daarnaast heeft Kingspan ook een technisch serviceteam die al in een vroeg stadium kan meedenken bij het oplossen van technische problemen. Daarnaast geven we veel voorlichtingen. Zo geven we bijvoorbeeld voorlichting over BREEAM, een beoordelingsmethode om de duurzaamheidprestatie van gebouwen te bepalen. Vooral kleinere aannemers hebben hier vaak behoefte aan. Tot slot geven wij ook voorlichtingen op scholen. De jongere generatie weet vaak niet hoe er met onze moderne materialen gewerkt moet worden. Daarom hebben wij contact met alle vmbo-scholen en geven wij daar gastcolleges.”

Kingspan Insulation B.V. Lorentzstraat 1 7102 JH WINTERSWIJK T. +31 (0) 543 543 210 F. +31 (0) 344 675 215 I. www.kingspaninsulation.nl

8


Transititie naar organische materialen door Termokomfort

Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Isolatiebranche (OOI) verhuist naar ‘Huis van de Isolatie’ in Woerden Vanaf 1 oktober 2015 staat het nieuwe OOI-hoofdkwartier klaar voor isolatiecursisten, docenten en isolatiebedrijven. Het ‘Huis van de Isolatie’ vormt een onderdeel van het Intechnium in Woerden. In het ‘Huis van de Isolatie’ staan twee complete en functionele technische ruimtes inclusief dakunit en wkk-installatie. Daar kunnen de vernieuwde opleidingen worden gegeven die volledig zijn afgestemd op de praktijk. “De branche is van harte welkom, voor isolatie-ondernemers, toeleveranciers en hun opdrachtgevers staat flexibele werk-, presentatie- en vergaderruimte beschikbaar”, schetst OOI-directeur George

Kruithof de faciliteiten van OOI’s nieuwe thuisbasis in Woerden. Met dit centrum krijgen ook opdrachtgevers een goed beeld van branche en isolatiematerialen, van moderne apparatuur en van het voor hun zo belangrijke vakmanschap.

Uitstraling en techniek Het jaar 2015 staat voor OOI in het teken van de ‘stimulerende achterstand’: er is geïnvesteerd in een centraal gelegen en grondig gerenoveerd pand: het Intechnium in Woerden. Vanaf najaar 2015 heeft OOI faciliteiten beschikbaar waar Europese isolatiespecialisten jaloers op kunnen worden. Twee grote technische ruimtes, toegespitst op warmtetechniek en op luchtbehandeling drukken de isolatievakman met de neus op de echte techniek. Leidingen, pompen, appendages, vaten, dakunits, wkk-installatie enzovoorts nodigen uit tot isolatie, herisolatie en isolatie-analyse. Het kan allemaal, de

installaties blijven even realistisch ‘op druk’. Stichting OOI krijgt de supervisie en gebruiksprioriteit over de installatie, waarbij technisch opleider ROVC uit Ede de installaties in onderhoud neemt en er de isolatietechnische praktijktrainingen verzorgt. Andere Roc’s en Hbo-instellingen maken eveneens gebruik van de faciliteiten.

Vernieuwde opleidingen De technische opleidingsfaciliteiten passen in de nieuwe OOI-koers, die de opleiding volledig baseert op praktische competenties. Het klassieke pakket theorie en praktijk maakt plaats voor korte, vraaggestuurde cursussen. Het OOI-team bezoekt momenteel isolatiebedrijven om hun wensen te inventariseren en de ondernemers te informeren over de nieuwe trainings- en opleidingsmogelijkheden. Eerste conclusie:

de bedrijfstak is ronduit positief en heeft al ‘ingetekend’ voor zo’n 150 cursisten! Dat beloofd wat voor de toekomst! Het nieuwe adres: Korenmolenlaan 4, 3447 GG WOERDEN

Frank Koster, directeur van Termokomfort, begrijpt als geen ander het belang van de ontwikkeling van duurzame isolatiematerialen. In nauwe samenwerking met Synbra Technology heeft Termokomfort een geëxpandeerd schuimkorrel isolatiesysteem ontwikkeld op basis van organisch materiaal. De zogenaamde BioFoamPearls® zijn inmiddels Cradle-to-Cradle gecertificeerd, winnaar van de Bouwprijs 2011 en geeft een antwoord op de duurzaamheidsvraag naar isolatiemateriaal. Hoogwaardige isolatiesystemen

Stichting OOI is het Opleidingsen Ontwikkelingsfonds voor de Isolatiebranche dat voor werkgevers en werknemers in het thermische isolatiebedrijf alle vormen van vakgerichte scholing en opleidingen aanbiedt, organiseert en verzorgt. Stichting OOI is een branchegroep van Koninklijke Metaalunie, de ondernemersorganisatie voor MKB-bedrijven in de Metaal en Technische bedrijfstakken.

Persbericht

Witteveen+Bos, Royal HaskoningDHV en Pilz werken samen voor RWS aan veiligheid en beveiliging

Samenwerking voor veilige kunstwerken in heel Nederland Advies- en ingenieursbureau Witteveen+Bos voert samen met Royal HaskoningDHV en Pilz voor Rijkswaterstaat het project IMPAKT uit. IMPAKT staat voor IMpuls-Programma Aanpak Kritieke Technische infrastructuur: het onderzoeken en verbeteren van de veiligheid en beveiliging van kritieke infrastructurele ‘kunstwerken’ als beweegbare bruggen en sluizen.

Sinds vorig jaar werken de partijen aan het verbeteren van de veiligheid en beveiliging van (onder andere) de automatisering van alle kunstwerken boven de grote rivieren. Vanaf augustus 2015 is gestart met de kunstwerken in de andere helft van Nederland (de regio’s West Nederland Zuid, Zee en Delta en Zuid Nederland). De combinatie Witteveen+Bos, Royal HaskoningDHV en Pilz starten hun werkzaamheden in de nieuwe regio’s gefaseerd en deze zullen naar alle waarschijnlijkheid in 2018 afgerond zijn. Het programma IMPAKT werkt met zogenaamde busjes: na de voorbereidende

9


Een ‘busje’ inspecteert een kunstwerk op Vlieland

fase bezoekt een multidisciplinair team van ingenieurs en specialisten de kunstwerken om inspecties te verrichten. Zij schouwen de objecten, interviewen beheerders en testen ter plaatse de functionele veiligheid en kwetsbaarheid van de automatisering. Vervolgens stellen zij een uitvoeringsprogramma op om eventuele onvolkomenheden samen met Rijkswaterstaat op te lossen. Kenmerkend voor dit programma is dat de maatregelen ook daadwerkelijk binnen het programma worden uitgevoerd en in de uitvoeringsfase door het samenwerkingsverband worden begeleid.

Rijkswaterstaat startte IMPAKT in het kader van hun programma Beveiligd Werken. Het doel is de kwetsbaarheid van ICT te beperken en de responsgereedheid in geval van incidenten te vergroten. Met de uitvoering van maatregelen binnen IMPAKT wordt de veiligheid en beveiliging van infrastructurele kunstwerken verhoogd en de benodigde beheerprocessen om dit te borgen ingebed. Dat is een belangrijke doelstelling van Rijkswaterstaat.

www.witteveenbos.nl

Al sinds 2009 houdt Termokomfort zich bezig met de ontwikkeling van een plantaardige variant van EPS isolatiemateriaal. Met de toenemende milieuvervuiling en het opraken van fossiele brandstoffen zag Koster in dat er een nieuw materiaal ontwikkeld moest worden. “Traditionele EPS isolatiesystemen zijn van aardolie gemaakt. Onze voorraad aardolie is echter niet oneindig en daarom moeten we daar vanaf. Kunststof is geen oplossing omdat dit niet biologisch afbreekbaar is en onze zeeën verpest. In samenwerking met Synbra hebben wij daarom een biologische schuimisolatie variant weten te ontwikkelen op basis van melkzuur. BioFoamPearls® is uitermate geschikt voor gebruik in spouwmuurisolatie en dakisolatie. Het materiaal heeft dezelfde eigenschappen als normaal polystyreen maar is veel beter afbreekbaar en kan hergebruikt worden. Het materiaal is volledig industrieel composteerbaar zonder schadelijke uitstoot. En niet geheel onbelangrijk: BioFoamPearls® composteert pas bij 70 graden celsius en zal dus niet zomaar in de woning composteren. ”

Een beter milieu Termokomfort werkt al jaren aan een lagere belasting van het milieu door de ontwikkeling van organische materialen. Volgens Koster wordt een belangrijke oplossing echter vaak over het hoofd gezien. “Naast het gebruik van recyclebare grondstoffen

draagt betere isolatie van woningen en gebouwen ook bij aan een beter milieu. Ongeveer 35% van alle aardolieproducten wordt gebruikt voor verwarming. Door woningen goed ‘in te pakken’ kunnen energieverliezen tot een minimum worden beperkt met als gevolg dat ook de uitstoot van schadelijke verbrandingsgassen beperkt wordt. Naast een bijdrage aan het milieu heeft dit ook een economisch voordeel: door te investeren in hoogwaardige isolatiesystemen blijft de energierekening laag.”

Als voorbeeld van een van deze hoogwaardige isolatiesystemen noemt Koster de Bodemhygrolatie ® -elementen van Termokomfort. “Het Bodemhygrolatie systeem is in de 80 er jaren ontwikkelt speciaal voor natte kruipruimtes. Bodemhygrolatie ® biedt met deze elementen hier een oplossing voor. Het systeem bestaat uit dubbelwandige en overlappende kunststoffolie gevuld met HR-Termoparels®. De ‘blauwe matrassen’ verminderen het warmtetransport naar de ondergrond: door de isolatie in de kruipruimte neemt de temperatuur hierin toe, waardoor het warmteverlies via de beganegrondvloer afneemt. Tevens is Bodemhygrolatie ® dampremmend: doordat de verdamping van vocht energie (warmte) vereist zal indien de verdamping van vocht kleiner wordt ook minder warmte voor deze verdamping nodig zijn; dit voorkomt onttrekking van warmte aan de woning. Daarnaast leidt een lagere verdamping van vocht tot een verlaging van de luchtvochtigheid in de kruipruimte, gezondheidsproblemen kunnen zo voorkomen worden. Al met al vele voordelen, die bijdragen aan een beter milieu en een lagere energierekening.”

Termokomfort ontwikkelt, produceert en beheert isolatiesystemen voor de bestaande en nieuwbouw. De isolatiesystemen worden niet door Termokomfort zelf geplaatst maar worden geleverd aan een selecte groep isolatiebedrijven in onder andere Duitsland, België en Frankrijk. Hiervoor zijn er in Europa diverse bedrijven gespecialiseerd in het aanbrengen van isolatie in woningen en om constructies te isoleren bij renovatie of nieuwbouw.

Zien hoe het werkt?

Termokomfort Europe B.V. Neonweg 151 1362 AG ALMERE T. 036 - 538 75 58 F. 036 - 538 75 59 E. [email protected] I. www.termokomfort.nl

10


& gebouw

6, 7 en 8 oktober 2015 Brabanthallen, Den Bosch

Hét platform voor duurzame energieopwekking en energiebesparing in de gebouwde omgeving

IsoBouw renovatie-trilogie Veel warmte gaat verloren via het dak. Hier is dan ook de meeste winst te behalen bij het energetisch verbeteren van een woning en het besparen van energie. IsoBouw introduceerde onlangs drie nieuwe/vernieuwde isolatiesystemen die het na-isoleren van het hellende dak nog eenvoudiger maken. Welk type u het beste kunt kiezen is afhankelijk van de bestaande situatie en uw wensen. Wij zetten ze even voor u op een rij. isolatielaag worden geïntegreerd in het nieuwe isolatiepakket. Hierdoor zijn er extra besparingen mogelijk op de kosten van de nieuwe isolatielaag. Deze kan dan namelijk dunner, dus voordeliger, zijn.

RecaPan

Bent u op zoek naar verbruiksbesparende maatregelen voor gebouwen? Op Energie & Gebouw ervaart u een wereld aan inspiratie en mogelijkheden, van inkoop tot techniek en van regelgeving tot management.

Gespecialiseerde congressen, lezingen en workshops, o.a.: • De rol van ESCo’s bij de energietransitie • VVM-FedEC-TEG Debat over het Energieprestatiekeur (EPK) • Minisymposium Gas Inkoop 2015 – 2020 • Seminar ‘Financiering van de Energietransitie’ • En nog veel meer!

Bekijk de nieuwste oplossingen, neem deel aan interactieve lezingen en live demonstraties en doe waardevolle contacten op.

Awards: • Energie Professional 2015

Registreer direct voor gratis toegang via www.energievakbeurs.nl

•

Energie Talent 2015

Co-locatie: • Energie & Industrie • Ecomobiel, vakbeurs voor duurzame mobiliteit Bijdragen van o.a.: • RVO.nl • Topsector Energie • TNO • EU • ABN Amro • Passief Bouwen • Holland Solar • NWEA • FedEC • Ministerie van Economische Zaken • Ministerie van Infrastructuur & Milieu 300 toonaangevende exposanten!

www.energievakbeurs.nl

11


Situatie 1: Een dragend dakbeschot en handhaving van de pannen Wilt u veel kosten besparen en de huidige pannen handhaven dan is RecaPan een ideale oplossing. De RecaPan-elementen kunnen direct op de oude panlatten worden bevestigd zonder dat de bestaande pannen van het dak af hoeven. Na het leggen van de eerste rij RecaPan-elementen kunnen de pannen direct herplaatst worden op de isolatie. Werken met RecaPan gaat dus snel, voordelig en zonder veel overlast voor de bewoners. Nieuw bij RecaPan is de toepassing van BioFoam. BioFoam is ‘s-werelds eerste ‘Biobased’ schuimisolatie. Het C-2-C gecertificeerd materiaal wordt geproduceerd van plantaardig afval en gedeeltelijk toegevoegd in de RecaPan-elementen. Hierdoor wordt de CO 2 footprint van RecaPan nog verder verlaagd.

7.0. De elementen zijn gecacheerd met een waterdichte, dampopen en thermisch reflecterende alu-folie en hebben drie ingelijmde tengels voor extra constructieve sterkte. Door de overlappende randafwerking ontstaat er een aaneengesloten isolatielaag. Voor de naden zijn speciale waterdichte kunststofprofielen leverbaar.

SlimFix RenoTwin is tweezijdig gecacheerd met een thermisch reflecterende alu-folie. De bovenzijde bevat drie ingelijmde houten regels die het element extra constructieve sterkte geven en die zijn afgestemd op de bevestiging van de stelschroeven. De langszijden zijn voorzien van een messing/ groef-verbinding waardoor warmtelekken worden voorkomen. SlimFix RenoTwin is waterdicht, maar toch dampopen. Ook hier zijn speciale profielen leverbaar die voor een extra waterdichte afsluiting van de langsnaden zorgen. SlimFix RenoTwin is leverbaar met een Rc-waarde tot 8.0.

Is er geen dragend dakbeschot of wilt u liever van binnen isoleren? Naast de hierboven genoemde systemen beschikt IsoBouw over diverse andere producten waarmee een hellend dak lucratief na-geïsoleerd kan worden. Kijkt u maar eens op www.isobouw.nl/dakelementen

Reno waterdicht profiel

Situatie 3: Een oneffen, doorgezakt dak Nieuw zijn de SlimFix RenoTwin dakelementen. SlimFix RenoTwin kan vrijdragend worden gemonteerd op vrijwel ieder onderdak dankzij het gebruik van stelschroeven. Ideaal dus bij toepassing op doorgezakte daken of op reeds aanwezige oude dakelementen. Zonder eerst uit te vlakken kan er direct op de bestaande constructie worden gemonteerd. Dit betekent een sterke reductie van de werkzaamheden, en daarmee de kosten. Bovendien kan een reeds aanwezige

SlimFix RenoTwin SlimFix Reno+

RecaPan is leverbaar in meerdere varianten, afhankelijk van de gewenste panlatafstand.

Situatie 2: Een dragend dakbeschot en vernieuwing van de pannen Na het verwijderen van de tengels en panlatten kunnen SlimFix Reno+ dakelementen direct op het dragend dakbeschot worden geplaatst. Vooraf worden eerst alle pannen verwijderd. Veelal kiest men deze optie dan ook als er nieuwe pannen op het dak komen. De oude pannen hergebruiken blijft natuurlijk ook altijd een optie. Met SlimFix Reno+ bereikt men bij beperkte diktes hoge isolatiewaarden tot een Rc van

Kijk voor meer info op www.isobouw.nl

12


13


Voor in de agenda:

NOA Vloerendag 2015: dé netwerkdag voor de vloeren- en terrazzosector

Deze techniek wordt ingezet voor de volgende toepassingen: • Opruwen van betonvloeren t.b.v. hechting nieuwe vloerafwerking • Opruwen van te gladde vloeren t.b.v. anti-slip • Verwijderen van vervuiling op vloeroppervlakken

Als echte ‘selfmade ondernemer’ weet Michaël van Straalen als geen ander wat de nieuwe kabinetsplannen voor het MKB gaan betekenen. Op jonge leeftijd onderbrak hij zijn studie Nederlands om zijn eigen technisch bureau te starten. Dit bleek het begin van een lange ondernemerscarrière, waarin hij diverse bedrijven in de metaal oprichtte, overnam en weer verkocht. Van Straalen is nog altijd directeur-eigenaar van een aantal bedrijven in deze branche en heeft eveneens een lange staat van dienst op bestuurlijk niveau. Daarbij toont hij bijzondere inzet voor het beroepsonderwijs. Op de Vloerendag zal hij zijn licht laten schijnen over de huidige ontwikkelingen en tevens zal hij kort terugkijken op de impact van de economische crisis voor MKB-bedrijven en de invloed die dit had op zijn afgelopen twee jaren voorzitterschap van de koepelorganisatie.

Naast de interessante lezing van Michaël van Straalen is er ook volop ruimte om te netwerken. ’s Middags zal er een contacten informatiemarkt plaatsvinden waar ondernemers in contact kunnen komen met de aanwezige exposanten. Veel belangrijke producenten, leveranciers, en dienstverleners presenteren tijdens de NOA Vloerendag hun laatste nieuws aan ondernemende vloerenleggers. Tevens is er mogelijkheid om demonstraties bij te wonen waar ervaren demonstrateurs het gebruik van producten in de praktijk brengen. Daarnaast zullen er collega ondernemers aanwezig zijn die de economische crisis hebben doorstaan en hun ervaring kunnen delen. Kortom: een zeer aantrekkelijk programma voor ondernemers in de afbouwsector, niet alleen om in contact te komen met mede

Fotografie: NOA

Op 5 november vinden de Noa Vloerendag en Stukadoorsdag plaats voor alle ondernemers in de zandcement-, gietdek-, kunststof-, terrazzo- en monolietvloerensector. Daags erna op 6 november is er de Plafond- en Wanddag voor alle montagebedrijven en stukadoors. Deze jaardag laat afbouwspecialisten niet alleen netwerken met vakgenoten maar zal ook in het teken staan van de kabinetsplannen die op Prinsjesdag zijn gepresenteerd. Voorzitter van het MKB Michaël van Straalen zal zijn licht laten schijnen op de huidige kabinetsplannen en tevens is er een contacten informatiemarkt.

Michaël van Straalen

vakgenoten maar ook om op de hoogte te blijven van de allerlaatste ontwikkelingen. Bekijk voor meer informatie en het programma de website:

www.noa.nl/jaardagen/noa-vloerendag

• Opruwen van betonvloeren t.b.v. hechting nieuwe vloerafwerking • Opruwen van te gladde vloeren t.b.v. anti-slip • Verwijderen van vervuiling op vloeroppervlakken

www.thegrindingcompany.nl

Fotografie: NOA

Deze techniek wordt ingezet voor de volgende toepassingen:

Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven (NOA) Postbus 310, 3900 AH VEENENDAAL Nieuweweg 226, 3905 LT VEENENDAAL T. 0318 - 52 72 90 F. 0318 - 52 23 57 E. [email protected] I. www.noa.nl

14


High-speed coating systeem doet zijn naam MC-Floor TopSpeed alle eer aan Met dit productsysteem is een opbouw van industrievloeren binnen enkele uren mogelijk, zelfs bij temperaturen van 2 tot 35 °C en bij vochtigheid.

Met MC-Floor TopSpeed heeft MC-Bouwchemie een uitstekend presterende coating op de markt gebracht waarmee het aanbrengen van lagen onder kritieke omstandigheden, zoals temperaturen van 2 tot 35 °C en vochtigheid, snel en zonder problemen kan worden uitgevoerd. Dit is uniek omdat de gebruikelijke vloercoatings op polyurethaan- en epoxyharsbasis doorgaans slechts bij temperaturen van 8 tot 30 °C verwerkt kunnen worden. Bij lagere temperaturen en in vochtige en natte omgevingen treden ongewenste bijwerkingen op, zoals o.a. ontoereikende hechting, bobbels, kraters, poriën, verkleuringen en langere uithardingstijden. In het geval van MC-Floor TopSpeed versnellen vocht en natheid het uithardingsproces en verbeteren bovendien ook nog de hechting, slijtvastheid en krasbestendigheid. Met de nieuw ontwikkelde producten MC-Floor TopSpeed SC en MC-Floor TopSpeed M (mat) en T (glans)heeft MC-Bouwchemie het toepassingsbereik nog verder uitgebreid en het productsysteem afgerond. Nu

Baustellenbanner_1zu10_Ausgabe.indd 1

is het mogelijk complete industriële vloeren binnen enkele uren op te bouwen die na ca. 2 uur begaanbaar zijn en na 48 uur weer volledig kunnen worden belast, ongeacht bij welke temperatuur tussen de 2 tot 35 °C Bij de grondstoffen voor MC-Floor TopSpeed wordt er gebruik gemaakt van een speciale technologie die afkomstig is uit de (renovatie) bouw van krachtcentrales en die is aangepast voor toepassing bij coatings voor binnenen buitenvloeren. De innovatieve producten van MC-Bouwchemie bieden een breed

spectrum van toepassingen. Ze zijn niet alleen geschikt voor toepassing in de levensmiddelenindustrie en bedrijfskeukens, maar ook bij winkelinrichtingen of de klassieke woningbouw, bijvoorbeeld op balkons, galerijen, terrassen, in garages en op vele andere oppervlakken.

Goede verwerkingseigen schappen bij temperaturen van 2 tot 35 °C Vocht en natheid versnellen het uithardingsproces van MC-Floor TopSpeed en verbeteren bovendien ook nog de hechting,

slijtvastheid en krasbestendigheid. Ook lage of hoge temperaturen hebben geen nadelige uitwerking op de verwerking omdat MC-Floor TopSpeed zich goed laat verwerken bij temperaturen van 2 tot 35 °C. Bovendien staat de aangeroerde rolcoating een maximale verwerkingstijd van twee uur toe. Er is dus voldoende tijd voor verwerking zonder tijdsdruk.

Snel uithardend en begaanbaar Na het aanbrengen hardt de coating razendsnel uit. Na 30 minuten is ze

15

B o u wa k t u a - O k t o b e r 2 015 regenvast en al na ongeveer 2 uur is ze begaanbaar, dan wel gereed voor de volgende fase van de werkzaamheden. Na 2 dagen kan het oppervlak reeds volledig mechanisch worden belast. Dit levert de nodige voordelen op: minder onderbrekingen, minder oponthoud, minimale uitval- en wachttijden en beperking van de reistijden. Uiteindelijk betekent dit het verwerkende bedrijf een besparing van geld en tijd.

Krasbestendig en slijtvast MC-Floor TopSpeed beschikt over een buitengewoon hoge mate van UV-stabiliteit waardoor de coating de vloer ook bij langer gebruik en intensieve blootstelling aan zonlicht beschermt tegen vergelen. Daarbij komen nog een geoptimaliseerde krasbestendigheid en een hoge mate van slijtvastheid in vergelijking met de gebruikelijke coatings. De slijtvastheid volgens EN ISO 5470-1 ligt met een factor honderd boven de vereiste minimale waarde volgens EN 1504-2. Ook bij de beproevingen van de slagvastheid volgens ISO 6272-1 bij 8 Nm is gebleken dat deze 100 procent hoger ligt dan de geldende eisen conform EN 1504-2. Deze eigenschappen bieden een duurzame bescherming van veelgebruikte binnenen buitenvloeren. MC-Floor TopSpeed is verkrijgbaar in verschillende kleuren en door de toevoeging van decorchips en gekleurd kwartszand zijn verdere variaties mogelijk. Ook antislip vloercoatings horen tot de mogelijkheden.

Ook egalisatie van grotere oneffenheden Het is mogelijk om met het speciale laagviscose en transparante MC-Floor TopSpeed SC hars niet alleen als primer, maar ook in dikkere lagen een nieuw profiel en/of ondergrond aan te brengen. Het product kan worden gevuld en is daardoor ook geschikt voor toepassing als reactieharsmortel op hele oppervlakken of delen ervan.

Tijd besparen bij de mattering De meeste klanten kiezen liever voor matte vloeren van reactiehars dan voor glanzende, omdat bij deze vloeren krasjes en kleinere deukjes eerder opvallen. Maar een hoogwaardig mat oppervlak vergt een grotere inspanning omdat de gebruikelijke matteringen slechts in kleine hoeveelheden mogen worden opgebracht. Bovendien

vereist de verzegeling van ruwe oppervlakken meerdere stappen tijdens het arbeidsproces. Met MC-Floor TopSpeed M wordt dit alles veel eenvoudiger. Het product kan in één keer als verzegeling en mattering worden opgebracht en dit levert een besparing van tijd en geld op. Dit geldt ook voor ruwe oppervlakken die worden ingestrooid met gekleurd kwarts of kleurchips.

Compleet systeem - flexibel en variabel toepasbaar Met MC-Floor TopSpeed biedt MC een compleet systeem aan dat zowel bij lage en hoge temperaturen van 2 tot 35 °C, als bij een hoge luchtvochtigheid en vochtige ondergrond snel en betrouwbaar uithardt. Bovendien kan de vloer al na 48 uur volledig worden belast. Systematische opbouw van vloeren, ook van complete industrievloeren, is mogelijk binnen enkele uren. MC-Floor TopSpeed is geschikt voor een zeer flexibele en variabele toepassing zowel binnen als buiten. Daar het productsysteem UV-stabiel, uiterst krasbestendig en slijtvast is, kan de klant zich lange tijd verheugen over een fraaie en uiterst slijtvaste vloercoating.

MC-Floor TopSpeed:

ongeacht of het wordt toegepast in de industrie, bij winkelinrichtingen, op balkons, galerijen, terrassen of in garages, het high-speed MC-Floor TopSpeed coating systeem overtuigt ook bij vochtigheid en lage temperaturen door een eenvoudige verwerking, korte droogtijden en een snelle beschikbaarheid van de vloeren. Opdrachtgevers, planners en verwerkers besparen daardoor tijd en geld.

MC-Floor TopSpeed SC: primer, maar met deze nieuwe ontwikkeling kunnen ook grotere oneffenheden in vloeren worden geëgaliseerd, omdat het product kan worden opgevuld en als reactieharsmortel op hele of gedeeltelijke oppervlakken kan worden verwerkt.

MC-Floor TopSpeed M kan tijd- en kostenbesparend in één keer als verzegeling en mattering worden opgebracht.

MC-Floor TopSpeed T kan tijd- en kostenbesparend in één keer als verzegeling en glanzende aflak worden opgebracht.

Over MCBouwchemie MC-Bauchemie Müller GmbH & Co. KG is een van de toonaangevende internationale producenten van bouwchemische producten en technieken. De groep, met hoofdvestiging in Bottrop, is met 2.200 medewerkers actief in meer dan 40 landen over de hele wereld en staat al meer dan 50 jaar voor innovatieve oplossingen voor zowel betonveredeling, als voor bescherming en instandhouding van bouwwerken.

MC-Bouwchemie Het Eek 9b 4004 LM TIEL T. 0344 - 63 37 00 F. 0344 - 63 34 10 E. [email protected] I. www.mc-bouwchemie.nl

23.07.15 15:41

16


17


Prefab beton past perfect binnen circulaire bouweconomie De circulaire economie: Europa is er maar druk mee. Met het zetten van de eerste ‘circulaire’ stapjes wordt voorzichtig een streep gezet door de lineaire economie, die wordt gekenmerkt door de woorden ‘take-make-consume and dispose’. Nederland wil zelfs koploper van Europa worden en is voornemens er tijdens het voorzitterschap van de EU in 2016 vol op in te zetten. Geen wonder dus dat Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, op 25 juni een vurig betoog hield over de circulaire economie. Deze moet in Europa weer zorgen voor economische groei, nieuwe banen en winst voor het milieu en onze leefgemeenschap. Voor de prefab betonindustrie is de overschakeling naar een kringloopeconomie niet nadelig. Sterker nog, de circulaire gedachtegang is als een warm bad voor de betonproductenindustrie. Nu al wordt op meerdere vlakken volgens deze ideologie gehandeld.

*STOFVRIJ STRALEN *STOFVRIJ DIAMANTSCHUREN *STOFVRIJ STRALEN *STOFVRIJ FREZEN *STOFVRIJ *STOFVRIJ STRALEN DIAMANTSCHUREN Dé specialist in DIAMANTSCHUREN het voorbehandelen *STOFVRIJ *STOFVRIJ FREZEN van vloeren. *STOFVRIJ FREZEN

Mobiel: +31622236156 [email protected] www.roesinkstralen.nl Mobiel: +31622236156 [email protected] Mobiel: +31622236156 www.roesinkstralen.nl [email protected] www.roesinkstralen.nl

Solingenstraat 35 7421 ZP Deventer Tel: 0570-658357 Solingenstraat 35 7421 ZP Deventer Solingenstraat 35 Tel: 0570-658357 7421 ZP Deventer Tel: 0570-658357

waarbij alle facetten worden meegenomen. Dat betekent antwoord geven op vragen als: Wat gaan we met de betonelementen doen nadat de huidige functie komt te vervallen? Hoe scheiden we de in- en afbouw (zoals gipsplaten, stucwerk op de muren) van de draagconstructie? Hoe kunnen elementen of modules een heel andere functie in een volgende toepassing vervullen?

Bouwchemische producten Kunststofvloeren Krimparme mortels Betonreparatieen betonspuitmortels Injectieharsen Waterdichtingssystemen

Prefab beton past uitstekend binnen de visie van de kringloopeconomie. Met prefab beton kan bijvoorbeeld makkelijk demontabel worden gebouwd. Gebouwen die niet meer voldoen kunnen eenvoudig uit elkaar worden gehaald. Elementen kunnen vervolgens ergens anders opnieuw worden gebruikt. Zo ontstaat hoogwaardig hergebruik en hoeft er niets kapot worden gemaakt. Dit betekent wel dat bij het ontwerp en constructie hier rekening mee moet worden gehouden. De circulaire economie biedt daarom ook kansen voor architecten en constructeurs. Het is aan hen om slim te ontwerpen en te construeren. Want wanneer de basis niet goed is, wordt het lastig om het uiteindelijke doel te bereiken: volledige circulariteit. Idealiter zouden zij elementen een slimme vormgeving geven, zodat deze multifunctioneel inzetbaar zijn.

Postbus 57 8070 AB Nunspeet Tel 0341 - 25 17 34 [email protected] www.grouttech.nl

Ad_FC_105x148_Krasv_Grouttech.indd 1

22-03-13 13:18

De circulaire economie is meer dan recyclen alleen of het focussen op één ding, zoals CO2 reductie of het verkrijgen van de laagste MKI (milieukostenindicatie) score. Het vraagt om een holistische aanpak,

Betonproducten zijn uitermate geschikt voor hoogwaardig hergebruik vanwege hun sterkte en lange levensduur. Voorbeelden zijn er in de GWW: bestratingsmaterialen worden ingezameld en opnieuw gebruikt. Betonnen barriers kunnen als ze niet meer nodig zijn eenvoudig worden opgepakt en elders opnieuw worden gebruikt. Als er in het ontwerp rekening mee is gehouden kunnen bruggetjes en brugliggers dezelfde

functie op een andere plek vervullen. De USHB brug die onlangs in Eindhoven is geplaatst is daar uitermate geschikt voor. Sinds het begin van de industriële revolutie is er een continue groei van de afvalstroom geweest. Voor de betonproductenindustrie geldt dit al niet meer, daar de meeste afvalstromen een zinvolle toepassing krijgen. In de betonproductenindustrie wordt naast hergebruik vooral gerecycled, eigenlijk de laagste vorm van circulariteit. Beton wordt vermalen tot granulaat dat als vervanger van primair zand en grind wordt toegepast in nieuwe betonproducten. In de nabije toekomst kan beton nog verder worden ontleed tot de oorspronkelijke grondstoffen. Daarmee is de cirkel van beton weer rond.

Meer informatie: www.bfbn.nl

www.bfbn.nl

18


19


Groen en duurzaam beton voor de mooiste planten uit de wereld Een goed gesprek kan u een hoop energie besparen. Kom eens langs voor een kop koffie. Neem gerust contact op met Casper Esmeijer op 024 357 07 45 of mail ons op [email protected]

Voor het nieuwe scholierenlaboratorium van De Botanische Tuinen in Utrecht werd op vrijdag 28 augustus jl. duurzaam beton in een groene kleur gestort. Het materiaal beton, de kleur en de verantwoorde productie passen uitstekend bij de opdrachtgever: groen beton tussen de planten en vlinders als basis voor educatie.

ADVERTENTIE

EVEN KENNISMAKEN?

De Botanische Tuinen als kenniscentrum. Foto’s: VOBN en Botanische Tuin

Keurmerk voor beton Het keurmerk Beton Bewust van de Vereniging van Ondernemingen van Betonmortelfabrikanten in Nederland (VOBN) garandeert de

ADVERTENTIE

duurzame productie en kwaliteit van betonmortel.

De zekerheden van Beton Bewust:

Nieuwe flyer Beton Bewust:

van beton

Duurzaam Leverancier

Daarvan mogen 116 centrales het keur-

■ Veiligheid is topprioriteit

merk Beton Bewust voeren.

■

Advies over het milieuprofiel

■

Meetbare prestaties

■

Keurmerkhouder is een

(lage CO2-uitstoot)

■

grondstoffen

■ Hergebruik

■

Verantwoorde herkomst van

A-leverancier m.b.t. de

CO2-prestatieladder

■ Hoge kwaliteit betonmortel

Nederland telt ruim 170 betoncentrales.

De voordelen om met deze keurmerkhouders samen te werken staan in de nieuwe flyer Beton Bewust. Aanvragen bij een keurmerkhouder of VOBN, zie www.betonbewust.nl.

Opdrachtgevers, ontwerpers, voorschrijvers en afnemers van betonmortel

VOBN

Postbus 383 3900 AJ Veenendaal t 0318 55 74 74

kunnen erop rekenen dat de keurmerkhouder meedenkt, adviseert en een hoogwaardige bijdrage levert aan de duurzaamheid van de te realiseren projecten.

Kijk voor keurmerkhouders op www.betonbewust.nl

Jaarlijks vinden ruim 85.000 bezoekers hun weg naar de Botanische Tuinen in Utrecht. Daarnaast zijn er nog veel mensen die alleen even binnenwippen voor een kort bezoekje aan het tuincafé, de vlindertuin of de winkel. De Tuinen in Utrecht bestaan al 375 jaar en liggen in het hart van het Science Park. In totaal 90.000m2 en ruim 8.000 verschillende planten. Het is een plek van studie en genieten, van kennis en vermaak en van spelen en leren.

Groen beton voor scholierenlaboratorium “In Utrecht wordt fors ingezet op educatie en voorlichting omdat we de bezoekers meer willen bieden dan alleen ‘droge’ informatie over planten. Wij hopen op het vergroten van de bewustwording bij onze bezoekers van de waarde van planten. Het nieuwe scholierenlaboratorium moet daarbij helpen”, vertelt directeur Arie Oudijk enthousiast. “De eigenlijke verbouwing is in augustus gestart, maar begin juli zijn er binnen en buiten de kas al werkzaamheden verricht voor ons nieuwe laboratorium, dat straks niet alleen wordt gebruikt door

scholieren, maar ook voor bijscholing van docenten.” De groene betonvloer is de basis van het nieuwe scholierenlaboratorium met prachtige werkplekken, voorzien van microscopen, computers en draadloos internet. Nieuwe technieken, plantenverhalen met bijbehorende beelden en filmpjes worden straks gecombineerd met de gegevens van de plantencollecties uit de Botanische Tuinen. Het laboratorium wordt het vertrekpunt voor de vele rondleidingen en excursies die jaarlijks worden gegeven. Arie Oudijk - Directeur Botanische Tuinen Utrecht

“Niet alleen scholieren kunnen hier straks werken, maar ook wetenschappers en docenten.” Betonmengsel kleurbeton De groene vloer was voor de stortploeg, bestaande uit mensen van Peek Bouw en Infra en Harlaar Bedrijfsvloeren, ook bijzonder. Geen van hen, toch gezamenlijk goed voor bijna 50 jaar ervaring, had

De betonnen vloer van het nieuwe scholierenlaboratorium van de Botanische Tuinen in Utrecht is groen. Foto’s: VOBN

deze groene kleur beton eerder gestort of verwerkt. Beton Bewust keurmerkhouder Van Nieuwpoort Betonmortel leverde deze primeur. Het kleurmengsel bestond uit een C20/25, XC4, F5 en werd over een afstand van ongeveer 20 meter verpompt. De stortsnelheid was ongeveer 9 m3 per uur. De mortel, die van zichzelf al mooi uitvloeide, werd verdicht en vlak gemaakt door een aluminium drijfrei licht op en neer te bewegen. De verwerkers controleerden de vloerdikte met een laser. Dit gebeurde frequent tijdens het storten.

Keurmerk betonmortel voor duurzame bouwwerken

www.betonbewust.nl

20


Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingswerken

Bouwen aan betrouwbaarheid

21


Op de grens van land en water:

Hakkers bv realiseert LNG Breakbulk Terminal in Rotterdam

De LNG Breakbulk Terminal op de Maasvlakte in Rotterdam: een grootschalig project dat veel in de publiciteit is. Het is een van de bijzondere projecten die Hakkers BV in opdracht van Havenbedrijf Rotterdam realiseert. En niet zonder reden, zo beaamt commercieel directeur Hein van Laar.

De Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingswerken (NVAF) is een ondernemers organisatie van 65 uitvoerende bedrijven die zich bezighouden met funderingen, injectie en verankering. De vereniging heeft werkgroepen op het gebied van onder andere opleidingen, normalisatie, arbo-zaken en Europese regelgeving. Maar er is meer… Branchevereniging NVAF richt zich op alle onderwerpen die relevant zijn voor de funderingsbranche, zoals het uitgeven van richtlijnen voor het funderingsbedrijf, de ontwikkeling van standaard bestek-teksten, het opstellen en uitgeven van algemene voorwaarden en een arbocatalogus voor deze branche, keuringscertificaten voor funderingsmachines, geluidreductie en begaanbaarheid van bouwterreinen. Als belangenbehartiger is de NVAF voor Nederland lid van de European Federation of Foundation Contractors EFFC en het Deep Foundations Institute DFI. Tevens verzorgt de NVAF het secretariaat van DFI Europe.

Veiligheid voorop ‘Veiligheid staat bij onze branche hoog in het vaandel, net als het reduceren van faalkosten’, aldus ing. Ton Groeneweg, voorzitter van de NVAF. ‘Wij zien het als ons doel om denkers en doeners bij elkaar te brengen, om zo kennis te delen en over en weer begrip te kweken, als fundament voor vertrouwen. Ons motto is dan ook niet voor niets: “Bouwen aan betrouwbaarheid”.’

Kennis verankeren en delen Behalve via de website en uiteenlopende publicaties voor de leden vindt de kennisdeling onder andere plaats via de verschillende bijeenkomsten die de NVAF organiseert, variërend van werkbezoeken tot grote themabijeenkomsten. Een

belangrijke rol is verder weggelegd voor de verschillende contactgroepen, meestal gegroepeerd rondom een thema of werkveld, zoals ‘in de grond gevormde technieken’, ‘damwanden’ of ‘microtechnieken.’ Deelnemers wisselen in hun werkgroep informatie en kennis uit, en signaleren trends, knelpunten en mogelijkheden.

Welke issues spelen er momenteel voor deze sector? Groeneweg: ‘De bouwwereld krabbelt op na een diepe crisis, en de markt is volop in beweging; rollen en contractvormen veranderen, Europese regels worden strenger, er is een groeiende behoefte aan innovatieve, duurzame methoden, om enkele ontwikkelingen te noemen. Er worden steeds vaker strenge eisen aan ons werk gesteld vanuit het oogpunt van duurzaamheid en omgevingsmanagement: heien moet sneller, stiller, met minder CO2-uitstoot en met minder impact op de omgeving. Daarnaast lonkt het buitenland: er zijn buiten onze landsgrenzen steeds meer kansen voor funderingsbedrijven. Daar besteden wij dus veel aandacht aan’, aldus Groeneweg.

Toekomst Met het oog op de toekomst hecht de NVAF ook groot belang aan het aantrekken van voldoende en gekwalificeerde medewerkers. Dit heeft geleid tot de oprichting van Jong NVAF, dat zich speciaal richt op jongere professionals uit de branche en op studenten. Want hoe de bouw zich de komende jaren ook verder ontwikkelt, het begint toch altijd met een stevig fundament.

Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingswerken (NVAF) Ceintuurbaan 2, 3847 LG HARDERWIJK Postbus 440 3840 AK HARDERWIJK T. 0341 - 456 191 E. [email protected] I. www.funderingsbedrijf.nl

Al 140 jaar is Hakkers BV werkzaam op de grens van land en water. Het bedrijf vindt zijn oorsprong in Werkendam en de Biesbosch en begrijpt daarom constructieve waterbouw als geen ander. “Wij zijn eigenlijk 140 jaar jong”, benadrukt Van Laar. “Wij streven naar moderniteit binnen ons bedrijf. Door oplossingsgericht te denken en ruimte te bieden aan jong elan gaan wij mee met de huidige ontwikkelingen binnen de bouwsector. Zo is het tegenwoordig belangrijker dan ooit om zoveel mogelijk mee te denken met de klant. Conflicten willen wij voorkomen en samenwerken is hierbij het sleutelwoord.”

Van ontwerptafel tot nazorg Van Laar benadrukt dat Hakkers veel meer dan slechts een aannemer is. “Hakkers benadert projecten integraal en onderhoudt korte lijnen met werknemers. Dit betekent

dat wij het hele bouwproces zelf kunnen uitvoeren. Van de ontwerptafel tot het aanvragen van vergunningen en de nazorg, wij kunnen alles zelf. Door al vroeg in de ontwerpfase bij een project betrokken te zijn bespaart Hakkers op de totale bouwtijd en -kosten. Zo worden problemen voorkomen en behouden wij de volledige regie op onze projecten. Pas bij een capaciteitstekort denken wij aan uitbesteden, dit onderscheidt ons van grote aannemers.” Tot de opdrachtgevers van Hakkers behoren onder andere Havenschappen/ ‑bedrijven, Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten maar ook particuliere opdrachtgevers zoals petrochemische bedrijven. Het grootste werkgebied van Hakkers is de regio Rotterdam. “Onze verschillende opdrachtgevers stellen hoge eisen aan kwaliteit en veiligheid. Door de

heterogeniteit in onze projecten zijn wij gewend te werken onder een grote diversiteit aan omstandigheden, met diverse stakeholders en in zeer verschillende omgevingen. ”

de realisatie van een terminal voor de opslag en logistiek van funderingen voor de offshore (monopiles) in bouwteamverband met Sif Group. Het Havenbedrijf is zeer verheugd met deze nieuwe terminal die naar verwachting medio 2016 operationeel is. De samenwerking tussen de bedrijven zet het offshore cluster van Rotterdam verder op de kaart als locatie en toeleverancier voor de offshore wind industrie. Wederom een voorbeeld van het vertrouwen dat Havenbedrijf Rotterdam in Hakkers heeft.

Grootschalige projecten De bouw van de LNG Breakbulk Terminal is een van deze diverse projecten. “In opdracht van Havenbedrijf Rotterdam realiseren wij in samenwerking met Van Oord een nieuwe kadeconstructie en havenbekken van de LNG Breakbulk Terminal. Deze terminal is bedoeld voor overslag van LNG (vloeibare aardgas) naar kleine zeeschepen en binnenvaart. De beide LNG terminals worden onderling verbonden via een pijplijn. De terminals vormen het begin van een keten in Nederland en NoordwestEuropa. Naar verwachting zal de terminal medio 2016 in bedrijf worden genomen.” Een bijzonder project volgens van Laar, die het vertrouwen van het havenbedrijf Rotterdam in Hakkers laat zien. Een tweede project wat op dit moment de aandacht van Hakkers verdient is nog een opdracht van havenbedrijf Rotterdam:

Hakkers bv Oudsas 11 4251 AW WERKENDAM T. +31(0)183 - 50 11 22 F. +31(0)183 - 50 16 65 E. [email protected] I. www.hakkers.com

22


FOCUS: FUNDERINGSMACHINES

23


Ervaring & know-how:

Realisatie KIS door Franki Grondtechnieken Franki Grondtechnieken is al jarenlang gespecialiseerd in speciale funderings technieken zoals diepwanden en trillingsvrije palen. Een van zijn laatste projecten is KIS – de dijkversterking Kinderdijk-Schoonhovenseveer. De vele ervaring en het specialistische karakter maken Franki Grondtechnieken als geen ander geschikt voor dit project, zo beaamt Jan-Wim Verhoeff, directeur van Franki Grondtechnieken.

Liebherr Maritime Benelux B.V. Beeldschermweg 2 3821 AH AMERSFOORT T. 033 - 45 00 888

F. 033 - 45 00 898 E. [email protected] I. www.liebherr.com

“Franki Grondtechnieken is gespecialiseerd in werken in speciale omgevingen. Het project KIS is hier een voorbeeld van. Veel dijken in Nederland zijn onvoldoende stabiel en veilig in verband met het stijgende waterpeil. Het project is onderdeel van het hoogwaterbeschermingsprogramma en wordt uitgevoerd door de Combinatie Dijkverbetering Molenwaard. Onze werkzaamheden bestaan uit de uitvoering van 1.820 grote diameter boorpalen, 1.400 groutankers en 15.000 m² diepwanden. Al vanaf de ontwerpfase zijn wij betrokken bij dit bijzondere project.”

Geschiedenis en know-how De speciale technieken die Franki Grondtechnieken toepast vereisen veel ervaring en know-how. Door de lange geschiedenis van het bedrijf bezit Franki vele referenties en kennis. In 1909 legde Edgard Frankignoul de fundamenten van de groep Franki, die wereldwijd actief werd. Sinds 1934 is Franki Grondtechnieken aanwezig in Nederland en behoort nog steeds tot de Belgische moederonderming Franki Foundations Belgium, dat inmiddels toebehoort aan Besix Group. Dit heeft

meerdere voordelen volgens Verhoeff. “Doordat wij ook in België aanwezig zijn kunnen wij putten uit een grote pool van materieel en personeel. Dit heeft als voordeel dat wij als een relatief kleine organisatie in Nederland ook grote projecten kunnen realiseren. Daarnaast kan een Nederlandse klant in België ook gewoon bij ons terecht. Franki zit echter niet alleen in Nederland en België. Ook in Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en in de Verenigde Arabische Emiraten is Franki vertegenwoordigd.” Naast de ruime ervaring die van pas komt bij speciale projecten heeft Franki Grondtechnieken ook een actieve houding jegens zijn klanten, zo benadrukt Verhoeff. “Naast het feit dat wij al vroeg in de ontwerpfase betrokken zijn adviseren wij de klant ook eerlijk over productkeuzes. Soms kiest een klant voor een bepaald product terwijl er ook een betere en goedkopere oplossing is. Daarnaast hebben wij een eigen engineeringsafdeling. Hierdoor kunnen wij het hele project zelf doen, van ontwerp tot oplevering. De klant hoeft slechts zijn project of probleem uit te leggen en wij doen vervolgens de rest in

samenspraak : productkeuze en ontwerp. Ook hier komt onze ruime materieel pool weer van pas. Op basis van deze filosofie heeft Franki Grondtechnieken sinds haar oprichting reeds duizenden projecten gerealiseerd.”

Franki Grondtechnieken B.V. Gebouw Vaandrecht, Trondheim 8, 2993 LE BARENDRECHT T. +31 180 64 19 98 F. +31 180 64 19 99 E. [email protected] I. www.franki-grondtechnieken.nl

24


25


Breder, lichter, en dus economischer

52

Innovatie in damwanden

jaar grondonderzoek

Risicogestuurd onderzoek, deskundige advisering en monitoring zijn onmisbaar bij bouwen op of onder de grond! ■

Grondonderzoek

■

Geo-adviezen: fundering / bouwput / hydrologie / trillingen

■

Monitoring:

Een nieuwe mijlpaal is aangebroken in de geschiedenis van de damwand: ArcelorMittal lanceert de volgende generatie van AZ damwandplanken, de AZ-800 serie. De AZ-800 profielen zijn breder wat een snellere installatie mogelijk maakt, en bovendien ze zijn lichter. Beide voordelen brengen een kostenbesparing met zich mee.

trillingen / grondwater / (grond)deformaties ■

Funderingsonderzoek

Fugro GeoServices B.V. 070 3111333 [email protected] www.fugro.nl

Ad_260x190.indd 1

20-03-15 17:36

Passende oplossingen voor de bouwen betonindustrie Handelsonderneming Van der Blij B.V. heeft meer dan veertig jaar hijsen, verbinden, koppelen van prefab beton

ervaring in de wereld van hef- en hijsmaterieel en hijs-, instort- en magneetvoorzieningen voor bouwen betonindustrie.

kogelkopankersysteem

mechanische klemmen en pallethaken voor bouw en industrie evenaars, uithouders, hijsjukken mechanische klemmen en werkbakken

magneetsystemen voor prefab-betonindustrie batterijbekistingen, peristaltische betonpomp

betonstortkubels, kettingwerk, machineheffers, rol- en transportwagens, draaitraversen, afstandhouders voor betonindustrie testen en certificeren

www.vanderblij.nl

T +31(0)412 - 646 168

De intensieve samenwerking van Van der Blij met professionele partners in binnenen buitenland staat garant voor kwaliteit, innovatie en betrouwbaarheid. Ons bedrijf onderscheidt zich van andere bedrijven door “de korte lijnen” en het snel kunnen regelen van zaken. Onze medewerkers hebben jarenlange ervaring in de bouwen betonwereld en kunnen daarom met u meedenken want speciale projecten vragen soms speciale oplossingen. Dát is onze meerwaarde voor u! Bezoek onze website www.vanderblij.nl en ontdek ons brede assortiment.

Al ruim een eeuw lang worden stalen damwanden gebruikt in talloze toepassingen, van diepzeekades tot geluidschermen, van ondergrondse parkeergarages tot hoogwater beschermingssystemen. Omdat damwanden relatief waterdicht zijn, worden ze ook veelvuldig toegepast in tijdelijke kistdammen. De ontwikkeling van de nieuwe profielen was een complexe technische uitdaging voor de walserij en de R&D-afdeling van ArcelorMittal. Vele numerieke simulaties, proefwalsingen, laboratoriumonderzoeken en in-situ heiproeven waren benodigd om de juiste vormen te selecteren, die vloeiend in de grond getrild en/of geheid kunnen worden en tegelijkertijd voldoen aan de ontwerpcriteria van de Europese normen. Om de productie van bredere damwandprofielen mogelijk te maken, zijn aanzienlijke investeringen gedaan in de walserij. Zo is in juli een gloednieuwe “straightener” geïnstalleerd.

kleinere lijfdikte in combinatie met een toename in de hoogte en flensdikte leiden tot lichtere damwandprofielen. Vergeleken met de bestaande range kan de gewichtsbesparing van een AZ-800 profiel (op basis van vergelijkbaar weerstandsmoment) oplopen tot meer dan 10%. Daarnaast kan de aannemer besparen op de installatiekosten. De toegenomen breedte vermindert het vereiste aantal profielen en stelt de aannemer in staat om de wand sneller te installeren. Verder zijn de AZ-800 profielen geschikt voor alle grondsoorten, waarbij

De eerste AZ25-800 is gepland voor levering in het derde kwartaal van 2015. De AZ20-800 volgt in het eerste kwartaal van 2016. Naast de AZ-800 serie zal ArcelorMittal de “high-end” van de bloeiende AZ-700 serie uitbreiden door de introductie van twee nieuwe secties. De AZ 30-750 is een exclusiviteit in de 3.000 cm3/m range, waardoor ontwerpers meer flexibiliteit krijgen. De AZ 50-700 is ‘s werelds sterkste damwand met een gewichtsbesparing van 6% ten opzichte van de bestaande AZ 50. De Belval mill in Luxemburg is de enige 100% ‘dedicated’ damwandwalserij in de wereld dat al decennia lang het voortouw neemt in de damwandindustrie. Productie vindt plaats uit 100% gerecycled staal dat oneindig kan worden gerecycled. Elk profiel kan meerdere malen worden gebruikt, kan 1 mm worden open afgewalst en is beschikbaar in hoge staalkwaliteiten.

Innovatie is de sleutel tot het behoud van de leiderspositie van ArcelorMittal als staalleverancier en voorkeurspartner. Door voortdurend het kwaliteitsniveau te verhogen en te voorzien in de behoeften van de markt, genereert ArcelorMittal tevreden en trouwe klanten. De ontwikkeling van de AZ-800 serie is dan weliswaar geen eenvoudige, maar wel een logische stap voor de wereldwijde leider in warmgewalste damwanden. De AZ-800 profielen bieden verschillende voordelen. Ze zijn breder en profiteren van een geoptimaliseerde geometrie: een

zij een goede heibaarheid vertonen ten opzichte van de AZ-700 range, en kunnen ze worden aangebracht met standaard heimaterieel.

Heiproef nieuwe AZ800 serie in Limelette, België

Wilt u een geoptimaliseerde complete stalen funderingsoplossing, inclusief project management en technische assistentie in ontwerp en installatie, neem dan contact op met Projects Europe. Wij bieden de meest efficiënte, economische en innovatieve funderingsoplossingen aan, en vertellen u graag nog veel meer over de AZ-800 serie en hoe u hiermee kosten kunt besparen.

Nieuwe brochure AZ800 profielen

T. +31 (0)88 0083 700 E. [email protected] www.arcelormittal.com/projects/europe

26


27

B o u wa k t u a - O k t o b e r 2 015 Persbericht

Visionairs te beluisteren op uniek vakevent

van den Bergh & Co

Future Green City 2015 toont leefbare, groene stad van de toekomst

ontkistingsmiddelen

Van den Bergh & Co Beatrixhaven 27 4251 NK Werkendam

’s-Hertogenbosch, 16 september - Steden toekomstbestendig maken is actueler dan ooit. Het inspelen op o.a. de klimaatverandering en toename van het aantal inwoners in de steden verdient alle aandacht. Op Future Green City 2015 draait alles om innovatie, groen en duurzaamheid voor een toekomstbestendige, leefbare stad. Met oplossingen op het gebied van bouw, infra, water en groen, en hoe met een integrale aanpak maximale synergie te realiseren. Het vakevent is een initiatief van de Vereniging Stadswerk Nederland en Branchevereniging VHG en vindt plaats van 24 t/m 26 november a.s. in de Brabanthallen ’s-Hertogenbosch in het kader van het Jaar van de Ruimte.

+31 (0)183 - 502111 [email protected] www.vdberghenco.nl

vdBergh adv. A5 2014.indd 1

Jos Penninx, Voorzitter Vereniging Stadswerk / Burgemeester Voorst: “Think global, act local. Lokaal krijgen grote doelen nu al concreet gestalte. Alle gemeenten werken steeds bewuster aan een duurzame leefomgeving. Warmtenetwerken worden aangelegd, zonnepanelen en windturbines geplaatst. En er wordt nieuwe (stads)natuur gecreëerd om bij te dragen aan fijnstofreductie en CO2 neutraliteit. Natuur en bebouwing verweven we zo met elkaar. Ontwikkelingen die bijdragen aan ons sociale welbevinden en zich uitstrekken over de openbare en particuliere ruimte.”

07-10-14 16:46

Vernieuwende visies van Daan Roosegaarde en Niek Roozen

WOLTM A N

THW 7528-D Al meer dan 25 jaar een begrip op funderingsgebied Bij de ontwikkeling van onze funderingsmachines staan de wensen vanuit de praktijk te allen tijde centraal. De funderingsmachines van Woltman Piling Equipment b.v. worden uitgerust met hoogwaardige componenten, die zorg dragen voor een uitstekende productiviteit en betrouwbaarheid. Woltman Piling Equipment BV, Ambachtsweg 16, 3381 LN GIESSENBURG Telefoon: 0184 652 044, Telefax: 0184 651 016, E-mail: [email protected]

Jos Penninx, Voorzitter Vereniging Stadswerk Nederland / Burgemeester Voorst

Op Future Green City worden kenniscentra, bedrijven, overheden en netwerken van professionals in de (openbare) ruimte bij elkaar gebracht. Het vakevent heeft dan ook een inspirerende programma van voordrachten, exposities en een uitgebreide beurs. Zo zal kunstenaar en innovator Daan Roosegaarde zijn visie geven op een duurzame leefomgeving. Daan Roosegaarde werkt wereldwijd aan inventieve en inspirerende projecten die de grenzen van onze verbeelding opzoeken. Mogelijk maken wat we nu nog niet voor mogelijk houden. Smogvrije parken, lichtgevende bomen maar ook “electric priority lanes”, weggedeelten waarop je elektrische auto tijdens de rit wordt opgeladen. Niek Roozen, internationaal bekend landschapsarchitect, zal spreken over de waarde van groen in steden. Hij past zijn ‘Groene Stad visie’ toe in zijn ontwerpen

voor groenprojecten in alle delen van de wereld zoals in China. Wico Ankersmit, directeur Vereniging Bouw- en woningtoezicht, zal ingaan op de omgevingswet. Op de derde dag staat water in de stad centraal. Hugo Gastkemper, directeur Stichting Rioned, zal een presentatie houden over regenwaterretentie en er komen ook voordrachten over waar het riool van de toekomst naar toe gaat. Ook leveren Vereniging Waterforce over ‘Van rioollasten naar rioollusten’ en Rotterdamse waterblog een bijdrage. Future Green City 2015 toont op het beursgedeelte uiteenlopende oplossingen; van solitaire bomen tot onderhoudsvrije beplantingsconcepten, van groene geluidsschermen tot energieopwekkende wegen, van hergebruik regenwater tot ‘Urban mining’ en van luchtzuiverende coatings tot passief bouwen. Future Green City 2015 richt zich op iedereen die vakmatig actief is bij de ontwikkeling en inrichting van de stad. Het vakevent wordt ondersteund door een brede adviescommissie met vertegenwoordigers van o.a. Bouwend Nederland, NVTL, Stadswerk Nederland, VHG, Vereniging Stadswerk Nederland, Stichting RIONED, NVRD, Wageningen Universiteit, BNSP, Tuinbranche Nederland, Waterschap Rivierenland, Platform31 / Jaar van de Ruimte 2015, ZLTO en Anthos. De toegang is gratis. Meer info:

www.futuregreencity.nl

Project Moreelsebrug over utrecht CS

De Tubexpaal: Sterke fundatie op praktisch iedere locatie

Project a1/a6 Diemen – almere Havendreef

BOUWAKTUA JAARGANG 05 OKTOBER 2015 Klijnman Fotografie Drachten

Recommend Documents