op z’n lekkerst met tagliatelle
Het is de stad die wij vooral kennen van de Spaghetti Bolognese, maar vreemd genoeg staat de combinatie in Bologna nergens op de kaart.
Tekst: Antonella Galli Fotograaf: Michele Bella Vertaling: Maartje Elsevier Stokmans
Bologna
Nee, de Bolognesi noemen het ragù en pronken eigenlijk liever met andere kwaliteiten. Met hun vele kerken en musea bijvoorbeeld. Of met de oudste universiteit van Europa. Wij ontdekten vooral het onbeschrijflijke van de stad; het charmante, het provinciale, maar ook het ruwe. Als een pasta al dente met de mooiste saus. Bologna ligt in de regio Emilia Romagna in het noorden van de laars. In het zuiden grenst deze regio aan Toscane en De Marken. De noordelijke buren zijn Lombardije, Piëmonte en Veneto. Ligurië grenst in het zuiden aan Emilia Romagna. Bologna, middenin de vruchtbare Povlakte, ligt op zo’n tachtig kilometer van de Adriatische kust aan de voet van de Apennijnen. Vanwege deze strategische ligging heeft zij een enorme economische en culturele voorsprong op grote delen van Italië. De geschiedenis van Bologna voert zo’n drieduizend jaar terug. In die periode werd de stad al geroemd om haar energie en gastvrijheid. De Romeinen gaven de stad haar naam: Bononi. Dit is afgeleid van het Latijns bijvoeglijk naamwoord bonus dat ‘mooi’ betekent. Een bijnaam van Bologna is la Dotta (de Geleerde) omdat hier in 1088 de eerste universiteit van het westen werd gesticht. Deze universiteit is tot op de dag van vandaag een toonaangevend instituut. Een andere bijnaam is la Rossa (de Rode). Niet alleen vanwege de prachtige historische panden in het oude centrum die in deze warme kleur geschilderd zijn, maar ook vanwege de politiek progressieve traditie die de stad kent. Bologna wordt La Grassa (de Dikke) genoemd vanwege de gerenommeerde maar zware keuken. Gek genoeg zie je in Bologna en omstreken een niet meer dan gemiddeld aantal dikke mensen. Dat komt wellicht omdat de Bolognesi bekend staan om hun ingetogenheid en bescheiden karakter. Hoewel Bologna geen beroemde bezienswaardigheid heeft als de scheve toren in Pisa of het Colosseum in Rome, kan de stad zich wil beroepen op een rijkdom aan kunstwerken, gebouwen, kerken en musea. Ook worden hier talloze culturele initiatieven ontwikkeld waar andere steden jaloers op
kunnen zijn. En dit alles in een zeer stijlvolle en charmante entourage: het oude centrum. Bologna heeft namelijk een van de bestbewaarde stadscentra van Europa. De van oorsprong middeleeuwse galerij die 38 kilometer lang door het centrum slingert, draagt daar zeker aan bij. Ook de gezelligheid van de barretjes, restaurants, uitgaansgelegenheden en theaters staan garant voor de charme van de stad. Piazza Maggiore in het oude centrum is het kloppende hart van Bologna. Het prachtig plein is bij de inwoners van de stad bijzonder geliefd. Via Indipendenza, een lange en rechte straat met aan weerszijden zuilengalerijen waarin allerlei soorten winkels gevestigd zijn, brengt je van het station naar Piazza Maggiore. Via Indipendenza komt vlakbij het Piazza Maggiore eerst uit op een veel kleiner pleintje: Piazza del Nettuno. De fontein met het bronzen beeld van Neptunes, gemaakt door Giambologna, geeft het plein zijn naam. Als je voorbij de fontein bent, wordt je blik naar Piazza Maggiore getrokken. Het pronkstuk van dit achthoekige plein is de naar San Petronio vernoemde basiliek. Sint Petronius was een christelijke bisschop uit de vijfde eeuw en is de beschermheilige van de stad. De basiliek is gebouwd tussen 1390 en 1956 en is de op vier na grootste kerk van de wereld. Hier vind je bovendien een aantal zeer waardevolle kunstwerken. Zo heeft de toegangsdeur marmeren reliëfs van Jacopo della Quercia. In het linkerschip valt op de grond de grootste, bekende zonnewijzer te bewonderen. Deze is in 1655 door de wiskundige Giandomenico Cassini ontworpen. Ook de façade van de kathedraal is prachtig. De gevel is voor de helft bedekt met wit marmer. De andere helft bestaat uit onbedekte rode baksteen. Vanaf de trap van
de smaak van Italië
31
de kerk heb je een prachtig uitzicht over Piazza Maggiore. Links zie je het mooie Accursio, het huidige gemeentehuis van Bologna en Musei Civici. Tegenover de kerk staat het elegante Palazzo del Podestà met de toren van Arengo. Hierachter staat het middeleeuwse gebouw van Re Enzo. Rechts is de zestiende-eeuwse façade te zien van Palazzo dei Banchi, ontworpen door de renaissancearchitect Vignola. Ondanks de verscheidenheid van grootte en stijl, vormen al deze verschillende gebouwen een harmonieus geheel, mede dankzij de verhouding tot de open ruimte waardoor bijzondere perspectieven ontstaan. Als je naar rechts, langs Palazzo dei Banchi, gaat, loop je tegen het gebouw van het Archiginnasio aan. Hier is tegenwoordig de bibliotheek gevestigd maar ooit bevond zich hier de zetel van het Alma Mater Studiorum (letterlijk: ‘De moeder die de studies voedt’) van de universiteit. Binnen ervaar je in een oogopslag de glansrijke geschiedenis van de universiteit, gevat in ongeveer zesduizend wapenschilden van studentencongregaties. Bologna is ook een stad van torens. In de Middeleeuwen stonden er zo’n honderd. Tegenwoordig zijn er nog maar zeventien over. De twee hoogste torens, die allebei ook nog eens het meest overhellen, zijn de toren van de Asinelli (97 meter) en de Garisenda (46 meter). Ze staan vlakbij het einde van Via Rizzoli, de straat rechts van Piazza del Nettuno. Als je verder loopt langs Via Santo Stefano kom je bij het ‘Jerusalem’ van Bologna: het abdijcomplex van Santo Stefano. Dit is gelegen aan het einde van een betoverend, driehoekig pleintje. In dit complex zitten vier kerken. De bouw van dit complex is geïnspireerd op de passie en de dood van Christus. Na een bezoek
32
de smaak van Italië
aan Jerusalem heeft bisschop Petronius opdracht voor de bouw gegeven. De fundamenten zijn echter nog ouder. Deze zijn gelegd in de eerste eeuwen van het christendom. Maar zelfs uit de periode daarvoor liggen er nog resten onder het complex. Zo zijn er sporen van een oude, heidense tempel te vinden die waarschijnlijk gewijd was aan de godin Isis. Nu huisvest het complex, naast de vier kerken, een klooster. In de puurheid en heiligheid vertegenwoordigt het complex van Santo Stefano de spirituele kant van Bologna. Voor sommige bezoekers is dit het andere, bijna onverwachte, gezicht van de levendige stad. Hoe het ook mag zijn, hier ervaar je dat Bologna inderdaad eigenzinnig en vol tegenstellingen is.
Hotels
GIDS
Arthotel Corona d’Oro Gastvrijheid en elegantie komen in dit prachtige hotel samen. De gemeenschappelijke ruimten zijn luxueus en de kamers zeer comfortabel. Tweepersoonskamer vanaf E 230,- (inclusief ontbijt) | Via Oberdan 12 www.bolognarthotels.it Il convento dei fiori di seta Dit boetiekhotel is gevestigd in een oud klooster van de slotzusters. Hier vind je een bijzondere mix van religieuze, historische elementen en modern design. Fresco’s, entresols en een uitgebalanceerde keus van stoffen en kleuren maken een mooi geheel. Bovendien is dit een heerlijke, rustgevende plek in het oude centrum. Tweepersoonskamer vanaf E 198,- (inclusief ontbijt) | Via Orfeo 34/4 www.silkflowersnunnery.com Metropolitan In een betoverend zijstraatje van Via Indipendenza valt dit hotel op door het contrast tussen de antieke ruimten en de moderne meubelen. Naast de standaardkamers kan er ook een van de vijf luxe suites geboekt worden. De ontbijtzaal biedt een rijk continentaal buffet met een grote selectie theesoorten. Tweepersoonskamer vanaf E 200,- (inclusief ontbijt) | Via dell’Orso 6 www.hotelmetropolitan.com
Bourgondisch Bologna
Tekst: Daniele di Luca Vertaling: Maartje Elsevier Stokmans
De Bolognesi zijn de Bourgondiërs onder de Italianen. Zij zijn gek op uitgebreid en zwaar tafelen. Uiteraard zijn klimaat en landschap in Bologna anders dan in bijvoorbeeld het zuiden van Italië. Maar dat is niet de enige reden dat deze levenshouding door de eeuwen zo gegroeid is. De leefwijze van de Bolognesi wordt ook gezien als een teken van welvaart. Bovendien is het ook een teken van gastvrijheid. Bolognesi gebruiken al eeuwenlang enkel dat wat in het seizoen voor handen is. Prachtig varkensvlees, reuzel, hammen, volvette kazen, bergen van de mooiste boter, rivieren vol room. Vraag het de gemiddelde inwoner van Bologna en ze houden een vurig pleidooi voor de lokale keuken en de gebruikte ingrediënten. En niet voor niets. De smaken zijn zo innemend, zo troostend, dat je er niet altijd voor weg kunt blijven lopen. In Bologna is men niet zo bang voor het cholesterolspook. Nog altijd wordt daar lekker zwaar en vet gegeten. In dit geval geen gemakshap maar traditionele gerechten die vaak urenlange bereidingen vergen. Wat echter blijft is het vet. Maar het is heerlijk vet. En dat weten de Bolognesi al heel lang. Zij zijn misschien iets minder gezond maar ogen wel vaak gelukkig. En dat extra geluk lijkt toch een mooie compensatie voor wat overgewicht en/of een verhoogd cholesterolgehalte? Op voorwaarde dat er goede ingrediënten gebruikt worden, kun je gerust stellen dat er zonder vet nauwelijks smaak is. We moeten ook eigenlijk een beetje meelij hebben met al die mensen die mager vlees de voorkeur geven. Zij eten droge en minder smaakvolle gerechten en denken dat dat beter is. Iedereen zou zich eens in de zoveel tijd volledig moeten overleveren aan de rijke en zware gerechten van Bologna. Je wordt er vast gelukkiger van.
Restaurants Drogheria della rosa Dit restaurant bevindt zich in het hart van het oude centrum en is gevestigd in een kruidenierswinkel waarvan het uithangbord, de etalage en de houten inrichting bewaard zijn gebleven. Kok Emanuele Addone brengt fantasie en traditie samen in een serie gerechten die bovendien een eerbetoon zijn aan de mooiste producten uit de verschillende Italiaanse regio’s. Via Cartoleria 10 | Tel: 0039-051222529 | Prijs: E 40,- (exclusief drank) Gesloten op zondag Cantina Bentivoglio Deze osteria is gevestigd in de oude kelders van Palazzo Bentivoglio. De osteria beslaat een aantal ruimten die ingericht zijn met antieke meubelen. De ruimte voor jazzconcerten wordt druk bezocht. De wijnkaart biedt een ruime keuze. Via Mascarella 4B | Tel: 0039-051265416 | Prijs: E 30,- (exclusief drank) Gesloten op zondag | www.cantinabentivoglio.it Caminetto d’Oro De koning van de regionale keuken van Emilia Romagna bereidt de gerechten volgens de oudste tradities. Dit is dé plek om traditionele vleeswaren, tagliatelle alla bolognese, huisgemaakte pasta met verse vis en geroosterde parelhoen te eten. Via De’ Falegnami 4/6 | Tel: 0039-051263494 | Prijs: E 50,- (exclusief drank) Gesloten op dinsdagavond en woensdag | www.caminettodoro.it
informatie Informazione e Accoglienza Turistica | Piazza Maggiore 1 | www.bolognaturismo.info
Reisinformatie Het vliegveld Guglielmo Marconi (www.bologna-airport.it) ligt op zes kilometer van de stad. Door veel internationale vliegtuigmaatschappijen wordt er op Bologna gevlogen. De Aerobus naar het centrum van de stad vertrekt die ieder kwartier. Met de auto ga je naar Bologna via de A1 vanuit Milaan, Rome en Florence. Kom je uit Padua, Ferrara of Venetië dan neem je de A13. De A14 brengt je vanuit Rimini en Ravenna naar Bologna. Bologna is een van de knooppunten van de Italiaanse spoorwegen omdat het op een strategische positie ligt tussen Noord-, Midden- en Zuid-Italië. Vanaf december 2008 rijdt er een hogesnelheidstrein tussen Milaan en Rome. Vanaf het station is Piazza Maggiore in ongeveer een kwartier te voet te bereiken. Het openbaar vervoer binnen de stad is goed georganiseerd. Tijdens een bezoek aan het oude centrum is het raadzaam gebruik te maken van het openbaar vervoer, te lopen of te fietsen (te huur bij het station).
de smaak van Italië
35
Dispensa | Winkel De regio rondom Bologna, en Emilia Romagna is bredere zin, is bekend om haar culinaire tradities en prachtige producten. De producten van Dispensa di Amerigo sluiten daar naadloos op aan. Alberto en Susanna zijn telkens bezig nieuwe producten en gerechten te ontwikkelen op basis van dat wat de natuur biedt en oude culinaire tradities en gebruiken. Ook blazen zij vergeten ingrediënten en gerechten weer nieuw leven in zodat ook latere generaties kunnen genieten van de lokale, traditionele keuken en deze niet verloren gaat. Het resultaat van al deze passie, kennis en inspanning vind je hier in een prachtige winkel in mooie potjes, zakken en blikken. Uiteraard speelt de truffel ook hier een grote rol.
Amerigo 1934 Ligging: Prijzen: Kwalificaties: Plus: Min: Tip:
moderne tradities Iedere Italiaanse stad heeft zo zijn eigen juweeltjes en plekken om trots op te zijn. Sommigen springen in het oog omdat ze nu eenmaal groots en meeslepend zijn – denk aan de dom van Orvieto, de toren van Pisa of het Colosseum in Rome – terwijl anderen juist wat minder in het oog springen en het van heel andere kwaliteiten moeten hebben. Vlakbij Bologna, in ‘truffeldorp’ Savigno, vind je Amerigo 1934: een hotel, trattoria en delicatessenwinkel waar gastvrijheid, passie, authentieke schoonheid en pure smaken de baas zijn.
Amerigo – Trattoria en Locanda | Via Marconi, 14-16 Savigno, Bologna |
[email protected] Amerigo – Dispensa | Via Barozzi,2/1 Monteveglio, Bologna |
[email protected]
Trattoria | Restaurant
Tekst: Eva Schaap Fotografie: Amerigo 1934
Amerigo werd in 1934 opgericht door Amerigo en Agnese, grootouders van de huidige eigenaar Alberto Bettini en zijn vrouw Susanna. Amerigo maakte met de gelijknamige bar en trattoria naam in de omgeving. De kaart bestond uit eenvoudige seizoensgerechten die bereid werden op basis van recepten die al vele generaties meegingen. In de jaren vijftig van de vorige eeuw was Amerigo de eerste in de regio met een televisie. Amerigo en Agnese wisten zo de mensen uit de omgeving aan zich te binden met het laatste nieuws, de traditionele keuken en een gastvrije atmosfeer. In 1987 wilde zij Amerigo verkopen. Alberto kon het echter niet hebben dat zijn ‘thuis’ in vreemde handen zou komen en besloot de zaak van zijn grootouders over te nemen. Bovendien was het de manier om zijn kennis van de Italiaans keuken met anderen te delen en de lokale, culinaire (familie)tradities voort te zetten. De bar werd verwijderd zodat Alberto en Susanna zich volledig konden concentreren op de trattoria. In 1998 werden alle inspanningen bekroond met de eerste Michelinster. Trattoria Amerigo is, evenals het hotel, gelegen in Savigno; een plek die vaak omschreven wordt als ‘truffeldorp’. In de omgeving worden namelijk al decennia lang veel truffels van goede kwaliteit gevonden. Uiteraard weet Alberto ook met dit ingrediënt heerlijke gerechten te bereiden. De kaart biedt diverse mogelijkheden.
36
de smaak van Italië
De trattoria en het hotel bevinden zich in Savigno, een dorp in de vallei tussen Modena en Bologna dat ook wel bekend staat als ‘truffeldorp’. De winkel vind je in Monteveglio, net buiten Bologna. Van E 50,- tot E 150,-. Afhankelijk van kamer, aantal personen en seizoen. 1 Michelinster, 3 ‘Gamberi’ van Gambero Rosso voor de wijnen en 1 ‘Chiocciola’ van de Slow Food organisatie voor de producten in de winkel en de keuken van de trattoria. Het echte, pure, passievolle Italië in al haar facetten proef, ruik, voel en beleef je hier. De kamerprijs is ook niet onaardig. Amerigo 1934 was vroeger een klein Italiaans geheim. Inmiddels weten meer mensen Amerigo 1934 te vinden, mede omdat het interieur in binnen- en buitenland in diverse bladen gestaan heeft. Hoewel je natuurlijk enkel het aantal kamers boekt dat je nodig hebt, moet je toch echt proberen het volledige hotel bekijken. Vraag een van de medewerkers om een korte rondleiding.
Amerigo in Nederland
Locanda |Hotel Alberto en Susanna zien hun Locanda Amerigo liever niet als een hotel. Ze omschrijven het als een ‘thuis’ voor tijdelijke gasten. Het pand aan Via Marconi werd in 2003 volledig verbouwd en heringericht door de jonge architect en ontwerper Paolo Fiorentini. De Art Deco stijl van het pand – de materialen, de geometrische vormen, de kleuren en de oorspronkelijke elementen als lampen en structuren – werd op opvallende maar respectvolle wijze gecombineerd met modern comfort. De verbouwing resulteerde niet alleen in een prachtig ‘nieuw oud’ gastenverblijf maar leverde bovendien vijf extra kamers op.
De producten van Amerigo zijn ook in Nederland verkrijgbaar. Ronald Verduijn van Trentanove is vooralsnog de enige importeur. Verduijn: “De basis van de producten zijn oude gewoonten, gebruiken en diverse traditionele recepten. De ingrediënten zijn die van het seizoen. Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van biologisch geteelde groenten en scharrelvlees. Ik werd gegrepen door deze uitgangspunten en de mooie uitstraling. Ik importeur ze daarom met trots en liefde. Mijn doel is tenslotte mensen de echte Italiaanse keuken te laten proeven.” Trentanove | Schotdeuren 39 | Arkel Openingstijden winkel: Woensdag en donderdag van 13.00 tot 17.30 | vrijdag van 10.00 tot 17.30 | zaterdag van 10.00 tot 17.00
