BlBLlOTHEEK RIJKSDICi~!ST V O O R DE IJSStlLME5NPOLDERS
W E R K D O C U M E N T
GEDRAGSOBSERVATIES BUSBAAN-BEVEILIGING ALXERE-HAVEN door
K.R. Dijkstra
1981-133 Ado
-
.,ISTERIE V A N V E R K E E R E N W A T E K S T A A T R I J K S D I E N S T V O O R D E I J S S E L M E E R P O L D E R S S M E D I N G H U I S - L E L Y S T A D
4140
INHOUD 1.
INLEIDING
2. I . 2.2. 2.3.
Algemeen Almere-Haven Het verkeer in Almere-Haven
3 . DE VRIJE BUSBAAN 3.1. 3.2.
Beschrijving busbaan De beveiliging van de busbaan
4 . GEDRAGSOBSERVATIES BUSBAAN-BEVEILIGING 4.1. 4.2. 4.3.
Inleiding probleemstelling Het observatie-formulier Opzet van het onderzoek
5 . RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.4.1. 5.4.2.
De telling en het aantal waarnemingen Resultaten groenfase-observatie Resultaten geel/roodfase-observaties Conclusies Ten aanzien van het gedrag tijdens de groenfase Ten aanzien van het gedrag bij de geel/roodfase
BIJLAGEN 1 . Kaart van Almere-Haven
2. Standaardisatie 3 . Criteria motorische reactie 4 . Observatie-formulieren 5 . Resultaten telling
6 . Modal split per oversteek
7. Lijst van ingevoerde variabelen 8. Lijst van geraadpleegde literatuur
1. INLEIDING
D i t r a p p o r t i s een onderdeel van h e t "evaluatie-onderzoek busbaanbeveil i g i n g s s y s teem Almere-Haven" Dopr .middel van o b s e r v a t i e s . i s g e t r a c h t i n z i c h t t e k r i j g e n i n h e t gedrag v a n .de verkeersdeelnemers d i e de busbaan oversteken. De overs teken zijn s t e e d s tweemaal .geobserveerd om achtereenvolgens h e r gedrag t i j d e n s de groenfase en t i j d e n s de g e e l l r o o d f a s e t e bepalen.:, Aan d e hand van de r e s u l t a t e n h i e r v a n worden bepaalde gedragspatronen nader, b e l i c h t .. De hoofdstukken 2 en 3 geven e e n globale b e s c h r i j v i n g van Almere-Haven e n de busbaan t e n e i n d e de bui tens taander e n i g s z i n s met de s i t u a t i e bekend t e maken. , . ..
.-
5
.
2.1. Algemeen
.
I n h e t zuidwesten v a n de Flevopolders v e r r i j s t de "new-town" Almere Evenals Lelystad s p e e l t de bouw van Almere een r o l i n h e t r e g i o n a l e e n n a t i o n a l e r u i m t e l i j k ordeningsbeleid. De beide nieuwe p l a a t s e n zull e n n e t a l s e e n a a n t a l a 1 bestaande kernen, zoals Purmerend, Hoorn en Alkmaar, g r o t e a a n t a l l e n mensen u i t h e t overbevolkte n o o r d e l i j k d e e l van de Randstad Holland opnemen. Almere z a l i n h e t j a a r 2000 minimaal 125.000 e n maximaal 250.000 inwoners t e l l e n . D i t z u l l e n voor h e t overg r o t e d e e l voormalige Amsterdamners z i j n . Het meest kenmerkende van Almere i s de zogenaamde p o l y n u c l e a i r e opzet van de p l a a t s . Figuur 2 . 1 . 1 . g e e f t aan wat d i t b e t e k e n t ; i n p l a a t s van 66n aaneengesloten s t e d e l i j k gebied z a l Almere v i e r 5 v i j f kernen van o n g e l i j k e omvang b e s l a a n . E l k e kern z a l g r o o t genoeg z i j n om de inwon e r s ervan een volwaardig voorzieningenpakket t e bieden. De ruimten t u s s e n de kernen z u l l e n door r e c r e a t i e f en landschappelijk aantrekkel i j k e open ruimten worden opgevuld. De kernen worden o n d e r l i n g verbonden door autowegen, openbaar vervoerbanen en langzaam v e r k e e r r o u t e s . De voordelen van e e n meer-kernige opzet z i j n v e l e r l e i : door op v e r s c h i l l e n d e t i j d e n met de bouw van de v e r s c h i l l e n d e kernen t e heginnen kunnen binnen n i e t a 1 t e lange t i j d i n zekere mate afgeronde eenheden met een e i g e n i d e n t i t e i t a f g e l e v e r d worden; - h e t b i e d t een mogelijkheid t o t g r o t e f l e x i b i l i t e i t , omdat de d e f i n i t i e v e b e s l i s s i n g e n met betrekking t o t de s t r u c t u u r en omvang van de kernen i n v e r s c h i l l e n d e s t a d i a genomen kunnen worden; - de omvang van de kernen b l i j v e n binnen aanvaarbare p r o p o r t i e s (4 2 5 k l e i n e s t e d e n i n p l a a t s van QGn groot s t e d e l i j k g e b i e d ) ; - de i n t e r n u c l e a i r e ruimten scheppen de mogelijkheid t o t i n t e n s i e f groengebruik op e e n v r i j k o r t e a f s t a n d van de woning.
-
De e e r s t e f ase i n de ontwikkeling van Almere bes t a a t u i t de bouw van Almere-Haven. De e e r s t e bewoners van deze.kern a r r i v e e r d e n i n 1978. Z i j vormden de voorhoede van de ongeveer 20.000 inwoners d i e AlmereHaven i n z i jn einds tadium ( 1985) z u l l e n bevolken. C e n t r a a l w o r d t de g r o o t s t e k e r n Almere-Stad gebouwd. Deze k e r n g r o e i t u i t t o t een s t a d met 80.000 2 100.000 inwoners i n h e t j a a r 2000. De e e r s t e inwoners van Almere-Stad betrokken i n 1980 hun woning. De plannen voor de d e r d e k e r n , Almere-Buiten, met een inwonertal van 40.000 5 50.000 worden thans uitgewerkt. De e e r s t e bewoners z u l l e n h i e r i n 1984 a r r i v e r e n . Daarnaast b l i j f t e r nog ruimte over voor een v i e r d e en een v i j f d e k e r n .
Figuur 2.1.1. 2.2.
De ' p o l y - n u c l e a i r e ~opzet
Almere-Haven
De e e r s t e k e r n , Almere-Haven, l i g t aan h e t Gooimeer tegenover Naarden. Redenen om deze plek a l s s t a r t t e k i e z e n z i j n : D e s t i j d s waren de plannen voor Almere-Haven a 1 gereed i n t e g e n s t e l l i n g t o t h e t p l a n voor geheel Almere. Almere-Haven zou door z i j n r a n d l i g g i n g dan ook de minste invloed op h e t t o t a a l plan uitoefenen; Ligging tussen de Hollandse Brug en de toekomstige brug b i j Huizen (meteen een goede verbinding met h e t oude l a n d ) ; Klein beginnen (Almere-Haven i s de k l e i n s t e van de t e ontwikkelen kernen)
-
-
.
2 . 3 . Het verkeer i n Almere-Haven I n Almere-Haven wordt, n e t a l s i n de a n d e r e kernen, een p r i o r i t e i t aan de m i l i e u v r i e n d e l i j k e vervoerswijzen gegeven. D i t betekent d a t verp l a a t s i n g e n over k o r t e a f s t a n d p e r f i e t s of lopend afgelegd worden en voor de langere a f s t a n d e n h e t openbaar vervoer. wordt g e b r u i k t . I n de planvorming k r i j g t h e t langzaam verkeer dan ook voorrang op h e t gemot o r i s e e r d e verkeer. De f i e t s e r s e n voetgangers hebben s t e e d s de k o r t s t e verbindingen. De v e i l i g h e i d van h e t langzaam verkeer i s gegarandeerd door s c h e i d i n g van v e r k e e r s s o o r t e n . De langzaam v e r k e e r r o u t e s worden zoveel mogelijk beschut tegen de wind. Doordat g e t r a c h t wordt de a u t o vanwege z i j n n e g a t i e v e , e f f e c t e n t e r u g t e dringen moet a l s compensatie een geed g e o u t i l l e e r d openbaar vervoer voor de v e r p l a a t s i n g e n over l a n g e r e a f s t a n d aanwezig z i j n . Om de kwal i t e i t van h e t openbaar vervoer t e verzekeren worden autonome buswegen i n Almere aangelegd. Ander v e r k e e r i s o p d i e weg n i e t toegestaan: De negen b u s h a l t e n i n Almere-Haven z i j n zo g e p l a a t s t , d a t v r i j w e l iedereen op hooguit zeven minuten l o p e n van een h a l t e woont. De bussen r i j d e n n a a r Amsterdam, Bussum en Almere-Stad. De a u t o komt Almere-Haven langs een v i e r s t r o o k s (auto-)weg binnen. Deze weg v e r t a k t zich i n een d r i e t a l wegen, d i e a l l e n aan de rand van h e t ,centrum b i j een parkeervoorziening e i n d i g e n . Het centrum z e l f b l i j f t a u t o v r i j De woonwi jken ,worden o v e r h e t algemeen v i a e e n r i n g weg onts l o t e n .
.
3. DE V R I J E BUSBAAN 3. I . Beschrijving busbaan Door Almere-Haven l o o p t een lusvormige v r i j e busbaan. De baan b e s t a a t u i t een a s f a l t weg van ca. 7 m breed, zodat de bussen i n twee r i c h t i n gen kunnen r i j d e n e n e l k a a r o v e r a l kunnen passeren. De b u s h a l t e s hebben een o n d e r l i n g e a f s t a n d van ongeveer 800 m. De baan l o o p t dwars door d e woonbuurten, i n h e t midden van de buurten z i j n de h a l t e s g e p l a a t s t , v r i j w e l i e d e r e e n woont h i e r d o o r binnen een s t r a a l van 400 m van de b u s h a l t e . I n de d i r e c t e n a b i j h e i d van de h a l t e s worden tevens voorzieningen zoals scholen, winkels e n buurthuizen g e s i t u e e r d ; aldus o n t s t a a t e r een s o o r t ontmoetingsplaats i n h e t centrum van een b u u r t . Een d e r g e l i jk ontwerp brengt e c h t e r we1 m e t zich mee d a t de busbaan de b u u r t i n twee delen s c h e i d t . Ter vermijding van h e t laatstgenoemde v e r s c h i j n s e l en om de k w a l i t e i t van h e t langzaam v e r k e e r geen schade t e berokkenen, z a l de busbaan om de 200 m een k r u i s i n g met een andere v e r k e e r s s o o r t op z i j n weg vinden. E r z i j n v i e r s o o r t e n k r u i s i n g e n t e onderscheiden, namelijk: - een k r u i s i n g met e e n langzaam v e r k e e r r o u t e ; e e n k r u i s i n g met e e n langzaam v e r k e e r r o u t e en een b u s h a l t e ;
-
busbaan
langzaam verkeer r o u t e
-
een k r u i s i n g met e e n gemengd verkeer ( b u u r t ontsluitingsweg) ; een k r u i s i n g met a l l e e n s n e l v e r k e e r (kern o n t s l u i t i n g s w e g ) . De k r u i s i n g van de busbaan m e t de b e l a n g r i j k s t e autoweg van AlmereHaven i s o n g e l i j k v l o e r s uitgevoerd. Ter verhoging van de herkenbaarh e i d van de oversteken h e e f t men g e t r a c h t een s t a n d a a r d i s a t i e i n de lay-out van de v e r s c h i l l e n d e k r u i s i n g e n aan t e brengen. B i j l a g e 2 g e e f t deze s t a n d a a r d i s a t i e weer. 1
3 . 2 . De b e v e i l i g i n g van de busbaan
Het optimaal f u n c t i o n e r e n van h e t busverkeer op een v r i j e baan v a l t e n s t a a t b i j een ongehinderde doorstroming. Om een goede doorstroming mogelijk t e maken en d a a r n a a s t de mede wegg e b r u i k e r s , of d i t n u dwarsverkeer dan we1 spelende kinderen i n de b u u r t van de busbaan z i j n , t e beschermen i s een d e g e l i j k e b e v e i l i g i n g noodzakelijk. Deze b e v e i l i g i n g b e s t a a t u i t hekwerken langs de baan met onderbrekingen b i j de k r u i s i n g e n en v e r k e e r s l i c h t e n op de k r u i s i n gen. Door de geringe i n t e n s i t e i t e n op de busbaan z a l op den duur b e t a t t e n t i e n i v e a u van de weggebruiker b i j h e t oversteken d a l e n . Tevens i s h e t w a a r s c h i j n l i j k d a t d e r i s i c o f a c t o r d i e aan h e t oversteken verbonden i s onderschat wordt
.
Ter verhoging van h e t a t t e n t i e n i v e a u z i j n e r s t i m u l i nodig nodig, d i e de o v e r s t e e k accentueren. I n de lay-out van de oversteken worden deze ook a l s e e n d u i d e l i jk, d i s c o n t i n u i t e i t aangegeven ( z i e b i j l a g e 2 ) . De. weggebruiker d i e n t tevens op e e n passage van busbaan-verkeer geattendeerd t e worden. D i t gebeurt door.middel:van v i s u e l e en e v e n t u e e l akoes t i s c h e s i g n a l e n ( v e r k e e r s , l i c h t e n en b e l l e n ) . Het g e i n s t a l l e e r d e verkeersregelsysteem i s .gebaseerd o p b e i n v l o e d i , n g door de bus van de a f z o n d e r l i j k e verkeerslichtenbeveiligingen op de k r u i s i n g e n . Door toepassing van zogenaamde V.E.T.A.G.-systeem z a l een bus d i e een k r u i s i n g n a d e r t h e t l i c h t voor h e t dwarsverkeer op g e e l en vervolgens op rood z e t t e n , waarna de bus groen k r i j g t . Doordat de k r u i s i n g e n op c a . 200 m u i t e l k a a r l i g g e n e n d e bus met c o n s t a n t e s n e l h e i d door moet kunnen r i j d e n , moet o n d e r l i n g e beinvloeding van de k r u i s i n g e n worden toegepast. Via een zogenaamde subprocessor v i n d t een a f s t e l l i n g tussen de v e r s c h i l l e n d e b e v e i l i g i n g e n p l a a t s . De subprocessor i s weer verbonden met een hoofdprocessor. Deze s l a a t r e l e v a n t e gegevens met b e t r e k k i n g t o t h e t busbaan-verkeer op i n z i j n geheugen. B i j s t o r i n g e n i n h e t c e n t r a l e systeem z a l d i t i n e e r s t e i n s t a n t i e door h e t l o k a l e systeem opgevangen worden; a l s deze h e t n i e t meer kan bolwerken z a l de l o k a l e i n s t a l l a t i e u i t v a l l e n ( g e e l knipperen) B i j s toringen i n h e t c e n t r a l e systeem b l i j v e n d e a f z o n d e r l i j k e i n s t a l l a t i e s z e l f s t a n d i g werken, doch de bus z a l vaker moeten afrennnen en optrekken. I n de c e n t r a l e , waar de sub- e n h o o f d p r o c e s s o r ~ m e taanverwante apparat u u r s t a a n , kunnen middels de hoofdprocessor wijzigingen i n h e t systeem worden-aangebracht en i n f o r m a t i e over h e t functioneren van h e t systeem worden verkregen.
.
4 . GEDRAGSOBSERVATIES BUSBAAN-BEVEILIGING 4.1.
Inleiding probleemstelling .
Na de i n w e r k i n g s t e l l i n g van h e t beveiligingssysteem werd een onderzoek \roorgesteld naar h e t f u n c t i o n e r e n van d i t s y s teem. Een onderdeel van d i t onderzoek i s : "Het observeren van h e t gedrag van de weggebruikers ter p l a a t s e e n de gevolgen van d i t gedrag voor de verkeersveiligheid" Onder v e r k e e r s v e i l i g h e i d v e r s t a a n we h i e r : a. o b j e c t i e v e v e i l i g h e i d de afwezigheid van c o n f l i c t e n ; de afwezigheid van ongevallen; h e t oversteken van de busbaan moet de verb. s u b j e c t i e v e v e i l i g h e i d keersdeelnemer een v e i l i g gevoel geven.
.
-
Ad a . Het behoeft geen betoog d a t b i j een j u i s t gebruik van de beveil i g i n g door d e verkeersdeelnemers c o n f l i c t e n (en dus ook ongev a l l e n ) u i t g e s l o t e n zouden moeten z i j n . Het i s immers verboden t i j d e n s de passage van e e n bus over t e s t e k e n , de verkeersdeelnemer moet dan h e t rode l i c h t negeren. A l s e r toch ongevallen p l a a t s v i n d e n z u l l e n deze h e t gevolg z i j n van o n j u i s t r e a g e r e n op de b e v e i l i g i n g s i n s t a l l a t i e . I n hoeverre de b e v e i l i g i n g , o b j e c t i e f gezien, f u n c t i o n e e r t , wordt aangegeven door h e t a a n t a l ongevallen en c o n f l i c t e n . Gngevallenanalyse en gedragsobservaties kunnen i n z i c h t i n deze m a t e r i e geven. Het " v e i l i g e gevoel" van de o v e r s t e k e r wordt i n s t e r k e mate bepaald door h e t v e r t r o w e n i n h e t f u n c t i o n e r e n van de b e v e i l i g i n g . D i t v e i l i g e ( o f o n v e i l i g e ) gevoel z a l z i c h op de oversteek manif e s t e r e n i n h e t doen van bepaalde handelingen d i e n i e t met de s i t u a t i e i n overeenstemming z i j n , b i j voorbeeld u i t k i j k e n en stoppen t e r w i j 1 h e t l i c h t op groen s t a a t . Door op deze zaken t e l e t t e n kan door middel van gedragsobservat i e s t o t op zekere hoogte h e t s u b j e c t i e v e v e i l i g h e i d s a s p e c t meegenomen worden. Gezien hun g r o t e kwetsbaarheid i n h e t verkeer z a l e x t r a aandacht aan h e t gedrag van k i n d e r e n b i j h e t oversteken worden besteed. De o b s e r v a t i e s z i j n uitgevoerd met behulp van voorgecodeerde formulier e n ( z i e b i j l a g e 4 ) , waarop de observatoren h e t waargenomen gedrag v a s t konden leggen. De observatoren maakten d e e l u i t van de zogenaamde b u i t e n d i e n s t van de a f d e l i n g H.S.0.W.-onderzoek. 4 . 2 . Het observatie-formulier
De zaken d i e op h e t f o r m u l i e r voor moeten komen kunnen a l s v o l g t onderverdeeld worden: a. de r e a c t i e van de verkeersdeelnemer op h e t oversteken van de busbaan; b. de u i t e r l i j k e kenmerken van de o v e r s t e k e r ; c. vastlegging van p l a a t s , t i j d enz. I n h e t navolgende z u l l e n deze zaken v e r d e r worden u i t g e d i e p t . I n e e r s t e i n s t a n t i e ging h e t e r om de items d i e voor h e t onderzoek van belang waren t e bepalen. De volgorde e n lay-out van h e t een en ander komen, alhoewel deze u i t l o u t e r l o g i s c h e overwegingen a 1 grotendeels v a s t l i g gen, daarna aan de o r d e .
a. Ee_-r_e~lls_tr_atie_-va_~-1~I:~~eir_a~~o_e~ie_-o-!!~rs_L~e_k Als iemand de busbaan k r u i s t b e s t a a n e r twee mogelijkheden: ' e r i s geen verkeer op d'e busbaab e n h i j kan derhalve ongestoord z i j n '. weg ,vervolgen; '-'er i s w'el busbaan-verkeer e n ' z a l ' d a a r o p z i j n g&drag afstemnen. Het i s e c h t e r n i e t , , u i t g e s l o t e n d a t e e n . o v e r s t e k e r toch op de b e v e i l i g i n g r e a g e e r t , ook a l s e r geen bus i s . ' Het omgekeerde kan ook voorkomen; n i e t . reageren t e w i j l d i t we1 zou moeten. Door de oversteekbeweging schematisch voor t e s t e l l e n ( f i g u u r ) . k u n n e n we deze a l s h e t ware r e c o n s t r u e r e n e n de b e l a n g r i j k s t e zaken e r meteen i n e e n logische volgorde u i t h a l e n . . ,
busbaan .
.,
, : '
.j
,
.
A = nadering busbaan; .. B = uitkijkenlattentie; .. .C. = a c t i e / r e a c t i e ; , . D = ontmoetingsruimte; E = ' v o o r t z e t t i n g van de v e r p l a a t s i n g . .. , ., Vertaald.naar h e t formulier z i e t d i t e r a l s v o l g t u i t : - De o v e r s t e k e r n a d e r t en k i j k t we1 of n i e t u i t . D i t i s t e r e g i s t r e r e n door op de hoofdbeweging van' de o v e r s t e k e r t e l e t t e n ; De vraag d i e h i e r d i r e c t op v o l g t i s : z a l e r een ontmoetings p l a a t s vinden?
-
Vindt e r geen ontmoeting p l a a t s dan i s h e t verdere verloop van de a c t i e v r i j eenvoudig: E r z i j n v i e r s i t u a t i e s d i e mogelijk o p kunnen treden: I . de o v e r s t e k e r g a a t gewoon door; 2 . de p v e r s t e k e r remt a £ ; 3. de o v e r s t e k e r remt af en komt t o t s t i l s t a n d ; 4 . de overs t e k e r v e r a n d e r t van koers Een combinatie van 2 e n . 4 o f 3 e n 4 kan ook voorkomen. Als de s i t u a t i g onderkend i s , r e s t de vraag naar de motorische rea'ct i e . Guttinger geeft v i e r soorten r e a c t i e s : 1 . geen r e a c t i e ; 2. een n i e t plotselinge r e a c t i e ; 3. e e n r e a c t i e tussen n i e t p l o t s e l i n g en p l o t s e l i n g i n ; 4. een p l o t s e l i n g e r e a c t i e . De door G u t t i n g e r gehanteerde c r i t e r i a voor h e t bepalen van de motor i s c h e r e a c t i e z i j n i n b i j l a g e 3 weergegeven.
-
.
-
A l s e r Gel eFn ontmoeting van o v e r s t e k e r met buibaan-verkeer ~ l a a t s v i n d t worden de zaken f l i n k u i t g e b r e i d : Het e e r s t e punt d a t h i e r b i j van belang i s : met wie v i n d t de ontmoeting p l a a t s en i s : d i t e e n l e g a l e of een i l l e g a l e busbaan-gebruiker?' Welke s i t u a t i e l e v e r t de ontmoeting op? . . . . . .. % V.A. ~ z t t i n ~ e'met r : h e t oog op hun v e i l i g h e i d . Leiden, N.I.P.G., 1980.
-
De volgende v i e r punten hebben betrekking op h e t handelen van de overs teker: 1 . de oversteker s t o p t voor h e t . rode l i c h t (de normale gang van zaken); 2 . de o v e r s t e k e r s t o p t n i e t voor h e t rode l i c h t (een o v e r t r e d i n g ) ; 3. koersverandering o v e r s t e k e r om busbaan-verkeer t e ontwijken (een vermi j d i n g s a c t i e ) ; 4. snelheidsvermindering om busbaan-verkeer t e ontwijken (vermijdingsactie).
-
.
De volgende 5 items hebben b e t r e k k i n g op h e t handelen van de bus: 5 . h e t busbaan-verkeer gaat gewoon door; 6 . h e t busbaan-verkeer r e a g e e r t op de b e v e i l i g i n g ( a l s h i j b i j voorbeeld i n h e t voorliggende t r a j e c t t e s n e l h e e f t gereden en t e vroeg b i j de k r u i s i n g a r r i v e e r t ) ; 7. h e t busbaan-verkeer r i j d t door rood; 8. koersverandering om dwarsverkeer t e ontwijken ( v e r m i j d i n g s a c t i e ) ; 9. snelheidsvermindering om h e t dwarsverkeer t e ontwijken (vermijdingsactie). H e t derde a s p e c t d a t b i j e e n ontmoeting de aandacht v e r d i e n t i s de motorische r e a c t i e van beide p a r t i j e n .
In h e t voorgaande i s een a a n t a l malen sprake van een v e r m i j d i n g s a c t i e . Met een ve'&jdingsactie wordt bedoeld d a t 66n (of b e i d e ) p a r t i j ( e n ) moet r e m e n of van k o e r s veranderen om een b o t s i n g t e voorkomen. A l s d i t voorkomt i s e r dan ook s p r a k e van een conflict:. Schematisch i s d i t a l s v o l g t voor t e s t e l l e n . ges laagd kritieke) situa
n e t geslaagd b i j n a b o t s i n g = e m s t i n conflict n i e t geslaagd
-
sontact t l m conflict7
I
botsina
N a d e passage van h e t busbaan-verkeer b e s t a a t de mogelijkheid d a t de o v e r s t e k e r n i e t genoeg geduld h e e f t en maar v a s t &or h e t rode l i c h t ri jdt; Als h i j d i t doet i s h e t eveneens van belang t e weten of h i e r b i j aandacht i s voor de komst van e e n tweede bus; met andere woorden k i j k t h i j dok weer u i t .
b. ---------de u i t e r l i i k.............................. e kenrnerken van de overs t e k e r Het door de verkeersdeelnemer vertoonde gedrag zegt onvoldoende over h e r functioneren van de b e v e i l i g i n g . Combinaties van l e e f t i j d en/of vervoerswijze met e e n bepaald gedragspatroon zeggen vaak meer. Vandaar d a t ook opgenomen z i j n : verkeerssoort; - leeftijd; geslacht; h e t om 6Cn of een groep verkeersdeelnemers g a a t .
-
c . Vas_tl~asi~a-vcn_-~1~~t~-~-Liid_-e_z-d_as Behalve de d r i e bovenstaande, min of meer vastliggende f e i t e n , i s een i t e m opgenomen waarmee de r i c h t i n g van de beweging aangegeven kan worden. Op h e t concept o b s e r v a t i e f o r m u l i e r komen ook de weersomstandig-
* Contacten en
c o n f l i c t e n worden i n de c o n f l i c t - o b s e r v a t i e t e c h n i e k geb r u i k t om de e r n s t van de s i t u a t i e aan t e geven. Een c o n t a c t i s h e t minst e r n s t i g en e e n e r n s t i g c o n f l i c t i s , de naam zegt h e t a l , h e t e m stigs t
.
'
'
heden en e e n e v e n t u e l e a g r e s s i e v e r e a c t i e van de verkeersdeelnemer op . h e t oversteken van de bus voor. . ,De:.weersomstandigheden y a r e n opgenomen onidat deze mogelijk van invloed konden -zi jn . .op . h e..t gedrag van h e t 'langzaam verkeer. Bovenstaande beschowing leverde een concept observatieformulier op (bi jlage 4 ) . Besloten werd met d i t f o r m u l i e r e e n p r o e f o b s e r v a t i e t e organiseren: H i e r u i t bleek d a t h e t f o r m u l i e r b i jgeiteld moest worden, op h e t .concept f o r m u l i e r i s namelijk v e e l p l a a t s ingeruimd voor de ontmoeting t u s s e n o v e r s t e k e r en bus. I n de p r a k t i j k z u l l e n e r e c h t e r v e e l meer verkeersdeelnemers ti jdens de groenfase dan t i j d e n s de roodfase a r r i v e r e n . .Di t betekende d a t de observatoren hun meeste t i j d zouden besteden aan h e t b e s c h r i j v e n van een e e n v o u d i g e s i t u a t i e op een tameli jk ui tgebreid .. formulier. Een o p l o s s i n g h i e r v o o r i s 'gevonden i n h e t s p l i t s e n . van h e t f o r m u l i e r n a a r de s i t u a t i e s . w a a r b i j geen ontmoeting en we1 een ontmoeting p l a a t s vindt; , . Voor h e t geval w a a r b i j 'geen ontmoeting p l a a t s v i n d t i s e e n s o o r t t u r f f o r m u l i e r opgesteld (formuli,er I , b i j l a g e 4 ) . De observatoren konden p e r r i j van h e t formulier 66n o b s e r v a t i e i n v u l l e n . Het waargenomn gedrag wordt onder de d e s b e t r e f f e n d e kolom aangegeven. De codes met bet r e k k i n g t o t de type manoeuvre betekenen: 1 . geen gedragsverandering; 2. afremmen; 3. afremmen 'en stoppen; 4 . koersverandering. I n verband met z i j n vage k a r a k t e r i s de r e a c t i e tussen n i e t p l o t s e l i n g e n - . p l o t s e l i n g i n achterwege g e l a t e n .
A l s e r we1 'een ontmoeting p l a a t s v i n d t , wordt f o r i u l i e r no. I1 toegepast ( b i j l a g e 4 ) . , Een a a n t a l items werden h i e r vereenvoudigd of achterwege gelaten. Geschrapt z i jn: h------e t weer: a l s d i t l a t e r a1 van belang mocht b l i j k e n kon aan de hand van de datum en K.N.M.1.-gegevens t o c h nog een indruk van h,.e t. weer , worden verkregen; - clg-g_rmepsg_r~~rt~: d e r e s u l t a t e n h i e r v a n zouden meer van s o c i o l o g i s c h e a a r d z i j n dan d a t ze d i r e c t met h e t f u n c t i o n e r e n van de b e v e i l i g i n g t e maken- zouden hebben; g-e s l a-c h t : z i e groepsgrootte; - -a g r e s s i e : i s zeer m o e i l i j k t e r e g i s t r e r e n , vooral a l s h e t een bestuurd e r van een motorvoertuig b e t r e f t .
-
~
-
~
- --------
I n de p r a k t i jk b l e e k tevens d a t he t r e g i s t r e r e n van u i t k i j k e n n a a r r i c h t i n g onbegonnen werk was, d i t werd veranderd i n we1 of geen hoofdbeweging. D e l e e f t i j d s g r o e p e n werden om d e z e l f d e reden i e t s ruimer ingedeeld.
4 . 3 . Opzet van h e t onderzoek Van meet a f aan was d u i d e l i jk d a t b i j d e o b s e r v a t i e s een g r o o t a a n t a l missers i n g e c a l c u l e e r d moesten worden. Als de i n t e n s i t e i t e r i op de overs t e k e n e c h t e r bekend waren dan kon a c h t e r a f aan de hand van h e t a a n t a l waarnemingen en de i n t e n s i t e i t globaal de s t e e k p r o e f g r o o t t e worden bep a a l d . Besloten werd dan ook e e r s t e e n a a n t a l oversteken van 14.30 t o t 18.30 uur t e t e l l e n . Deze t e l l i n g had a l s bijkomend voordeel d a t van e l k type oversteek de d r u k s t e twee voor de o b s e r v a t i e s g e s e l e c t e e r d konden worden. Des t e drukker de o v e r s t e e k , des t e meer waarnemingen
gedaan konden worden. B i j een i n s p e c t i e van de oversteken bleek e c h t e r d a t van e l k type over-
s t e e k maar twee r e p r e s e n t a t i e v e aversteken voor handen waren, met u i t zondering van de b u u r t o n t s l u i t i n g s w e g waarvan d r i e oversteken i n aanmerking voor o b s e r v a t i e s kwamen. De geschikte o v e r s t e k e n waren: - buurtoqtsluitingsweg no. I , 2 en 4 - a l l e e n langzaam v e r k e e r no. 31 en 32 oversteek met b u s h a l t e no. 3 en 16 alleen snelverkeer no. 14 en 23
-
B i j l a g e I geef t een o v e r z i c h t van Almere-Haven met de overs teeknummers
.
De oversteken I4 en 2 3 z i j n de enige twee p l a a t s e n waar h e t s n e l v e r k e e r i n A l ~ r e - H a v e n g e l i j k v l o e r s met de busbaan k r u i s t . De oversteken d i e n i e t i n h e t bovenstaande l i j s t j e voorkomen v i e l e n a l l e n a f omdat ze i n buurten l i g g e n waar v e e l b o u w a c t i v i t e i t e n heersen. D i t betekende d a t de t o e l e i d e n d e wegen opgebroken waren of d a t h e t k r u i sende verkeer h o o f d z a k e l i jk u i t bouwverkeer bes tond. B i j de t e l l i n g werd onderscheid gemaakt n a a r r i c h t i n g , v e r k e e r s s o o r t en f a s e van de r e g e l i n g b i j aankornst. De oversteken 31 e n 32 werden n i e t g e t e l d omdat b i j e e n g l o b a l e beschouwing bleek d a t de i n t e n s i t e i t e n h i e r dermate g e r i n g waren d a t e r met geen of enkele missers reken i n g gehouden kon worden. Aan de hand van e e n k o r t e s c h r i f t e l i j k e en een i e t s omvangrijkere mndel i n g e t o e l i c h t i n g vond de i n s t r u c t i e van de o b s e w a t o r e n b i j de oversteken plaats E e r s t werden gedurende een p e r i o d e van ca. v i e r uur a l l e e n de verkeersdeelnemers d i e t i j d e n s de groenfase aankwamen geobserveerd, vervolgens werden de overstekers d i e t i j d e n s de geel/roodfase aankwamen eenzelfde periode geobserveerd. B i j Gin waarneming werd s t e e d s e e n w i l l e k e u r i g e verkeersdeelnemer t i j dens h e t oversteken gevolgd, a l s deze de busbaan overgestoken was werd een andere w i l l e k e u r i g e verkeersdeelnemer gekozen. Onderstaande t a b e l g e e f t een o v e r z i c h t van de d a t a waarop de v e r s c h i l lende onderzoeken plaatsvonden.
.
oversteekno.
telling
groenfase o b s e r v a t i e
-4 -4 I5 - 4 16 - 4 16 - 4 16 - 4 24 - 4 22 - 4 Z
15 15
* ~ e z i e nde geringe af.
roodf a s e o b s e .r v .a t i e 23 21 21
21 23 24
24 22
-* . -4 -4 - 4 -4 -4 -4 -4 -4
i n t e n s i t e i t v i e 1 oversteek no. 1 a l s o b s e r v a t i e p u n t
5 . RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK ., 5.1. D'e t e l l i h g e n h e t &ti1 wiirnemingen
.
'
I n de b i j l a g e n z i j n de i n t e n s i t e i t e n van de oversteken 2, 3, 4, 14, 16 en 23 weergegeven. De, onderstaande t a b e l l e n geven achtereenvolgens h e t a a n t a l passanten, waarnerningen,en.de s t e e k p r o e f g r o o t t e per oversteek en p e r f a s e weer. Tabel 5.1.1.
I n t e n s i t e i t e n busbaan-kruisingen i n twee r i c h t i n g e n , i n de periode van 14.30 t o t 18.30 uur
overs teektype
nr.
buur tweg buurtweg bushalte bushalte kernhoof dweg kernhoofdweg
2 4 3 16 14 23
.
groen
geellrood
totaal
Tabel 5.1.2. Aantal waarnemingen p e r oversteek overs teektype
nr.
groen
geellrood
totaal
langzaam v e r k e e r langzaam v e r k e e r buurtweg buurtweg bushalte bushalte kernhoofdweg kernhoofdweg
T a b e l r 5 . 1 . 3 . Steekproefgrootte p e r o v e r s t e e k overs teektype
nr.
groen
geellrood
totaal
langzaam v e r k e e r langzaam v e r k e e r buurtweg buurtweg bushalte bushalte kernhoof dweg kernhoof dweg I n b i j l a g e 6 i s de v e r d e l i n g over de vervoerswijzen weergegeven. Vervolgens z i jn de verkregen r e s u l t a t e n p e r computer verwerkt. De ingevoerde v a r i a b e l e n ( z i e b i j l a g e 7) werden i n de e e r s t e p l a a t s r e c h t u i t g e d r a a i d , h i e r b i j werden p e r v a r i a b e l e de r e s u l t a t e n a l s p e r centage van h e t t o t a a l u i t g e z e t . Teneinde verbanden t e zoeken z i j n tevens een a a n t a l k r u i s t a b e l l e n gemaakt; i n een k r u i s t a b e l worden twee v a r i a b e l e n tegen e l k a a r u i t g e z e t .
5.2. R e s u l t a t e n groenf ase-observatie Het t o t a a l a a n t a l geobserveerde verkeersdeelnemers bedroeg 2.548. De v e r s c h i l l e n d e vervoerswi j zen worden a l s v o l g t ver tegenwoordigd. Tabel 5.2.1.
Aantal waarnemingen p e r v e r k e e r s s o o r t
verkeerssoort
aantal
voetgangers fietsers bromfietsers auto's vrachtauto's motorfietsen overig/onbekend
i n procenten 24 41 2 30 2 0 I
100
De twee oversteken met b u s h a l t e leverden h e t g r o o t s t e aandeel i n h e t langzaam verkeer. Het s n e l v e r k e e r werd voornamelijk b i j de twee s n e l verkeer-oversteken geobserveerd. Tabel 5.2.2. Aantal waarnemingen p e r l e e f t i j d s g r o e p l e e f t i jd
aantal
kind (0 - 8 j a a r ) jeugd (8 - 18 j a a r ) volwassen bejaard onbekend
224 5 36 1.683 100
i n procenten
5 2.548
],let u i t z o n d e r i n g van de beide snelverkeer-oversteken, waar nagenoeg a l l e e n volwassenen waargenomen werden, i s de v e r d e l i n g n a a r l e e f t i j d op a l l e oversteken v r i j w e l g e l i j k (11% k i n d e r e n , 25% jeugd, 59% volwassenen e n 5% bejaarden)
.
I n t e r r e s s a n t e v a r i a b e l e n met betrekking t o t h e t f u n c t i o n e r e n van de b e v e i l i g i n g en dan met name de beleving ervan t i j d e n s de groenfase z i jn: h e t we1 of n i e t u i t k i j k e n voor h e t oversteken; de manoeuvre b i j h e t oversteken.
-
-
Zoals grafiek 5.2.5. aantoont wordt het verschil in gedragsverandering bij oversteken 3 en 16 vooral door toedoen van (brom-)fietsers veroorzaakt. Figuur 5.2.5.
Percentage gedragsveranderingen per verkeerssoort op oversteek no. 3 en no. 16.
oversteek no. 3 oversteek no. 16
voetganger
fietser
bromfietser
motor
-
verkeerssoort
Daar de gedragsverandering voor het grootste deel uit het verminderen van snelheid bestaat blijkt dat het verschil toe te schrijven is aan de grotere snelheidsremende werking van oversteek no. 3. Een passende verklaring.hiervoor was in het tijdsbestek waarin dit rapport is opgesteld niet te vinden. Uit figuur 5.2.6. blijkt dat naarmate de leeftijd vordert het percentage gedragsverandering toeneemt. Figuur 5.2.6.
Percentage gedragsveranderingen per leeftijdsgroep.
kind
jeugd
volwassen
bejaard leeftijd
5.3.
...
Resultaten geellroodfase observaties
In dit hoofdstuk staat het gedrag van de verkeersdeelnemers tijdens.de geel/roodfase centraal. Als in het navolgende sprake is van door rood licht rijden dan betekent dit dat een verkeersdeelnemer ook da'adwerkelijk door het rode lichf. Indien een verkeersdeelnemer'door gee1 de kruising passeerde ,. is hij als overig genoteerd of hele-1 achterwege gelaten. De waarnemingen waren als volgt over de verschillende vervoerswijzen verdeeld. Tabel 5.3.1.
Aantal waarnemingen per verkeerssoort.
verkeerssoort
aantal
in procenten
,
>
voetganger fietser bromfietser auto vrachtauto overig
In het eerste opzicht lijkt dit een laag qantal waarnemingen,. men moet zich echter bedenken dat voor deze 135 waarnemingen ruim 30 uur geobserveerd is. Het zal dawook duidelijk zijn dat het observeren van de gee11 roodfase een zeer tijdr.ovende.enkostbare bezigheid is., . Op grond van deze 135 waarnemingen kunnen geen verschillen per.kruising aangegeven worden. De navolgende beschrijving van de resultaten ial zich dan ook beperken tot een algemeen overzicht van het gedrag op alle onderzochte kruisingen samen. De mate waarin door de verkeersdeelnemers gehoor wordt gegeven aan het rode signaal is een belangrijke factor met betrekking tot het functioneren vande beveiliging. Het negeren van het rode licht kan op twee manieren geschieden: - oversteken door rood v66r de passage van een bus; - oversteken door rood na de passage van een bus. Bij de 135 waarnemingen staken 10 verkeersdeelnemers v66r de bus langs tijdens de roodfase over. Nadat de bus de kruising verlaten had, staken 35 verkeersdeelnemers voor het einde van de roodfase over.
3)
In totaal begingen 45 van de 135 ,(= 3 3 verkeersdeelnemers een overtreding. Van deze 45 verkeersdeelnemers keken er 27 eerst ukt voordat door rood gereden werd. Hieruit blijkt dat ca. 20% van de verkeersdeelnemers weloverwogen een overtreding beging. Met andere woorden: men overtuigde zich er eerst van dat er overgestoken kon worden en vervolgens stak men over. Bij de opstelling van het observatieformulier is vrij veel aandacht besteed aan het registreren van eventuele conflicten tussen verkeersdeelnemers en busbaan-verkeer. Verwacht was dat bij een veelvuldig negeren van het rode.licht conflicten niet uitg&ioten zouden zijn. De volgende twee tabellen tonen echter aan dat deze vrees ongegrond .. .. was.
Tabel 5.3.2.
Actie van d e verkeersdeelnemers.
a c t i e oversteker
aantal
i n procenten
aantal
i n procenten
stoppen voor rood door rood, voor de bus langs door rood, a c h t e r d e b u s langs vermijdingsactie onbekend
Tabel 5.3.3:Actie
bus.
a c t i e bus reageren op b e v e i l i g i n g door rood vermijdingsactie onbekend
127 6
94 4
1 I
1 I
-
-
135
100
De beide t a b e l l e n geven aan d a t e r eenmaal een v e r m i j d i n g s a c t i e door een bus ondernomen moest worden. De s i t u a t i e waar h e r h i e r b i j om ging b e t r o f een kind d a t met een f i e t s op de busbaan was g e v a l l e n waarop d e bus van koers moest veranderen teneinde een a a n r i j d i n g t e vermijden. Conflicten a l s gevolg van h e t negeren van h e t rode l i c h t door een van beide p a r t i j e n kwamen d u s n i e t voor. I n de volgende twee g r a f i e k e n z u l l e n de overtredingen u i t g e s p l i t s t worden naar v e r k e e r s s o o r t en l e e f t i j d . Figuur 5.3.4.
Percentage overtredingen per v e r k e e r s s o o r t .
voetganger
fietser
bromfietser
auto
-
verkeerssoort
.
Figuur 5.3.5.
70 1
.
Percentage ~ i r e r & e d i n g e n . - ~ leer? f t i j d s g r o e p . . . . ,.
kind
j eugd
vo lwassen
-
l e e £t i j d
U i t f i g u u r 5.3.4. b l i j k t d a t door ongeveer de h e l f t van de langzaam verkeer-deelnemers een o v e r t r e d i n g wordt begaan, een kwart van h e t s n e l verkeer n e g e e r t eveneens h e t rode l i c h t . Figuur 5.3.5. g e e f t aan d a t de jeugd i n verhouding d e meeste overtredingen begaat.
5.4. 5.4.1.
Conclusies
....................
---- --- -------- --------
Ten aanzien van h e t gedrag t i j d e n s de groenfase
Gebleken i s d a t ca. 37% van de o v e r s t e k e r s u i t k i j k t voor h e t o v e r s t e ken. B i j h e t oversteken v e r a n d e r t c a . 18% van gedrag. Het v e r s c h i l i n gedragsverandering t u s s e n de beide s n e l v e r k e e r s k r u i s i n gen i s een gevolg van de lay-out van b e i d e oversteken w a a r b i j o v e r s t e e k no. 23 d u i d e l i j k een g r o t e r e s n e l h e i d s r e m e n d e werking h e e f t . Het g r o t e a a n t a l gedragsveranderingen op oversteek no. 16 is eveneens een gevolg van een v e r s c h i l i n snelheidsremmende werking. D i t b l i j k t u i t h e t f e i t d a t de. gedragsverandering b i j oversteek no. 16 voor h e t g r o o t s t e d e e l door ( b r o w ) £ i e t s e r s begaan worden. B i j een v e r s c h i l i n s u b j e c t i e v e v e i l i g h e i d zou d i t ook i n h e t gedrag van de voetgangers op b e i d e oversteken moeten doorwerken. Voor een s t e r k s u b j e c t i e f onveiligheidsgevoel z i j n geen d i r e c t e aanwijzingen. De indruk b e s t a a t d a t d e gedragsverandering en h e t a a n t a l u i t k i j k e r s ' e e n gevolg z i j n van een verhoogd a t t e n t i e n i v e a u . A l s e r een s t e r k s u b j e c t i e f onveiligheidsgevoel aanwezig zou z i j n , dan zou h e t a a n t a l gedragsveranderingen i n t o t a a l hoger moeten l i g g e n . Een b e h o o r l i j k a a n t a l p l o t s e l i n g e motorische r e a c t i e s hadden dan d a t beeld moeten bevestigen. I n h e t algemeen kan worden geconcludeerd d a t s n e l h e i d s r e m e n d e middelen we1 d e g e l i j k e f f e c t hebben. Dat kinderen e n jeugd roekelozer z i j n d i n volwassenen wordt aangetoond door f i g u u r 5.2.6.
5.4.2. Ten aanzien van het gedrag bii---de geellroodfase .................... ---- -------------Opvallend is de slechte rood-licht discipline. Aangezien geen enkele overtreding tot een conflict leidde, kan worden gesteld dat de overtreder voor zijn foute gedrag als het ware beloond wordt. Doordat hij volgens eigen inzicht zinloos moet wachten, begaat hij een overtreding waardoor hij minder oponthoud heeft en vlugger op kan schieten. Dat met name langzaam verkeer-deelnemers een broertje dood aan onnodig wachten hebben blijkt uit tabel 5.3.4. Wil de beveiliging ook op de lange duur aan zijn functie voldoen, het voorkomen van conflicten, dan zal het onnodig wachten zoveel mogelijk bekort moeten worden. De indruk bestaat dat de beveiliging momenteel als een soort waarschuwingssignaal werkt; met andere woorden als het licht op rood staat weet de verkeersdeelnemer dat hij extra moet opletten.
BIJLAGE 2
I
I
I
I
I
I 'I'
5 i
.!
2i
8b ,'
81 ,,
r
% :
a.
U
-
I
a I
-i
,
I
--
!
I
-g-------,
I
--I
,
Z!
--
.
,
I
,-
~~.
I
F-Tx ' .fYy '
.", \
.
\
..v\.,y.
i;
,
..,.,A i
Bijlage 3 K r i t e r i a motorische r e a c t i e s Schaalwaarde ------------3 ( p l o t s e l i n g e
-------
Kenmrk reactie)
- kortdurende (< 1 sec.) s t i l s t a n d (schok) meestal gepaard gaand met: - veranderde lichaamshouding met daaropvolgend: - t o t a l e s t i l s t a n d , of - v e r s n e l d e beweging ( s n e l l e r dan de beweging
a. voetganger
d i e vooraf g i n g aan de r e a c t i e )
-
b. f i e t s e r
c. brommer, motor
d. (vracht-)auto,
bus
kortdurende ( < 1 sec.) zwenking van h e t s t u u r meestal gepaard gaand met: veranderde lichaamshouding verkramping v a n h e t lichaam opveren van h e t lichaam b i j terugtraprem.
- kortdurende ( < I sec.) zwenking van h e t stuur - naar voren h e l l e n van h e t frame - naar voren s c h i e t e n van h e t lichaam - d u i d e l i j k waarneembaar n a a r voren h e l l e n van de c a r r o s s e r i e b i j h e t r e m e n
- d u i d e l i j k waarneembaar z i j w a a r t s h e l l e n van de c a r r o s s e r i e b i j een uitwijkmanoeuvre
-2 . rael al ec tri ee a icnt i el isg gdei ne -1 ( n i e t
t u s s e n een p l o t s e l i n g e e n een n i e t p l o t s e l i n g e
plotselinge reactie)
- richtingsverandering
a . voetganger
-
b. f i e t s e r
u i t w i j k e n met g e l i j k b l i j v e n d e s n e l h e i d geen lichaamsverandering ophouden met trappen om t o t s t i l s t a n d t e komen
- u i t w i j k e n met g e l i j k b l i j v e n d e s n e l h e i d
c. brommer, motor
d. (vracht-)auto,
met g e l i j k b l i j v e n d e snelheid geen onregelmatige bewegingen van h e t lichaam eventueel inhouden t o t s t i l s t a n d
bus
-
geen v e r p l a a t s i n g van h e t lichaam b i j h e t remnen a n t i c i p e r e n d remmen zonder de g e r i n g s t e naar voren h e l l i n g van h e t frame
-
uitwijken m e t gelijkblijvende snelheid zonder de g e r i n g s t e z i j w a a r t s e h e l l i n g van de c a r r o s s e r i e a n t i c i p e r e n d remmen zonder de g e r i n g s t e naar voren h e l l i n g van de c a r r o s s e r i e
reactie, 1 t / m 3 -0 geen z e t t e n van h e t gedrag
geven een gedragsverandering aan b i j h e t voortd a t e e r d e r nerd uitgevoerd zonder e n i g e onderbreking of a f w i j k i n g i s e r sprake van: geen r e a c t i e
'
Bijlage 4e Concept formulier I
Gedragsobservatie busbaan-beveiliging
. .
I. Plsata
3. Tijd
..........
12. Type situatie:
-
alleen een oversteker
I . de oversteker gaar door
2. de overrteker verminder snel-
.. ..
heid en komt eventueel tot 1 . naar het centrum toe
4. Richting
stilstend
2. van het centrm af 5 . Weer
3 . koersverandering van de over-
steker
1 ; zonnig
- ontrmecing rvasen over-
2. bewolkt 3. neerslag 6. Verkeerssaort
I.
vaetganger
steker en buqbaan-
4. de oversteker stopt voor het rode lieht
verkeer
5. de oversteker atopt niet voor her rode lieht
2. fietser
6. aversteker veranderc van kaers
3. bromer 4. personenauco 5. vraehtauro 6 . besrelauro 7. motor 8. overig
om busbaan-verkeer te antvijken 7. oversteker vermindert snelheid t.g.v. busbaanrverkeer 8. het busbasn-verkeer gaat gevoon door 9. het busbaan-verkeer vemindertl
7. Evenruele groep op
I . alleen
verhoogt de snelheid i.v.m.
moment van over-
2. kleine groep (2-4)
steken
3. grore groep (5 of meer)
8. Leeftijd
1 1 . busbaan-verkeer sropt i.v.m.
1:
4
12. busbaan-verkeer vermindert snel-
10
heid en kamt eventueel tot stil-
3.
4.
0 -
11 16 5
stand t.~.". het dwarsverkeer
20
13. busbaan-verkeer verandert van
1
6. bejaard I. vrowelijk
2. manlijk I . links
oversreken; hoofd-
2. reehts
beweging naar
3. links en rechts
4. verkeerslicht 5. geen hwfdbeweging 11. Ontmecing van aver-
steke? met:
I . bus
- "legaal"
2. werkverkeer
vetkeer
- "illegaal" busbaanverkeer
de
stand van het sein
15
5. volwassenen
busbaan-
10. busbaen-verkeer rijdt door rood
4. volwassene(n) met kind of.groep kinderen
2.
l o . Uitkijken voor bet
de
stand van hec sein
koers t.g.v. her dvarsverkeer 13. Motorische reacrie over-
sreker
14. Motorische reactie buabaan-verkeer
6. bromer
7 . auto
8. overig
9. geen ontmoeting met busbaanverkeer
I
2
0
I
2
15. O~erstekersteekr over
voordat lichr weer groen
I . ja
is
2. neen
16. Haofdbeweging na het ver-
I . links
trek van her busbaan-
2. rechrs
verkeer
3. links en rechte 4. verkeerslicht
(vow
her aver-
sceken)
5 . geen
17. Wekte de passage van bus-
baan-verkeer agressie op 18. Bijranderheden
I . ja
2 . neen
3
plotseling
geen
3. politie 4. voetganger 5. fietser
0 gee"
3
plotseling
a
4 b f ormulier I..
BIJLACE
Bijlage 4c Gedragsobservatie busbaan-beveiliging Almere-Haven 1. Plaats 2 . Datum
3. Tijd
-
Formulier I1 volgnumer
.. (oversteeknummer) ..-..-I981 ..-.. uur
4. Richting
1. naar het centrum toe 2 . van het centrum af
5. Verkeerssoort
1. voetganger 2 . fietser
3. brommer personenauto vrachtauto motor overig
4. 5. 6. 7. 6. Globale leeftijd
1. kind (tot 8 jaar)
2 . jeugd (8 - 18 jaar)
3. volwassen 4. bejaard
7. Hoofdbeweging
1 . ja
2 . neen
8. Oversteker heeft ontmoeting met 1 . bus 2 . politie 3 . werkverkeer 4. voetganger 5. fietser 6. illegaal snelverkeer 7. overig 9. Type situatie
5. oversteker stopt voor geellrood 6. oversteker stopt niet voor rood 7. koersverandering om botsing te vermi jden 8. rermnen/stoppen om botsing te vermijden 9. reactie op beveiliging 10. koersverandering om botsing te vermijden 1 1 . remmen/stoppen om botsing te vermijden 12. busbaan-verkeer stoptnietvoor rood 13. overig
10. Reactie oversteker
1. geen 2 . niet plotseling 3. plotseling
1 1 . Reactie busbaan-verkeer
I . geen 2 . niet plotseling 3. plotseling
12. Oversteken voordat licht weer
groen is 13. Hoofdbeweging voor oversteken (na passage busbaan-verkeer) 14. Bijzonderheden
I. ja 2 . neen 1.
ja
2 . neen
,
,
BIJLACE
BUURTSTRAAT
R e s u l t a t e n van h e t o n d e r z o e k n a z r kist a n n t . i l o v e r r t c k e r s - ~,. t , i j : i e n s 5 o , < r o e n f i s e e n t i < !.e!?ci e .y:el,'ro~~?f'nse a m ,..-i !cwn,.ien o p bxsbzar. o v e r s t e e k n r . Zlatm van h e t ~ n i i e r z o c k : irichtirl;?
* -r
.I
te .il;ncre-:.-:iie?n.
14-.4-t81
1 ic n a ? r hot c e r t n ; : n 19.:
c h ~ i n z2 i . s viir. b e t c.2nt:w.G
af
. (langzaam verkeer)
5
r
BUURTSTRAAT
H e s u l t a t e n van h s t o n d e r z o e k n x n r i ~ e ta n n t ? l o v e r s t e k e r s ,
2 i e t i jniens i e c r 2 e n f C i s s e n t i : ' . ! e c r
ki.:s..:en o p Susbaan o:.rerster:;c n r .
3.
3at:m var. h e t . m d e r ? q e k :
1 4 - 4 -
n richtin*: 1 i
cectr-~i:, t o "
n r chtin$
2
n
i- v n n h e t c e n t r c r , a f
> e :-cel,ro>dffase ~ z n -
t e .?ltncrs-:'aven.
. (snelverkeer)
BIJLACE
5
.
16.30-17.00
totaal
I
I
I
R e s u i t a t e n van h e t o n d e r z o e k n a a r h e t a a n t a l o v e r s t e k e r s
kwa.,:en o p 3usbaan o v e r s l e e k n r . Datiun van h e t onderzacic:
I?.-$.-).
.? t e
. .
81
z r i c h t i n g 1 i s n a z r h c t centrum t n n i
r c h t i n g 2 i s vzn h e t cer.trum a f
,!?mere-!!awn. ( langzaarn v e r k e e r )
I
17.00-17.30
totaal
R e s u l t a t e n van h e t oncierzoek n x a r h e t a a n t . i i o v e r n t a k e r a
.: ;
t i j : i e n s d e g r o e n f a s s e n t t i i , ! e n z d e .-:el/roodfase
:cva..!en o;, bilsbaan o v e r s t e e k nr. 'Jatilm v m h e t o n J e r z o e k :
2.
-
t e .:lrrere-:'riven. 1
r r i c h t i n , ? 1 i s n:iir h e t c e n t r u m t ? ? x r c l i t i n g i ic vnn h e t z s n t r u m af
xn-
(langzaam v e r k e e r )
BIJLACE
5
LANCZAAM W E E R ROUTE EN BUSHALTE
R e s u l t a t e n van h e t onderzoek n a a r h e t aant-11 o v e r s t e k e r s . ul~ -. . i e n ds c r o e n f i ~ s een t i j ! i e c c , t i e :eel/roodfase
2
.. .cY:a..ien on bushaan o v e r s t eek n r .
1
D a t . m van h e t m d e r c c e k r I
.>
2.-9.-'.8?
rich tin^ 7 i s n a a r h e t centrum t o e
r r ~ : h t i n i : 2 i z van h e t centrum af
t e .;?mere-l?r;ven.
.
ian-
BIJLACE
-
BUURaSTRAAT n r . 4
R e s u l t a t e n van he:
L' Ct i j c i e n s
,'
o n d e r z o e k ncaar h e t annts? o v e r a t e k e r s
i e g r o e n f a s e e n t i , i f i e r s j e ,:cel/'roodfase
:c>?:a,,~eno p Susbsar. c v e r s t e e k n r . T1at:un ,.,an h e t ondezzoek: i
r r::htin$
-4 t e !inere-?'zven.
10-.4-'81
t 1 i s niu-r l l c t centr-dm
2 i:.
cj
&,:,:
v$in h e t c e n t r u n af
. (snelverkeer)
nan-
BIJLACE
BUUFtTSTRAAT nr. 4
18.00-18.39
totaal
R e s u l t a t e n van h e t onderzoek n a a r het a a n t a l o v e r s t e k e r s Cie t i j d e n s d e g r o e n f a s e en t i j d e n s de ? e e l / r o o d f a s e aankwa,,~anop busbaan o v e r s t e e k n r . Datum van h e t onderzoek:
.I&&.-' BJ
r i c h t i n g 1 i s n a a r het centrwn t o e i
r y c h t i n g 2 i s van h e t centrum a f
t e .Ilmere-!!aven.
.
(langzaam v e r k e e r )
5
R e s u l t a t e n van h e t o n d e r z o e k n a n r h e t annt-11 o v e r s t e k e r s :ie
t i j : i e n s ic g r o e n f a s e en ti.lp!e:c- 2e y e e i / r ~ o d f e s e i z n -
kk:s.,ien o p busbaan o - r e r s t e e k nr.
T~at~m van h e t . ~ n l e r z o e l : :
.I4 t e .!Ineye-I'.zven.
14-.4-'81
.
BIJLACE
5
totaal
R e s u l t a t e n van h e t onderzoek n x a r h e t a n n t n l o v e r s t e k e r s d i e t i j i i e n r ; de , < r o e n f a ~ een t i , i , ~ a ~ 3es ;--oel/roodfase sen-
kv:a.,~er.c p busbaan o v e n t e e k nr. J.6
D a t u m van h c t onderzoek:
t e .!lnere-l'rlven.
9.-a.-1B3
z r i c h t i n g 1 i s n a - r h c t centr-an toe?
s r:.chting
2
i: vsn h e t centr-urn af
.
BIJLAGE
5
LANGZAAM VEWEER ROUTE EN BUSHALTE
totaal
R e s u l t a t e n van h e t on3erzoek n a n r h e t a a n t . 1 1 o v e r s t e k e r s .. C i ? t i j : i e n s i c :rr'2enfase en ti.i!J.en.s J e .-sei/ro2?,:^asf 22nkv:a;,:en op Sushazn o v e r s t e e k n r . 9at.m van h s t m d e r z ~ e k :
23
15-.4-*81
r r i c h t i n ; ? 1 i s n a . ? r h c t centrum t o e i
r::iting
i i-: vh~n h e t c e n t r u n af
t e .!lr'.ere-:';.\.en.
.
BIJLACE
VERDELINC OVER DE VF,RSCHILL!mDE
(IN PROCENTEN)
6
V?SRVOERSWIJZEN PZR TYPE OVERSTEEK
LIJST VAN VARIABELEN nr.
omschrijving
fase van de observatie oversteeknumrner maand dag tijd richting verkeerssoort oversteker leeftijd oversteker hoofdbeweging bij nadering verkeerssoort busbaan (roodfase) akt ie oversteker (groenfase) we1 of niet stoppen (roodfase) vermi jdingsaktie oversteker (roodfase) &tie
bus (roodfase)
vermijdingsaktie bus (roodfase) motorische reaktie oversteker motorische reaktie bus (roodfase) oversteken door rood na passage bus
(roodfase)
hoofdbewewging voor vertrek oversteker (roodfase)
Bijlage 8
,I. '
~ i j s tvan geraadpleegde literatuur
- Almere R.IJ.P.,
1985, aanzet tot een ontwikkelingsstrategie 1970-1985-2000; Lelystad.
- Structuurplan Almere-Haven; R.I.J.P.,
Lelystad.
- Verkeersproject
Almere;
Hakkesteegt.
- Met V.A.
het oog op hun veiligheid; Gcttinger, N.I.P.G., Leiden.
