blad. September 2008
N i e u w s b r i e f
v a n
d e
v z w
K e m p e n s
16
L a n d s c h a p
Het is groei wat de klok slaat Een woord vooraf
De voorjaars- en zomermaanden zijn traditioneel drukke maanden. Beheerwerken zoals maaien en snoeien moeten of kunnen dan het best worden uitgevoerd. Natuurlijk vraagt het in stand houden van onze domeinen constant om onderhoud. Dit jaar is het extra druk; we merken eens te meer in welke mate ons areaal de voorbije periode gegroeid is. En dat blijft toenemen. In totaal hebben wij nu 560 ha in eigendom. Intussen groeit niet alleen het areaal, maar ook het ledental van onze vereniging gestaag door. Met de aansluiting van de gemeente Duffel, hebben we nu maar liefst een dekking van 75% bereikt in de provincie Antwerpen. Om het toenemend aantal dossiers te kunnen behandelen, hebben we ook onze staf uitgebreid. Sinds begin april zijn er twee nieuwe medewerkers in vaste dienst. Sofie Rousseau zal zich bezighouden met de administratie en het financieel beheer, terwijl Karolien Horckmans zich vooral zal inzetten op het gebied van het beheer en de opvolging van de domeinen. We groeien dus op alle fronten. Zo krijgt het Kempens Landschap wat het verdient: volop waardering en een doelgerichte bescherming. Kortom: een rooskleurige toekomst!
2
Nieuws over onze domeinen: van nieuwe aankopen tot nieuwe inspanningen op het gebied van recreatie en feestelijke activiteiten.
4
Het werkingsgebied van vzw Kempens Landschap maakt deel uit van een veel groter landschappelijk geheel: Vlaanderen. En overal in het Vlaamse land zijn verenigingen actief om het patrimonium te bewaren.
8
Steengoed! 40 verrassende erfgoedwandelingen in Vlaanderen waarvan er, als vanzelfsprekend, een aantal in en door onze domeinen loopt.
Gegarandeerd Kempens Landschap
Dit zijn de eigendommen van de vzw Kempens Landschap, aangekocht in het belang van het behoud van ons erfgoed, aangekocht voor u en de generaties na ons. Er is beslist een interessant domein bij u in de buurt te vinden. Ga er eens kijken! Open Monumentendag Op zondag 14 september e.k. is het weer Open Monumentendag. Deze 20e editie staat, heel toepasselijk, in het teken van de 20e eeuw. Ter Speelbergen zal die dag als toneel dienen voor een voorstelling van ‘HETPALEIS’. Dit Antwerpse theaterhuis zal dan de personage van Dr. Jozef Weyns tot leven brengen. Van kamer tot kamer zal hij dwalen door het prachtig gerestaureerde landhuis en vertelt hij over de bewoners van weleer.
18 4
31
29 1 27 16 8 19 3 28 30 31 20 6 7 11 23 5 15 25 12 9 10 22 2 14 13 17 24 26 21 Wilt u meer informatie over onze domeinen? Ga dan naar www.kempenslandschap.be en klik op het domein van uw keuze.
Maand van het Platteland In dit kader organiseert de vzw Kempens Landschap op zondag 28 september e.k. een ‘herbeleving’ van de zo succesvolle openingsdag van Ter Speelbergen. Onder het motto ‘Smaakvol genieten’ kan iedereen deelnemen aan een waaier van activiteiten, zoals volksdansen, volksspelen, tochten per kar, brood bakken in een traditioneel bakhuis, streekbieren en streekwijnen proeven en nog veel meer. Wie van al deze activiteiten honger heeft gekregen, kan aanschuiven bij de barbecue.
nieuwsbrief september 2008 2
De vzw Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord. De hoofddoelstellingen van de landschapsvereniging zijn: de verwerving, de bescherming, de valorisatie en het gebeurlijk herstel van leefmilieu, landschap, natuuren cultuurpatrimonium in de provincie Antwerpen en in het bijzonder de instandhouding, het beheer, de ontsluiting en publieksgerichte openstelling van open monumenten in haar bezit. Momenteel heeft de vzw Kempens Landschap meer dan 560 ha in eigendom.
Richting Nederland Recent heeft de vzw Kempens Landschap een prachtig parkbos in Ravels (Poppel) veiliggesteld, in samenwerking met de gemeente Ravels. Deze aankoop betekent de eerste in deze gemeente en mag gezien worden als de start van een nieuw projectgebied in dit deel van de Kempen. Het domein grenst aan de gemeentebossen van Ravels, die beheerd worden door het Agentschap voor Natuur en Bos. Het is voornamelijk begroeid met inheemse boomsoorten en maakt deel uit van een veel ruimer landschappelijk geheel. Het domein kent al een goede ontsluiting. Zo maakt het bijvoorbeeld deel uit van het fietsroutenetwerk en binnenkort passeert ook het wandelnetwerk hier.
Prinsheerlijk fietsen in de Merode Eerder al berichtten wij over het pas gerealiseerde wandelnetwerk in het domein de Merode. Door het enorme succes moest de bijbehorende wandelkaart zelfs herdrukt worden. In navolging van dit initiatief werden onlangs drie fietsroutes uitgestippeld. Zo kan ook de fietsende recreant de Merode op een fijne en ontspannen manier leren kennen. Deze routes - de Kempenroute (17,2 of 23,3 km), de Averbode Bos & Heideroute (14,6 km) en de Demerbroekroute (16,1 of 22,1 km) - staan beschreven in drie aparte fietsboekjes. Elk van deze boekjes geeft een uitgebreide wegbeschrijving en veel informatie over de natuur- en cultuurhistorische aspecten van het gebied. De fietsboekjes zijn gratis verkrijgbaar in Afspanning Den Eik in Laakdal, één van de startplaatsen van de routes. Fotocursus ‘Merode’ In het vorige nummer kondigden we al de fotocursus aan die natuurfotograaf James van Leuven in samenwerking met vzw Kempens Landschap heeft opgezet. Deze vindt plaats op vrijdag 10 oktober e.k. vanaf 9.30 uur in Den Eik. Aandacht zal worden besteed aan cameratechniek, gebruik in het veld en het verwerken van digitale beelden. Prijs inclusief lunch € 75,per persoon. Voor meer info: www.kempenslandschap.be onder de rubriek 'nieuws'.
Brabant in de Ban van Buiten In het Natuurmuseum Brabant (Tilburg, Nederland) loopt nog steeds de tentoonstelling ‘Brabant in de Ban van Buiten’. Deze tentoonstelling is opgezet in samenwerking met het 75-jarige Brabants Landschap en onze vereniging. Brabant wordt vanuit verschillende perspectieven belicht en gaat ook de landsgrens over. Wij verloten 10 x 4 vrijkaartjes onder degenen die het antwoord weten op de volgende vraag: hoeveel gemeenten zijn lid van de vzw Kempens Landschap? Stuur uw antwoord, naam en adres naar
[email protected] en misschien bent ook u één van gelukkige winnaars. 3 nieuwsbrief september 2008
Domein in de kijker – ‘Molsbroek’ Kijken bij de buren In vorige nieuwsbrieven lieten we u al kennismaken met Stichting Brabants Landschap uit Nederland, een vereniging met een gelijkaardig profiel als het onze. We hoeven echter niet altijd de grens over om gelijk gestemde zielen te vinden. In de streek van de Durme, Moervaart en Schelde is bijvoorbeeld de vzw Durme actief. Deze regionale natuurvereniging beheert ruim 360 ha natuur (verdeeld over twaalf natuurreservaten) en de bezoekerscentra Molsbroek in Lokeren en Donkmeer in Berlare. natuur- en landschapswaarden zoveel mogelijk te behouden en verder te ontwikkelen. Het reservaatbeheer kon starten vanuit een goede uitgangspositie: een gevarieerde biotoop met droge rivierduinen, grillig geweven tussen de aangeslibde vochtige gronden. Eeuwenlang kleinschalig gebruik door de landbouw had al de basis gelegd voor de aanwezige natuurrijkdom. De landbouwers verlieten het Molsbroek ruim voordat de moderne landbouwmethoden hun intrede deden. Schaalvergroting, verdroging, vermesting en intensief gebruik van chemische sproeimiddelen zijn dit reservaat dus altijd bespaard gebleven.
In het 'Molsbroek' is het allemaal begonnen, eind zestiger jaren. Tot dan werd het beheerd als landbouwgebied, met vooral vochtige hooilanden (“meersen”). Midden jaren zestig werd het gebied onteigend en ingericht als gecontroleerd overstromingsgebied van de Durme (“potpolder”). Daarbij werd de watertafel opgetrokken tot moerasniveau. Om het concrete beheer en toezicht van het moerasgebied te verzekeren, werd een volmacht verleend aan vzw Durme. Deze regionale vereniging voor natuur- en milieubeheer was opgericht om van onder andere het Molsbroek een volwaardig natuurreservaat te maken. Op basis van de kennis van het landschap en de inventarisatie van dieren en planten, stelde de vzw Durme in 1971 een eerste beheerplan op. Het had als doel de gevarieerde
nieuwsbrief september 2008
4
Hoge belevingswaarde Het Molsbroek kent een uitstekende waterkwaliteit en zeer gevarieerde biotopen. Vanaf de hoger gelegen, vrij toegankelijke wandeldijk is het volledige natuurgebied goed te overzien: een uitgestrekte moerasvlakte, elzenbroeken, rivierduinen, rietvelden en vochtige graslanden. De wandeldijk is verhard en daardoor gemakkelijk
toegankelijk voor wandelaars met normaal schoeisel en voor fietsers. Zelfs rolstoelgebruikers kunnen hier volop genieten van de gevarieerde omgeving. Altijd iets te zien De laatste tien jaar zijn hier liefst 284 plantensoorten genoteerd, waaronder de zeldzame borstelbies, moerasbeemdgras en kruipend moerasscherm. Vogels zijn ongetwijfeld de meest populaire en best bestudeerde dieren in het Molsbroek. Sinds 1962 werden 213 verschillende soorten genoteerd, waarvan er 86 soorten ooit ten minste één keer hebben gebroed. Uitschieters zijn de geoorde fuut, zomertaling, waterral, porseleinhoen, zwartkopmeeuw, sprinkhaanzanger en blauwborst. Minder bekend maar minstens zo boeiend zijn de ongewervelde dieren. Jaarlijks maken tientallen schoolklassen vol bewondering en verwondering (gebruik makend van de potjesloep en de stereoloep) kennis met de talrijke insecten, slakken en andere kleine dieren in het water. In het Molsbroek leven 44 soorten spinnen. Zelfs is er één gevonden waarvan het voorkomen slechts op tien vindplaatsen in vier landen bekend is. Ook werd een nog nooit eerder beschreven soort langpootvlieg aangetroffen. Een andere zeldzame vondst was de kleine spinnende watertor, die overal in Europa sterk in aantallen afneemt. Er werden 295 soorten nachtvlinders en 25 soorten dagvlinders genoteerd. In het Molsbroek leven talrijke soorten vis, zoals paling, zeelt, verschillende soorten voorn, brasem en snoek. Met zijn tientallen hectaren ondiep water is het reservaat niet alleen ideaal voor vissen, maar ook voor amfibieën. Zo krijgen elk jaar de padden speciale aandacht tijdens hun trek van het droger gelegen overwinteringsgebied naar hun paaiplaatsen.
Naar buiten! Wie zelf eens wil gaan kijken in het Molsbroek, vindt alle informatie over de openingstijden van het bezoekerscentrum, de natuurwandelingen, het cursusaanbod, een overzicht van tentoonstellingen etc. op www.vzwdurme.be
5 nieuwsbrief september 2008
Beheerwerken op onze domeinen Om er nog lang van te kunnen genieten Zaaien leidt tot maaien. Niet alleen wat de mens zaait, ook wat op natuurlijke wijze zoal zijn weg vindt. Maaien beteugelt aan de ene kant een al te ongebreidelde groei. Aan de andere kant zorgt het juist voor een nieuwe, sterke aanwas. Hetzelfde geldt voor snoeien. In de voorbije maanden werd er op al onze domeinen veel gemaaid en gesnoeid, zoals in het Amocobos en het Speelbergenbos. Op Roosendael vond vooral veiligheidssnoei plaats. Maar ook stonden die maanden in het teken van andere beheerswerkzaamheden. Zo werd het rieten dak van Ter Speelbergen onder handen genomen en werden infoborden geplaatst aan de speelzone in Geel-Bel. Allemaal met het doel om niet alleen deze nazomer, maar nog veel en veel langer te kunnen genieten van ons mooiste landschap. Bel - Geel
Ter Speelbergen - Putte/Heist o/d Berg
Roosendael - St.-Kat.-Waver
Amocobos - Geel
Roosendael - St.-Kat.-Waver
nieuwsbrief september 2008 6
Geïnspireerd door het land
Guy Salens is al vanaf de eerste nieuwsbrief betrokken bij de communicatie rond de vzw Kempens Landschap. Hij is geboren en getogen in het Antwerpse buiten. Datzelfde landschap inspireert hem elke dag opnieuw.
Salens Communicatie bestaat nu bijna twintig jaar. Net zoals zijn tuin constant evolueert, is zijn werk voortdurend in beweging. “Mijn werk kenmerkt zich steeds meer door een strakke, misschien zelfs wat sobere stijl. Een groot deel van onze opdrachtgevers bestaat uit aanbieders van zakelijke producten of diensten. Dan moet je helder communiceren, eenduidig en volgens een vast stramien. Dat betekent overigens niet dat er geen ruimte voor emotie zou zijn. Integendeel. Wanneer je die op de juiste manier een plaats geeft, blijf je zuiver bezig. Er wordt tegenwoordig veel te veel met de nodige claims gesmeten. Ik doe daar niet aan mee. Het is juist de kunst, de uitdaging om een organisatie, product of dienst zo mooi voor te stellen als het is. Intrinsiek bezien. Mooier is niet nodig en nog onverstandig ook. Wie meer belooft dan hij waar kan maken, loopt vroeg of laat tegen de lamp.” Guy Salens Grafisch ontwerper/grafisch kunstenaar
“Ik zie het groen om mij heen graag als werkkamer”, begint Guy. “In de tuin om ons gecombineerd kantoor-woonhuis heb ik zelfs verschillende werkkamers. Een boerentuin met boomgaard, een kruiden- annex groentetuin, een tuin met wilde veldbloemen. Her en der hebben we terrassen aangelegd met zithoekjes en doorzichten naar het landelijk gebied. Het is maar net waar de zon staat of waar de wind vandaan komt, waar ik ga zitten. Ook de seizoenen, merk ik, hebben een grote invloed op de keuze die ik maak. Maar waar het ook is, overal heb ik het gevoel van écht buiten te zijn. Dat geeft me de rust om afstand te nemen van de materie, eerste ingevingen te kunnen laten bezinken en m’n gedachten te kunnen ordenen. Vooral in de conceptuele fase is dat een ‘must’. Voor mij althans.”
Als enige Belg werd Guy Salens geselecteerd voor de tentoonstelling ‘Art Meets Print’. Deze expositie werd georganiseerd ter gelegenheid van de Drupa 2008 (de grootste grafische vakbeurs ter wereld) in Düsseldorf. In de ‘Drupacube’ werden de honderd beste prints ter wereld voorgesteld, waaronder de ‘skate-art’ van Guy. Zijn volgende project? Guy: “Het landschap. Geen bloempjes of vogeltjes, maar structuren. Diep in de materie duiken, misschien nog wel dieper dan ik met ‘skate-art’ al deed. Onderliggende structuren en texturen ontdekken, reliëfs en nuances.” Meer informatie: www.guysalens.be
7 nieuwsbrief september 2008
40 verrassende erfgoedwandelingen door Vlaanderen Steengoed! Deze wandelgids biedt een heel praktische handleiding bij een ontdekkingstocht door Vlaanderen. Hij wijst de weg langs honderden monumenten in de vijf Vlaamse provincies, van de bekende toeristische toppers tot tal van kleinere, onbekendere ontdekkingen. De formule staat daarmee garant voor fascinerende, belevingsvolle daguitstappen. Een speciale aanrader is de wandeling in Herentals, die gedeeltelijk door de Hellekens loopt. Dit domein maakt deel uit van een natuurintegratieproject dat werd opgezet om groene zones binnen de stadskern op te waarderen en de recreatieve waarde ervan te vergroten. De Hellekens, ook wel ‘de oase in de stad’ genoemd, is daar een onderdeel van. Het ligt tussen drie toeristische trekpleisters in: het Begijnhof, de Nete en Kasteel Le Paige en grenst aan de belangrijkste toegangspoort tot het achterliggende gebied. Dat beslaat een gedeelte van de vallei van de Kleine Nete en strekt zich uit tot vlakbij de stadsring.
Word dan donateur… Neemt uw organisatie graag de verantwoordelijkheid op voor een natuurlijke leefomgeving in onze Kempen? Neem dan contact met ons op. In een korte presentatie geven we u graag meer informatie over de activiteiten van het Kempens Landschap en van de mogelijkheden om hieraan bij te dragen. ... of beschermer… Ook kunt u bijdragen als beschermer van het Kempens landschap. Neem dan een abonnement op ‘blad’, de drie maal per jaar verschijnende nieuwsbrief van onze vzw. Dat kost u slechts 7 euro per jaar.
Tijdens de erfgoedwandeling in Westerlo zijn volop kastelen te bewonderen: het oude kasteel van de Merode en het nieuwe, het huidige gemeentehuis met als achtergronddecor de groene Beeltjens en Kwarekken. Een prachtig contrast met de gebouwen! En zo zijn er nog 38 wandelingen die absoluut de moeite waard zijn. Wie nu lid wordt van Erfgoed Vlaanderen, krijgt de wandelgids t.w.v. € 15,95 gratis thuisbezorgd. Meer informatie: www.erfgoed-vlaanderen.be
Deze bedrijven en organisaties ondersteunen onze activiteiten: Studiecentrum voor Kernernergie - Mol Vito - Mol Sibelco/NZM nv - Dessel BP Chembel - Geel NV Luyckx - Brecht IVEKA - Turnhout Belgoprocess - Dessel Umicore - Olen AGC Flat Glass Europe - Mol
nieuwsbrief september 2008 8
Voelt u zich verantwoordelijk voor een natuurlijke leefomgeving in onze Kempen?
KPMG Fiduciaire - Brussel Nike - Laakdal Anitya Foundation - Waalwijk (NL) Vanhout nv - Geel Dexia - Brussel Pidpa - Antwerpen Erfgoed & Visie - Oostmalle Beaumont & Cie bvba - Schoten
... of ... Maak een fiscaal aftrekbare bijdrage over aan de vzw Kempens Landschap op rekeningnummer 745-0143713-28. Voor giften op dit rekeningnummer ontvangt u - vanaf €30,- per kalenderjaar - een fiscaal attest. Een gift is onvoorwaardelijk en mag onder geen beding aan een tegenprestatie gekoppeld worden.
Abonnementen België/buitenland € 7,- per jaar. Abonnementen gaan automatisch in na ontvangst van uw overschrijving op rek.nr. 068-2250705-41 t.n.v. vzw Kempens Landschap te Putte. U ontvangt dan drie nummers De nieuwsbrief van de vzw Kempens Landschap verschijnt drie maal per jaar. Verantwoordelijke uitgever vzw Kempens Landschap Peredreef 5 2580 Beerzel-Putte tel: 015/22.82.30 fax: 015/22.82.31 www.kempenslandschap.be
