Biologisch brood
Biologische ham
Biologische kaas
Biologische tomaat
Biologische krulsla
Biologische ui Biologische mayonaise
Biologische ketchup
Dit is het Europees biologische keurmerk. Biologische producten herken je aan dit keurmerk. Ontdek alles over biologisch in dit magazine. Van mooie verhalen tot leuke activiteiten. Veel leesplezier.
/ontdekbio Campagne gefinancierd met steun van de Europese Unie
ontdekbio
P3
Ontdek biologisch!
Biologisch aardappelteler Carel Bouma Wat voor bedrijf heb je? “Samen met mijn vrouw Angela heb ik een biologisch akkerbouwbedrijf in Biddinghuizen. We telen biologische groenten en aardappelen op 72 hectare land.”
Wie van lekker natuurlijk biologisch eten houdt, kan van 17 t/m 26 september zijn hart ophalen. Tien dagen lang is het volop biologisch ontdekken in de biologische speciaalzaak, in de supermarkt, in restaurants en bij de bioboer. ‘Ontdek bio’ is dit jaar het thema van de Bio10daagse. We dagen je uit om iedere dag een nieuw biologisch product te ontdekken.
Welk biologisch product ontdek jij vandaag? De Bio10daagse 2015 staat in het teken van bio ontdekken. Deel jouw biologische ontdekking tijdens de Bio10daagse van 17 t/m 26 september op social media met #ontdekbio en maak iedere dag kans op lekkere prijzen. Winnaars krijgen na de actieperiode bericht.
Colofon Uitgave van Bionext Contactpersoon: Miriam van Bree
[email protected] Redactie Bionext, ketenorganisatie voor duurzame, biologische landbouw en voeding Vormgeving 2 Mèt Reclame, 2met.nl
Fotografie Beeldbank Bionext Bio +Shutterstock Kobalt fotografie Smaakmakend Stocksy Oplage Ca 525.000 Datum september 2015
Biologisch telen, hoe doe je dat? “Biologische aardappelen worden niet gepusht worden door kunstmatige voeding. Daardoor groeien ze langzamer en is de kans op ziektes kleiner. Ik vergelijk het met topsport. Een topsporter die in een kortere tijd veel moet presteren, heeft meer kans op blessures.”
Bio10daagse Biologische producten herken je aan het Europees biologisch keurmerk. Dat staat voor: onafhankelijk, beschermd en gecontroleerd. Bij bio kun je er vanuit gaan dat het goed zit. Het woord ‘biologisch’ is namelijk wettelijk beschermd. Biologische boeren telen zonder chemische middelen of kunstmest. Ook bij de verwerking worden geen onnatuurlijke stoffen toegevoegd. Bovendien hebben de dieren lekker veel buitenruimte.
Geen last van muizen in de Flevopolder? “We hebben roofvogelpalen geplaatst ter bevordering van de jacht op muizen.”
Wanneer kun je aardappels oogsten? “In augustus. Eerst moet het loof eraf. Zo voorkom je beschadiging van de aardappels bij het rooien. Bij biologische akkerbouw wordt het loof gebrand in plaats van dood gespoten. Het voordeel daarvan is o.a. dat je een gelijkmatige afrijping krijgt van de aardappel. Dat bevordert de smaak.”
Aardappels zijn niet allemaal hetzelfde? “Zeker niet. Wij werken met twee rassen: Agria en Carolus. Die zijn vastkokend. De Carolus is goed bestand tegen de aardappelziekte. De komst van deze nieuwe rassen is erg belangrijk voor de biologische teelt. Wij doen daar graag aan mee en hebben een proefveld met 1.000 verschillende soorten aardappelen.”
Wat verbouw je nog meer? “Van alles. Bijvoorbeeld uien, knoflook, suikermaïs, peen en graan. Het verbouwen van verschillende gewassen houdt de bodem gezond. Onze biologische mest halen we bij de biologische melkveehouderij verderop. De boer krijgt in ruil daarvoor restaardappelen als voer voor zijn koeien. Zo is het kringetje mooi rond.”
Biologische groenten: uit de grond op je bord Dat aardappelen uit de aarde komen, weet bijna iedereen. Maar wist je dat biologische tomaten-, komkommer- en paprikaplanten ook met hun wortels in de grond staan? Een gezonde, vruchtbare bodem is de basis voor biologisch, op de akker én in de kas.
FOTO: CAREL BOUMA OP ZIJN GPS GESTUURDE TREKKER.
P2
P4
P5
Hoe herken je een biologisch product?
Al jaren bekend, maar niet minder lekker. Maar wat is er nu zo bijzonder aan?
NIEUW
in het
biologisch schap Er komen steeds meer biologische producten in de schappen te liggen. Maar toch kom je af en toe producten tegen waarvan je denkt ‘Wat is dat?’ of ‘Wat is hier biologisch aan?’ Ghee Ghee is geklaarde boter. Boter verbrandt bij 130°C, het verbrandingspunt van Ghee is maar liefst 250°C. Dit komt door dat ’klaren’, het verwijderen van eiwitten en zouten uit de boter. Ghee spat niet en kan gebruikt worden voor bakken, braden en frituren. Het versterkt de smaak van kruiden en specerijen en is lang houdbaar.
Amaranth Weet je net hoe je quinoa moet uitspreken, liggen er alweer nieuwe granen en graanvervangers in het schap. Amaranth is een plant met lange rode pluimen. De zaden lijken op graankorrels. Ze worden ook als graan in de keuken gebruikt.
Amaranth kan bij de warme maaltijd rijst vervangen en er kan brood van gemaakt worden. Ook zie je het terug als ingrediënt voor het ontbijt. Het is rijk aan vitamine B, vitamine E en verschillende mineralen. (Bron: voedingscentrum).
Kant-en-klaar maaltijden In het koelvak van de biologische speciaalzaak vind je steeds vaker verse kant-en-klaar maaltijden met biologische ingrediënten. Lekker voor na een drukke werkdag. Of als je een keertje geen zin hebt om zelf te koken. Ook dan kun je dus een biologische maaltijd op tafel zetten.
Thee Biologische thee is een populaire drank. Dat zie je aan het alsmaar groter wordende aanbod van losse en verpakte thee. In biologische thee vind je geen onverwachte en overbodige toevoegingen zoals suiker. En natuurlijk wordt alle biologische thee verbouwd zonder kunstmest of chemische bestrijdingsmiddelen. De verpakkingen worden ook steeds hipper, de doosjes zijn kunstwerken op zich.
Brood De biologische bakker houdt ’t simpel en daardoor is het brood zo lekker. Hij gebruikt voor minstens 95% biologische grondstoffen: meel, gist, zout, water en verder zo min mogelijk toevoegingen. Bovendien mogen toevoegingen die bijvoorbeeld de structuur van het brood verbeteren, alleen van natuurlijke herkomst zijn.
Het woord ‘biologisch’ is wettelijk beschermd. Levensmiddelen mogen alleen ‘biologisch’ heten als ze aan de wet voldoen én de producenten onder controle staan. De Europese wetgeving is gebaseerd op zo natuurlijk mogelijke voeding produceren. Ook als op een product het woord bio, eko, eco of organic staat, moet het voldoen aan de eisen voor biologisch. MARIKEN DE BRUIJN - SKAL BIOCONTROLE
Ook verplicht op het etiket is de bedrijfsnaam en vestigingsplaats, zodat u als consument weet wie verantwoordelijk is voor het product. U kunt deze gegevens controleren op skal.nl, onder biobedrijven zoeken.
Biologische producten zijn te herkennen aan het ‘groene blaadje’: het Europese biologische keurmerk dat verplicht op alle verpakte biologische voeding uit Europa staat. Het ‘groene blaadje’ - dat ook in zwart/ wit afgedrukt mag worden - betekent dat het bedrijf voldoet aan de wettelijke eisen voor biologische productie, en dat het bedrijf onder onafhankelijke controle staat.
Voorbeeld etiket biologisch product!
Biologisch bedrijf naam plaats Biologisch Waldbrood Ingredienten: TARWEbloem* (37%), water, TARWEvolkorendesem*, TARWEvolkorenmeel* (7%), TARWE*, lijnzaad*, HAVERvlokken*, zonnebloempitten*, natuurdesem*, SESAMzaad*, zout, TARWEmoutmeel*, enzym (TARWE) * grondstoffen van biologische oorsprong
NL-BIO-01 EU-landbouw
Op het etiket staat ook de herkomst van de agrarische grondstoffen. Dat kan zijn het land, bijvoorbeeld ‘Nederland’. Of ‘EU Landbouw’ als de grondstoffen in de Europese Unie zijn geteeld, ‘niet-EU Landbouw’ voor buiten de EU en als laatste de combi ‘EU/niet-EU Landbouw’.
Andere keurmerken op bio-producten EKO Het Nederlandse EKO-keurmerk is anders dan het Europese biologische keurmerk -niet verplicht op een
Biologische producten moeten gemaakt worden van biologische ingrediënten. Op de ingrediëntendeclaratie kunt u zien welke ingrediënten allemaal biologisch zijn. Vaak staat er ‘*= van biologische oorsprong’. De ingrediënten met een * zijn dan allemaal biologisch. Sommige ingrediënten of technische hulpstoffen zijn niet biologisch beschikbaar. Hiervan bestaat een lijst van toegestane toevoegingen in een biologisch product. Skal Biocontrole ziet erop toe dat de recepturen van producenten voldoen aan de biologische wetgeving.
biologisch product. Biologische ondernemers kunnen zich aansluiten bij Stichting EKO-keurmerk (de eigenaar van het EKO-keurmerk) als zij nóg duurzamer willen werken dan de Europese regels voorschrijven. EKO is dus altijd aanvullend op het Europees biologisch keurmerk.
Op de verpakking van een biologisch product is te zien welke instantie de controle heeft gedaan. In Nederland is Skal Biocontrole de controlerende instantie, te herkennen aan het nummer NLBIO-01 op de verpakking. Dit nummer staat meestal net onder het biologische keurmerk op de verpakking.
Demeter Demeter is het kwaliteitskeurmerk voor biodynamische landbouwbedrijven en verwerkte producten. Ook dit keurmerk is aanvullend op het biologisch keurmerk. Stichting Demeter is eigenaar van het keurmerk.
P6
Trappelen voor het voederstation De zwangere moedervarkens op de boerderij van Jeroen en Nieske delen samen een grote stal met veel stro. Daarnaast hebben ze een prachtige weide waar ze vrij in en uit kunnen lopen. Vroeg in de ochtend zijn de meeste biologische zeugen al lekker buiten. Rond 9 uur komen ze zelf naar binnen voor hun ontbijt. “Iedere zeug heeft een microchip in het oor.” vertelt Nieske. “Met deze chip kunnen ze zelf voer halen bij het voerstation. Deze voermachine weet precies hoeveel voer een zeug per dag mag krijgen.” Na hun uitgebreide ontbijt gaan de dieren naar buiten voor een bezoekje aan de ‘WC’. Nieske: “Je zou het misschien niet zeggen, maar een varken is een heel proper dier. Ze houden hun nest goed schoon.” Als de dieren hun behoeften hebben gedaan, gaan ze lekker uitbuiken in het stro. Aan het einde van de middag grazen de varkens nog een paar uurtjes in de wei want, net als koeien, houden ze van vers gras. Stipt 19.30 staan de zeugen weer te trappelen bij het voerstation. De varkens weten namelijk hoe laat de nieuwe voederronde ingaat en sommige dames staan dan gretig te dringen.
Speeltouwen
“Je zou het misschien niet zeggen, maar een varken is een heel proper dier. Ze houden hun nest goed schoon.” Een nest van stro “Ongeveer een week voordat een zeug biggen krijgt, verhuizen we haar naar een kraamstal.” vertelt Nieske, “Hier heeft ze haar eigen kraamhok, met een eigen buitenruimte. Hierin ligt een dikke laag stro op de grond. Vlak voordat ze gaat bevallen, bouwt de zeug zelf een nest van dat stro.” Een biologische zeug wordt tijdens de bevalling niet vastgebonden en staat ook niet in een metalen constructie, dit in tegenstelling tot conventionele zeugen. Ze kan lekker rondstappen in haar hok. Wel hebben Jeroen en Nieske gezorgd voor een apart stukje in het hok waar de zeug niet bij kan. Hier kunnen de pasgeboren biggetjes lekker rustig slapen. Kleine biggetjes zijn een deel van de dag super actief, vooral vroeg in de ochtend en laat in de middag. Dan rennen ze achter elkaar aan, stoeien met hun broertjes en zusjes en spelen
Als de biggen groot genoeg zijn, krijgen ze een eigen verblijf in de vleesvarkensstal. Ook hier worden ze in groepen gehouden. Het speciale aan de biologische vleesvarkenstal is dat ze altijd naar buiten kunnen, dat de vloer van het hok grotendeels dicht is en dat deze vol ligt met stro. Dat is afwijkend ten opzichte van de conventionele varkens, want die liggen vaak op een roostervloer, zonder stro. In hun binnen- en buitenverblijf hebben de varkens hebben allerlei speeltjes waarmee ze zich kunnen vermaken, zoals metalen kettingen en gevlochten strotouwen. Nieske: “De dieren vinden het heerlijk om erop te bijten. Het allerliefst willen ze dat zo’n ketting net niet op de grond hangt. Dan kunnen ze er zelfs liggend bij. Het blijven toch luie varkens!”
Herkenbaar Wanneer je de volgende keer varkensvlees koopt, kies dan biologisch varkensvlees, te herkennen aan het Europees biologisch logo. Dan weet je dat het varken een heerlijk lui varkensleven heeft gehad.
VRAAG 2. ZITTEN ER E-NUMMERS IN BIOLOGISCHE PRODUCTEN?
VRAAG 1. HOE HERKEN JE ALLE BIOLOGISCHE VOEDING?
A Ja, alle E-nummers die officieel zijn toegestaan, mogen ook in biologische producten zitten B Nee, in een biologisch product zitten geen E-nummers C Ja, maar alleen natuurlijke E-nummers die op een EU-lijst staan, mogen
A Dat herken je aan het EKO-Keurmerk op de verpakking B Dat herken je aan het Europees biologisch keurmerk op de verpakking C Dat herken je aan het woord Demeter op de verpakking
VRAAG 4. WAT IS RUIME VRUCHTWISSELING?
VRAAG 3. MAG JE BESTRIJDINGSMIDDELEN GEBRUIKEN IN DE BIOLOGISCHE TEELT?
A Als er veel meer appels aan de boom zitten dan vorig jaar B Een ruilsysteem voor particulieren met een fruitboom in hun tuin C Steeds een ander gewas verbouwen op hetzelfde stuk grond
A Ja, maar alleen natuurlijke middelen B Nee, alle bestrijdingsmiddelen zijn verboden C Ja, maar alleen als alle andere middelen niet werken
VRAAG 5. IS WEIDEMELK HETZELFDE ALS BIOLOGISCHE MELK?
VRAAG 6. IS WILD, ZOALS GANS OF REE OOK BIOLOGISCH?
A
Ja, bij beide soorten melk staat de koe veel buiten. B Nee, biologisch is meer: ook biologisch voer en weides zonder kunstmest C Nee, bij weidemelk staat een koe meer buiten A
Ja, want deze dieren leven een natuurlijk leven B Nee, want SKAL kan niet controleren hoe deze dieren leven C Ja, want ze krijgen geen antibiotica en geen gif binnen
Quiz
Bio weetjes Ga naar ontdekbio.nl voor nog meer weetjes.
en plagen. Bij een biologische boer komt een gewas 1 x per 6 of 7 jaar terug op een perceel. Vraag 5 B Een biologische koe loopt zo vaak buiten als het kan en krijgt biologisch voer, dat geproduceerd is zonder mest en bestrijdingsmiddelen. Een weidemelkkoe loopt minimaal 120 dagen 6 uur buiten. Dat is veel minder vaak. Vraag 6 B Een dier kan alleen biologisch genoemd worden als gecontroleerd is dat het onder biologische omstandigheden is opgegroeid. Dat kan bij wild niet.
Bio boeren Jeroen en Nieske
Hoe bio ben jij?
De antwoorden vind je hieronder.
Antwoorden Vraag 1 B Vanaf 1 juli 2012 is er één biologisch keurmerk voor biologische producten in heel Europa verplicht. Het Eko-Keurmerk en Demeter-keurmerk mogen gebruikt worden, zijn niet verplicht. Vraag 2 C Er is een lijst vastgesteld waarop staat welke natuurlijke E-nummers gebruikt mogen worden bij verwerking van biologische producten. Vraag 3 A Er mogen alleen natuurlijke middelen gebruikt worden in de biologische teelt. Vraag 4 C Gewasrotatie op een perceel voorkomt ziekten
met het stro. Als het tijd is om te drinken, roept de moeder hen. Maar als ze eerder honger hebben, dan roepen de biggetjes hun moeder of ze al mogen drinken. Als Nieske de zeugen voert, strooit ze ook speciale brokjes voor de biggetjes. “Zo leren zij alvast om mee te eten. In het begin zijn de biggetjes met hun eten aan het spelen, ze vinden de brokjes vooral leuk.”
P7
Bio inkoper Naushad Aliradja Naushad Aliradja is junior-inkoper bij een grote restaurantketen in Nederland. Voor zijn werk gaat hij vaak op bezoek bij Nederlandse boeren en telers om verse groenten en fruit in te kopen.
Waarnaar kijk je bij het inkopen van producten? In de eerste plaats let ik op de smaak. Die moet in al onze producten het beste zijn. Op basis van die afweging maken we vaak de keuze voor biologisch. Alles wat wij in onze restaurants voeren is 100% natuurlijk, dagvers en huisgemaakt. Daarom is het voor ons belangrijk dat oogst en transport snel gaat, omdat we willen dat producten een dag na de oogst in onze restaurants liggen. Het merendeel van onze versproducten komt daarom gewoon uit Nederland. Alle die boeren en telers ken ik dan ook persoonlijk.
Welke producten hebben jullie altijd biologisch? Al onze zuivel is biologisch: de melk, de kwark, de yoghurt en de hangop. Net als de groentes: de laura-aardappels, rucola, rode kool, witte kool, broccoli, bleekselderij, pompoen, venkel, knoflook, wortels en de sla romaine zijn altijd biologisch. We kiezen liever voor kwaliteit dan voor de laagste prijs.
P8
Nazomertaart met appel, peer en bramen Gebak, 10 punten
Bio recept met appel, peer en bramen Bereiding Strooi voor de bodem de bloem, 50 g oerzoet en wat zout in een ruime kom. Wrijf de boter met de vingertoppen door de bloem tot het mengsel eruit ziet als grof zand. Voeg de eidooiers en melk toe en kneed alles tot een glad, samenhangend deeg. Leg het deeg afgedekt minimaal 1 uur in de koelkast. Bestuif het werkvlak met wat bloem, rol hierop het deeg uit tot een ronde lap met een doorsnede van 30-32 cm. Sla het deeg om de deegrol, leg het op de vorm en druk het deeg erin. Prik de
Alle ingrediënten zijn biologisch!
bodem hier en daar in met een vork. Zet de vorm 20 minuten in de koelkast. Verwarm de oven voor op 200 °C. Rasp de gele schil van de citroen en pers de vrucht uit. Klop de eieren los met de room, de resterende 50 g oerzoet en geraspte citroenschil. Schil de appels en peren, snijd ze elk in 8 parten en bedruppel ze met een beetje citroensap. Leg de parten appel en peer in de taart en leg de bramen ertussen. Schenk het eiermengsel in de vorm. Zet de vorm
• 300 g bloem • 150 g boter, in kleine stukjes • 100 g oerzoet* of poedersuiker • 2 eidooiers • 2 eetlepels melk • 1 citroen • 3 eieren • 125 ml (slag)room • 2 stevige appels • 2 stevige peren • 125 g bramen • lage taartvorm (ø 26-28 cm), ingevet op het rooster in de onderste helft van de oven en bak de taart in 15 minuten. Verlaag de oventemperatuur Kijk voor tot 175 °C en bak g no veel meer de taart in 20-25 recepten op minuten gaar. / Laat de taart afkoelen en serveer op kamertemperatuur.
bio10daagse.nl recepten
*Oerzoet of sucanat is ongeraffineerd gedroogd rietsuikersap, dat heel fijn wordt gemalen. De smaak is licht kruidig en een tikje rins en past goed bij herfst en winterfruit en bij chocolade.
Fietsroutes ‘Lekker fietsen naar de boer!’ Kom eens op de fiets naar de boer! Lekker fietsen door het platteland en onderweg je tas volladen met lekkers van de boerderij. De boer kan je vertellen wat er zo speciaal is aan het biologische bedrijf. Er zijn fietstochten uitgestippeld van de stad naar de biologische boer in de buurt. Te downloaden van lekkernaardeboer.nl/fietsroutes.
