Bio specifieke groenteteelt Deel 3#3 Een selectie uit de wortel-, bol- en knolgewassen
Teelt van ajuin Allium cepa var ‘cepa’ Lookfamilie ook leliefamilie Ajuin kweken wetenswaard Reeds bekend bij oude Egyptenaren, Grieken en Romeinen Tweejarig gewas zoals veel groenten, 1 zaadlobbig Jong is alles eetbaar, oud alleen de bol Wortelt oppervlakkig Zaaiui, plantui Er zijn ronde, platte, peervormige Wij kiezen uit plant- en zaaiui Ze zijn kalkminnend Wij kweken op oude kracht Plantajuin is gemakkelijker dan zaaiajuin Vroeg zaaien en planten! Teeltafwisseling 1 op 6 jaar Niet na erwten, wortelen en aardappelen Ajuin kweken bodem en bemesting Groeit graag op zware grond Edelcompost of gewoon oude kracht Kalium is belangrijk Houtasse: 30Ca-6à10K-5Mg Vinasse-extract: 25K of 40K patentkali: 3OK-10Mg Plantajuin kweken Rassen: Stutgarter Nieuwer; Sturon, Setton mooi rond Topje knippen (niet te diep Rijafstand = 25 cm In de rij = 10 cm Diepte, topje juist boven de grond Afdekken met gaatjesfolie Wieden en bodembedekking (grasmaaisel)
Zaaiajuin voorkweken Rassen: Rijnsburger, Strogele van Vertus, Red baron, Ailsa Graig… Voorzaaien half februari in isomobakje Of: in koude bak of serre Kiemt° = kamert° Na kiemen koeler en klaarder Verdraagt lichte vorst Planten op onkruidvrij bed Oogsten als het loof grotendeels verstorven is
Met Herman De Waele
Teelt van sjalot Allium ascalonicum Lookfamilie ook leliefamilie Sjalot kweken wetenswaard Stamt van Israël Rond de geplante bol … klisters Sjalotpijpjes zijn heel lekker! Sjalot is fijner dan ajuin Zeeeeerrr goed houdbaar Bruine en Gele Zaaisjalot Plantsjalot kweken Bruine Ouddorpse bruine, Red Sun (+++) Sterke rassen die vroeg mogen geplant worden Plant in Maart op 25 x 15 Gele rassen (Noord Hollandse strogele) Brengen meer op Plant in April op 25 x 15 Oogsten Als loof 2/3 verdord is Plantsoen uitkiezen Dikke of kleine bollen? Binnenste of buitenste?
Teelt van knoflook Allium sativum Lookfamilie ook leliefamilie Knoflook wetenswaard Reeds bekend van bij de Egyptenaren Zeer gezond Goed voor bloed en aders Doet de bloeddruk dalen Verhoogt het uithoudingsvermogen Knoflook kweken Op goed ontwaterde grond (op rugjes) Plant in oktober of september Op 25 x 15 en 5 cm diep (randbeplanting?) Afdekken met grof materiaal (bladeren) Rond Sint Jan een knoop leggen Oogst juli-augustus Lookfamilie ziekten en plagen Uienvlieg, Witte maden boren zich in de bollen Tasten eerder zaaiajuin aan Preimot, Vreet gangen in het blad
1
Schimmelziekten Pas op met stikstof Geen beschimmeld plantgoed gebruiken Na de oogst goed laten opdrogen Basaltmeel, zeewierextract, heermoesaftreksel Aaltjes Vruchtafwisseling 1 op 6 Teelt van aardappelen Solanum tuberosum Familie van de Nachtschaden Aardappelen wetenswaard Stammen uit het Andesgebergte In de 16de eeuw in Europa gebracht door de Spanjaarden, in België sinds 1620 Vrucht en groen bevat solaninne (giftig) Wij gebruiken de stengelknollen Bevat veel vit C (25 mg/100g) Teeltafwisseling 1 op 4 Aardappelen poters Aardappelen worden geplant… poters In de polders worden ze gemakkelijk virusvrij gekweekt Klassen: E de beste klasse (voor consumptie en pootgoed) A is daarna de beste klasse Maat: Hoe dikker de maat, hoe meer ogen en scheuten… 28-35 meest interessant (+/- 40 knolletjes/kg) Kleinere maten (25-28) dichter planten Grote maten (35-40) en (40-45) voor vroegste teelt ze hebben reserve bij vorstschade Aardappelen voorkiemen Bij ontvangst (februari) warmtestoot geven Daarna koel plaatsen en klaar. Aardappelen bodem en bemesting Veel compost geven (250 Kg/are) Indien er te weinig compost is krijgen de kolen voorrang Grote kaliumbehoefte: Geef max. 7 kg/are vinasse 20% Of 6 kg/are patentkali Of max. 15 kg/are houtasse (bevat kalk) voor het balken (alleen op zure grond) Gedijen op zure bodem…Niet kalken Pas op voor teveel stikstof Bodembewerking: Grof is goed
Aardappelen teelttechniek
Geef warmteschok zo’n 3 weken voor het planten Planttijd: Vroege: half Maart GLORIA, DORE, CORINE, PREMIERE, OSTARA, BERBER Tussensoorten: Maart DESIRE, AGRIA, CHARLOTTE, VAN GOGH, FRANCELINE Late: begin April EBA, PIMPERNEL
Meest resistente: TOLUCA, SARPO MIRA Opletten voor vorst Aanaarden
Oogsten Op een zonnige dag Alle knolletjes oprapen Vroege soorten vanaf 90 dagen Bewaaraardappelen: als het loof afgestorven is Aardappelen ziekten en plagen Aardappelplaag (Phytophtora infestans) Schimmel ontwikkelt snel bij warm, vochtig weer Bruine vlekken, onderaan witgrijs schimmelpluis De schimmel stopt bij droog weer en t° > 27 °C Na het blad… de knol Maatregelen: Voorkiemen en vroeg planten Liever half vroeg en half laat ras kiezen Sterk ras kiezen (Sarpo Mira, Toluca, Desire, Agria,…) Compostbemesting… gestadige groei Goed aanaarden Gewas moet kunnen opdrogen Bestuiven met gesteentemeel Besproeien met heermoes Aangetast blad wegnemen Vanaf half juni een koperpreparaat spuiten (Koperoxychloride Bordeause pap) Coloradokever Mooie kever, oranje ovale larven Verpopping in de grond (5 à 20 cm diep) Maatregelen Attent zijn en afvangen Bacillus thuringienses
2
Teelt van radijs Rapfanus sativus var. ‘radicula’ Familie van de Kruisbloemigen Radijs wetenswaard Een van de oudste cultuurplanten Reeds voor de tijd v/d piramiden in Egypte verbouwd Bij ons vanaf de 16de eeuw Eenjarig Ronde, cilindrische, witte, rode Pikante smaak komt van een mosterdolie Goed voor: voorteelt, nateelt en tussenteelt Markeerzaad Radijs kweken Vroege teelt Begin februari in rijtjes op 10 cm, leg elke 2 cm een zaadje Onder beschutting? In bakjes Begin maart buiten in volle grond Herfstteelt Zaai in juli - augustus Veel soorten om te experimenteren Knolvoetgevaar minder bij lage temperaturen Zaai de ronde radijzen niet diep De lange mogen op 1 cm diepte gezaaid worden Verlangen een voortdurend vochtige bodem Te droog: Meer aardvlooien Sneller voos Geen goede smaak Het loof is eetbaar! Maak eens radijzenloofsoep!
Teelt van knolvenkel Foeniculum vulgare Familie van de Schermbloemigen
Knolvenkel wetenswaard Het is geen knol, meer een bol… bolvenkel? Het is een verdikte stengel Afkomstig uit West Azië en Middellands zeegebied Heeft een zoete anijsachtige smaak Het is een langedagplant Zaaien na de langste dag Moderne selecties kunnen vroeger! (ZefaFino) Voorzaaien en uitplanten gaat goed Lang bewaarbaar Knolvenkel kweken Zaaien op rijafstand 45 cm (april – juni) of
Voorzaaien voor minder kans op schieten Nateelt voor vroege erwten Niet na sla, niet na schermbloemigen Uitdunnen of planten op 2O cm in de rij. Aanaarden Mulchen Na 3 maanden oogstbaar Oogst niet te laat (vezeliger)
Knolvenkel in de keuken De bol rauw in slaatjes in soepen In hespenrolletjes met kaassaus Het loof als versiering in slaatjes als kruiderij in soepen Teelt van Pastinaak Pastinaca sativa Familie van de schermbloemigen Pastinaak wetenswaard Komt uit het Middelands zeegebied Tiberius Ceasar importeerde hem van uit Duitsland uit het Rijngebied De Kelten brachten hem mee uit het Oosten Kolonisten voerden hem mee naar Amerika, hij werd snel aanvaard door de indianen Tot voor de suikerbiet was hij een zoetmiddel Tot voor de aardappel… Pastinaak Pastinaak is dus een zoete wortel Men kan er wijn en bier van maken In Italie voedert men varkens met pastinaak om er de beste parmaham van te bekomen De teelt lukt altijd De opbrengst is groot Winterhard! Pastinaak kweken Koop (kweek) verse zaden! De kiemkracht is 1 jaar. Een paar rassen: Tender and true Halve lange van Guersenay White gem zou kankerresistent zijn Zaai in april met radijs als markeerzaad Rijafstand: 30 cm, in de rij 15 à 20 cm Zaailingen kunnen verspeend worden vooraleer de penwortel zich heeft ontwikkeld Heeft 200 dagen nodig om te groeien Het is een echte wintergroente Na vorst smaakt hij zoeter 2 weken houdbaar in koelkast
3
Pastinaak ziekten en plagen Kanker, bruine plekken aan de kraag is van weinig betekenis De grond te droog? Te stikstofrijke grond? Beschadigde kroon? Wortelvlieg Zou kunnen maar ik heb het nog nooit gezien Pastinaak in de keuken Dun schillen of schrapen Rauw, wegens de ruwvezelrijkheid op lucifergrootte brengen en mengen met ander wortelgewassen Gestoomd, gekookt of geroerbakt Gepureerd met evenveel aardappel In soepen Pastinaak geeft altijd een speciale smaak aan het gerecht!
Teelt van rode biet Beta vulgaris ‘var.esculenta’ Familie van de Ganzevoeten Rode biet wetenswaard Ook: kroot, tuinbiet, keukenbiet Tweejarig Ronde, platronde en cilindrische Stamvader: strandbiet van het Middellands zeegebied Houdt van humusrijke grond Het is een nitraatplant Het is een anti-kankerplant Rode bietjes bewaren goed Rode biet kweken Vroege teelt Zaai vanaf maart in rijtjes op 30 cm, leg elke 10 cm een kluwen Of: voorzaaien en uitplanten Egyptische platronde Normale teelt Zaai vanaf april tot begin juli Kogel, Detroit, Nero Rode biet in de keuken Knolletjes op luciferdikte raspen en mengen in salades, met wortels, appel, rozijnen (rauw) Jonge blaadjes als sla Bladstelen stoven met… Even voorkoken en serveren met vinaigrette In wintersoep
Rode bietensalade recept Jozefa Rode biet op luciferformaat raspen Neem de helft van het gewicht rode biet aan appels, raspen en mengen Meng alles met mayonaise waaraan een lepeltje honing is toegevoegd Kruiden met dragon In schotel opdienen versierd met jonge bietenblaadjes Rode bietensoep 3 rode bieten 3 grote ajuinen In stukken snijden 2 l water bij met 3 kruidenblokjes Gaar koken Ong. 20 min kookdrukpan Mixen 250 ml zure room erbij Versieren met bieslook-peterselie
Teelt van wortelen Daucus carota Familie van de Schermbloemigen Wortelen wetenswaard Inheemse plant Tweejarig gewas De kleur wijst op betacaroteen (provitamine A) Verwarmen voor meer vitaminen Grond met goede structuur Ze mogen geen watergebrek lijden! Hebben veel kalium nodig (houtasse, vinasse, patentkali) Voorkiemen voor vroege teelt Onkruid kiemt sneller dan wortelen Aanaarden? Wortelen kweken Vroege teelt (Amsterdamse bak) Zaai vroeg in serre, koude bak of onder gaatjesfolie Leg folie vroeger om op te warmen Radijs als markeerzaad Zomerteelt (Halve lange van Nantes, Juwarot) vanaf maart Late teelt (Flakkese, berlikummer, Colmar…) Vanaf half april tot half mei Wortelen resitent tegen de wortelvlieg F1hybride Flyaway Door natuurlijke selectie Laag gehalte aan chlorogenisch zuur Larven hebben deze stof nodig De larven sterven vroeg, de schade is verwaarloosbaar
4
Teelt van wortelpeterselie Petroselium Crispum var. ‘tuberosum’ Familie van de schermbloemigen Wortelpeterselie wetenswaard Een godsgeschenk! 2-jarige plant die 1-jarig gekweekt wordt Groeit nog in half schaduw Lang groeiseizoen Ook knolpeterselie genoemd Bevat meeste vit C van alle wortelgewassen Verder ß-caroteen, ijzer ... Ontstekingsremmend Bij blaas- en nierontsteking/problemen Bij gewrichtsontsteking en rheuma Digestief Tegen knoflookgeur Wortelpeterselie kweken Zaai: maart-april We zaaien op rijafstand 25 cm en dunnen op 10 cm in de rij Voorzaaien is mogelijk maar verplant vooraleer de penwortel zich vormt Groeit best op oude kracht Wortelpeterselie ziekten en plagen Schimmelziekten Botritis en sclerotinia kunnen voorkomen Blad plukken voor de keuken helpt Wortelvlieg In de serre kweken gaat heel goed, heb daar nog nooit last gehad van de wortelvlieg Buiten op winderige plaats kweken of onder insectengaas Woelmuizen zijn gek op wortelpeterselie Wortelpeterselie in de keuken Het blad kan geplukt worden zoals van gewone peterselie De wortel gebruikt men zoals pastinaak Rauw in luciferformaat Gestoomd/gekookt Geroerbakt In soepen Nota’s
5
