Bijlage: Tekst over klimaatverandering (groepsverdeling)
Deze bijlage is voorzien op 24 deelnemers. Kopieer deze pagina 4 keer. Knip de 6 alinea’s los van elkaar. Ben je met minder lln. in de klas, dan knip je voor sommige groepjes strookje 4 en 5 niet los van elkaar. Ben je met meer, dan kopieer je deze bijlage 1 keer meer en zeg je dat per groep max. 1 cijfer dubbel mag voorkomen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (1) KLIMAATVERANDERING Het loopt een beetje fout met onze aarde, want ze warmt op en dat is niet goed. Toch lekker, zo’n warm zonnetje? Nee, zo gaat het niet. Voor heel veel mensen op de wereld is de verandering van ons klimaat door de opwarming van de aarde echt geen pretje! - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (2) WAAROM WARMT DE AARDE OP? De zon stuurt warmte naar onze aarde via zonnestralen. De meeste zonnestralen worden gebruikt om de aarde op te warmen. Mensen, dieren en planten hebben deze warmte nodig om te kunnen overleven. Zonder de zon zou het ijskoud zijn op aarde. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (3) Luchtvervuiling zorgt ervoor dat de warmte die terug de ruimte in wilt, niet kan ontsnappen. Onder andere uitlaatgassen van auto’s en fabrieken zorgen voor die luchtvervuiling. De vieze gassen vormen een soort van deken over de aarde, waardoor de aarde en de oceanen opwarmen.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (4) Een warmer klimaat heeft grote gevolgen voor dieren en mensen. Zo smelt het ijs op de Noordpool, waardoor eskimojagers door het ijs zakken en ijsberen verdrinken. In Afrika drogen drinkwaterputten op, waardoor miljoenen mensen moeten verhuizen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (5) Andere plekken dreigen juist te overstromen. Mensen worden ziek door te veel regen, of lijden honger omdat ze te weinig eten hebben als de regen de groenten op het veld wegspoelt!
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (6) Ook de 4 kinderen in dit spel zien allemaal op een andere manier de natuur veranderen op de plek waar zij wonen. Ontdek in deze les hun verhaal. Dan kan je aan anderen doorvertellen dat we dringend iets moeten doen aan de klimaatverandering. Red onze aarde en heel veel mensenlevens! - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
BIJLAGE FOTOTEKSTJES
NOORDPOOL - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Jemery met zijn opa en 1 van zijn honden. Zijn opa George heeft een hondenslee met vijf honden, hij vertelt graag aan Jemery hoeveel hondensleewedstrijden hij al gewonnen heeft. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Jemery houdt meer van ijshockey spelen op straat, dan naar school gaan. Hij woont in een dorp met houten huizen. Nee, niet in een iglo dus. Een iglo wordt wel nog gebouwd door jagers die onderweg zijn. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Jemery draagt warme kledij gemaakt van hondenvacht. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Jemery lust het liefst zeehondenvlees gebakken in zeehondenvet. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Iglo’s smelten veel sneller dan vroeger door de opwarming van de aarde. Jemery staat hier in een iglo die jagers bouwen wanneer ze op jacht zijn, om in te overnachten. Als de aarde warmer wordt, smelten iglo’s en moeten jagers kamperen in tenten van dierenhuiden. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Eskimo’s wonen in een witte besneeuwde omgeving. Het zonlicht weerkaatst zo fel dat je een zonnebril moet dragen om je ogen te beschermen. De zonnebril van Jemery is gemaakt uit hout uit Canada, want op de Noordpool groeien geen bomen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De Noordpool is een bevroren zee. Maar deze dikke ijslaag is veel dunner dan vroeger door de opwarming van de aarde. Soms zakt een jager door het ijs, omdat het zo dun is geworden. Ijsschotsen (afgebroken stukken ijs) smelten ook sneller. Ijsberen die willen rusten op een ijsschots tijdens het jagen in zee, moeten daardoor steeds verder zwemmen en verdrinken zelfs soms. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Jemery vangt vissen door een gat in het ijs. Je ziet sporen in de sneeuw achter hem. Op grote witte sneeuwvlaktes heb je niet zoveel herkenningspunten om de weg te vinden, dus kijken jagers normaal naar de sporen die ze achterlaten om terug thuis te geraken. Door de wind die tegenwoordig plots van richting kan veranderen, verdwalen jagers soms, omdat de sporen in de sneeuw door de wind worden uitgewist. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
BIJLAGE FOTOTEKSTJES
WOESTIJN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Alle meisjes van Halima’s nomadengroep dragen dezelfde kleren. Zo kun je goed zien welk meisje bij welke stam hoort. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Rond het huis van Halima liggen doorntakken, waardoor de geitjes ’s nachts niet kunnen ontsnappen. Haar vader en broer slapen buiten om Halima en haar moeder te beschermen tegen struikrovers. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Halima en haar beste vriendin leggen vlechtjes in elkaars haar wanneer ze uitrusten tijdens hun lange wandelingen op zoek naar water. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Halima eet elke dag pannenkoekjes, die zij zelf maakt van een soort graantjes. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Halima en haar beste vriendin moeten vaak hout sprokkelen. Dat is niet zo makkelijk als het altijd maar droger en warmer wordt. Ze moeten ver lopen om hout te vinden en de zon brandt. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De familie van Halima heeft koeien en geiten. Zo geraken zij aan melk en vlees. De melk is heel belangrijk in droge gebieden. Halima wordt vaak met de geiten op pad gestuurd om ze te laten drinken aan een beekje of waterplas. Maar doordat het alsmaar warmer en droger wordt, moeten ze vaak heel ver lopen zoeken naar water. Sommige geitjes worden ziek of gaan zelfs dood van de dorst. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Kamelen kosten veel geld en zijn een soort van wandelende spaarrekening. Aan het aantal kamelen dat een familie bezit, kan je zien hoe arm of rijk die mensen zijn. Kamelen kunnen veel beter tegen de droogte dan geiten en koeien. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Omdat het heel weinig regent in de woestijn, wordt regenwater in een grote put opgevangen zodat het niet verloren gaat. Met wat geluk kan Halima in zo’n speciaal gegraven waterreservoir (nog dagen nadat het geregend heeft) water vinden om te koken en om de geitjes eens lekker te laten doordrinken. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
BIJLAGE FOTOTEKSTJES
EILAND - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Waar Toei woont is het helemaal niet vreemd voor jongens om een bloemenkrans te dragen, het is er zelfs heel normaal. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Toei houdt van snorkelen, want zo kan hij heel veel kleurrijke vissen zien. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Toei gaat vaak vissen met zijn eigen kano. Omdat het zo warm is, zijn ramen in de huizen niet nodig op het eiland waar Toei woont. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Dit is het zicht van de eilandengroep waar Toei woont vanuit een vliegtuig. Het is duidelijk dat die smalle eilandjes gemakkelijk overstromen. Als het ijs op de Noord- en Zuidpool smelt, komt er meer water in de zee, waardoor de zeespiegel stijgt. Eilanden, zoals dat van Toei, lopen dan gevaar om te zinken in de zee! - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Toei heeft een eigen kano. Om te vissen en om rond te varen langs de kust. Zijn vader hee” een motorboot, die hij niet te veel gebruikt. Hij brengt en haalt Toei 1 keer per week naar school. Toei zit op internaat. Voor de rest wilt zijn vader de dure benzine sparen voor noodgevallen. Je weet maar nooit wat er kan gebeuren. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De krachtige golven zijn in staat om stukjes land weg te spoelen en dat is natuurlijk niet goed. Zo wordt het eiland langzaam maar zeker kleiner en verdwijnt het in de zee. De kleine plantjes op de foto zullen uitgroeien tot grote stevige struiken, mangroven genoemd, met dikke bovengrondse wortels. Die kunnen de kustlijn beschermen tegen het opkomende water, doordat ze het zand met hun wortels kunnen vasthouden. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Op de plaatsen waar Toei gaat snorkelen, kan hij prachtige koraalriffen zien. Een soort van levende stenen eigenlijk. Koraalriffen zijn belangrijk voor het leven in de zee, want vissen en andere diertjes leven van het koraal. Door de opwarming van het oceaanwater (en door vervuiling) sterft het koraal af. Toei vindt het jammer en erg voor de vissen dat het koraal verdwijnt. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
BIJLAGE FOTOTEKSTJES
OERWOUD - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Tepkatsie laat een dikke vis zien die hij net heeft gevangen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Jongens die zelf een papegaai hebben geschoten met hun pijl en boog, mogen de veren van die papegaai op hun hoofd dragen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De oudere broer van Tepkatsie heeft een wild zwijn gevangen. Met rood bessensap beschermen de jongens hun blote lichamen tegen insectenbeten - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Tepkatsie woont in een heel groot huis met wel meer dan 25 mensen. Het huis hangt vol gekleurde hangmat en om in te slapen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Als je vanuit de lucht naar het oerwoud kijkt, lijken de bomen wel broccoli. Hopelijk wordt het oerwoud waar Tepkatsie woont in de toekomst beter beschermd en lijkt het nog lang op zo’n verzameling broccoliroosjes. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Heel veel bomen worden gekapt om plaats te maken voor andere gewassen, zoals soja, en wegen. Bomen kappen is niet goed, want bomen zorgen voor propere lucht. Ook dieren hebben bomen nodig om te overleven. Geen bomen, geen dieren! Aan de rand van het indianendorp is geen papegaai, aap of boom meer te zien. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Gekapte bomen worden vaak verbrand, om de grond te voeden. Daarom liggen in het woud veel zwarte verbrande bomen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Sommige mensen proberen het woud te beschermen door nieuwe boompjes te planten. Bomen hebben een bijzondere eigenschap: zij kunnen de lucht zuiveren. Daarom is het belangrijk dat bomen niet gekapt worden en dat op tijd nieuwe bomen worden geplant. Het Amazonewoud in Brazilië wordt ook wel de Groene Long van de wereld genoemd. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
BIJLAGE Sjabloon wensbloemen
B
Bijlage: Nederlandstalige versie van het actielied ‘Sing for the climate’
Doe het nu! Mensen, word wakker Mensen, word slimmer Mensen, open je ogen En doe het nu, nu, nu We bouwen aan een betere toekomst En we beginnen er nu aan De planeet aarde Heeft een probleem Schreeuw heel luid stop! En los het op! En doe het nu, nu, nu We bouwen aan een betere toekomst En we beginnen er nu aan Word een doener Maak alles groener Spring uit je vel! Trek aan de bel! En doe het nu, nu, nu We bouwen aan een betere toekomst En we beginnen er nu aan Open je ogen We worden bedrogen Geen loze praat of ’t is te laat En doe het nu, nu, nu We bouwen aan een betere toekomst En we beginnen er nu aan
