15 kritische vragen over de klimaatverandering beantwoord

15 kritische vragen over de

klimaatverandering beantwoord Beperk uw CO2-uitstoot met de

‘Climate Impact Reducer’

www.wwf.be

“Wat haalt mijn spaarlamp uit als heel China steenkool verbrandt?” “Ze kunnen zelfs het weer van morgen niet voorspellen” “Het klimaat op aarde heeft altijd al grote schommelingen gekend”

De klimaatverandering roept bij velen nog vragen op. En zelfs als u het niet eens bent met de stellingen hierboven, dan vindt u het misschien toch moeilijk om tegenover sceptische familieleden en vrienden te argumenteren waarom ze toch echt beter de auto eens laten staan, of hun huis isoleren. Deze brochure wil u een antwoord bieden op een aantal vragen over de klimaatverandering zonder in simplismen te vervallen maar ook zonder u met technische termen om de oren te slaan. Uit WWF-onderzoek blijkt dat de technologie bestaat om met hernieuwbare energiebronnen te voldoen aan de energievraag in de komende decennia, zodat we de gevolgen van de klimaatbeperking kunnen beperken. Maar dat zal alleen lukken als iedereen meewerkt. De ‘Climate Impact Reducer’ (zie achterzijde) helpt u daarbij op weg...

Colofon: Redactie: Ingrid Adams i.s.m. Sam Van den plas en Philippe Plessers Lay-out: Jan van Remortel - Druk: Claes Printing, Sint Pieters-Leeuw. V.U. Franka Bytebier, WWF-Vlaanderen vzw, E. Jacqmainlaan 90, 1000 Brussel. Deze folder is gedrukt op niet-chloorgebleekt 100% gerecycleerd papier (post-consumptie).

www.wwf.be

15 kritische vragen over de klimaatverandering beantwoord 1. Ze kunnen zelfs het weer van morgen niet voorspellen Klimaat en weer zijn twee verschillende fenomenen, ook qua voorspelbaarheid. Het weer is de toestand van de atmosfeer op een bepaald moment. Het klimaat is de gemiddelde toestand van het weer (temperatuur, neerslag, wind,…) voor een langere periode, meestal 30 jaar. Bij het klimaat kijken we dus naar gemiddelden, wat voorspellingen doen een stuk makkelijker maakt dan bij het weer, dat nu eenmaal chaotisch van aard is. Om even te vergelijken: we kunnen wel voorspellen wat het hoogtij morgen in Oostende zal zijn, maar niet hoe hoog een bepaalde golf zal zijn.

Conclusie: Het is een denkfout om verkeerde weerberichten als argument te gebruiken om de betrouwbaarheid van klimaatmodellen op lange termijn in twijfel te trekken.

2. Het klimaat op aarde heeft altijd al grote schommelingen gekend, dat is een natuurlijk fenomeen. Het klopt dat het klimaat op aarde al veel veranderingen heeft doorgemaakt. Wetenschappers hebben al vrij goed doorgrond hoe variaties in de baan van de aarde, zonneactiviteit e.d. het klimaat in het verleden hebben beïnvloed. Onder meer door onderzoek van ijslagen weten ze veel over de klimaatgeschiedenis van onze planeet. De huidige klimaatverandering is in twee opzichten anders dan de vroegere klimaatwijzigingen. Eén: zij valt niet te verklaren door natuurlijke oorzaken alleen. Als wetenschappers de menselijke uitstoot van broeikasgassen mee opnemen in hun berekeningen, komt het resultaat wel overeen met de vastgestelde globale temperatuursstijging. Twee: de aarde warmt vandaag veel sneller op (bijna tien keer zo snel) als bij vroegere klimaatwijzigingen. Zo’n snelle globale opwarming is geologisch gesproken zo goed als ongezien. Onze soort heeft dit nog niet meegemaakt.

Conclusie: De snelheid van de huidige klimaatverandering onderscheidt haar van eerdere klimaatveranderingen, en natuurlijke oorzaken alleen volstaan niet als verklaring.

3. De wetenschappers zijn zelf niet 100% zeker In de wetenschap spreekt men in termen van waarschijnlijkheid, niet van absolute zekerheden. Nieuwe gegevens kunnen altijd een oude theorie weerleggen. Maar hoe langer een theorie standhoudt, hoe zekerder die wordt. Zo groeit een wetenschappelijke consensus. Vandaag heeft zowat heel de wetenschappelijke gemeenschap de consensus bereikt dat de aarde opwarmt, dat deze opwarming zeer waarschijnlijk aan de mens te wijten is en dat de kans zeer groot is dat zij ernstige gevolgen zal hebben voor het leven op onze planeet. Zekerder dan dat zullen wetenschappers dat niet in een rapport formuleren, maar eigenlijk betekent het: de aarde warmt op, wij zijn er de oorzaak van en het is tijd om in actie te schieten. De meeste sceptische uitspraken over de klimaatverandering en haar oorzaken geven blijk van een gebrek aan kennis en informatie, en kunnen makkelijk worden weerlegd door verschillende studies. De wetenschappers die de menselijke verantwoordelijkheid voor de klimaatverandering nog in twijfel trekken 1) zijn met zeer weinig 2) zijn meestal geen klimatologen 3) worden niet correct geciteerd (verschillende wetenschappers van wie kritische opmerkingen werden gebruikt in de sceptische documentaire ‘The Climate Swindle’, distantieerden zich daar achteraf van omdat hun uitspraken niet in de juiste context waren geplaatst).

Conclusie: Wetenschappers wereldwijd erkennen dat de planeet opwarmt en dat de uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteiten daarvan zeer waarschijnlijk de oorzaak is.

www.wwf.be

4. Een complot wil ons de klimaatverandering aanpraten en de media werken daaraan mee De belangrijkste bron van informatie over de klimaatverandering en haar gevolgen zijn de rapporten van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). Deze wetenschappelijke instantie, opgericht door de Verenigde Naties, is samengesteld uit honderden experten wereldwijd (van universiteiten, onderzoekscentra, ondernemingen, milieuorganisaties,…). Het Panel verricht zelf geen onderzoek maar evalueert de wetenschappelijke klimaatonderzoeken die in wetenschappelijke publicaties verschijnen. Door haar brede samenstelling kan het IPCC er niet van worden beschuldigd vooringenomen te zijn. De conclusies van het Panel zijn zelfs eerder voorzichtig te noemen.

Conclusie: De belangrijkste bron van info over de klimaatverandering, het IPCC, is een objectieve wetenschappelijke organisatie die algemeen wordt erkend als de autoriteit ter zake.

5. Leuk toch, warmer weer? Het gaat er niet over dat de temperatuur op een bepaalde plek misschien aangenamer wordt. Het probleem is dat de klimaatverandering zich zo snel voltrekt dat massa’s mensen en dieren zich er niet aan zullen kunnen aanpassen. Menselijke infrastructuren (bv. dijken), nederzettingen (bv. dorpen) en activiteiten (bv. visserij) zijn afgestemd op bepaalde weerpatronen en zeespiegels. Droogten, overstromingen, stormen,… zullen een grote menselijke en economische tol eisen. Vooral de armere bevolkingen - die het minst tot het hele probleem hebben bijgedragen - zullen hard worden getroffen, terwijl zij de minste middelen hebben om de gevolgen op te vangen. Ook bij ons staan inkomens op het spel (van uitbaters van langlaufcentra tot bosbouwers die met parasieten af te rekenen krijgen).

Conclusie: Als we de klimaatverandering niet afremmen, zal de menselijke en economische schade enorm zijn en verdwijnen massa’s soorten voorgoed van de aarde.

Naast al dat menselijke leed dreigen ook ettelijke planten- en diersoorten uit te sterven. Zij zijn van het klimaat afhankelijk voor hun voedselvoorziening, migraties, voortplanting…. Als de aarde tegen 2050 meer dan 2°C warmer wordt, kan een derde van alle diersoorten uitsterven.

6. De kerncentrales openhouden zal ons helpen minder CO2 uit te stoten Het klopt dat kerncentrales zelf geen CO2 (het broeikasgas dat het meest bijdraagt tot de klimaatverandering) uitstoten, maar toch veroorzaken ze een aanzienlijke ‘verborgen CO2-uitstoot’. Dat gebeurt bij de ontginning, raffinage en verrijking van de splijtstof (uranium–235), bij de constructie, het onderhoud en de ontmanteling van de centrales, en bij de verpakking en opslag van nucleair afval. In de toekomst zal kernenergie met een steeds hogere CO2-uitstoot gepaard gaan. Dat komt omdat de beschikbare voorraad erts dat rijk is aan uranium langzaam uitgeput raakt. Hoe minder uranium in het erts, hoe meer energie nodig is om het eruit te halen (en dus hoe meer CO2-uitstoot). Uiteindelijk zal kernenergie tot meer CO2-uitstoot leiden dan elektriciteitsproductie met gascentrales. Daarnaast zorgt kernenergie voor onaanvaardbare veiligheidsproblemen (radioactief afval, de beveiliging van centrales, proliferatie, ongezonde werk- en leefomstandigheden in en rond de uraniummijnen,…). Bovendien ontmoedigt het openhouden van de kerncentrales investeringen in hernieuwbare energie.

www.wwf.be

Conclusie: Kernenergie is geen oplossing om de CO2-uitstoot te beperken. Door de slinkende uraniumvoorraden zal steeds meer energie (en dus CO2-uitstoot) nodig zijn om kernenergie te produceren.

7. Als we de kerncentrales sluiten, krijgen we in België een energietekort Zo’n 55% van de elektriciteit in België komt uit kerncentrales. De angst van veel mensen voor een energietekort bij de sluiting van de centrales, is dus begrijpelijk maar toch ongegrond. Ten eerste gebeurt de uitstap uit kernenergie in fases, zodat investeringen in hernieuwbare energiebronnen de elektriciteitsproductie in stappen kunnen overnemen. Geplande investeringen en infrastructuren in aanbouw compenseren nu al de elektriciteitsproductie van de eerste drie reactoren die moeten sluiten (Doel1, Tihange1 en Doel2).

Conclusie: Het is technisch én economisch perfect mogelijk om zonder kerncentrales in onze energiebehoeften voorzien.

Om de overgang vlot te laten verlopen, moet ons toekomstig energiebeleid rusten op drie pijlers: energiezuinigere toestellen en een spaarzamer gedrag, de inplanting van hernieuwbare energiebronnen, en elektriciteitsproductie met een hoog rendement, zoals warmtekrachtkoppeling (de gecombineerde opwekking van warmte en elektriciteit) en stoom- en gascentrales (STEG-centrales). We hoeven daarbij echt niet aan comfort in te boeten. Bovendien kan de overschakeling naar hernieuwbare energiebronnen en schone technologieën een hoop werkgelegenheid creëren, zoals ook in Duitsland het geval was.

8. De CO2-uitstoot beperken is duur en slecht voor de economie. Nu geen maatregelen treffen zal op termijn nog veel slechter zijn voor de economie. Sir Nicolas Stern, voormalig hoofdeconoom van de Wereldbank, onderzocht in opdracht van de Britse regering de mogelijke impact van de klimaatverandering op de wereldeconomie. Zijn conclusie: als we niets doen, kunnen de kosten van de gevolgen van de klimaatverandering oplopen tot 5500 miljard euro of 20% van het Bruto Mondiaal Product (de totale wereldproductie van goederen en diensten gedurende een jaar). Ook voorspelt hij tot 200 miljoen ‘ecologische vluchtelingen’ in 2050 als we niet de nodige actie ondernemen. Stern becijferde dat elke ton CO2 die we uitstoten voor minstens 67 euro schade veroorzaakt, maar dat we diezelfde uitstoot met minder dan 20 euro kunnen voorkomen. Laten we trouwens ook eens kijken naar enkele andere positieve effecten van maatregelen tegen de klimaatverandering: meer werkgelegenheid, meer energieautonomie, lagere energiefacturen, een betere luchtkwaliteit, minder fijn stof, minder ozonproblemen in de zomer,...

Conclusie: Om een wereldwijde economische crisis door de klimaatverandering te voorkomen, moet jaarlijks 1% van het BMP (bruto mondiaal product) worden geïnvesteerd in klimaatoplossingen. Dat is ongeveer het bedrag dat jaarlijks wereldwijd aan reclame wordt besteed.

9. De oplossingen zijn erger dan het probleem: kijk maar naar biobrandstoffen en de ontbossing die ze veroorzaken. Het klopt dat de productie van biobrandstoffen in een aantal gevallen aanleiding geeft tot ontbossing. WWF steunt de productie van biobrandstoffen alleen als die op een ecologisch en sociaal verantwoorde manier gebeurt. Biobrandstoffen zijn overigens geen ‘wonderoplossing’, maar kunnen wel deel uitmaken van een pakket van maatregelen om de klimaatverandering te bestrijden. WWF pleit in de eerste plaats voor minder autogebruik en meer gebruik van het openbaar vervoer. Ook moeten strengere normen de autofabrikanten verplichten zuinigere voertuigen te produceren.

Conclusie: Er moeten criteria komen die producenten van biobrandstoffen verplichten ecologisch en sociaal verantwoord te werk te gaan.

www.wwf.be

10. Het is niet haalbaar om op een duurzame manier aan de wereldwijde energievraag te voldoen. Het WWF-rapport ‘WWF’s vision for 2050’ analyseerde hoe we aan de stijgende wereldwijde energievraag kunnen voldoen met alleen duurzame technologieën. Dat is perfect mogelijk met een combinatie van maatregelen: • de energie-efficiëntie verbeteren (energiezuinigere technologieën ontwikkelen) • de ontbossing stoppen (ontbossing is verantwoordelijk voor 20% van de CO2-uitstoot) • de ontwikkeling versnellen van technologieën met weinig CO2-uitstoot (windenergie, zonne-energie,…) zonder gebruik te maken van kernenergie • flexibele brandstoffen ontwikkelen (energieopslag door middel van waterstof) • koolstofrijke steenkool vervangen door koolstofarm gas • elektriciteitscentrales die werken op fossiele brandstoffen (voornamelijk steenkool) uitrusten voor de ondergrondse opslag van CO2

Conclusie: We kennen voldoende technologieën om aan de wereldwijde energievraag te voldoen zonder het klimaat onder druk te zetten. We moeten ze NU op grote schaal toepassen.

Met deze maatregelen kan de Europese Unie zijn uitstoot van broeikasgassen tegen 2020 met één derde verminderen.

11. Groene stroom? Waar is dat goed voor? En het is ongetwijfeld duurder! Een efficiënte manier om als consument iets aan de klimaatverandering te doen, is kiezen voor groene stroom. Groene stroom wordt opgewekt uit hernieuwbare energiebronnen (windenergie, zonne-energie, waterkracht, biomassa,…), in tegenstelling tot de klassieke ‘grijze’ stroom, die wordt opgewekt in vervuilende kerncentrales en steenkoolcentrales. Door voor groene stroom te kiezen, moedigt u investeringen in hernieuwbare energie aan, zodat we het tijdperk van fossiele brandstoffen en kernenergie sneller achter ons kunnen laten. Het is een mythe dat groene stroom per definitie duurder zou zijn dan de klassieke stroom. Enkele leveranciers van groene stroom kwamen bij een studie van Test-Aankoop juist als goedkoop uit de bus. Neem uw recentste jaarlijkse factuur erbij en doe een prijssimulatie op…

Conclusie: Kiezen voor groene stroom hoeft u niet meer te kosten en levert een zeer belangrijke bijdrage aan de strijd tegen de klimaatverandering.

• voor Vlaanderen: www.vreg.be > vergelijk de leveranciers • voor Brussel: www.brugel.be • voor Wallonië: www.cwape.be (onder Actualités, Particuliers: Simulateur tarifaire)

12. Wat haalt mijn spaarlamp uit als heel China steenkool verbrandt? Eerst even duidelijk stellen: het klopt dat de economie in Azië een explosieve groei kent, met een grotere vraag naar grondstoffen en energiebronnen tot gevolg. Maar u en ik verbruiken gemiddeld vijf keer meer energie dan een Chinees. Bovendien zou het wel heel cynisch zijn om - als inwoner van een van de rijkste landen ter wereld - zelfs de kleinste inspanning te weigeren, alleen omdat de bevolking in ontwikkelingslanden nu even meer aandacht heeft voor betere leefomstandigheden dan voor het klimaat. Uiteraard moeten inspanningen om de CO2-uitstoot te beperken wereldwijd gebeuren, ook in China en India. Deze landen staan voor de uitdaging om hun welvaart te verbeteren met de hulp van energie-efficiëntere technologieën, zodat zij niet onze verspillende toer op gaan. Het is ook de taak van de rijkere landen hen daarbij te helpen.

www.wwf.be

Conclusie: De economische groei in China en India kan voor ons - nog steeds bij de grootste energieverspillers ter wereld geen vrijgeleide zijn om vrolijk voort te verspillen. Sta er trouwens ook even bij stil dat veel goedkope producten die u koopt… ‘made in China’ zijn.

13. De industrie en de bedrijven zijn de grote energieverspillers. Zij moeten maar inspanningen doen. Gezinnen, bedrijven, industrie, consumenten,… we zijn allemaal een deel van het probleem en het is maar billijk dat we allemaal ons stuk(je) tot de oplossing bijdragen. Het energieverbruik van gezinnen voor verwarming, huishoudtoestellen en personenvervoer valt niet te onderschatten. Zo kost een huis verwarmen in België meer energie dan in Scandinavië, waar de winters veel kouder zijn. De oorzaak: slechte isolatie. Ook is zowat de helft van onze autoritten niet langer dan vijf kilometer. En dat zijn maar een paar voorbeelden.

Conclusie: iedereen draagt een deel van de verantwoordelijkheid. De tips op www.wwf.be helpen u uw CO2-uitstoot zonder veel moeite beperken.

Daarnaast stuurt ons koopgedrag de beslissingen van bedrijven en winkels. Als niemand nog aardbeien in de winter koopt, worden ze ook niet meer ingevoerd (om in de winter 1 kg aardbeien op uw bord te krijgen, kan wel 5 liter olie nodig zijn). En toch ook even vermelden: steeds meer bedrijven leveren inspanningen om hun CO2-uitstoot te beperken. Sommige daarvan sloten daarvoor zelfs een ‘Climate Saver’-overeenkomst met WWF.

14. WWF springt ineens op het klimaatprobleem omdat het veel media-aandacht krijgt WWF voert al jarenlang en op verschillende fronten actie voor een doeltreffende aanpak van de klimaatverandering. Wereldwijd praten we met overheden om hen te overtuigen de nodige maatregelen te treffen, sluiten we partnerschappen met bedrijven om hun CO2-uitstoot te beperken, sensibiliseren we jong en oud, voeren we studies uit naar de beste oplossingen,…

Conclusie: WWF heeft al jaren een wereldwijd klimaatprogramma met een brede aanpak.

Trouwens, al ons werk om dieren, bossen, zeeën, rivieren en waterrijke gebieden te beschermen, is onlosmakelijk met de klimaatverandering verbonden. De natuur zal immers wereldwijd de gevolgen van de klimaatverandering ondervinden.

15. De klimaatverandering… ik weet er alles van! De klimaatverandering is een complex probleem waar veel bij komt kijken. Wie dat wenst, kan menige avond met klimaatlectuur doorbrengen. Hieronder vindt u een paar van de vele beschikbare bronnen:

Conclusie:

Veel leesplezier!

• Het klimaatboek. Pleidooi voor een ecologische omslag - Els Keytsman en Peter Tom Jones, uitgeverij Epo. • Onze planeet wordt heet - Jill Peeters, uitgeverij Het Bronzen Huis. • De weermakers, Tim Flannery, uitgeverij Atlas. • www.wwf.be • www.panda.org > what we do > climate change • www.ipcc.ch • www.hierbeginthet.be • http://www.knack.be/tag/KLIMAATVERANDERING • www.bondbeterleefmilieu.be > klimaat & energie • www.greenpeace.be • www.klimaatportaal.nl www.wwf.be

Uw CO2-uitstoot beperken… makkelijker dan u denkt! U kan uw auto echt niet missen… maar misschien kunt u wel een collega meenemen? U mag in uw huurwoning geen grote energiebesparende werken doen… maar goede gordijnen maken ook al een verschil… Surf naar www.wwf.be en doe mee! Energiezuiniger leven met de Climate Impact Reducer is…

Makkelijk, met haalbare tips De Climate Impact Reducer van WWF helpt u om klimaatvriendelijker (en budgetvriendelijker) door het leven te gaan. De volgende thema’s komen aan bod: transport, bouwen en wonen, vakantie en voedsel. U krijgt per thema een hoop tips aangereikt en kiest zelf welke in uw situatie haalbaar zijn.

Bemoedigend, met zichtbare resultaten Met de Climate Impact Reducer treedt u toe tot een ‘community’ van mensen die handelen om de toekomst van onze planeet en haar bewoners veilig te stellen. Iedereen die meedoet kan zijn ‘stip’ zetten op de interactieve kaart van Google Earth. U ziet meteen ook hoe klimaatvriendelijk uw straat is.

Gezellig, met leuke contacten Wie dat wil, kan berichtjes sturen naar andere klimaatactievoerders, bv. om tips en ervaringen uit te wisselen.

Surf nu naar www.wwf.be en kies uw tips! WWF-België E. Jacqmainlaan 90 1000 Brussel De missie van WWF is de achteruitgang van de toestand van onze planeet een halt toe te roepen, en mee te helpen bouwen aan een toekomst waarin de mens in harmonie met de natuur leeft: - door de biodiversiteit van onze planeet te bewaren; - door het duurzaam gebruik van hernieuwbare natuurlijke bronnen aan te moedigen; - door te streven naar een zo groot mogelijke beperking van vervuiling en verspilling. www.wwf.be

Tel. 02/340 09 99 Fax: 02/340 09 33 [email protected]

www.wwf.be