Bijlage 1 De geïnterviewde sleutelfiguren en apothekers

Bijlage 1

De geïnterviewde sleutelfiguren en apothekers België - Dr. T.E.W.O. van Waas Algemene Pharmaceutische Bond (APB) - dhr. Cornely en dhr. W. Janssens Vereniging der Coöperatieve Apotheken van België (OPHACO) - dhr. F. de Brabanter Orde van Apothekers - mevr. N. Dupont en dhr. L. Jacobs farmaceutische inspectie - mevr. M.T. Peeters Ministerie van Economische Zaken - dhr. J. Fredricx Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) - dhr. J. Kesenne Landsbond der christelijke mutualiteiten, Studiedienst - Prof.Dr. G. Laekeman Universitaire Instelling Antwerpen (UIA) - Dr. F.H. Gosselinckx deskundige in de farmacie (farmaceutische inspectie en farmaceutische industrie) - dhr. D. Broeckx apotheker te Antwerpen - mevr. A. d’Herde apotheker te Antwerpen - mevr. W. Keyenberg apotheker te Wilrijk - dhr. L. Maus apotheker te Antwerpen - dhr. E. de Troch apotheker te Antwerpen - dhr. P. Baetens Europese Groep van Apothekers (GPCE) - dhr. M. van Hoorebeeck Commissie van de Europese Gemeenschappen, Directoraat Generaal Interne markt en industrie Groot-Brittannië - dhr. W.B. Rhodes Royal Pharmaceutical Society of Great Britain (RPSGB) - mevr. C. McGreedy National Pharmaceutical Association (NPA) - dhr. S.R. Axon Pharmaceutical Services Negotiating Committee (PSNC) - Dr. P.R. Noyce en Department of Health dhr. J.R.V. Merrills - Dr. C.R. Hitchings South West Thames Regional Health Authority - Dr. R.J. Pinney University of London - mevr. L. Armstrong apotheker te Londen - dhr. P.M. Blatt apotheker te Londen - dhr. P.J. Ditchett apotheker te Pembury - dhr. M. Long apotheker te Londen - dhr. N. Wood apotheker te Brentwood

509

Zweden - mevr. B. Davidson en dhr. N.O. Strandqvist - mevr. B. Hammarström - dhr. L.E. Fryklöf - dhr. L.G. Kinnander - mevr. M. Wistedt-Hoëg en dhr. U. Rosenholm - Dr. J. Lilja - mevr. G. Berglind - mevr. M. Härdelius - mevr. B. Malmström - mevr. U. Tennérus - mevr. A. Trollborg Portugal - Dr. L. Matias, Dr. J. Silveira en mevr. M.J. Toscano - mevr.Dr. P. Martins en Dr. R. Dos Santos Ivo - mevr.Dr. M. Fernanda Marcao, mevr.Dr. M.A. Imaginario en mevr.Dr. O.A. Ferreira - mevr.Dr. M.M. Caramona - Prof.Dr. J.G. Morais - Dr. A.M.D. dos Reis - mevr.Dr. M.J. Abreu en mevr.Dr. Christiana - mevr.Dr. L. Blaize - Dr. Garcia - mevr. Dr. V. Mandeiro - mevr.Dr. I. Ramalhinho Denemarken - mevr. I. Lunde

510

Apoteksbolaget Sveriges Farmaceutförbund Apotekarsocieteten farmaceutische inspectie, Medical Products Agency Försäkringskassan/ Riksförsäkringsverket Uppsala University apotheker te Stockholm apotheker te Stockholm apotheker te Hägersten apotheker te Djursholm apotheker te Stockholm

Associaçao Nacional das Farmácias (ANF) Ordem dos Farmacêuticos farmaceutische inspectie, DirecçaoGeral de Assuntos Farmacêuticos (DGAF) universiteit van Coimbra universiteit van Lissabon consultant van de Associaçao Nacional das Farmácias apothekers te Lissabon apotheker te Lissabon apotheker te Agualva, Cacem apotheker te Lissabon apotheker te Agualva, Cacem

World Health Organization (WHO)

Bijlage 2

De Nederlandse enquête

In deze bijlage wordt de tekst van de Nederlandse enquête weergegeven. De layout in deze bijlage wijkt af van die in de originele enquête. Bij sommige vragen konden apothekers een keuze maken; de keuzemogelijkheden waren daarbij als volgt: - keuzekolom A: zeer oneens, enigszins oneens, enigszins eens, geheel eens - keuzekolom B: minder tijd, evenveel tijd als nu, meer tijd - keuzekolom C: heel onbelangrijk, niet belangrijk, enigszins belangrijk, heel belangrijk - keuzekolom D: niet doorgevoerd, wel doorgevoerd - keuzekolom E: helemaal niet van toepassing, niet van toepassing, enigszins van toepassing, helemaal van toepassing - keuzekolom F: zeer ontevreden, ontevreden, tevreden, zeer tevreden Bij de overige keuzevragen (waar geen keuzekolom staat aangegeven) waren de stippellijnen in de enquête vervangen door keuzecirkels die de apotheker als dit van toepassing was, kon aanstrepen.

DE OPENBARE FARMACIE IN WEST-EUROPA

1. Bent u eigenaar of beherend apotheker ?

... ...

(mede-)eigenaar beherend apotheker

De beroepsuitoefening van de openbare apotheker omvat een groot aantal verschillende taken. Daarbij zullen bepaalde taken belangrijker voor u zijn dan andere. Daarnaast is het mogelijk dat u aan bepaalde taken meer of juist minder tijd zou willen besteden dan u nu doet. Hierover gaan de vragen 2 t/m 5.

2.1 Wilt u in de eerste kolom aangeven in hoeverre u het eens bent met de volgende uitspraken. (keuzekolom A) 2.2 Wilt u in de tweede kolom aangeven of u aan de onderstreepte taken meer, minder of evenveel tijd/aandacht zou willen geven als in de huidige situatie. (keuzekolom B)

511

a. Het is belangrijk dat voor vragen en problemen van assistenten over recepten, bereidingswijzen en dergelijke een apotheker aanwezig is b. Ik vind dat een apotheker bij minder ernstige ziektesymptomen zonder tussenkomst van een arts een geneesmiddel aan een patiënt kan adviseren - in het algemeen idem (onderstreepte zin in b.) - bij buikklachten idem (onderstreepte zin in b.) - bij blaasontsteking idem (onderstreepte zin in b.) - bij voetschimmel idem (onderstreepte zin in b.) - bij ontstoken ogen c. Het bezig zijn met uiteenlopende bedrijfsmatige taken vind ik een aantrekkelijk aspect in mijn beroepsuitoefening d. Ik vind het belangrijk om zelf regelmatig achter de balie te staan e. Ik vind dat meer geneesmiddelen, in plaats van op recept, zonder voorschrift verkrijgbaar zouden moeten zijn f. Voor de wijze van beroepsuitoefening door openbare apothekers zouden, naast de reeds bestaande eisen, extra gestandaardiseerde kwaliteitseisen moeten komen g. Ik ben tevreden met mijn mogelijkheden om binnen de beroepsuitoefening bezig te kunnen zijn met professionele taken én bedrijfsmatige taken h. In mijn huidige positie vind ik bedrijfsmatige taken belangrijker dan gezondheidszorgtaken i. Ik zou mijn inkomen nog substantieel kunnen verhogen door meer tijd in bedrijfsmatige taken te stoppen j. Patiënten hebben een juist beeld van mijn beroepsuitoefening k. Artsen hebben een juist beeld van mijn beroepsuitoefening l. Collega’s hebben een juist beeld van mijn beroepsuitoefening m. Financiers (ziekenfondsen/ziektekostenverzekeraars) hebben een juist beeld van mijn beroepsuitoefening

3. Hieronder volgt een aantal zaken die u mogelijk op korte termijn (0-3 jaar) wilt bewerkstelligen. Wilt u de volgende zaken rangschikken naar belangrijkheid voor u op korte termijn, van meest belangrijk (=1) tot minst belangrijk (=9) ? ... ... ... ... ... ... ... ... ...

512

apotheek uit bedrijfsoogpunt beter laten functioneren (met uitzondering van personeelszaken) verbeteren concurrentiepositie verbeteren winstmarge/hogere winsten vaker naar activiteiten, zoals congressen en nascholingscursussen meer tijd voor besprekingen met artsen meer tijd voor het geven van voorlichting aan patiënten meer vrije tijd personeel beter laten functioneren (efficiency/werkrooster/werksfeer) training personeel in professioneel opzicht (bijv. over farmacotherapie)

4.1 Wilt u in de eerste kolom aangeven hoe belangrijk u de hier genoemde zaken in uw beroepsuitoefening vindt. (keuzekolom C) 4.2 Wilt u in de tweede kolom aangeven aan welke zaken u meer, minder of evenveel tijd/aandacht zou willen geven. (keuzekolom B) a. snelle afhandeling recepten b. recepten controleren op dosering, juiste aflevering e.d. c. continue medicatiebewaking (controleren medicatiehistorie, interacties e.d., eventueel met computer) d. analyseren van grondstoffen op identiteit e. analyseren van grondstoffen op zuiverheid en gehalte f. het maken van eigen bereidingen in de apotheek g. protocollen/ bereidingsvoorschriften maken voor bereidingen h. controle van de eigen bereidingen op juist gehalte i. zelf actief voorlichting geven aan patiënten j. de geneesmiddelgerichte taken in de apotheek, zoals analyse en bereiden, regelmatig zelf uitvoeren k. het uitvoeren van diagnostische testen in de apotheek l. thuiszorg-activiteiten m. adviseren van artsen over geneesmiddelkeuzen in het algemeen en nieuwe geneesmiddelen n. adviseren van artsen over therapieën van individuele patiënten o. overleggen met ziekenhuisapothekers over farmacotherapeutische zaken en bereidingswijzen p. overleggen met wijkverpleegsters en andere gezondheidszorgwerkers buiten de apotheek (met uitzondering van dokters en apothekers) q. overleggen met collega’s over geneesmiddelen, therapiezaken e.d. r. overleggen met collega’s over financiële zaken, managementproblemen s. lezen over nieuwe geneesmiddelen, therapeutische ontwikkelingen t. lezen over financiële zaken, managementzaken e.d. u. nascholing over (nieuwe) geneesmiddelen, therapieën e.d. v. nascholing over het geven van voorlichting aan patiënten w. nascholing over thuiszorg, medische hulpmiddelen e.d. x. nascholing over managementzaken, automatisering e.d. y. houden van lezingen over geneesmiddelen(gebruik) voor groepen patiënten z. bedrijfsmatig georiënteerde activiteiten buiten de apotheek (bijv. bijwonen vergadering van een plaatselijke apothekersvereniging, overleg met ziekenfondsen) 1. goed kunnen onderhandelen met bijv. groothandels, industrie en ziekenfondsen 2. zelf meedoen aan discussie over de inhoud van het apothekersberoep 3. zelf meedoen aan discussie over de toekomst van de apotheek m.b.t. bedrijfsvoering, marketing, aantal apotheken e.d. 4. zelf meedoen aan praktisch-wetenschappelijk onderzoek, zoals geneesmiddelgebruiksonderzoek 5. intercollegiale toetsing 6. er op toezien dat assistenten goed werken 513

7. assistenten ’klantgericht’ patiënten laten helpen 8. de assistenten nascholingscursussen laten volgen/ze zelf bij te scholen 5.1 Hoe belangrijk vindt u de volgende zaken in uw beroepsuitoefening ? (keuzekolom C) 5.2 Mogelijk vindt u bepaalde zaken wel belangrijk, maar lukt het u niet deze in de apotheek door te voeren, bijv. door onvoldoende tijd. Wilt u in de tweede kolom aangeven in hoeverre de genoemde zaken in uw apotheek doorgevoerd zijn ? (keuzekolom D) a. het gebruik op de aflevereenheid b. de naam van de patiënt op de aflevereenheid c. afstemmen van openingstijden op de behoeften van de patiënten d. zitruimte voor wachtende patiënten e. goed uitziende, moderne apotheek f. voorlichtingsfolders in de wachtruimte g. een aparte voorlichtingsruimte h. een interactieve computer voor patiënten in de wachtruimte i. een videofilm over geneesmiddelen, geneesmiddelengebruik enz. in de wachtruimte j. een bestelservice (zonder dat de patiënt zelf het recept hoeft te brengen, de geneesmiddelen bijv. per post terugbezorgen) k. naambordjes voor elke apotheekmedewerker met naam en functie l. spreekuur waar patiënten vragen kunnen stellen over hun geneesmiddelen 5.3 Hoe belangrijk vindt u de mening/het oordeel over uw beroepsuitoefening van: (keuzekolom C) a. patiënten b. artsen c. collega’s d. financiers (ziekenfondsen, ziektekostenverzekeraars) Binnen uw beroepsuitoefening zult u uw tijd over een groot aantal taken moeten verdelen. Mogelijk zult u een aantal taken uitbesteden aan een accountant/boekhouder of worden bepaalde zaken afgehandeld door een tweede apotheker of de assistenten. Hierover gaan de vragen 6 t/m 11. De eigenaar/beherend apotheker 6.a. Hoeveel uur werkt u gemiddeld per week, zonder nacht- en weekenddiensten ? ... uur per week 6.b. Kunt u op onderstaande tijdas aankruisen hoeveel uren per week u zelf zou willen werken, met andere woorden wat beschouwt u als uw ideale werkweek ? + 4

514

+ 8

+ 12

+ 16

+ 20

+ 24

+ 28

+ 32

+ 36

+ 40

+ 44

+ 48

+ 52

+ + 56 meer dan 56 uur per week

6.c. Gedurende hoeveel uur per week is de apotheek open ?

... uur per week

7.a. Hoeveel uur besteedt u zelf gemiddeld per week ongeveer aan de volgende zaken ? Als u aan een van de genoemde taken geen tijd besteedt, wilt u dan 0 uur invullen ? - patiënten helpen aan balie, recepten klaarmaken (met uitzondering van de tijd besteed aan het maken van bereidingen) : ... uur per week - maken van bereidingen : ... uur per week - controleren van de medicatie (dosering, interacties e.d.) én recepten nakijken (controleren of juiste geneesmiddel is afgeleverd, met uitzondering van de controle die aan de balie plaatsvindt en waarvan u de tijdsbesteding al heeft aangegeven bij de eerste vraag) : ... uur per week - boekhouding (kas afwerken, rekeningen inboeken, betalen e.d.) : ... uur per week - controleren werk van de assistenten, met uitzondering van bereidingen : ... uur per week - controleren van bereidingen : ... uur per week 7.b. Hoeveel uur besteedt u zelf gemiddeld per maand ongeveer aan de volgende zaken ? Als u aan een van de genoemde taken geen tijd besteedt, wilt u dan 0 uur invullen ? - analyse van grondstoffen : - protocollen/bereidingsvoorschriften maken voor bereidingen : - ontvangen artsenbezoekers : - overleggen met artsen : - overleggen met andere apothekers in de apotheek : - overleggen met assistenten : - computer updaten, backups maken e.d. : - salarisadministratie : - alle andere personeelszaken (personeelsadministratie, werven, aannemen personeel e.d.) : - financiële afwerking van de recepten (van ziekenfondsen particuliere patiënten, incl. bijv. maanduitdraai) : - overleg met accountant, boekhouder, andere financiële adviseurs : - andere financiële zaken (maandelijks financieel overzicht, jaarrekening, belasting enz.) : ... uur - overige (nog niet genoemde) administratieve zaken : - inkoop (keuze leverancier, parallel, loco, beoordeling leveranciersvoorwaarden e.d.) :

... uur per maand ... ... ... ... ... ... ...

uur uur uur uur uur uur uur

per per per per per per per

maand maand maand maand maand maand maand

... uur per maand ... uur per maand ... uur per maand per maand ... uur per maand ... uur per maand 515

8. Hoeveel apothekers zijn er in uw apotheek werkzaam, exclusief u zelf ? Hoeveel uren per week zijn deze apothekers in totaal in dienst, exclusief u zelf ? ... apotheker(s), exclusief u zelf ... diensturen per week van andere apotheker(s), exclusief u zelf Als er naast u meer apothekers zijn, wilt u dan vraag 9 beantwoorden ? Als u de enige apotheker bent, wilt u dan doorgaan naar vraag 10 ? De andere apotheker(s) in de apotheek 9. ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Welke taken worden geheel of ten dele door de andere apotheker(s) uitgevoerd ? patiënten helpen aan balie, recepten klaarmaken ontvangen artsenbezoekers ... protocollen maken voor bereiding recepten nakijken/medicatiebewaking ... overleggen met artsen overleggen met wijkverpleegsters ... overleggen met assistenten controleren werk van de assistenten ... andere personeelszaken computer updaten, backup maken e.d. ... salarisadministratie boekhouding ... andere financiële taken inkoop (keuze leverancier, parallel, loco enz.) anders, nl. ...............................................................

De assistenten 10.a. Hoeveel assistenten heeft u, wanneer part-time-assistenten omgerekend worden naar het totaal, dat wil zeggen 1 assistent= 38-40 uur per week ? (bijv. 3 assistenten die 40 uur werken en 1 assistent die 20 uur werkt= 3 ½ assistent(en)) ... assistent(en) 11.a. Hoe vaak organiseert u op een van te voren vastgelegd tijdstip een assistentenoverleg waarop inhoudelijke zaken, zoals farmacotherapie, wijzen van bereiding, wijze van voorlichting geven e.d. aan de orde komen ? ... ... ... ...

minder dan een keer per half jaar minder vaak dan een keer per 2 maanden, maar minimaal een keer per half jaar een keer per 5-8 weken een keer per maand of vaker

11.b. Hebben de assistenten in de afgelopen twee jaar farmaceutische nascholingscursussen gevolgd? ... ... ... 516

ja, incidenteel ja, regelmatig nee

Het is mogelijk dat u aan bepaalde aspecten van uw beroepsuitoefening misschien minder tijd kunt besteden, of vaak helemaal niet toekomt. Ook zullen bepaalde taken in de ene apotheek anders ingevuld worden dan in de andere. Hierover gaan de vragen 12 t/m 33.

Analyse en controle

12. Door sommige apotheken worden analyses van grondstoffen resp. de controle van de eigen bereidingen (op juist gehalte) zelf uitgevoerd. Ook wordt soms een gedeelte uitbesteed aan bijv. de Regionale apotheeklaboratoria. Wilt u aangeven hoe dit bij u geregeld is, waarbij meerdere antwoorden per categorie mogelijk zijn. analyse van grondstoffen ... in de eigen apotheek ... dit wordt uitbesteed ... hiervoor is onvoldoende tijd/ dit wordt (bijna) niet gedaan

controle van eigen bereidingen (gehalte) ... in de eigen apotheek ... dit wordt uitbesteed ... hiervoor is onvoldoende tijd/ dit wordt (bijna) niet gedaan

Eigen bereiding

13.a. Wilt u aangeven hoeveel geneesmiddelen er gemiddeld per dag in uw apotheek magistraal bereid worden voor één individu, óf hoeveel procent van de geneesmiddelen in uw apotheek magistraal bereid wordt, voor één individu, dus geen voorraadbereiding ? ... ...

magistrale bereidingen per dag óf % (= aantal magistrale bereidingen gedeeld door het totale aantal afgeleverde geneesmiddelen)

13.b. Hoe vaak worden in uw apotheek steriele bereidingen uitgevoerd ? ... ... ...

nooit 1-3 keer per week vaker dan 3 keer per week

517

13.c. Heeft u in uw apotheek de volgende apparatuur in gebruik ? ... ... ... ... ...

elektronische balans ... capsuleerapparaat ... mixer/roerder zalfmolen ... tubevulapparaat ... smeltpuntsbepaler poedervouwmachine ... titreerapparatuur aparte kast voor steriel bereiden afzuigkastje voor bereidingen met irriterende stoffen

13.d. Wordt er in uw apotheek wel op voorraad bereid, dus grote aantallen geneesmiddelen tegelijk ? Zo ja, wat wordt er bereid ? ... ...

nee ja, nl. ... ...

speciale bereidingen van de apotheek grotere charges van een geneesmiddel

Overleg met collega’s en artsen

14.a. Hoeveel collega’s spreekt u over beroepsmatige zaken gemiddeld per maand ? ... ... ... ...

geen 1-3 4-7 meer dan 7

14.b. Hoe vaak per week heeft u zelf over een recept, contact met een huisarts of specialist over de ingestelde therapie (dosering, interacties e.d.) ? ... ... ... ...

minder dan 1 keer per week 1-3 keer per week 4-6 keer per week meer dan 6 keer per week

14.c. Neemt u ook deel aan een of meer vormen van gestructureerd overleg tussen apothekers en huisartsen/specialisten, dat wil zeggen op een afgesproken tijd en plaats ? ... ...

518

ja nee

ga naar vraag 15 ga naar vraag 16

15. Wilt u aangeven welke personen in de groep(en) waar u aan meedoet, vertegenwoordigd zijn en wilt u aangeven hoe vaak de groep(en) bij elkaar komen ? Groep ’A’ ... huisartsen ... specialisten ... ziekenhuisapothekers

Groep ’B’ ... huisartsen ... specialisten ... ziekenhuisapothekers

hoe vaak overlegt deze groep ?


Groep ’C’ ... huisartsen ... specialisten ... ziekenhuisapothekers ... wijkverpleegsters ... wijkverpleegsters ... wijkverpleegsters ... andere apothekers ... andere apothekers ... andere apothekers

...........................

...........................


.......................

Medicatiebewaking, voorlichting en service naar de patiënt

16. Heeft u in uw apotheek de volgende apparatuur ? ... ... ... ...

barcode-systeem geautomatiseerde weegapparatuur gekoppeld aan printer kopieerapparaat/printer in gebruik om patiënteninformatie te kopiëren/printen computer(s)

Als u een computer heeft, wilt u dan vraag 17 beantwoorden ? Als u geen computer heeft, wilt u dan doorgaan naar vraag 18 ?

17. Waarvoor wordt de computer in de apotheek gebruikt ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ... ...

bestellingen financiële afwerking recepten boekhouding maken etiketten

... aanschrijven aan de balie

... voorraadbeheer ... administratie ... tekstverwerking ... medicatiebewaking (controleren onverenigbaarheden e.d.) ... een aansluiting van de artsen op de computer van de apotheek

519

18.a. Op welke zaken worden recepten/afleveringen in uw apotheek gecontroleerd ? ... ... ...

dosering contra-indicaties interacties

... te vroeg/ te laat terugkomen ... veranderingen in preparaatsterkte/dosering ... chargenummer d.m.v. computer/ zelf aangelegd systeem

18.b. Houdt u ook patiëntendossiers bij, registreert u ook bepaalde medicatiegegevens op naam van een patiënt om deze later nogmaals te kunnen gebruiken ? (schriftelijk of in de computer) Zo ja, wilt u daarbij aangeven van ongeveer hoeveel patiënten er dossiers worden bijgehouden ? ... ...

ja, nl. van nee

......

patiënten


19. Welke gegevens houdt u bij van deze patiënten ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ...

de medicatie bereidingswijze van bepaalde preparaten bepaalde chronische ziektegegevens van patiënten/ zwangerschap

20. Ongeveer hoeveel verschillende niet-industriële patiënteninformatie-folders heeft u in uw apotheek om aan patiënten mee te geven ? (bijv. van de KNMP of van de STAG/SAL) Sinds wanneer geeft u dergelijke folders mee aan patiënten ? ... verschillende patiënteninformatiefolders sinds 19.... 21. Welke van de volgende labels/waarschuwingen worden in uw apotheek op de verpakkingen geplakt/op het etiket gezet ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ... ... ... ...

’kan rijvaardigheid beïnvloeden’ (of vergelijkbare waarschuwing) ’uitsluitend op geneeskundig voorschrift’ (of vergelijkbare waarschuwing) ’behandeling niet plots onderbreken’ (of vergelijkbare waarschuwing) ’zonlicht vermijden’(of vergelijkbare waarschuwing) andere farmacotherapeutische waarschuwingen dan de hier genoemde apart/op etiket geen labels/waarschuwingen apart/op het etiket

22. Worden geneesmiddelen wel eens thuisbezorgd ? ... ... ...

520

ja, bij speciale situaties ja, dagelijks nee

23.a. Welke ’testen’ worden er in uw apotheek zelf uitgevoerd ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ... ...

suiker bloeddruk meten zwangerschapstesten geen

... cholesterol ... lichaamsgewicht meten ... anders, nl. .....................

23.b. Aan welke van de volgende thuiszorgactiviteiten besteedt u tijd ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ... ... ... ...

voorlichting geven aan patiënten over bijv. dialyse-apparatuur zuurstof leveringen bezoeken van patiënten thuis voor geven adviezen adviezen geven in bejaardentehuizen anders, nl. .................................................... geen

24. Heeft uw apotheek een ingerichte etalage en zo ja, hoe is deze ingericht ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ...

ja, met reclame voor bepaalde OTC-produkten ja, met farmaceutische informatie nee

25. Heeft u in de afgelopen drie jaar wel eens een lezing voor een groep patiënten gehouden over geneesmiddelen, ziektebeelden e.d. ? ... ... ...

ja, 1 tot 3 lezingen ja, meer dan 3 lezingen nee

26. Heeft u wel eens een onderzoek gedaan/laten doen naar de tevredenheid van patiënten met uw apotheek of is er wel eens een marketing-onderzoek gedaan naar de omstandigheden van de apotheek ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ...

ja, een onderzoek naar de tevredenheid van patiënten ja, een marketing-onderzoek nee

521

Literatuur en nascholing 27.a. Hoeveel uur besteedt u gemiddeld per maand aan het lezen van vakliteratuur? over bedrijfsmatige zaken (automatisering, personeelszaken, financiële zaken enz.) ... 0-1 uur ... 2-3 uur ... 4-5 uur ... meer dan 6 uur

over vakinhoudelijke zaken (therapie, geneesmiddelen, bereidingen enz.) ... ... ... ...

0-1 uur 2-3 uur 4-5 uur meer dan 6 uur

27.b. Gedurende hoeveel dagen heeft u in de afgelopen drie jaar (1988-1990) meegedaan aan de volgende soorten nascholingscursussen/congressen ? 1. over therapie, geneesmiddelen 2. over patiëntenvoorlichting 3. bedrijfsgerichte cursussen/congressen (bijv. over management, automatisering e.d.)

: :

... ...

dag(en) dag(en)

:

...

dag(en)

27.c. Wilt u per categorie aangeven of u vindt dat u voldoende tijd aan deze nascholing hebt besteed of wilt u de redenen aankruisen waarom u niet meer van deze cursussen bezocht, waarbij meerdere antwoorden mogelijk zijn ? hoge kosten cursusgelden

al eerder naar dertijdgelijke cursus gebrek geweest

... ...

... ...

... ...

... ...

...

...

...

...

niet nuttig, niet nodig

1. over therapie, geneesmiddelen : 2. over patiëntenvoorlichting : 3. over management, automatisering e.d. :

28. Ongeveer hoeveel % van de tijd waarin u artsenbezoekers/vertegenwoordigers van groothandel en industrie ontvangt, wordt besteed aan farmaceutische informatie en hoeveel % van de tijd wordt besteed aan het bespreken van prijzen, kortingen e.d. ? ... ...

522

% van de totale tijd wordt besteed aan farmaceutische informatie % van de totale tijd wordt besteed aan het bespreken van prijzen, kortingen e.d.

Andere activiteiten 29. Aan welke van de volgende activiteiten heeft u in de afgelopen drie jaar tijd besteed/ actief deelgenomen ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ... ... ...

intercollegiale toetsing onderzoek naar de beroepsuitoefening/geneesmiddelgebruiksonderzoek bijzondere farmaceutisch inhoudelijke activiteiten buiten de apotheek, zoals redactielid van een farmaceutische uitgave begeleiden van stagiairs/apothekers-assistenten die stage lopen in de eigen apotheek geven van onderwijs (aan farmacie-studenten, apothekersassistenten of nascholing aan apothekers)

30. Hoeveel uur besteedt u gemiddeld per maand aan het geven van onderwijs en/of het begeleiden van stagiairs ? ...

uur per maand

31. Hoeveel tijd besteedt u gemiddeld per maand aan bedrijfsmatig/ maatschappelijk georiënteerde bijeenkomsten, zoals vergaderingen van plaatselijke apothekersverenigingen of het overleggen met ziekenfondsen ? ...

uur per maand

32. Hoeveel uur besteedt u gemiddeld per maand aan farmaceutisch inhoudelijke bijeenkomsten, zoals bepaalde KNMP-bijeenkomsten, met uitzondering van de tijd die u besteedt aan nascholing en die u reeds eerder heeft genoemd ? ...

uur per maand

33.1. Wilt u in de eerste kolom aangeven in hoeverre de onderstaande uitspraken op u van toepassing zijn ? (keuzekolom E) 33.2. Wilt u in de tweede kolom, bij de onderstreepte zinnen, aangeven aan welke zaken u meer, minder of evenveel tijd/aandacht zou willen geven ? (keuzekolom B) a. In mijn apotheek besteed ik veel aandacht aan het geven van adviezen bij de keuze van zelfmedicatiemiddelen b. In mijn apotheek worden bepaalde zelfmedicatiemiddelen afgeraden, specifiek omdat zij volgens mij farmacotherapeutisch niet werkzaam zijn, bijv. buitenlandse bijzondere vermageringsprodukten c. In mijn apotheek worden bepaalde zelfmedicatiemiddelen niet verkocht, omdat ik ze schadelijk vind 523

d. In mijn apotheek worden bepaalde zelfmedicatiemiddelen afgeraden, omdat ik ze niet nodig vind, zoals bepaalde vitaminepreparaten e. Bij gevallen waar dat mogelijk is, zal ik ervoor zorgen dat patiënten voor bepaalde duurdere geneesmiddelen goedkopere, maar gelijkwaardige alternatieven geadviseerd worden f. Ik besteed aandacht aan de inhoud van de mondelinge voorlichting die assistenten geven bij receptgeneesmiddelen, zoals bij een patiënt met een nieuwe medicatie g. Ik besteed aandacht aan het geven van informatie over medische hulpmiddelen/thuiszorgartikelen h. Ik zal zelf informatie of een ’bijsluiter’ over een geneesmiddel opstellen, als deze niet bestaat i. In mijn apotheek wordt rekening gehouden met de privacy-gevoeligheid van bepaalde medicatiegevallen j. Bij het inkopen van handverkoopartikelen (niet-geneesmiddelen) probeer ik een zo ruim mogelijk assortiment aan te schaffen k. Voor mijn inkomen is het verkopen van handverkoopartikelen (niet-geneesmiddelen) noodzakelijk l. Ik besteed speciale aandacht aan de steriele bereiding van bepaalde geneesmiddelen m. Ik houd mij bezig met het opstellen van een formularium, lijst van eerste keuzemiddelen voor de artsen en/of het (regelmatig) bijwerken ervan n. Ik geef zo mogelijk schriftelijk informatiemateriaal mee bij geneesmiddelen o. Als patiënten met medische problemen komen, stuur ik ze uit principe altijd eerst naar de dokter p. Het draaiende houden van de apotheek is de belangrijkste zorg in mijn beroepsuitoefening q. In mijn situatie is het (op dit moment) moeilijk om voldoende bedrijfsinkomen uit de apotheek te realiseren om financieringsverplichtingen e.d. na te komen Ook is het mogelijk dat u aan bepaalde zaken meer geld zou willen besteden dan u nu doet. Hierover gaan de vragen 34 t/m 39. 34. Zoudt u in uw beroepsuitoefening aan bepaalde taken meer geld willen besteden dan u nu kunt doen ? ... ... ...

ja, veel meer ja, een beetje meer nee

ga naar vraag 35 ga naar vraag 35 ga naar vraag 36

35. Aan welke van de volgende zaken zou u meer geld willen besteden dan u nu kunt doen ? ... ... ... ... 524

apparatuur voor receptuur) literatuur extra assistent(en) anders, nl. ...................

... ... ...

computer(apparatuur) vernieuwing apotheekinterieur extra apotheker(s)

36. Heeft u in de afgelopen vijf jaar uw apotheek wel eens verbouwd of bent u dit zeer binnenkort, binnen een half jaar van plan ? ... ...

ja nee


37. Kunt u op onderstaande as aankruisen in welke orde van grootte het bedrag ligt dat u hiervoor uitgetrokken hebt ? + minder dan f 10.000,=

+ + f 20.000

+

+ + + + + + f 50.000 f 70.000 f 90.000

meer dan f100.000,=

38. Waarom is of wordt de apotheek verbouwd of vernieuwd ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ... ...

het was absoluut noodzakelijk de apotheek te moderniseren betere werkroutines om de apotheek aantrekkelijker te maken om de apotheek meer patiëntgericht te maken

39. Hoe goed loopt uw apotheek naar uw eigen oordeel in vergelijking met apotheken van collega’s in de plaats waar uw apotheek gevestigd is of de directe omgeving ? ... ... ... ... ...

veel beter beter geen verschil slechter veel slechter

Naast de meer vakinhoudelijke taken is het voor ons van belang om ongeveer te kunnen bepalen hoeveel tijd er binnen de apotheek aan zgn. ’receptverwerkende’ tijd wordt besteed. Dit zal o.a. samenhangen met het aantal patiënten dat u heeft. Daarom hier de volgende vragen. 40.a. Hoeveel recepten worden er per dag in uw apotheek verwerkt ? ...

recepten per dag

40.b. Hoeveel voorschriften (regels) worden er gemiddeld per dag in uw apotheek verwerkt ? (dus hoeveel geneesmiddelen worden er gemiddeld per dag op recept afgeleverd ?) ...

voorschriften (regels) per dag

525

40.c. Hoeveel cliënten bezoeken uw apotheek gemiddeld per dag ? ...

cliënten per dag

40.d. Hoeveel ziekenfondspatiënten staan bij u ingeschreven ? ...

patiënten

40.e. Hoeveel % van uw totale aantal afleveringen is ongeveer voor particuliere patiënten ? ... % Naast recepten is er ook nog de handverkoop. Hier zal bij de ene apotheek meer tijd in gaan zitten dan bij de andere. Ook het vervangen van spécialité’s door loco- en parallelpreparaten kost de apotheker gemiddeld meer tijd. Hierover gaan de vragen 41 en 42. 41. Welke van de volgende produkten maken in uw apotheek deel uit van het assortiment ? ... ... ... ... ... ... ... ...

zeep/tandpasta ... homeopathie babyvoeding ... huidverzorgingsmiddelen bloeddrukmeters ... schoonheidsprodukten leesbrillen ... parfum zonnebrillen ... sieraden visoliecapsules ... foto-zaken (bijv. films) stoma-artikelen ... incontinentie-materialen steriele wondverzorgingsprodukten

... dieetpreparaten ... drop ... chocola ... kinderspeelgoed ... diagnostische testen (bijv. zwangerschap, suiker) ... diabetesmaterialen

42. Hoeveel geneesmiddelen voert u parallel en/of loco ? Wilt u hierbij als er verschillende doseringen van hetzelfde geneesmiddel ’gesubstitueerd’ worden deze apart tellen ? loco-preparaten ... 0-10 ... 10-30 ... 30-50 ... meer dan 50

parallel-produkten ... 0-10 ... 10-30 ... 30-50 ... meer dan 50

De omgeving van de apotheek Dit onderdeel wordt vooral gevraagd in verband met de internationale vergelijking, waarbij in andere landen andere afleveraars een rol spelen (zoals in Engeland de supermarkten).

526

43.a. Wilt u aangeven hoeveel andere apotheken er zijn in de plaats waar uw apotheek gevestigd is door het aantal aan te kruisen op de as, dus exclusief uw eigen apotheek ? + 0

+ 1

+ 2

+ 3

+ 4

+ 5

+ 6

+ 7

+ 8

+ 9

+ 10

+ meer dan 10

43.b. Ondervindt u van hen concurrentie ? ... ... ...

ja, heel veel ja, enigszins nee

43.c. Wilt u aangeven hoeveel apotheekhoudend huisartsen er zijn in de plaats waar uw apotheek gevestigd is door het aantal aan te kruisen op de as ? + 0

+ 1

+ 2

+ 3

+ 4

+ 5

+ meer dan 5

43.d. Wilt u aangeven hoeveel winkels er zijn die geneesmiddelen/ andere artikelen verkopen die u ook verkoopt op loopafstand (0 - 1000 m) van uw apotheek, door het aantal aan te kruisen op de as, dus bijvoorbeeld drogisten en reformhuizen ? + 0

+ 1

+ 2

+ 3

+ 4

+ 5

+ meer dan 5

43.e. Ondervindt u van hen concurrentie ? ... ... ...

ja, heel veel ja, enigszins nee

Hierna volgen nog enige vragen over uw apotheek en de plaats waar de apotheek is gevestigd, alsmede enige persoonlijke vragen. Apotheek-vragen 44.a. Welke organisatievorm heeft uw apotheek en hoeveel personen participeren in deze organisatievorm ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ... ... ... ...

privé-eigendom van Besloten Vennootschap (B.V.) van Commanditaire Vennootschap (C.V.) van maatschap van eigendom van een ziekenfonds eigendom van een groothandel

... ... ... ...

personen vennoten vennoten apothekers

44.b. Hoeveel apotheken behoren in totaal tot de eigenaar(s) ? 527

+ 1

+ 2

+ 3

+ 4

+ 5

+ 6

+ 7

+ 8

+ 9

+ 10

òf: ... ... ... ... ...

11-50 51-150 151-350 351-550 meer dan 550

45. Bestaat het management van de apotheek en van de organisatie waar uw apotheek toe behoort geheel uit apothekers of maken ook niet-apothekers deel uit van het management ? apotheek ... alleen apothekers ... apothekers en niet-apothekers

organisatie waar apotheek toe behoort ... alleen apothekers ... apothekers en niet-apothekers ... niet van toepassing

46.a. Is de apotheek met een of meer organisaties verbonden ? (meerdere antwoorden mogelijk) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ja, de apotheek is (geheel of ten dele) eigendom van het VNA ja, bij de apotheek is het VNA commanditair vennoot en de apotheker beherend vennoot ja, de apotheek heeft een financiële relatie met de STAG/SAL ja, de apotheek behoort tot een groep van meerdere apotheken ja, de apotheek heeft een financiële relatie met ETOS/AHOLD ja, de apotheek werkt volgens de EXTRA-formule ja, in de apotheek is een Meditheek ja, naast de apotheek is een Meditheek ja, de apotheek heeft een financiële relatie met een zelfstandige Meditheek in dezelfde plaats ja, anders nl. ............................................................................... nee

46.b. Bent u werkzaam in een gezondheidscentrum ?

... ...

ja nee

47. Hoeveel % krijgt u van de nettowinst (voor belastingen) van de apotheek waar u werkt ? (dus bijv. 100 % als u alleen bent of bijv. 50 % bij een B.V. van twee apothekers) ... %

528

de volgende vraag hoeft alleen beantwoord te worden door beherend apothekers, als u geen beherend apotheker bent, ga dan door naar vraag 49 48. Wilt u aangeven of u uitsluitend een vast salaris krijgt en/of een winstaandeel ? ... ...

vast salaris winstaandeel

49. Hoeveel inwoners heeft de plaats waar uw apotheek gevestigd is ? .................

inwoners

Persoonlijke vragen 50.a. In hoeverre zijn onderstaande uitspraken op u van toepassing wat betreft de keus om farmacie te gaan studeren ? (keuzekolom E) Motieven om farmacie te gaan studeren: a. ik werd aangetrokken door de inhoud van de farmacie-studie b. in mijn familie waren een of meer apothekers c. de farmacie-studie gaf gunstige financiële perspectieven d. ik wilde gaan werken in de gezondheidszorg e. anders, nl................................................................... 50.b. In hoeverre zijn onderstaande uitspraken op u van toepassing ten aanzien van de keus om openbaar apotheker te worden ? (keuzekolom E) Motieven om openbaar apotheker te worden: a. ik wilde graag werkzaam zijn als vrije beroepsbeoefenaar b. het beroep van openbare apotheker staat maatschappelijk in vrij hoog aanzien c. de financiële perspectieven hebben (mede) een rol gespeeld d. het lukte mij niet werk te vinden in de ziekenhuisfarmacie e. ik wilde graag werkzaam zijn in de gezondheidszorg f. ik vind het leuk om met mensen om te gaan g. in mijn familie was een apotheek in eigendom h. anders, nl............................................................... 50.c. In welk jaar en in welke plaats bent u afgestudeerd ? in 19....

in .....................................

50.d. Heeft u na uw afstuderen gemerkt dat er tekortkomingen in uw studie waren ? ... ...

ja nee

ga naar vraag 51 ga naar vraag 52 529

51. Waaraan werd in uw studie te weinig aandacht besteed ? ... management ... zelfmedicatie ... geven van patiëntenvoorlichting ... marketing ... homeopathie ... voeren van artsenoverleg ... bepaalde farmacotherapeutische zaken die in de openbare farmacie (veel) voorkomen ... anders, nl. ............................................................. 52.a. Wat is uw leeftijd ?

...

jaar

52.b. Wat is uw geslacht ?

... ...

man vrouw

52.c. Hoeveel jaar bent u werkzaam in de openbare farmacie ?

...

jaar

52.d. Hoeveel jaar werkt u als gevestigd apotheker (beherend apotheker en/of eigenaar) ? ... jaar 52.e. Hoe lang bent u in uw huidige functie, d.w.z. als (mede-)eigenaar van deze apotheek, resp. als beherend apotheker in deze apotheek werkzaam ? ... jaar 53.a. Bent u lid van de K.N.M.P. ?

...

ja ...

nee

53.b. Is uw apotheek aangesloten bij een farmaceutische thuiszorgorganisatie ? ... ...

ja nee

54. Wilt u aangeven in hoeverre u tevreden bent over de hierna genoemde aspecten van de beroepsuitoefening ? (keuzekolom F) 1. De grootte van de apotheek (aantal patiënten) 2. De hoeveelheid tijd die ik, naast bedrijfsmatige taken, kan besteden aan professionele taken 3. De hoeveelheid vrije tijd die ik overhoud 4. Mijn inkomen 5. Het oppervlak van de apotheek, de beschikbare ruimte

Tenslotte willen wij u ook nog enkele financiële vragen stellen. Mocht u moeite hebben met de beantwoording van de hieronder gestelde vragen, kunt u dan misschien wel de klasse van uw omzet en het brutowinstpercentage invullen (het gaat hierbij om een zeer globale indicatie) ? Wilt u in elk geval de enquête wel insturen ? 530

55.a. In welke klasse vielen de omzet en het brutowinstpercentage van uw apotheek in 1990 ? Zo mogelijk zouden wij het brutowinstpercentage willen weten, maar als u dit niet kunt invullen, wilt u dan de klasse aangeven waar dit percentage invalt ? omzet ... ... ... ... ... ... ... ...

(exclusief BTW) minder dan f 500.000,= f 500.000 - f 1 miljoen f 1 miljoen - f 1,5 miljoen f 1,5 miljoen - f 2 miljoen f 2 miljoen - f 2,5 miljoen f 2,5 miljoen - f 3 miljoen f 3 miljoen - f 3,5 miljoen meer dan f 3,5 miljoen

brutowinstpercentage (brutowinst (dus ’verkoop min inkoop’ ) gedeeld door omzet): Het brutowinstpercentage bedraagt ........ % of het brutowinstpercentage valt in de volgende klasse:

... ... ... ... ... ... ...

minder dan 26 % 26 - 28 % 28 - 30 % 30 - 32 % 32 - 34 % 34 - 36 % meer dan 36 %

55.b. Wilt u aangeven hoeveel % van uw omzet in 1990 ongeveer afkomstig was van de geneesmiddelen op recept en hoeveel % afkomstig was van de geneesmiddelen die niet op recept geleverd werden en hoeveel % van de niet-geneesmiddelen ? -geneesmiddelen op recept: -geneesmiddelen, maar niet op recept: -niet-geneesmiddelen:

... ... ...

% van de omzet % van de omzet % van de omzet

55.c. Wilt u aangeven hoeveel % van uw omzet in 1990 werd besteed aan de volgende kosten-soorten? -totale loonkosten, exclusief uw eigen inkomen: ... % van de omzet -totale huisvestingskosten van de apotheek (als het apotheekpand uw eigendom is, wilt u het % dan berekenen met de globale huurwaarde): ... % van de omzet -totale automatiseringskosten: ... % van de omzet De antwoorden van de volgende vraag (vraag 55.d.) zullen op geen enkele wijze gerapporteerd worden, tevens geven wij u de garantie dat zij nergens gepubliceerd worden, zij zullen uitsluitend bij de verwerking van de enquête voor interne doeleinden, ter vergelijking gebruikt worden. 531

55.d. Zo mogelijk zouden wij het nettowinstpercentage willen weten (in 1990), maar als u dit niet kunt invullen, wilt u dan de klasse aangeven waar dit percentage invalt? nettowinstpercentage (nettowinst voor belastingen (dus ’brutowinst - kosten (zoals personeel, bedrijfskosten enz.)’ ) gedeeld door omzet): Het nettowinstpercentage bedraagt ........ % of het nettowinstpercentage valt in de volgende klasse: ... minder dan 10 % ... 10 - 12 % ... 12 - 14 % ... 14 - 16 % ... 16 - 18 % ... 18 - 20 % ... meer dan 20 %

Voorkeuren 56. Wilt u aangeven met hoeveel plezier u de verschillende taken in uw beroepsuitoefening uitvoert volgens de volgende vier antwoordcategorieën: 1= met heel veel plezier 2= met plezier 3= vooral omdat het moet gebeuren, met minder plezier 4= uitsluitend omdat het moet gebeuren, absoluut onprettig ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

bereiden van geneesmiddelen vragen beantwoorden van patiënten, voorlichting geven afleveren van recept-geneesmiddelen afleveren van huidprodukten zonder recept afleveren van geneesmiddelen zonder recept verkopen van andere artikelen (niet-geneesmiddelen) personeelszaken (overleggen met assistenten, geven van aanwijzingen enz.) boekhouding, afwerken rekeningen overleggen met financiële adviseurs inkoop receptgeneesmiddelen inkoop niet-receptplichtige geneesmiddelen inkoop handverkoopartikelen (niet-geneesmiddelen) literatuur lezen over nieuwe geneesmiddelen, therapieën literatuur, tijdschriften lezen over bedrijfsmatig belangrijke zaken (personeelszaken, financiële zaken etc.), automatisering

Heel hartelijk dank voor uw medewerking !

532

Bijlage 3

De weegfactoren Het berekenen van de weegfactoren gebeurde met behulp van de volgende formule:

W=

waarbij

p q

x

r s

W= weegfactor p= totale aantal openbare apotheken uit bepaald land in steekproef q= aantal openbare apotheken met bepaald kenmerk uit betreffende land in steekproef r= aantal openbare apotheken met bepaald kenmerk in betreffende land s= totale aantal openbare apotheken in betreffende land

In de tabellen III.1 t/m III.5 worden de weegfactoren weergegeven die gebruikt zijn voor de verschillende landen1.

1

Zoals uit tabel 3.6 in paragraaf 3.4.4 blijkt, hebben 1 Nederlandse apotheker, 5 Belgische apothekers, 2 Zweedse apothekers en 1 Portugese apotheker niet ingevuld hoeveel apotheken zich bevonden in de plaats waar de apotheek gevestigd was. Deze apothekers werden daarom bij het berekenen van de weegfactoren buiten beschouwing gelaten.

533

Tabel III.1 Weegfactoren voor Nederland p

q

r

s

W

1 apotheek in plaats

191

1

6

1480

0.77

2-3 apotheken in plaats

191

1

1

1480

0.13


191

11

15

1480

0.18

meer dan 6 apotheken in plaats

191

20

33

1480

0.21


191

4

14

1480

0.45


191

6

13

1480

0.28


191

5

15

1480

0.39


191

10

20

1480

0.26


191

34

311

1480

1.18


191

20

340

1480

2.19


191

21

253

1480

1.55


191

58

459

1480

1.02

Nederland gezondheidscentra

Meditheken of Extra-apotheken

overige apotheken

534

Tabel III.2 Weegfactoren voor België p

q

r

s

W


173

1

2

2702

0.13


173

7

10

2702

0.09


173

19

22

2702

0.07


173

67

155

2702

0.15


173

20

325

2702

1.04


173

10

530

2702

3.39


173

20

443

2702

1.42


173

29

1215

2702

2.68

België mutualiteitsapotheken

overige apotheken

Tabel III.3 Weegfactoren voor Groot-Brittannië p

q

r

s

W


118

1

3

10557

0.03


118

6

11

10557

0.02


118

12

27

10557

0.03


118

17

73

10557

0.05


118

30

240

10557

0.09


118

19

675

10557

0.40


118

13

1198

10557

1.03


118

20

8330

10557

4.66

Groot-Brittannië gezondheidscentra

overige apotheken

535

Tabel III.4 Weegfactoren voor Zweden p

q

r

s

W


310

91

403

833

1.65


310

50

155

833

1.15


310

61

111

833

0.68


310

108

164

833

0.57

p

q

r

s

W


128

57

145

2426

0.13


128

35

291

2426

0.44


128

9

369

2426

2.16


128

27

1621

2426

3.17

Zweden

Tabel III.5 Weegfactoren voor Portugal

Portugal

536

Bijlage 1 De geïnterviewde sleutelfiguren en apothekers

Recommend Documents