Bijeneters JUNTA VAN EXTREMADURA. Raad voor Cultuur en Toerisme. Coördinatie Directoraat Generaal voor Toerisme

JUNTA VAN EXTREMADURA Raad voor Cultuur en Toerisme Coördinatie Directoraat Generaal voor Toerisme Coördinatie teksten en foto´s Juan Pablo Prieto Clemente Teksten Casimiro Corbacho Amado, routes 5, 15, 16 en 19 Atanasio Fernández García, routes 9, 11, 12, 14 en 17 Víctor Manuel Pizarro Jiménez, routes 1, 4, 10 en 18 Javier Prieta Díaz, routes 2, 3, 6 en 7 Juan Pablo Prieto Clemente, routes 8 en 13 Foto´s Juan Pablo Prieto Clemente, pagina´s: 3, 5, 6, 9, 12, 13, 15, 16, 26, 30, 45, 54, 55, 65 links, 68, 75, 76, 77, 81 der., 85, 86, 102, 107 rechts, 110, 118 links, 120, 121, 123, 125, 141, 142, 144, 147, 168 y 173 links, Atanasio Fernández García, pagina´s: 87, 90, 91, 103, 107 izq., 109, 111, 113, 115, 118 rechts, 128, 129, 131, 133, 153, 155, 156, 160 y 175. Víctor Manuel Pizarro Jiménez, pagina´s: 43, 50, 95, 97, 161 y 167 José Gordillo Caballero, pagina´s: 4, 46, 58, 63, 66, 81 links, 99, 136, 164 y 172 Javier Prieta Díaz, pagina´s: 21 boven, 23, 24, 31, 34, 35, 42, 59, 61, 62, 65 rechts, 69, 72, 73 y 74 Ricardo Peralta, pagina´s: 8, 21 onder, 53, 57, 98, 127, 140 y 173 rechts. Casimiro Corbacho Amado, pagina´s: 28, 51, 137, 145, 152 y 169 Illustraties Juan M. Varela Simó Grafische productie XXI Estudio Gráfico Drukkerij Grafimón 04 ISBN BA-095-09

Bijeneters

Zwarte roodstaart

2

1

3

5

6 7

4 9

10

8 13

12

11

14 17

15

16

18 19

ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA

Inhoud

ROUTES

Page

Inleiding

7

...........................................................................................

Empresas especializadas

10

............................................................

1

Sierra de Gata

2

Valle del Ambroz / Tierras de Granadilla-Cáparra

3

La Vera en de Jerte-vallei

4

Tajo internacional

5

Canchos de Ramiro en het stuwmeer van Portaje

6

Nationaal Park Monfragüe

7

Het Arrocampo-stuwmeer

8

Sierra de San Pedro

9

De Vlaktes van Cáceres, Magasca en Trujillo

13

...............................................................................

21

...................

31

...........................................................

43

.........................................................................

59

...........................................................

69

............................................................

77

.....................................................................

87

..........................

10

Villuercas

11

Stuw in de Guadiana-rivier en uitmonding van de Caya-rivier

12

Cornalvo en Los Canchales

13

Moheda Alta / Sierra Brava

14

Orellana stuwmeer en Puerto Peña

15

De Meren en de Vlaktes van La Albuera

16

De centrale Sierras van Badajoz

17

La Serena en Sierra de Tiros

18

De dehesas van Jerez

19

Arroyo Conejos stuwmeer en Campiña Sur Veldgids

51

...................

95

.......................................................................................

103

......

111

.......................................................

121

.......................................................

129

.........................................

137

.................................

145

..............................................

153

....................................................

161

................................................................

169

............................

177

......................................................................................

Vogelexcursie

8

INLEIDING

Extremadura heeft zich dankzij de vele verschillende habitats, uiteenlopend van het hoge Gredos-gebergte tot de laagvlaktes van La Serena of de steppe van Cáceres en Trujillo, en dankzij de geostrategische ligging, aan een route die vele trekvogels volgen, kunnen ontwikkelen tot een bestemming waar zich een nieuwe en groeiende vorm van toerisme heeft gemanifesteerd, bekend als “ornithologisch toerisme, of Birdwatching”. Het is zelfs zo, dat het internationaal bekende merk Swarovski, gespecialiseerd in materiaal voor verrekijkers en telescopen die de beste vogelkijkers in de wereld gebruiken, de naam Extremadura heeft gekozen voor een nieuw rugzak-model, bedoeld voor het vervoer van optisch materiaal voor natuurliefhebbers. Het feit dat het park Monfragüe kort geleden is uitgeroepen tot Nationaal Park, met de bijbehorende publiciteit en financiële ondersteuning door de Ministeries van Milieu, Platteland en Zee en het Ministerie van Toerisme, hebben ervoor gezorgd dat het aantal bezoekers aan deze regio aanzienlijk is toegenomen. Zij kunnen hier vele verschillende vogelsoorten observeren, die niet op andere plekken te vinden zijn. Echter, Monfragüe is slechts één van vele gebieden binnen een regio die goed behouden is en waar het barst van de diersoorten die de moeite waard zijn om te ontdekken en te leren kennen. Deze gids met vogelroutes beoogt de vogelkijker op eenvoudige en comfortabele wijze ook naar andere gebieden van Extremadura te leiden die minder bekend zijn dan het Monfragüe Park en die soms helemaal niet beschermd worden, maar waar een zeer gevarieerde natuur en fauna ervoor zal zorgen dat iedere vogelliefhebber die een paar dagen wil genieten in deze regio, slechts geholpen door een verrekijker en een telescoop, het hier prima naar zijn of haar zin zal hebben. De routes zijn samengesteld met als doel eenvoudig te zijn, zonder dat dit afbreuk doet aan de nauwkeurigheid. De routes zijn bedoeld voor zowel de meer ervaren ornitholoog, als voor een lokale familie die graag aan de hand van onze uitleg een gebied (beter) wil leren kennen, dat hen onbekend is, wellicht omdat te ver van huis lag, of omdat ze niet wisten dat het bestond. Hiertoe geven we bij iedere route de volgende informatie: Een algemene presentatie van de route, op basis waarvan besloten kan worden deze route wel of niet te gaan doen, een overzicht met de meest representatieve vogels van de route en de tijd van het jaar dat ze het beste te zien zijn. De vogels zijn onderverdeeld in de volgende categorieën: Standvogels: Vogels die het hele jaar in het gebied te vinden zijn. Zomergasten: Broedvogels die zich in het gebied bevinden gedurende de lente en de zomer, en die aan het einde van de zomer vertrekken naar hun overwinterplek. Wintergasten: Vogels die niet in Extremadura broeden, maar die hier de herfst- en wintermaanden doorbrengen. Trekvogels: Vogels die deze regio gebruiken als pleisterplaats op weg van hun broedgebieden gelegen ten noorden van Extremadura naar de meer zuidelijk gelegen winterkwartieren. Deze vogels komen gewoonlijk twee keer per jaar langs: vóór en ná het broedseizoen.

9

Daarnaast vinden we bij iedere route de volgende informatie: •

Ligging en bereikbaarheid: met voldoende informatie om bij het vertrekpunt van de route te komen.

•

Beschrijving van de route: met GPS-coördinaten van splitsingen en kruispunten, en van de meest interessante plekken, zodat we optimaal kunnen genieten van alles dat de route te bieden heeft.

•

Ornithologische waarde: hier vinden we de gegevens van de meest bijzondere vogelsoorten die we op deze route kunnen aantreffen, hoewel dit vaak slechts een klein deel is van de vele vogels die we kunnen zien.

•

Seizoenskenmerken: beste moment om de route aan te doen, of wat we kunnen zien in ieder seizoen.

•

Overige natuurlijke en culturele waarde: Aanvullende informatie over andere bezienswaardighedenvan de route en de directe omgeving.

Rest mij niets anders dan eenieder die besluit één van deze routes te gaan doen, toe te wensen dat hij/zij een geslaagd dagje uit moge hebben en ik hoop dat de informatie die deze gids biedt, hierbij nuttig zal blijken.

Juan Pablo Prieto Clemente

Kerkuil

10

Goed gedrag van de vogelspotter We dienen er rekening mee te houden en zorg voor te dragen dat onze liefhebberij onder geen voorwaarde een gevaar of overlast mag betekenen voor de vogels, of voor andere natuurbewoners. Het is daarom van belang een aantal regels in het achterhoofd te houden bij het bezoeken van deze routes: •

Voorkom overlast tijdens het broedseizoen. Hiertoe vermijden we in de buurt van nesten te komen, omdat het storen van een volwassen vogel tijdens het broeden of tijdens het verzorgen van zijn jongen ervoor kan zorgen dat het nest verloren gaat en dat de nakomelingen van dit paar sterven.

•

Zo discreet mogelijk kleden, met kleuren die camoufleren en geen visueel impact veroorzaken.

•

Zo stil mogelijk zijn tijdens de route, en opgaan in de omgevingsgeluiden. Met name de roepjes en zang van de vogels wijzen ons op de aanwezigheid van de verschillende soorten.

•

Waar mogelijk, het gebruik van de auto vermijden, en lopen. Wandelend zien we meer en kunnen we bovendien al onze zintuigen gebruiken.

•

Als we hulpmiddelen als een verrekijker of een telescoop gebruiken, hoeven we niet te dicht in de buurt van de vogels zelf te komen en zal het gemakkelijker zijn de verschillende soorten te onderscheiden en ervan te genieten. Daarnaast is het raadzaam een gespecialiseerde natuurgids aan te schaffen..

11

Contact

Naam

Talen

Badajoz Castuera

SERTUR. NATURALEZA, OCIO Y TIEMPO LIBRE EN LA SERENA

Recreatie, natuur, kanoën, multiadventure Nicolás Peña Paredes Calvario, 142 • Tlf.: 610 390 793 / 661 711 721 Fax: 924 760 635 • www.serturextremadura.com / [email protected] La Codosera

GODFRIED SCHREUR

Vogel-, natuur- en wandelgids. Begeleidt excursies en reizen ter observatie van fauna, flora en landschap Godfried Schreur Sierra de La Lamprona, 3 •Tlf.: 924 404 473 / 676 429 013 SPAANS [email protected] ENGELS NEDERLANDS

Cáceres Cáceres

AOSSA EXTREMADURA, S.L.

Excursies ter observatie van vogels, multi-adventure Juan A. García Chaves Sgto. Serrano Leite, 2 • Tlf.: 670 591 675 / 927 627 616 Fax: 927 627 617 • www.aossaextremadura.com [email protected] Cáceres

ESQUIEXTREMD, S.L.

Activiteiten in de natuur, boottochten op de Taag-rivier, kanoën, wandelroutes, fotografie-safari´s. Juan J. Enrique Salgado Plaza de Gante, 1 bajo • Tlf.: 927 626 587 www.grupogentours.com / [email protected] Collado de La Vera

ACTION VERA

Vogelobservatie, wandelen, culturele routes, eco-routes 4x4, rafting, fietsroutes, fietsverhuur Vicente Riolobos Peris Finca Saltaderos, s/n - Apdo. Correos 122 • 650 829 856 www.actionvera.com / [email protected] www.veraventura.es Coria

EXTREMAVELA

Vogelobservatie, windsurfing, fietsroutes en kanovaren Ramón Torres G. Ortega Ancha del Carmen, 9 • Tlf.: 627 905 242 / 927 232 670 www.extremavela.com / [email protected] Jaraíz de la Vera

JARAMANDA

Wandelen, kanoën J.M. Cano Riquelme Malpartida de Plasencia

Finca Jaramanda. Apdo. 27 • 608 618 932 / 629 542 691 www.jaramnda.com / [email protected] EN RUTA, NATURALEZA Y AVENTURA

Vogelobservatie-routes in Monfragüe, 4x4, fotografie-safari´s, wandelen, thematische routes, multi-adventure J. L. García Jerez El Egido, 23 • Tlf.: 927 404 829 / 605 898 154 www.rutaspormonfrague.com / [email protected]

12

GESPECIALISEERDE BEDRIJVEN Contact

Naam

Talen

Cáceres Malpartida de Plasencia

MONFRAGÜE NATURAL

Vogelobservatie-routes in Extremadura, wandelen, 4x4 en fotografische routes Eduardo Calzaas Martín

Joaquina Alcalde, 49 • 638 520 891 www.monfraguenatural.com [email protected]

Malpartida de Plasencia

SPAANS ENGELS

MONFRAGÜE VIVO

Routes in het Nationaal Park Monfragüe ter observatie van fauna en flora, 4x4, wandelen, kano-routes en multi-adventure Raul Virosta Merino

Navaconcejo

Rosas, 41 • Tlf.: 927 459 475 / 620 941 778 Fax: 927 404 276 www.monfraguevivo.com / [email protected] VALLE AVENTURA. SERVICIOS TURÍSTICOS

Natuurgidsen service, eco-routes met 4x4, natuur&milieu educatie en wandelen Raul Salgado Muñoz

Navazuelas

Barrero, 2 - 3º E • Tlf.: 927 173 114 / 636 631 182 www.valleaventura.com [email protected] CIRCAETUS

Wandelroutes, observatie van fauna en flora, thematische routes, 4x4, fietsroutes, paardrijden, fietsverhuur, natuur&milieu educatie Jaime Cerezo Cortijo Serradilla

Mártires, 23 • Tlf.: 927 151 777 / 630 568 011 RUTAS “DEHESAS DE MONFRAGÜE”

Excursies ter observatie van vogels, flora en fauna Mª del Mar Cobos Trujillo

Tlf.: 605 732 252 • www.rutasdehesasdemonfrague.com [email protected] GUIAS DE NATURALEZA “EL ELANIO”

Vogel- en wandelgids. Begeleidt excursies, ter observatie van vogels, en wandelroutes Jesús S. Porras Mateos

Conquista de la Sierra, 2 - 2º D Tlf.: 927 320 103 / 676 784 221 www.extremadurabirds.net / [email protected]

Trujillo (Pago de S. Clemente)

SPAANS ENGELS

BIRDING EXTREMADURA

Vogel- en wandelgids. Begeleidt excursies, ter observatie van vogels, en wandelroutes Martin Kelsey

Apdo. Correos, 28 • Tlf.: 927 319 349 / 609 687 719 www.birdingextremadura.com [email protected]

SPAANS ENGELS

13

Vink

14

R U T A S

Sierra de Gata

O R N I T O L Ó G I C A S

P O R

E X T R E M A D U R A

1

Ligging en bereikbaarheid Deze route ligt in de Sierra de Gata-streek, aan de van de rivier de Alagónen de Árragovallei, aan de zuidkant van de Sierra de Gata. We kunnen deze route beginnen in het dorp Moraleja (Cáceres), gelegen aan de EX-108 tussen Coria en Moraleja. We slaan de weg richting La Moheda en het stuwmeer Borbollón in. Ook bereikbaar vanaf de EX-205, afslaand richting Moraleja, of om vanuit de Árragovallei omhoog te klimmen.

Beschrijving van de route De route heeft een lengte van ongeveer 106 km (heen en terug) over zowel verharde wegen als bospaden, vanaf Moraleja tot het einde van het voorgestelde traject. De route is ontworpen om in één dag met de auto af te leggen, en onderweg te stoppen op de meest interessante uitkijkplaatsen. De route voert voor een deel langs de bedding, de weilanden en irrigatiege-

15

Sierra de Gata

EX-205

EX-1

09

EX-1

09

Schematische weergave van de route en nestelende soorten

Monniksgier / Vale gier / Havikarend / Zwarte mees Standvogels

Zomertgasten

Zwarte ooievaar / Aasgier / Ortolaan / Duinpieper / Tapuit Heggenmus / Geelgors / Goudvink / Kraanvogel

Wintergasten

16


bieden van de Alagónrivier, waarde overwinterende kraanvogels speciale aandacht verdienen. Daarna volgt de route de Árrago rivier die zich een weg baant tussen schaduwrijke beekbossen met essen en elzen, om zich stroomopwaarts tussen de bergen Bolla en Gomara , beide hoger dan 1.100 meter, te vervolgen. Hier broeden meer dan vijftig paren monniksgieren. De hoogstgelegen punten van de route komen we tegen op de passen Puerto Nuevo en Puerto Viejo bijna op de grens met de provincie Salamanca, en in de Sierra de los Ángeles, waar veel dennenbomen, bremstruiken en heideplanten groeien. Halverwege de route, tussen de bergen en de vlaktes, verzachten de steeneiken in de (boom)weides en de bossen van pyreneese eik de overgang van de bergtoppen naar de laagvlaktes. Het Borbollón stuwmeer, is een verplichte stop voor vele authentieke overwinterende watervogels, zoals eenden, ganzen, aalscholvers, meeuwen en kraanvogels die een eilandje – Parra Chica of Borbollón- gebruiken als vaste slaapplaats gedurende de winterperiode. Daarnaast vormt dit eiland ook een broedplek voor witte ooievaars, koereigers en blauwe reigers, tijdens de zomerperiode. We beginnen onze route in het dorp Moraleja. Op de EX-108 nemen we de weg die ons naar de woonkern La Moheda en naar het Borbollón stuwmeer leidt. We gaan linksaf op het punt (X:0703715, Y: 4442234) en volgen de borden richting het Rivera de Gata- stuwmeer. Onderweg komen we langs een mozaïek van maïsvelden, weilanden, beemden en boomweides, waar we fouragerende kraanvogels kunnen waarnemen en de grijze wouw zich ook laat zien. Het landschap wordt gedomineerd door de traditionele tabaksdrogerijen en in het noorden, in de verte, zien we de toppen van de Sierra de Gata liggen. We keren terug naar de hoofdweg en gaan richting het stuwmeer van Borbollón, een gebied dat is uitgeroepen tot Vogelrichtlijngebied. Aangekomen bij de camping, nemen we de weg naar Hoyos en Villasbuenas de Gata, om op het punt (X:0705617, Y: 4445362) rechtsaf te slaan. Hier vandaan vertrekt een pad dat helemaal langs de oever van het Borbollón stuwmeer voert; We raden u aan om dit pad pas tijdens de schemering, na het voltooien van de gehele voorgestelde route, te be-

Koolmees

17

Sierra de Gata

wandelen. Het is een goede plek om voorbijtrekkende kraanvogels te bekijken, op weg van de voederplekken naar het eilandje dat ze als slaapplaats gebruiken. Vanaf één van de uiteinden van het stuwmeer die het dichtst bij het kleine eiland liggen, kunnen we de vogels aan de oevers zien staan. Daarnaast kunnen we ook aalscholvers waarnemen die in de eucalyptusbomen slapen. We vervolgen onze route richting de EX-205, en slaan rechtsaf richting het dorp Hervás, om vervolgengs links af te slaan op het kruispunt naar Cadalso en Descargamaría. We klimmen onder de verkoelende schaduw van de beekbossen, vanuit de vallei van de Árragorivier, waar we de nerveuze vlucht van de waterspreeuw kunnen aanschouwen. Aangekomen in het mooie dorpje Robledillo de Gata, dat tot Conjunto Histórico Artístico (Cultuur-historisch erfgoed) is uitgeroepen, nemen we de smalle weg die ons naar de pas van Puerto Viejo zal leiden. We vinden het uitkijkpunt “Mirador de la Lagartera” op het punt (X:0715446, Y: 4446783), waarvandaan we een mooi uitzicht hebben op de nauwe vallei van de Árrago en waarvandaan een oude Romeinse weg ons de weg wijst (omhoog de bergen in) naar de bron van de rivier. Het pad heeft dichtbegroeide hellingen, vol met zwarte dennen, struikvormige steeneiken, pyreneese eiken en enorme boomheide, een ideale plek om kleine struikvogeltjes te bekijken: grasmussen, heggenmussen, roodborstjes… Aangekomen bij de pas, op het punt (X:0715802, Y: 4470009), nemen we een bospad aan onze linkerhand. Dit pad leidt langs enkele hoge toppen, waar we vooral de zwarte den aantreffen en dicht struikgewas van heide en brem. In dit habitat kunnen we vogels observeren die hier in de zomer broeden, zoals de ortolaan, de tapuit en de duinpieper, naast de geelgors die hier ooit éénmaal in de winter is waargenomen. Op specifieke plekjes in de dennenbossen op deze berg is het mogelijk om de koolmees en de zwarte mees te observeren. Ook kunnen we hier aaseters zoals de monniksgier, de vale gier en de aasgier zien vliegen. Het pad loopt verder tot de weg naar “Puerto Nuevo”, op het punt (X:0710899, Y: 4467314), gelegen tussen de dorpen Descargamaría en Ciudad Rodrigo (Salamanca). Hiervoor dienen we de volgende punten en afsla-

Tapuit

18


gen te volgen: Punt (X:07149172, Y:4469784). Rechts afslaan. Punt (X:0714467, Y:4469218). Rechts afslaan. Punt (X:0713105, Y:4468702). Rechts afslaan. Punt (X:0711596, Y:4468458). Links afslaan. Aangekomen bij de verharde weg, slaan we linksaf, richting Descargamaría. De weg slingert en biedt mooie uitzichten op valleien en rotswanden, waar tussen de aardplaten jeneverbessen en struikvormige steeneiken groeien. De aanwezigheid van de monniksgier is hier steeds frequenter, en hun activiteit concentreert zich op de schaduwrijke noordhelling van de Gomara. Er is een mooi punt om vanaf de weg de sierra te bekijken (X:0712815, Y:464117). Aangekomen in Descargamaría, keren we terug op de weg naar Robledillo de Gata, om op het punt (X:0713912, Y: 4464947) rechtsaf te slaan. Onze route klimt nu flink omhoog richting de top en richting het uitkijkpunt El Chorrito, waarvandaan we een indrukwekkende waterval kunnen zien, bekend als “Chorro de los Ángeles” (Straal van de Engelen). De nabijheid van een gierenvoerplaats (recent heropend en onderdeel uitmakend van een netwerk van geautoriseerde voederplaatsen voor gieren) maakt deze plek tot een ideaal gebied om de bezigheden van deze aaseters, te observeren, met name de vale gier, waarvan er tientallen slapen op de wanden van de bergengtes en de kliffen van de “Sierra de los Ángeles” (Gebergte van de Engelen).

Ornithologische waarde Gezien de diversiteit aan habitats, is de ornithologische waarde van deze tour hoog en gevarieerd. De aanwezigheid van de overwinterende populatie kraanvogels verdient speciale aandacht, met een totaal van zoń 4000 vogels. Tijdens de winter is de aanwezigheid van de grijze wouw frequent op plekken waar gesproeid wordt en in de waarden van de rivieren. Het eiland Borbollón is tijdens de zomerperiode een plek waar onder andere de koereiger (240 broedparen) en de blauwe reiger (met 160 nesten) te zien zijn. De laatste soort heeft hier zelfs de grootste broedkolonie van Extremadura. De monniksgier telt in deze streek meer dan 50 broedparen. Samen met de noordelijke kernen Hurdes en Granadilla vormen zij een gebied van zoń 100 broedparen. We kunnen hier ook andere zomergasten zien, zoals de zwarte ooievaar, hoewel de omstandigheden in deze habitats voor haar niet ideaal zijn. Op sommige hellingen kunnen we de zwarte mees zien, en in het struikgewas van hei en brem, broedsoorten, typisch voor dit soort berghabitats, zoals de tapuit, de ortolaan en de duinpieper, naast de kenmerkende soorten van het struikgewas, zoals de heggenmus en de grasmus. Op de dichtbegroeide hellingen en in de loofbossen, vinden we de dwergarend, de sperwer en de havik, onder de dagroofvogels, en de bosuil en de ransuil onder de nachtroofvogels.

19

Sierra de Gata

Seizoenskenmerken Deze route kan in ieder jaargetijde bezocht worden. ´s Winters kunnen we genieten van het schouwspel van de vogels die hier overwinteren, met name de kraanvogel, die zich ophoudt in de irrigatievelden, de boomweides en rond het water. In de lente keren de vogels terug die hier de zomer doorbrengen, zoals de Zwarte Ooievaar, de Aasgier, de Dwergarend, of de Slangenarend. De lente is tevens het broedseizoen, dus dienen we ons aan de aangegeven route te houden. Zo voorkomen we dat we de vogels storen tijdens deze gevoelige periode. Ondanks dat een deel van de route door bergachtig gebied voert, is het in de zomer erg warm, dus dan is het aan te raden er niet op de warmste momenten van de dag te komen. De warmste uren zijn bovendien ook niet de meest ideale om vogels te kijken.

Overige natuurlijke en culturele waarde In deze streek zijn verschillende Red Natura 2000-gebieden te vinden, zoals de Habitatrichtlijn-gebieden van de rivieren Gata, Acebo, Erjas, Árrago en Tralgas, het Valdehornos-ven en verschillende vleermuisverblijven. Noemenswaardig is ook de ceder van het dorp Gata. Deze majestueuze boom is officieel erkend als “Unieke Boom”. In de valleien tussen de bergen van de Sierra de Gata zijn aantrekkelijke landschappen ontstaan. Langs de rivieren Eljas, Acebo, Gata en Árrago bijvoorbeeld kan men genieten van kloven, rivierbossen en natuurzwembaden van grote landschappelijke schoonheid en natuurwaarde. De prachtige bergdorpjes Robledillo de Gata, Hoyos, Trevejo, San Martín de Trevejo en Gata zijn officieel erkend als historisch-artistieke plaatsen. In het verleden rivaliseerde deze streek met het buurland Portugal en met de Arabieren. De kastelen van Trevejo en Santibañez el Alto en uitkijktorens als die van La Almenara bij Gata herinneren ons aan die roerige tijden. De Sierra de Gata is ook bekend om zijn handwerkkunst. Goede voorbeelden zijn het kantklos- en haakwerk van Hoyos en Acebo, de edelsmeedkunst van Gata, en het mandenvlechtwerk van San Martín de Trevejo. Een ander noemenswaardig aspect van de streekeigen cultuur is het bijzondere dialect dat hier nog volop gesproken wordt. Dit dialect, met invloeden vanuit Portugal en Galicië, wordt ook wel “a fala” genoemd. Elk dorp heeft weer eigen variaties op het dialect. Zo praat men in Valverde del Fresno het “Valverdeiru”, in San Martín de Trevejo het “Manhegu” en in Eljas het “Lagarteriu”. De olijfboomgaarden geven deze bergen een eigen identiteit en karakter. De streek heeft zelfs zijn eigen olijfolie met oorsprongswaarmerk, “Gata-Hurdes” genaamd; deze staat bekend om zijn uitzonderlijke kwaliteit.

Tekst: Víctor Manuel Pizarro Jiménez

20


Interessante gegevens (Vogelrichtlijngebied Sierra de Gata en Valle de las Pilas) ACCOMMODATIES

DESCARGAMARÍA

ACEBO

CR ZAGUÁN DEL BAILE

CR EL PAJAR

625864324 ATR LA BOTICARIA

FINCA ALBERCAS-EL BECERRIL

927141724 CR LA CASA DEL CABRERO FINCA ALBERCAS-EL BECERRIL

927141724 CR LAS FUENTES DE AGATA

LAS PARRAS, 13

PL. MAYOR,10

927237916 ATR LA CASITA DEL MONTE TEODORO GARCÍA, 40

605670210 • 699912732

927514151 CR LAS MARTAS

CTRA. EX-205 KM. 19,2 659434803

GATA

927141685 CR LOS ROBLES

P LAS RUEDAS

FINCA REVOLCOBO

AV. DE ALMENARA, 3

927514121 CR BUENOS AIRES

927672093 CR CASA MAIRE

PISCINAS NAT. JEVERO, S/N

HUMILLADERO, 66

678326657 CR CORVINA

TOMILLAR S/N

927672079 CR EL FORTÍN

927141785 ATR EL PILAR

689729480 CR LA POSADA DE NORBERTA

PARAJE EL PILAR, S/N

RINCON HORNOS, 7

679490542 • 629948712

627350185 CR LAS JAÑONAS

CADALSO HR TRES AZULES PARAJE DEHESA DE ARRIBA, S/N 927441414

P LOS PILARES PARAJE LOS CACHONES 927 441500

CR EL MOLINO DE LOS PILARES PARAJE LOS PILARES S/N 927441020 • 656757103

CR LA SIERRA IGLESIA, 1 659 757 103

ATR LA ALMENARA PLAZA DE ESPAÑA, 4 927414288

DERECHA BAJA, 17

669046383 MOHEDA, LA CR LA MOHEDILLA CTRA. DEL PANTANO KM. 35

927140110 CR ALMAZARA DE SAN PEDRO

RAMON Y CAJAL 17

927514461 ATR CASA AGUEDA

ELJAS

CTRA. ACEBO • PARAJE LAS FUENTES

TTE. GONZALEZ ARROYO, 7

CR EL MADROÑAL FINCA EL TESO

CORREDERA, 11

PERALES DEL PUERTO HR DON JULIO AVDA. SIERRA DE GATA, 20 927514651

ROBLEDILLO DE GATA AT LA SOLANA CAMPANARIO,1

648217035 • 615317687 CR AZABAL MATADERO, 2

927671073 CR CAZAPOLEN LA PUENTE, 8

927671109 • 651010802 CR COSMOPOLITA PLAZUELA, 7

927671048 • 665551337 CR EL PONTÓN LA PUENTE, 20

927672284 • 676655379 CR ZOCAILLA

927501797 • 652927026 CR LUNA MENGUANTE

EL NEGRÓN, 48

CONGOSTO,14

927672302 • 646115948 ATR LA COLMENA

927671014 ATR LUNA MENGUANTE

CORREDERA, 16

BARRERO

927672308 • 690816329 C BUNGALOWS SIERRA DE GATA

BARRERO, 18

CTRA. EX-109, KM. 4,10

927672168

655807808 ATR BARRERO 927671122 ATR CASA MANADERO MANADERO, 2

HERNÁN PÉREZ

927671118 ATR LOS BALCONES

H CUATRO VIENTOS

RUA, 23

AVDA. CONSTITUCIÓN, 20 927445132

927414288 SAN MARTÍN DE TREVEJO

HOYOS

ATR PILARES

HS* REDOBLE, EL

PARALE LOS PILARES, S/N 927441020 • 656757103

PL. DE LA PAZ, 14

927514665

HR EL DUENDE DE CHAFARIL LOS CAÑOS, 29 927513051 • 606340572

21

Sierra de Gata

CR CASA ANTOLINA

HR A VELHA FABRICA

LA FUENTE, 1

MIGUEL ROBLEDO CARRASCO, 24

927510529 CR CASA ZOILA

927511933 CR A ANTIGUA

SAN PEDRO, 1

MAESTRO D. MANUEL FERNÁNDEZ, 46

VILLANUEVA DE LA SIERRA CR EVAMAR LARGA, 66 927445272

927513130 CR LA HUERTA DE VALDOMINGO

687825299 • 927510042 CR LOS MONTEJOS

CAMINO DE LA PISCINA, S/N

CTRA. EX-205 KM 17,4

CR CASA DONATILA

927141724 CR LA POSADA MAÑEGA

927510266 CR MANANTIO BLANCO

CALLE DE LA IGLESIA, 8 927673037 • 670816272

LA CIUDAD. 26 678616444

FINCA MANANTIO BLANCO

CR SIETE VILLAS

927510574 ATR LA RAMALLOSA

ESCUELAS, 6 927673110 • 696367222

SANTIBÁÑEZ EL ALTO AT VILLAS LAGOS GOLF CTRA. GUIJO-MORALEJA, KM 112 648164729

FINCA LA RAMALLOSA

629085007 CT VALVERDE NATURAL CAMINO DE ELJAS 627903892

CT BORBOLLÓN CTRA. MORALEJA-PLASENCIA, KM 10

VILLAMIEL CR EL CABEZO

927197008

FINCA EL CABEZO; CTRA. C513, KM. 22,800

TREVEJO AR EL CORRILLO

927193106 CR EL HORNILLO

PLAZA DEL CORRO, 1

CTRA. CILLEROS-VILLAMIEL

927513070 • 630791053

927193061 CR EL PARADOR

TORRE DE DON MIGUEL CR EL VÍNCULO D. CASTO GÓMEZ, 2 927441451

A SIERRA DE GATA 927 441032 • 927214433

VALVERDE DEL FRESNO

VILLASBUENAS DE GATA

CR EL TESO TESO DE ARRIBA, 9 927673046 • 605532181

ATR EL TESO TESO DE ARRIBA, 9 927673046

OFICINAS DE TURISMO O.T. ROBLEDILLO DE GATA PZ. DEL VADILLO, 1 ROBLEDILLO DE GATA

TEL.: 927671011 FAX: 927671080 www.sierradegata.org/es [email protected]

PIO XII, 37 BIS

927513215 • 656906669 CR EL SALTO CTRA. VALVERDE DEL FRESNOHOYOS, KM. 27,3

699839290 CR FUENTE ARCADA CTRA. EX-205, KM. 23,5

H** PALMERA, LA

927193081 CR BOADA

AV. DE SANTOS ROBLEDO, 10

EL CHORLITO, 2

927510323

927513039

O.T. OFICINA COMARCAL DE TURISMO DE MANCOMUNIDAD DE SIERRA DE GATA PLAZO MAYOR, 1 BAJO 10892 SAN MARTÍN DE TREVEJO TLF.: 927514585 FAX: 927144055

www.sierradegata.es [email protected]

H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX / CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX / HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING

22

R U T A S

P O R E X T R E M A D U R A Ambroz Vallei /


Land van Granadilla-Cáparra

2

Ligging en bereikbaarheid De Valle del Ambroz (Ambroz-vallei) ligt in het centrum van het noordelijke deel van de provincie Cáceres, aan de zuidkant en de noordkant omgeven door de uitlopers van de Gredos en ten westen door de rivier de Alagón. De rivier de Ambroz, die de streek zijn naam gegeven heeft, doorkruist deze van noordoost naar zuidwest. Dankzij de grote hoogteverschillen, vinden we er een grote verscheidenheid aan ecosystemen van de boomweides van de vlakke gedeelten, tot de hoge bergen. De bereikbaarheid van de gehele Ambroz-vallei is goed, dankzij de snelweg A-66 die door het gebied loopt, van noord naar zuid. De snelweg wordt ook wel de “Zilverroute” genoemd, omdat hij parallel loopt aan deze oude Romeinse weg. De A-66 komt Extremadura in het noorden binnen via de schilderachtige Béjarpas, en verlaat de Ambrozvallei in het zuiden, in Plasencia.

Paap

23

Ambroz Vallei / Land van Granadilla- Cáparra Schematische weergave van de route en nestelende soorten

A-

66

EX-205

Standvogels

24

Vale gier, monniksgier, havik, slechtvalk, steenarend, grijze wouw, zwarte ooievaar, blauwe reiger, fuut, griel, kleine bonte specht, waterspreeuw, heggenmus, blauwe ekster, blauwe rotslijster, Provencaalse grasmus, vuurgoudhaantje.

Zomertgasten

Wespendief, slangenarend, dwergarend, aasgier, scharrelaar, bijeneter, koekoek, vale gierzwaluw, grasmus, bonte vliegenvanger, bergfluiter, ortolaan, wielewaal.

Wintergasten

Kraanvogel, visarend, grauwe gans, eenden, kokmeeuw, kleine mantelmeeuw, goudplevier, kievit, aalscholver.


Beschrijving van de route De route de we hier aanraden, bestaat uit twee aparte stukken. Eén daarvan is de Honduras-pas, een bergroute die begint in Hervás, en een andere door de boomweides en langs de Romeinse ruïnes van Cáparra en het Gabriel y Galánstuwmeer. De klim naar de Honduras-pas loopt via een smalle weg, met vele bochten en weinig verkeer, waardoor we langzaam kunnen rijden en af en toe langs de weg kunnen stoppen, zonder risico. We klimmen van 700m, de hoogte in Hervás, tot 1.430m op de pas. Onderweg komen we door verschillende hoogtezones of “gordels” met ieder hun eigen begroeiing, van eiken en kastanjebomen in Hervás tot de hoger gelegen bremstruiken. De route begint in Hervás, waarvandaan we de weg richting Cabezuela del Valle nemen, die we de rest van de route niet meer zullen verlaten. We zullen vooral bosvogels tegenkomen (sperwer, havik, wespendief, dappelvink, wielewaal, kleine bonte specht, boomkruiper, boomklever, gaai, grote lijster, bonte vliegenvanger, bergfluiter), bergvogels (vale gier, slechtvalk, steenarend, rode en blauwe rotslijster, zwarte roodstaart, grijze gors) en struikvogels, (grasmus, Provencaalse grasmus, ortolaan, blonde tapuit, boomleeuwerik). De klim met de auto kan uitgebreid worden met stukken lopen in het bos of in de bergen. Eenmaal boven, kunnen we kiezen voor terugkeren naar Hervás, of afdalen naar de Jerte-vallei via soortgelijke landschappen, hoewel zonder kastanjebomen.

Bijeneter

25

Ambroz Vallei / Land van Granadilla- Cáparra

Zwarte ooievaar

Het tweede gedeelte van de route loopt door een heel verschillend habitat: de “dehesa” (boomweide). Het vertrekpunt is de afslag van de A-66 naar Guijo de Granadilla en de dam van het Gabriel y Galán stuwmeer, naast het verlaten treinstation van Villar de Plasencia. Let goed op de toegangsborden tot dit kleine weggetje, want er is geen directe toegang. Eenmaal op weg, komen we door een typisch boomweide, waar we in de winter de kraanvogel kunnen zien en de rest van het jaar de blauwe ekster, de hop, en andere soorten het hele jaar door. Boven in de elektriciteitsmasten zien we ontelbare ooievaarsnesten, en enkele ravennesten (soms ingenomen door torenvalken), hoewel de elektriciteitsmaatschappijen recentelijk zijn begonnen deze te verwijderen. Een soort die hier huist, hoewel niet in grote getale, is de scharrelaar, die vaak op kabels of gebouwen zit. Op 4,4km van het begin, aan de linkerkant, vinden we een andere weg, die voert naar een veedrinkpoel (let op, want vlak daarvóór is een andere weg naar links, die moeten we niet in slaan). We bevinden ons nu in Fresnedil-

26


las, waar we zwarte ooievaars kunnen zien (het hele jaar); doortrekkende lepelaars en grote zilverreigers, kieviten, kraanvogels en goudplevieren in de winter, en in de lente scharrelaars en rotsmussen. Desalniettemin is de aanwezigheid van al deze soorten onregelmatig en incidenteel. Terugkerend naar de vorige weg, vervolgen we onze tocht langs de Romeinse ruïnes en boog van Cáparra, richting de dam van het Gabriel y Galán-stuwmeer. Daarna steken we de rivier de Ambroz over en komen we in een gebied zonder bomen, waar ´s winters de griel en de goudplevier te zien zijn, evenals de kraanvogel en de grijze wouw. We blijven steeds op dezelfde weg, tot het einde van de EX-205, naast de dam van het Gabriel y Galán-stuwmeer. Hier is het aan te raden vanaf de dam rond te kijken (er is een groot parkeerterrein aan de rechterkant), waar stroomafwaarts een kolonie blauwe reigers te zien is in de populieren, waar ´s winters bovendien de aalscholver slaapt (met een beetje geluk zien we hier ook de zwarte ooievaar en de visarend), en over het stuwmeer zelf zien we de uitgestrekte watervlakte. Om watervogels te zien, is de staartvan het meer aan de zuidoostkant de beste plek, omdat we hiervandaan het schiereiland kunnen zien waar de Watersportvereniging vroeger zat (en wat nu een sportcomplex is). Dit is een ideale plek om kraanvogels en meeuwen richting hun slaapplekken te zien vliegen en om eenden, ganzen en futen te zien in de winterperiode. Aan de noordkant van het meer, broedt de monniksgier, die eenvoudig waar te nemen is. Tot slot was dit de beste plek van Extremadura voor de Pardellynx.

Ornithologische waarde De diversiteit van de Ambroz-vallei, biedt de mogelijkheid om in een relatief klein gebied zowel bosvogels, als bergvogels, als struikvogels, als weilandvogels, akkervogels, als watervogels te zien. Over het algemeen komen hier weinig vogelliefhebbers, met name doordat ze niet weten dat het er is. Er huizen geen grote populaties van bekende soorten, maar de diversiteit is groot, en bovendien vinden we hier een groot aanbod van cultuurhistorische monumenten en mooie landschappen.

Fenología van de route De hier voorgestelde routes kunnen op ieder moment van het jaar bezocht worden, tijdens één of meerdere bezoeken. De klim naar de Honduraspas is eenvoudiger te doen in de lente of in de zomer, van maart tot september, vooral tussen mei en juli. Echter, de beste tijd van het jaar om langs de boomweides te trekken, en vooral om de kraanvogel en watervogels in het stuwmeer te zien, is tijdens de wintermaanden.

27


Bonte vliegenvanger

Overige natuurlijke en culturele waarde De Ambroz-vallei biedt bezoekers een veelheid aan prachtige landschappen, met als mogelijke uitstapjes de omgeving van La Garganta, de dennenbossen van Granadilla, of de boomweides van Oliva de Plasencia. In de streek zijn verscheidene bijzondere bomen te vinden, te weten de berk, op de Honduraspas (bijna helemaal boven, aan de noordkant), de pyreneese eik van de Acarreadero in Cabezabellosa (de grootste van de regio), de enorme tamme kastanjes van Casas del Monte en Segura de Toro en de kurkeik van La Fresnada in Aldeanueva del Camino. Wat betreft de monumenten zijn vooral bijzonder: het complex in Hervás, en speciaal de joodse wijk en de kerken; de Romeinse ruïnes van Cápparra (met vertaalcentrum); het paleis van de Hertogen van Alva in Abadía; het badencomplex van Baños de Montemayor; het dorp La Garganta en het verlaten en ommuurde dorpje Granadilla, omgebouwd tot educatief centrum (informeer naar de openingstijden). Typische producten van deze streek zijn de kersen en tamme kastanjes, de aardbeien van Casas del Monte, geitenvlees, forel, de worsten en de traditionele lokale huiswijnen. Bekende feesten zijn “El Otoño mágico” (de Magische Herfst), dat in november in de hele streek gevierd wordt. In sommige dorpen is ook het carnaval het bezichtigen waard en in Hervás worden in juli joodse theaterstukken opgevoerd. Tekst: Javier Prieta Díaz

28


Interessante gegevens (Vogelrichtlijngebied Embalse de Gabriel y Galan) HS* RIOMALO

HS* MONTEMAYOR

CALLE LARGA 927434003 • 927434020

AVENIDA DE LAS TERMAS, 30 923428281

CR RIOMALO DE ABAJO

HS* RUTA DE LA PLATA

C/ CARRETERA S/N 927479291

LA JURDANA C/ LAS HERAS S/N 927434050

AVDA. DE LAS TERMAS, 96 645258105

CR LAS ERAS

CT RIOMALO DE ABAJO

C/ MAYOR, S/N 927484085 • 927479163

RIOMALO CARRETERA DE CORIA 927434020 • 608109610

AVENIDA TERMAS, 69 923428125

ACCOMMODATIES ABADIA HS** GUÍA DEL ABAD, EL

ALDEANUEVA DEL C. HR POSADA TRESMENTIRAS C/ MATANZAS, 2 927484333 • 927484006

HS** ROMA CARRETERA NACIONAL 630, KM. 435 927484038 • 927479097

HS* MONTESOL

BAÑOS DE MONTEMAYOR HR LA SOLANA C/ LOS POSTIGOS,15 927488117

HR LOS POSTIGOS C/ MAYOR, 48 927488117

H*** BALNEARIO

CARRETERA NACIONAL 630, KM. 436 927484335


CR EL CAÑO DE ABAJO

H** ALEGRIA

C/ LA CAÑADA, 94 605971855 • 615210967

AVENIDA DE LAS TERMAS, 42 923428063 • 927488063

CR LA ESENCIA

H** GLORIETA, LA

AVDA. GABRIEL Y GALAN, 74 927479201 • 618473045


ATR POSADA TRESMENTIRAS

H* MARTIN II

C/ MATANZAS,2 927484333 • 667620585

DON VICTORIANO , 5 923428066

CT ROMA

HS** ELOY

CARRETERA NACIONAL 630, KM. 435 927479132 • 927479097


CAMINOMORISCO HR CRISTANIA

HS** GALICIA AVENIDA DE LAS TERMAS,139 927488162

HS** LAS TERMAS

P DON DIEGO

CR LA HORNERA FINCA LA HORNERA 923428187

CR LA PESQUERA C/TRIANA,1 927481330 • 629347329

CR VIÑA DEL BAÑO CAMINO DEL CALVARIO 927488231

ATR LA CASA DE SU C/ MAYOR,50 629046067

ATR EL SOLITARIO CTRA. NAC. 630, KM. 426 927488231

ATR LA FUENTECILLA C/ FUENTECILLA, 7 927488329 689772706

ATR CASA DEL ZARZO C/ TRIANA,8 669861539

AT LA PEÑA AVDA. DE LAS TERMAS,53 923488223 • 675923163

A VÍA DE LA PLATA C/ CASTAÑAR, 40 923020328 • 679228208

CT CAÑADAS, LAS CARRETERA NACIONAL 630, KM.432 927481126 • 927481314

AVDA. DE LAS HURDES, 12 927435338 • 627043292

AVDA. DE LAS TERMAS,79 2-A 923428320 • 659185756

HS** LOS AMIGOS

HS** MARTIN

C/ ROCANDELARIO Nº 56 927435248

PLAZA DE HERNAN CORTES, 5 927488066

HS* ABUELO, EL

HS** MOLINO, EL

CR LA CASA DE LA ABUELA

ROCANDELARIO, S/N 927435114 • 927435005

CALLE DEL BAÑO, 46 927488009

PLAZA DE ESPAÑA, 21 927473414 • 660597421

HS* LABRADOR, EL

HS** SOLITARIO, EL

CR EL BALCON

CARRETERA N-512 927434050

Ctra. Nacional 630, Km. 426,5 923428231 • 902877531

CALZADA, 6 927179055

CASAS DEL MONTE

29


ATR DEHESA DE ARRIBA

CR LA CUESTECILLA

AT LA CASITA DEL TEJO

BARRIO DE SAN MARCOS,50 600677075 • 983340734

CUESTECILLA, 17 927473414 • 678588906

MAXEDO, Nº 5 653771364

ATR EL NARANJO

CR VALDEAMOR

AT ALDEA VETONIA

PLAZA DE ESPAÑA Nº 21 BIS 927473414 • 660597421

VALDEAMOR, S/N 927481644 • 678937323

Ctra. N-513, KM. 2,400 927473457

ATR LA DEHESA

ATR CENTIÑERA

AT EL CASTAÑAR

C/ CENTIÑERA,10 669169540 • 620132554

GABRIEL Y GALÁN, 25 927481398 • 659266559

ATR EL CABILDO

AT LA IGUANA 1

C/ SUBIDA AL CABILDO Nº 38 927414288

DE LA CUESTECILLA, S/N 927481503

AT EL CAMOCHO

ATR EL CANCHAL DE LA GALLINA

A CAMPAMENTO INDIO "SHUNCA"

CTRA. DE SEGURA DE TORO. 927179104 • 659660543

PARAJE EL LOMO S/N 607260000

A AURORA BOREAL

ATR EL MANANTIAL DEL FRESNO

C/ NUEVA S/N 927179116 • 650728384

ATR ACEBUCHE PARAJE DE LAS OLIVITAS 617270643 • 927420820

AYTO. CASAS DEL MONTE 669610480 • 927179263

GARGANTILLA

PARAJE EL PINO S/N 927191063 • 615500586

ATR EL ZARZO

ATR ALEJANDRA

C/ CORREDERA,13 661460533 • 927481465

SAN BARTOLOMÉ, 24 927484148

ATR FUENTES DEL ALISO

HERVÁS

PARAJE FUENTES DEL ALISO S/N 927473673

ATR LA CALLEJA

H**** EL SALUGRAL CTRA, N. 630, KM.434. APDO. 61 927474850

PLAZA DEL HOSPITAL,14-A 927481520 • 927411520 927481520

ATR LA IGUANA 2

H**** HOSPEDERÍA VALLE DEL AMBROZ

C/CUESTECILLA S/N 927481503

Plaza del Convento s/n 927474828 • 927474829

ATR LA JUDERÍA

FINCA "LA AMBRIGÜELA" S/N 927194146 • 608707120

A VALLE DEL AMBROZ CAMINO DE MARINEJO, KM. 1,6 927473292

A VIA DE LA PLATA Pº. DE LA ESTACIÓN, S/n 927473470 • 639402583

CT PINAJARRO CARRETERA COMARCAL 513, KM. 2,7 - Aptdo. 21 927481673 • 927481673

JARILLA H* JARILLA CARRETERA NACIONAL 630, KM. 448,5 927477040 • 927477040

HS* ASTURIAS

C/ ABAJO,54 927414288

CARRETERA NACIONAL 630, KM.448 927477057

ATR LA PLATEA

CR SOLAZ DE AMBROZ REAL, 67 615027795

CR LA CALAMORCHA

CARRETERA NACIONAL 630 K. 433 927473020

AVDA. FRANCISCO SANZ LOPEZ,8 927473191 • 618258936

ATR VICTOR CHAMORRO DEL ARCO

DEL HORNO, 7 927402029 • 927477020

CR BEIT SHALOM

SUBIDA AL CABILDO,32 647791877 • 927481402

H*** SINAGOGA PLAZA DE LA PROVINCIA, 2 927481191

HS** EUROPA

CONVENTO, 38 927473508 • 650736979

CR EL JARDÍN DEL CONVENTO

ATR LA PLAZA PLAZA GENERAL SANJURJO, 9 927473668 • 625030997

AT EL ACEBO

CR PIEDRAS LABRADAS GRANADOS, 21 617990363

ATR LA CALAMORCHA DEL HORNO, 7 927402029 • 619343709

PLAZA DEL CONVENTO,22 927481161 • 660452292

LA CUESTA, 7 927473414 • 660597421

CR LA ATALAYA

AT ESTELA, LA

HS* EL AVIÓN

BODEQUILLA, 7 927473414 • 660597421

PIZARRO, 10 927473406

CTRA. NAC. 630, KM.452 927489186

VILLAR DE PLASENCIA


30


CR EL RINCON DE VILLAR C/ EL RINCON, 11 BAJO 927489247 • 696452842

CR LA CASA DE TIA EMILIA C/ QUEIPO DE LLANO,5 927489028

ATR TIA ANTONIA C/ REAL, 15 927489028

CABEZABELLOSA HS** LA BELLOSINA C/ LA FUENTE,82 927489056 • 639903173

CR CARVAJAL CRUCERO,10 656978234 • 669795310

CR EL TALLER

ATR LAS CUATRO ESQUINAS - CASETA DEL MOLINO C/ LA CUESTA, S/N 927473605 • 678044812

ATR LAS CUATRO ESQUINAS - CASILLON DE LA TORRE, 6 927473605 • 678044812

ATR LAS CUATRO ESQUINAS - EL SEQUERO C/ VALENTIN GIL, 3 927473605 • 678044812

ATR EL MIRADOR DE SEGURA SUBIDA DE LA CUESTA DEL CEMENTERIO 918161081 • 625434566

CASAR DE PALOMERO

CR LA COMARCA AVDA. HURDES, 38 927674537 • 913861598

ATR LA COMARCA AVDA. HURDES, 38 927674537 • 629967464

ZARZA DE GRANADILLA HS* JUNCO FRESCO CTRA. DE LA ESTACION, 58 927486275 • 927486275

P JACINTO CARRETERA DEL GUIJO, 10 927486221

CR GRANADILLA DEL DUQUE CTRA. DE LA ESTACIÓN, 19

Los Barreros, 6 927489044

HS** MARIAN

605931060 • 670638491

CR VILLA LUCÍA

VARIANTE, S/N 927436310

AT LA CASA JARDIN

CTRA. VILLAR DE PLASENCIA A CABEZABELLOSA, KM 6,800 670627662 • 659388008

HR LA POSADA DEL CASAR

C/ ESPRONCEDA,115

ATR EL NEVERO

C/ MAYOR, 36 927436410 • 927436410

DE GRANADILLA II

C/ MANZANAR,41 927427085 • 927464482

CR LA COMENDADORA

ATR PEÑANEGRA C/ LA CUESTA, 22 927464570 • 618748216

LA GARGANTA ATR EL NEVERO C/ MANZANAR,41 927427085 • 927464482

ATR PEÑANEGRA C/ LA CUESTA, 22 927464570 • 618748216

CT BALCÓN DE EXTREMADURA CRTA. DE BAÑOS A LA GARGANTA 923414538 • 927481377

SEGURO DE TORO

VARIANTE, 30 927436048 • 670030999

AT POSADAS CARRETERA DE GUIJO, 13 927486257 • 654346813

AT TIERRAS DE

CR DON ROMUALDO

GRANADILLA

DON ROMUALDO MARTIN SANTIBAÑEZ, 6 924270811 • 645790666

649377694

CTRA. DE GUIJO, S/N

ATR GRANADILLA GUIJO DE GRANADILLA

DEL DUQUE

CR EL LABRIEGO

CTRA. DE LA ESTACIÓN,19

LA PLACILLA, 13 692166798 • 610392656

605931060 • 670638491

CR EL OLIVO

GRANADILLA

EL OLIVO, 2 669732677

ATR POSADAS DE CTRA. DEL QUIJO, S/N 927486257 • 654346813

MOHEDAS DE GRANADILLA P RUTA DE LAS HURDES CRUCE DE MOHEDAS 927673646 • 927673646

ATR AMBROZ C/ ESPRONCEDA,143 678462991 • 924374214

LA PESGA

CR CIUDAD DE VERDEOLIVA

HS* ALMAZARA

C/ PIZARRO, 15 927484162 • 600819064

LA FUENTE,12 927674715

31

Hobby

32

La Vera / Valle del Jerte R U T A S

VAN

HET


KLOOSTER

VAN

YUSTE

P O R

NAAR DE


3

PIORNAL-PAS

Ligging en bereikhaarheid De hoogstgelegen punten van Extremadura zijn die van het Gredos-gebergte. Dit kolossale blok graniet is verdeeld in drie delen: de Ambroz-vallei, de Jertevallei en La Vera. De Jerte-vallei ligt in het midden, en vormt een 40 km lange vallei, aan weerszijde beschermd door een stevige bergpartij: aan de noordkant Tras-la-Sierra en de Ambroz-vallei, en aan de zuidkant Tormantos en La Vera. De hooggelegen gebieden worden beschermd door het Red Natura 2000-netwerk van de EU, zoals de LIC (Lugares de Interés Comunitario, hierna Site of Community Interest (SCI)) “Jerte-vallei en Sierra de Gredos”, en een klein deel van de Jerte-vallei van 6.800 ha., de “Garganta de los Infiernos”, dat tot Beschermd Natuurpark is uitgeroepen. La Vera en de Jerte-vallei zijn bijzonder binnen Extremadura, omdat het de enige hoge bergen zijn en omdat hier de meest inheemse bosgebieden te vinden zijn, hoofdzakelijk bestaand uit de Pyreneese eik. De bereikbaarheid van beide streken loopt via twee wegen die langs de meeste dorpen van elke streek komen. De Jerte-vallei ontvouwt zich

33

La Vera / Valle del Jerte Schematische weergave van de route en nestelende soorten

91 -3 EX

Standvogels

Zomertgasten

Monniksgier, de sperwer, Slechtvalk, bosuil, kleine bonte specht, thekla leeuwerik, rotszwaluw, zwarte tapuit, waterspreeuw, blauwe ekster, blauwe rotslijster, Provencaalse grasmus, vuurgoudhaan, zwarte kraai.

Wespendief, slangenarend, dwergarend, koekoek, nachtzwaluw, dwergooruil, vale gierzwaluw, blondetapuit, Orpheusspotvogel, brilgrasmus, bonte vliegenvanger, bergfluiter, ortolaan, wielewaal

Houtsnip, goudhaan, sijs, koperwiek, keep. Wintergasten

34


langs de N-110 tussen Plasencia en de pas van Tornavacas, en gaat daarna richting Ávila. De dorpen van La Vera liggen grotendeels langs de EX-203, tussen Plasencia en Candeleda (Ávila). Om de hierna voorgestelde route vanaf Cuacos de Yuste te doen, raden we aan om eerst naar Jaraiz de la Vera te gaan. Dit kan via de EX-203 vanuit Plasencia (op 32km), of via de snelweg EXA1, waar we de afslag ter hoogte van Casatejada nemen. We vinden Cuacos de Yuste vanaf Jaraiz via de EX-203, zoń 5km richting het noorden.

Beschrijving van de route De voorgestelde route bestaat uit een gedeelte met de auto van zoń 22km tussen Cuacos de Yuste en de pas van Piornal en een gedeelte te voet van zoń 5km (heen) tot Peña Negra de Piornal. De gehele route ligt in de bergen, en klimt van de 600m hoogte waarop Cuacos ligt tot bijna 1.500m in Peña Negra, Onderweg komen we verschillende vegetatietypen tegen. Langs de verhardeweg vooral eikenbos en langs het wandelgedeelte bremstruiken. De wegen zijn klein en hebben weinig verkeer, waardoor we rustig kunnen rijden en zonder risico af en toe stoppen langs de kant van de weg. Het vertrekpunt ligt in Cuacos de Yuste, bij het kruispunt van de hoofdweg en de afslag naar het klooster van Yuste. Als we deze weg volgen, komen we via een dichtbegroeid eikenbos bij het klooster, waar we de eerste bosvogels kunnen observeren (appelvink, wielewaal, roodborstje, vink, kool- pimpelmees, boomkruiper, boomklever, gaai, grote lijster, staartmees, zwartkop, zwarte kraai, etc...) die we de hele route zullen zien. Na het verlaten van het bos, komen we door een gedeelte met rotsen met lage struiken. Hier kunnen we zwarte en blonde tapuiten en theklaleeuweriken zien. Een goede plek is naast een rots aan de linkerkant van de weg, die gemarkeerd is met een groene driehoek. De route loopt hierna verder door het bos en daarna tussen olijf- en kersenboomgaarden, waar we vooral in de winter zanglijsters en koperwieken zien, en soms kepen. Verderop kruist de weg de Garganta Mayor, een bergbeek waarlangs vele zware elzen staan, geschikt om waterspreeuwen te zien, of de grote gele kwikstaart (of om te zwemmen, want er is een natuurlijk zwembad). Niet lang daarna komen we bij het schilderachtige dorpje Garganta de Olla. Hier moeten we goed opletten om de juiste weg te nemen, rechtsaf, richting Piornal. Hier vandaan klimmen we naar de pas van Piornal via een smal weggetje met scherpe bochten. Het is hier wel erg mooi, dankzij het schitterende eikenbos. Let op dit stuk goed op, en stop af en toe op de mooie plekjes (waterbronnen, watervallen, grote tamme kastanjebomen) of waar we interessante vogels zien. Op een bepaalde hoogte kunnen we de luidruchtige bergfluiters horen en een enkele kleine bonte specht en bonte vliegenvangers (stukken

35

La Vera / Valle del Jerte

Kleine bonte specht

met oude bomen zijn hiervoor het beste), en met enig geluk zien we hier ook roofvogels als de wespendief en de sperwer. Eenmaal bij de col, op een vals plat stuk, zonder bos, eindigt de route met de auto. Het wandelgedeelte begint op het eerst pad aan de rechterkant, nadat we de col gepasseerd zijn. Dit pad heeft een brede entree en wildrooster (km. 16’7; coördinaten 30-266050-4445600). Het is echter aan te raden om eerst even te kijken bij een klein dennenbos, zoń 500m naar links, waar we de blauwe ekster kunnen zien, en ook de zwarte mees, de kuifmees en de vuurgoudhaan tijdens het broedseizoen (en heel soms ook nestelende kruisbek), waar in de winter de vuurgoudhaan en de sijs bijkomen (soms ook kepen en kramsvogels). In de buurt van dennenbossen zien we vaak de grasmus en er hebben ook wel eens tuinfluiters en Iberische tjiftjafs genesteld. We keren nu terug naar het punt km. 16’7, waar de wandelroute begint met een verhard stuk weg, waarna het verdergaat over een zandpad van zoń 3’5 km tot aan de stuwdam. We komen aan het begin langs heidevelden, en meer aan het einde langs bremstruiken, met enkele verspreide eiken. In de lente zien we hier regelmatig heggenmus, boomleeuwerik, nachtegaal, winterkoning, Provencaalse grasmus, baardgrasmus en gewone grasmus, evenals grijze gors en ortolaan. We blijven op dit pad en komen bij een klein huis (“Villa Martín”), waar we links afslaan. Op deze kruising kunnen we de brilgrasmus zien, als we rechtdoor gaan, en zelfs de rode rotslijster op de rotsen aan de zuidkant. In de lente en de zomer komen de kleine torenvalken uit Jaraiz de la Vera hier om te jagen, en in augustus en september kunnen we in dit gebied grauwe kiekendieven voorbij zien trekken. Het genoemde pad aan de linkerkant brengt

36


Brilgrasmus

Ortolaan

ons naar de stuwdam, waar we aan het eind een grote rotspartij zien, Peña Negra geheten, waar we door het veld heen omhoog moeten lopen, want er is geen pad. Vanaf deze plek hebben we een fantastisch panoramisch uitzicht over de Jerte-vallei en kunnen we rode en blauwe rotslijster zien, evenals brilgrasmus, zwarte roodstaart, torenvalk en met enig geluk ook roofvogels als sperwer, wespendief, slechtvalk, slangen- en dwergarenden. Hier eindigt de tocht en dienen we terug te keren over dezelfde route. Als we terug gaan via het dorpje Piornal, moeten we goed opde gierzwaluwen letten, want er nestelen hier veel vale gierzwaluwen.

Ornithologische waarde De streek La Vera en de Jerte-vallei hebben een rijke en bijzondere avifauna binnen de regio Extremadura, met de beste regionale populatie bos- en bergvogels. Voor het merendeel zijn het typische vogels voor een noordelijk gebied (zwarte kraai, kleine bonte specht, heggenmus, appelvink, grote lijster, bonte vliegenvanger, etc.), aangevuld met bepaalde Mediterrane soorten, zowel bosvogels (bergfluiter) als, met name, struikvogels (bril-, baard- en provencaalsegrasmus, ortolaan, boomleeuwerik) en de rotsvogels (rotszwaluw, blauwe en rode rotslijster en blonde en zwarte tapuit). Onder de roofvogels kunnen we vooral de wespendief gemakkelijk zien, maar de slechtvalk, de boomvalk en de sperwer minder goed, terwijl in de hoge bergen de kleine torenvalk en de grauwe kiekendief te vinden zijn.

37


Seizoenskenmerken Anders dan de meeste ornithologische routes in Extremadura, is deze zeer geschikt om in de zomer te doen. De beste maanden voor een bezoek zijn tussen april en oktober, met name in mei, juni en juli. Desalniettemin is de winter ook geschikt om het eerste deel van de route te zien. We kunnen dan zelfs andere vogelsoorten zien (sijs, goudhaan en lijsters). Echter, op het laatste gedeelte, langs de bergstruiken, zijn ´s winters bijna geen vogels te zien. Ook de sneeuw -veel voorkomend in dit gebied- bemoeilijkt een bezoek tijdens de wintermaanden. In dat geval is het van belang van tevoren te weten hoe de situatie op de pas van Piornal is, want deze wordt vaak gesloten voor verkeer wanneer er sneeuw ligt.

Overige natuurlijke en culturele waarde Zowel in La Vera als de Jerte-vallei zijn vele mooie landschappen en zwemgelegenheden te vinden. Om er een paar te noemen, het oord Los Pilones (Garganta de los Infiernos) is een bezoek waard, en ook de waterval van Caozo (op de afdaling van Piornal richting de rivier de Jerte). Er zijn ook verschillende bijzondere bomen te zien: de grote tamme kastanjebomen van Casas del Castañar (met een bewegwijzerde route die start in dit dorp), de eiken van La Solana in Barrado en die van Prado Sancho in Cabezuela del Valle en de den van Aldeanueva de la Vera. De col van Tornavacas is interessant om andere broedvogels te zien, zoals de veldleeuwerik, de tapuit en de grauwe klauwier. De dorpen in de omgeving, vooral in La Vera, bieden inzicht in de lokale architectuur, waarbij vooral Garganta la Olla de moeite van een bezoek waard is, evenals Cuacos de Yuste en haar klooster (laatste woonplaats van Karel V), Jarandilla de la Vera en haar kasteel –omgebouwd tot staatshotel, Guijo de Coria en Madrigal de la Vera. In de Jerte-vallei zijn vooral Tornavacas, Jerte en het kersenmuseum in Cabezuela del Valle bijzonder. Wat betreft typische producten, een bezoek is niet compleet zonder de beroemde kersen van Jerte geproefd te hebben, evenals de paprikapoeder van La Vera en de tamme kastanjes. Ook de geitenkazen van La Vera, de worsten van Piornal, forel en zoete ambachtelijke likeuren zijn bekend. Verder wijzen we op de feesten “El Peropalo” in Villanueva de la Vera (tijdens carnaval), “Los Escobazos” in Jarandilla de la Vera (7 december), “El Jarramplas” in Piornal (20 januari), “Los Empalaos” in Valverde de la Vera (Witte donderdag) en “El cerezo en flor” in de hele Jerte-vallei (ieder jaar andere datum). Teksten: Javier Prieta Díaz

38


Datos de interés (La Vera y El Jerte) ALOJAMIENTOS

ATR EL BALCON DE CABEZUELA

BARRADO

LA PINA, 8 927472677 / 617020553

HS** ALMAZARA DE BARRADO, LA AVDA. DE PLASENCIA, 3 927478328 / 679551435

CR EL CALLEJÓN C/COSTANILLA,14 927412406 / 678832955

CR LOS MORALES CALLE MORALES, 45 626952761

ATR LA CASA DE LAS CALABAZAS Y LA BUHARDILLA C/ CHORRO,6 646529599 / 927478094

CABEZUELA DEL VALLE H* ALJAMA FEDERICO BAJO, 18 927472291

HS** CABEZUELA PARQUE DE SAN ANTONIO, S/N 927472434 / 927472686

CR LA CERECERA PARAJE DE VADILLO, S/N 927472644 / 629365857

CR LOS PORTALES PLAZA DE EXTREMADURA,17 927472601 / 629422957

CR LA CASA VIEJA C/ JOSE MARIA MUÑOZ, 34 696516787

AT LAS TURONAS CALLEJA LAS SANCHEZ, S/N 65417757 / 615179872

AT PRADO DEL ABUELO PARAJE EL REVENTÓN S/N. AVDA. PLASENCIA, 65 927472610 / 678646469

ATR EL CAHOZ C/ CAHOZ,23 927173490 / 696571718

ATR LAS TURONAS CALLEJA LAS SANCHAS S/N 615179872 / 654177575

CABRERO CR EL ABUELO SANTIAGO C/ SAN ISIDRO, 60 678408927 / 927411113

CASAS DEL CASTAÑAR HS* REGINO CTRA. NAC. 110, KM. 390 927478246

P ASPERILLA LA RAÍZ, 1 / 927478555

VENTOSILLA, 10 629514529 / 676484069

EL TORNO CR EL REGAJO PARAJE EL REGAJO S/N 686092597

CR LA SOLANA PLZ HONORIO URBANO, 2 927175301 / 667450958

ATR ABUELA PASTORA C/ POLEO,6 927419408 / 686379314

ATR EL MIRADOR C/ CAMINO DEL PUENTE S/N 927422680 / 657976230

ATR EL PADRE DE LA CALLE HELIODORO HERNÁNDEZ,14 927175164 / 608100311

ATR EL PORTUGAL C/ PORTUGAL Nº 59 927422083

CR CASA DE LA CUEVA

ATR ALAMEDA DEL JERTE

C/ BARRIO BAJO,6 665551337

CRTA. DEL TORNO, KM 6 927175043

CR CASA DEL CALLEJÓN

A ALBERJERTE

LA GILA,2 667768571 / 667768570

C/ PLAZA MAYOR,1 927175221 / 619800072

CR CASA DEL PASADIZO BARRIO BAJO, 31 667768571 / 667768570

CB CASA GRANDE RUFO MARTÍN RIVERA,9 667768571 / 667768570

JERTE H**** HOSPEDERÍA VALLE DEL JERTE

CR LA VIGA

C/ RAMÓN CEPEDA, 118 927470403

C/ RUFO MARTIN RIVERA,4 667768571 / 667768570

H** ARENALES, LOS

CR VILLAFLOR CTRA. NAC. 110, KM. 388,911 927421448 / 927478375

CARRETERA NACIONAL 110, KM. 368 927470250 / 927470059

HR TUNEL DEL HADA

ATR MIRADOR DE LAS CASAS

TRAVESIA FUENTE NUEVA, 2 927470000

FUNDADORES, 53 927478176 / 639355227

CR EL CEREZAL DE LOS SOTOS

ATR LA GRANJA DEL PESCADOR

CAMINO DE LAS VEGAS S/N 927470429 / 607752197

PARAJE EL MESON, CTRA. N.110, KM, 391,922 927478307 / 660797646

CR HURACÁS

AVDA. HONDÓN, 53 Y 55 927472078 / 607746884

ATR LA PRADERA DEL VALLE

CR LA CASONA

ATR VALLE DEL JERTE

VALLE DEL JERTE, KM. 17 927478306 / 629685774

ATR PICAZA DEL JERTE SAYANS CASTAÑO, 8 606557481 / 927472486

ATR QUINTANA EL HONDÓN, 10 927472070 / 617626477

ATR TAURO

AVDA. DE EXTREMADURA,52 927414288

ATR 3 NAVALARREINA

FINCA HURACAS 927470253 / 656418558 C/ Ramón y Cajal, 71 927470313 / 647710078

CR VALLE DEL JERTE CAMINO REAL

39


927470313 / 647710018

CR LA CASERÍA

ATR EL ARROYO

AT LAS PALOMAS

Carretera, C-110, Km. 378,5 927173141

FUENTE POCITO,3 927173659 / 679045129

CR LA PICOTA DEL JERTE

ATR EL CEREZAL

LAS VIGUILLAS 927173609 / 615836309

C/ ACERAS,3 927173202 / 606914231

CR LOS CARAZOS

ATR LA CAÑADA DEL JERTE

PARAJE LA PERALEDA, S/N 927470204 / 689282116

AT LOS NARANJOS C/ PUENTE,10 927470424 / 679984607

AT LOS PAPUOS TEJERILLA, 21 655159318

AT VALLE DEL JERTE CAMINO REAL 927470313 / 647710018

ATR CASA BETHONA CORONEL GOLFÍN,34 619885792 / 927470503

ATR EL PONTÓN C/ CORONEL GOLFÍN,68 927470451

ATR LOS CHOZOS CTRA. NACIONAL 110,KM.368927470376 927470195

ATR LOS HEBILES CTRA. NAC. 110, Nº 28 927470185 / 660697779

PARAJE "LOS CARAZOS" 651375610 / 927173507

CR CASA BÁRBARA C/ CAÑADA REAL,73 610088219 / 927472205

CR CASA JOSEFINA C/ LA PRENSA,15 927173297 / 636908395

CR EL CAMINO PARAJE EL TUMBA, S/N 927173453 / 607497961

CR EL SERRANO PARAJE EL TUMBA S/N 927173453

PARAJE "VEGA DE LA HIGUERA" 927239951 / 652321781

ATR LA POSADA DEL VALLE C/ GABRIEL Y GALÁN,2 927173540 / 615540308

ATR RIO JERTE PARAJE LA VIÑA 696171478 / 626515970

ATR CLEVAL C/ LOS CEREZOS,12 927173001 / 600755499

CR LA CASA BLANCA

ATR EL CERRO

CRTA- N-110 KM. 378,5 927173202 / 606914231

PARAJE GUERRILLAS POLIGONO 2 PARCELA 195-B 689440780 / 927173386

CR LA CASA DEL BOSQUE

ATR EL NOGALÓN

PARAJE PAZUELAS S/N 927173140 / 625176810

ATR EL CORDEL DEL JERTE

C/ DEL PUENTE, S/N 927470130 / 639048048

CR LA PARRA

JOSE MARIA PIZARRO, 28 600812294

ATR LA PICOTA

C/ FELIPE MARCOS, 8 927173220 / 699212064

RAMON Y CAJAL, 81 927470253 / 656418558

CR LA TAHONA

ATR EL SOTILLO

ATR LA VEGA DEL JERTE

PARAJE "LAS GUERRILLAS" 927173013 / 927173654

PARAJE LOS SOTILLOS POLIG 5 PARCELA 2886-87 927418122

TIERRA AL PARAJE DE LA VEGA 610778189

AT CASERÍA, LA

ATR JOSEFINA

CN-110, KM.378,5 927173141 / 626933146

CAÑADA REAL,53 927173297 / 636908395

AT LA VIÑA

ATR LA RANA

PARAJE LA VIÑA 927173276 / 699352926

CTRA. NAC. 110 690678621

AT LOS ABUELOS

ATR LA RIBERA

C/REAL,19 927173351 / 650957580

PARAJE LAS VEGUILLAS, S/N 927425428

ATR LA ANTIGUA TAHONA

CT RIO JERTE

ATR LAS PALOMAS PARAJE LA PERALEDA, S/N 927470204 / 689282116

ATR LOS PANJALOS LOS PANJALOS,6 695244201

CT VALLE DEL JERTE CARRETERA NACIONAL 110, KM. 367,9 927470127 / 927470259

NAVACONCEJO

CARRETERA NACIONAL 110 KM 376,7 626147105 / 625669836

ATR CARROYOSA HR XERETE PARAJE LA CERCA 927194240 / 639187322

CR EL MOLINO DEL SOL Carretera N-110, Km. 373,3 927470313 / 647710078

CTRA. NAC. 110, KM. 376, Nº 54 927173315 / 615060387

ATR CASA CARRIZOSA CRTA. DEL CERRO REAL 616800861 / 627089225

CR EL CERRILLO

ATR EL ALAMBIQUE & LA ALQUITARA


AVDA. RAFAEL ALBERTI, 64 617886261 / 636184990

CARRETERA NACIONAL 110, KM. 375,8 927173006

PIORNAL H*** SERRANA, LA CTRA. GARGANTA LA OLLA, KM. 1,5 927476034 / 927476053

CR EL BOSQUE CTRA. LOCAL DE LA NACIONAL 110 A PIORNAL KM. 11,600 927476330 / 669858273


40


CR MAJADA DE ALBARRÁN CTRA. LOCAL DESDE LA N-110 A PIORNAL, KM. 11,600 927476330 / 669858273

AT LA FLOR DEL CEREZO C/ HERNAN CORTES,13 927476224 / 636064902

AT SANTI C/ Estación, 9 927476135 / 659315918

ATR EL ARTESANO

CR LA ESCONDIDA C/ REAL DE ARRIBA,160 637082515 / 927177232

ATR EL PUENTE C/ REAL ARRIBA, 61 927420101

ATR TIA JOSEFA C/ REAL DE ARRIBA, 106 927177297 / 654595110

VALDASTILLAS

C/ LIBERTAD, 4 927476135 / 659315918

H**** BALNEARIO VALLE DEL JERTE

ATR EL PASTOR

NACIONAL 110 KM 383 927633000 / 927633001

CRTA. LOCAL DE LA N-110 A PIORNAL KM 11,600 927476330 / 669858273

ATR LA ABUELA NICOLASA AVDA. DE LA VERA,63 609198618

ATR LA ESPIGADERA C/ LA ESPIGADERA,18 669837979

REBOLLAR CR LA PURIA CALVO SOTELO,25 BIS 927471015 / 620945996

CR GARZA REAL PISCINA 12 927475055 / 626982784

ALDEANUEVA DE LA VERA HS** NOGA MAESTRO APARICIO, 37 927572547 / 645778047

CR EL YEDRÓN AVDA.DE EXTREMADURA 661202994

CR LAS GAMELLAS

CR PUERTO DEL EMPERADOR

C/ CALVO SOTELO,25 927471015 / 620945996

AVDA. DE EXTREMADURA, 87 927572540 / 615565369

ATR EL RINCÓN DEL JERTE

ATR LAS CABAÑAS DE LA VERA

CTRA. REBOLLAR, KM, 0,7 627913161 / 927471036

CTRA. EX.203, KM. 45 620970693

ATR REGAJO DEL TEJAR CTRA. DE REBOLLAR, KM,1 606418166 / 610678960

TORNAVACAS HS* PUERTO DE TORNAVACAS CARRETERA NACIONAL 110, KM. 356,8 927177046 / 660838992

ATR LA LANCHA LA RENTA,44 927572699 / 679381522

CT YUSTE CARRETERA DE PLASENCIA, KM. 47 927572522 / 649780799

ARROYOMOLINOS DE LA VERA

HR FINCA EL CARPINTERO NACIONAL 110, KM 360,500 927177089

CR ANTIGUA POSADA C/ Real de Abajo, 32 608852131 / 927177019

CR EL PUENTE C/ REAL DE ARRIBA,61 927420101

HR PEÑA DEL ALBA CTRA. DE GARGUERA (Finca Matasanos) 927177516 / 690662729

CR LA TOZA AVDA. DE LA CONSTITUCIÓN, 39, 2º. 927177549

COLLADO DE LA VERA HR ALCOR DEL ROBLE FINCA LA JARA 927460044 / 699390075

CR EL OLIVAR DEL EJIDO CALLE CRUCERA, 14 609575061 / 927460792

CR GINKGOS AVDA. JARAIZ,10 927461059 / 606201344

CR VIÑA GRANDE PLAZA HERNAN CORTES, 4 927460308 / 669231061

CUACOS DE YUSTE HR ABADÍA DE YUSTE AVDA. DE LA CONSTITUCION, 73 927172241

H** DATO VERA AVENIDA DE LA CONSTITUCION, 5 927172178 / 927172348

H* MOREGÓN AVENIDA DE LA CONSTITUCION, 77 927172181

HS* MIRAFLOR DE LAS CADENAS CRTA. COMARCAL 501 KM 40,700 689400082

CR COLMENAREJO FINCA COLMENAREJO 699988571 / 927172210

CR HOSTERIA CANTARRANAS C/ PIZARRO,4 680435560 / 927194109

CR LA CASA GRANDE DE YUSTE FUENTE LOS CHORROS, 6 629235333 / 639112235

CR LA CASONA DE VALFRIO CTRA. DE VALFRIO, KM.4 927194222 / 629464572

CR LA VERA DE YUSTE Teodoro Perianes, 17 927172289 / 689686216

CR CASA LA CIEGA FINCA LOS ARROMADILLOS 609071623 / 913527611

41


CR EL CAMINO DE YUSTE AVDA. DE LA CONSTITUCIÓN,31652927749 927172345

AT VERA HOTEL AVDA. DE LA CONSTITUCIÍN, 5 927172178 / 927172281

ATR CASASTURGA PARAJE ASTURGA S/N 927194090 / 605883777

ATR LA HACIENDA DE CUACOS CAMINO DE ARROMADILLOS KM 3 637098138

ATR ARROYO RIQUEJO FINCA EL RIQUEJO 686305263 / 927194198

ATR LOS BANCALES CTRA. VALFRIO, KM. 4,300 676830988 / 927194491

A EL LAGO Carretera Comarcal EX 203, km.38 927460323

A GREDOS ADVENTURE CTRA. DE NAVALMORAL-JARANDILLA, KM. 27,500 927194127 / 915447918

CT CARLOS I AVENIDA CERALEJO, S/N 927172092

GARGANTA LA OLLA HS** YUSTE Avda. de la Libertad, 45 927179604

HR CARLOS I AVDA. DE LA LIBERTAD, S/N 927179678 / 927179687

CR MANSION "EL ABUELO MARCIANO" CTRA. ALCORCON, S/N. JARAIZ DE LA V. 927460426 / 608100905

CR PARADA REAL CHORRILLO, 28 927179605 / 660074968

GARGÜERA CR ROSA DE LOS VIENTOS ERAS, 7-9 927478900 / 699847732

GUIJO DE SANTA BÁRBARA HR CAMINO REAL C/ DEL MONJE, 27 927561119

CR LA CASA DE LA ABUELA C/ DEL TEJAR,63 665614804 / 927561008

CR SIERRA DE TORMANTOS C/EL BARRIO,6 927560394 / 699701445

CR SANTA BARBARA CARRETERA NUEVA 11 660886788 / 927560424

AT CUMBRES DE GREDOS C/ MAESTRO EUTIQUIANO BARROSO,2 651698549 / 651698550

AT VAQUERÍA CANTA EL GALLO PARAJE LAS LAGUNAS DE CANTA EL GALLO 608809925

ATR LA OROPENDOLA CRTA. EXTREMADURA 203 KM 35,200 689401291 / 620978578

ATR FINCA VALVELLIDOS FINCA VALVELLIDOS. APTO. CORREOS 181 927194143 / 626122121

JARAIZ DE LA VERA

JARANDILLA DE LA VERA

HR VILLA XHARAIZ

HR DON JUAN DE AUSTRIA

PARAJE SAN MARCOS, PARC. 35, A,B,C. POLÍG. 2 927665150

H* JEFI AVENIDA DE GARGANTA, 7 927461363

HS* D'ACOSTA AVENIDA DE LA CONSTITUCION, 22 927460219

CR CASA RURAL FINCA LOS CEREZOS

AVENIDA SOLEDAD VEGA, 101 927560206

HR RUTA IMPERIAL C/ MACHOTERAL, S/N 927561330 / 927560312

H**** MIRADOR DE LA PORTILLA CTRA, PLASENCIA-ALCORCON, KM. 47 927560604 / 679538374

TOLEDO, 13 606965484

H**** PARADOR DE TURISMO CARLOS V

CR EL CERRO

CARRETERA DE PLASENCIA 927560117

CAMINO LOS MARTIRES, S/N 667889412 / 927170057

CR EL CERRO DE LA AURORA CAMINO LOS MARTIRES, S/N 667889412 / 927170057

CR FINCA VALVELLIDOS FINCA VALVELLIDOS APART. CORREOS 181 927194143 / 626122121

CR PARQUE PUENTE BOLOS FINCA LLANADAS, S/N 659449428 / 619361077 927194275

HS** EL DESCANSO DEL EMPERADOR AVDA. SOLEDAD VEGA ORTIZ, 93 927560655 / 651355170

HS** POSADA DE PIZARRO, LA CUESTA DE LOS CARROS, 1 927560727 / 605177707

HS* GANTE PLAZA SOLEDAD VEGA, 3 927561200

CR COLORES

CR CANTAGALLO

C/ ANCHA.26 927561081 / 669464784

PARAJE CANTAGALLO 927194320 / 609393347

CR EL CASERIO DE LOS 10 CEREZOS

CR CASA CHURRUCA

CRTA JARANDILLA A NAVALMORAL KM 29,5 927198072 / 667654035

EL COSO, 47 927170820 / 606351135


42


CR LA BODEGA

MADRIGAL DE LA VERA

ROBLEDILLO DE LA VERA

HS** CARDENILLO

HR HALDON COUNTRY

GARGANTA DE ALARDOS, 35 927565301 / 927565121

FINCA EL HALDON, S/N 927571004 / 927570541

ATR LA VERA

HS** HOSTERIA LAS PALMERAS CASA COLONIAL

ATR 3 HOSPEDERÍA DEL SILENCIO

FRANCISCO PIZARRO, 16 639885523

CARRETERA DE PLASENCIA, 16 927565011 / 669528237

CT JARANDA

HS* VICTORIA

PARAJE DE LAS CAÑADAS S/N927570730 927570693

GARGANTA DE JARANDACTRA. N-501, KM. 52 927560454

CARRETERA DE PLASENCIA, 3 927565110

CT VERA, LA

GARGANTA DE ALARDOS, 7 927565353

C/MACHÍN,4 659348077 / 927560222

AT LOS CANCHALES EL GUINDO, S/N. 660981542 / 927561328

CARRETERA COMARCAL 501, KM. 53, 5 927560611 / 609815450

LOSAR DE LA VERA

CR LA PUENTE VIEJA CR ANTIGUA FABRICA DE LA LUZ CAMINO DE LA SIERRA S/N 927565183 / 667304314

CR ALMA DE GREDOS

TALAVERUELA DE LA VERA CR LALISEA FINCA LA ALISEDA S/N 618124955 / 610944610

TEJEDA DE TIÉTAR

HR ANTIGUA CASA DEL HENO

PARAJE LOS MALAGONES, S/N 620893697

FINCA "VALDEPIMIENTA" 927198077 / 609603606

CR LAR DEL CUCO

PASEO DE LA VERA,19 927404636

CAMINO DE LA SIERRA S/N 626888962 / 927565101

HR HOJARANZOS

HS** HOSTERIA FONTIVIEJA PARAJE DE LOS MARTIRES, 11 927570108

HS** VADILLO PLAZA DE ESPAÑA, 2 927570501 / 699428106

HS* BREZO, EL AVDA. EXTREMADURA 927570140 / 625579842

HS* EL RINCON DE VICENTE C/ REAL,8 609062028

HS* JARDÍN, EL C/ EL JARDÍN, 14 927570782

P GODOY CTRA. EX-203, KM 60 927570838 / 927570770

CR LA GARZONA AVDA. CARLOS V, 21 927570639 / 649287927

CT GARGANTA DE CUARTOS

AT MARCOS CARRETERA PLASENCIA 927565297

CT ALARDOS CARRETERA NACIONAL 501 ("EL VADO") 927565066

CT LA MATA GARGANTA DE ALARDOS S/N 927565370 / 677768181 927565238

PASARÓN DE LA VERA HR LA CASA DE PASARÓN C/ LA MAGDALENA, 18 927469407

CR EL ROLLO C/ REAL, 38 927469174

CR ANTIGUA BOTICA C/ M. LOPEZ APARICIO, 12 927469067 / 927469230

HS* ROSALES, LOS

CRTA. A PLASENCIA S/N 927469381 / 927469239 [email protected]

CR LA VALLEJERA Carretera C-501, Km. 15,300 927194121 / 689198048

CR LA ANTIGUA CASA DE LOS PESCADORES C/ LA FUENTE, 35 927469439

TORREMENGA HR EL TURCAL CTRA. EX203 KM 28,800 616611116

CR LA CASONA FINCA VALVELLIDOS 927194145 / 629645930

ATR LA CASONA FINCA VALVELLIDOS 927194145 / 629645930

CR EL TOMILLAR

ATR MIRADOR DE LOS COTOS

REAL, 88 927469368

FINCA LOS COTOS S/N 927194454

CTRA. N-501, KM.59 (FINCA LOS GREGORIOS) 927570727

CR LOS SERRANOS

CT GODOY

CR LA SOLANA DE LA VERA

CR LA PICOTA DE VALVERDE

C/ REAL, 89 670824669

BANASTEROS S/N, PZA. PICOTA 649933890 / 927566361

CTRA.N-501, KM.62,5 FINCA LOS GREGORIOS 927570838

C/ LOS SERRANOS,9 670824669

VALVERDE DE LA VERA

43


CR EL HORCO

CR CASA VILLALBA

CRTA. VVDE. DE LA VERA-BARQUILLA PINARES KM. 8.400 629457714

OROPESA, 6 620894148

CR EL SOTANILLO

CR ENTREAGUAS

REAL, 2 666405254

PARAJE DE PIURRUYO, S/N 667525095 / 667525098

ATR ECOPANGEA

CR LA CASA DEL POZO

FINCA LAS JARAS S/N 660384288

ATR LOS VERGELES C/ CABEZUELOS,33 927566630 / 626509267

VILLANUEVA DE LA VERA HR EL BALCON DE LA VERA

C/REAL, 36 927566262 / 927566206

ATR EL CALAMBUCO URB. LAS SOLANAS 927567324 / 609340061

OFICINAS TURISMO

CTRA. EX-203, KM. 75,600 927567164 / 927567092

O.T. CABEZUELA DEL VALLE

HR QUINTA DEL CASTRO

PARAJE DE PEÑAS ALBAS S/N

CRTA EX-203 KM 76 927115509 / 625496774

H** FINCA LA HERRERÍA CRTA. DE VEGA DE LA BARCA KM 1,400 605252065

HS**EL ENCUENTRO AVDA. DE LA VERA, 58 927566595 / 635409258

CR A TU VERA APARTADO DE CORREOS, 36927198038 620159127 / 927567372

TEL.: 927472558 FAX: 927472558 O.T. JERTE AV. RAMÓN Y CAJAL, S/N

O.T. JARANDILLA DE LA VERA PZ. CONSTITUCIÓN, 1 TEL.: 927560460 FAX: 927560460

O.T. NAVALMORAL DE LA MATA ANTONIO CONCHA, 91 TEL.: 927532328 FAX: 927535360

O.T. VILLANUEVA DE LA VERA AV. DE LA VERA, S/N TEL.: 927567031

CENTROS INTERPRETACIÓN C.I. DE LA RESERVA NATURAL CTRA N-110 JERTE

TEL.: 927014936 C.I. DE LA ALTA MONTAÑA Y LA TRASHUMANCIA REAL DE ARRIBA, 3 TORNAVACAS

TEL.: 927470453 FAX: 927470379 O.T. JARAÍZ DE LA VERA

TEL.: 927177018 C.I. DEL AGUA

AV. CONSTITUCIÓN, 167 TEL.: 927170587

PARAJE DE PEÑAS ALBAS, S/N CABEZUELA DEL VALLE

FAX: 927460646

TEL.: 927472004


44

R U T A S

Tajo Internacional


P O R


4

Ligging en bereikbaarheid De route bevindt zich in het zuidwesten van de provincie Cáceres, aan de rand van de grens met Portugal, die wordt gevormd door een gedeelte van de rivier de Tajo (de Taag). Het gebied staat bekend als “Tajo Internacional”, dat tot NatuurPark is uitgeroepen in 2006. We vinden de voorgestelde route vanuit Valencia de Alcántara via de N-521 (Cáceres-Portugese grens), waar we de afslag van de EX-374 nemen, richting Cedillo, ofwel vanaf het dorpje Membrío, via de CC-126. Vanuit het noorden, komen we er via de EX-117.

Beschrijving van de route De voorgestelde route is een lus, waarbinnen wegen en zandpaden elkaar afwisselen. De route is bedoeld voor een bezoek met de auto, en is op één dag af te leggen, waarbij we op verschillende bijzondere observatiepunten zullen stoppen. De route loopt langs vlakke gedeelten, met weides en uitgestrekte velden met brem, ideaal voor klein wild, dus veelbezocht door roofvogels die vanuit de nabijgelegen bergen en rivierbeddingen komen. Het is een gebied waar veel veeteelt plaats-

45

Tajo Internacional

EX-376


EX-3 74

N-521

Standvogels

Zomertgasten

Wintergasten

46

spaanse keizerarend / monniksgier / vale gier / havikarend / oehoe / zwarte kraai grijze wouw / zwarte ooievaar / aasgier / slangenarend / dwergarend cetti´s zanger / goudvink / houtduif


Zwarte wouw vindt, dus we kunnen er verschillende aaseters zien, zoals de monniksgier, de vale gier en de aasgier die het terrein afspeuren op zoek naar eten. Onderweg zien we egale en kleurrijke weiden met hier en daar steen- en kurkeikbossen, en de vele poelen en meertjes worden vaak bezocht door zwarte ooievaars. Op de elektriciteitsmasten kunnen we vaak het silhouet van de rode wouw ontwaren, evenals de buizerd en de slangenarend. Het landschap is vrij glooiend, soms ruw onderbroken door de gekloofde en ondoorgankelijke rivierbeddingen van de Tajo Internacional, die op een zo geweldige en spectaculaire manier ingesneden is in het landschap, dat het vanuit de verte onzichtbaar is. Het is zelfs zo dat we vanuit Spanje wél de dorpen en weides in Portugal kunnen zien liggen, maar niet de oevers van de rivier, waarvan de loop soms alleen verraden wordt door de mistbanken die ´s winters in de vallei voorkomen. Aan de oevers van de rivier vinden we één van de belangrijkste broedpopulaties van zwarte ooievaar en aasgier, naast andere roofvogels, als de vale gier, de monniksgier, de steenarend, de havikarend en de oehoe. Aan de overkant, en in de nabijgelegen bergen, nestelt de Spaanse keizerarend, waarmee de de lijst van vogels die de ornitholoog het meest waardeert, compleet is. Buiten de rivierbedding, zetten we de route voort richting de Sierra de Santiago, waar zich een uitgestrekt landschap van boomweides (“dehesas”) uitstrekt. Als de vlucht van de grote roofvogels en de mooie silhouetten van de zwarte ooievaar al een spectaculair uitzicht bieden, wat dan te zeggen van de vele duizenden houtduiven die in deze streek overwinteren en die dagelijks ware wolken vormen wanneer ze zich richting hun voederplaatsen begeven, om zich tegoed te doen aan eikeltjes, of richting hun slaapplekken in de eucalyptusbomen in de gebergtes en de rivierbeddingen. Vanuit Valencia de Alcántara, komend vanaf de N-521, nemen we de afslag richting Cedillo, via de EX-374 en daarna richting Herrera de Alcántara over de EX 376, om vervolgens af te dalen richting de oevers van de Tajo Internacional, waar we van het schitterende landschap en van de meest representatieve habitats van dit beschermde natuurgebied kunnen genieten. Op het punt (X:0636373, Y:

47

Tajo Internacional

438969) vinden we een uitkijkpunt vlak aan de weg, waarvandaan we de vallei van de Taag-rivier kunnen bezichtigen, een prachtige, schaduwrijke noordhelling aangekleed met vele aardbeibomen, viburnum, smalbladige steenlindes en olijfbomen die groeien op de leisteenbanken, maken dit gebied bij uitstek geschikt om kleine struweelvogels, zoals lijsters, appelvinken en goudvinken te zien, voornamelijk tijdens de herfst en winter, wanneer er een zeer groot aanbod aan vruchten is voor de overwinterende vogeltjes. Op het traject richting Herrera de Alcántara, kunnen we vele zwermen blauwe eksters zien, naast grijze wouwen en zwarte kraaien, een soort die in deze regio plaatselijk en jaarrond voorkomt. Hiervandaan keren we terug richting het plaatsje Santiago de Alcántara via de CC-37, waar we door ingeklemde rivierbeddingen komen, zoals die van het riviertje de Alburrel, die zich een weg zoekt tussen muren van leisteen, voordat hij even verderop uitmondt in de Taag. Op het leisteen kunnen we eenvoudig de zwarte tapuit zien, die altijd in rotsachtige habitats te vinden is. Aangekomen in Santiago de Alcántara, volgen we de borden om naar het bezoekersen informatiecentrum “El Péndere” te gaan. Daarvandaan vertrekt de route naar de bron van de Geregosa, een kleine tocht van zoń 7 kilometer die ons leidt naar de oevers van de Tajo en de beroemde bron van medicinaal/helend water. Het is een eenvoudige route, want de borden zijn gehomologiseerd en de weg is in goede staat. Echter, op het punt (X:0650063, Y: 43486053) gaan we rechtdoor. Aangekomen bij de oever van de Tajo, vinden we enkele voorzieningen voor openbaar gebruik, zoals het uitkijkpunt en borden met uitleg over de omgeving. Deze plek biedt prima mogelijkheden om de vlucht van enkele oevervogels te observeren: blauwe reiger, aalscholver, vale gier, zwarte ooievaar en aasgier, etc. Terug in Santiago de Alcántara, nemen we de CC-126 richting het plaatsje Membrío. Bij het verlaten van het dorp, slaan we linksaf een weg in op het punt (X:0651072, Y: 4386209), die ons bij een oord brengt

Havikarend

48


dat bekend staat onder de naam “Las Viñas”. De route is goed aangegeven en het wegdek is het hele stuk over de PR-CC96, goed. Als we aankomen bij het einde van deze weg, vinden we wederom verschillende voorzieningen voor openbaar gebruik, zoals een parkeerplaats, een uitkijkpunt en een indrukwekkende observatietoren waarvanaf we comfortabel kunnen kijken naar de rotswanden langs de rivier en waar de vale gier, de zwarte ooievaar en de aasgier nestelen. Terug in Santiago de Alcántara, nemen we de CC-37, die ons terugbrengt naar de N-521, begin- en eindpunt van de route. Op het punt (X:0651077, Y: 4384412) nemen we een weg naar links, die ons naar het hoogste punt van de Sierra de Santiago brengt. Het is aan te raden de auto beneden aan de bergen te laten staan en te voet naar het uitkijkpunt te gaan, dat zich op hoogte bevindt en waar we een indrukwekkend landschap kunnen aanschouwen. Tijdens de klim zien we de Peña de los Barreros, een paar klippen kwartssteen, waar zich een kolonie vale gieren bevindt.

Ornithologische waarde De Spaanse keizerarend en de zwarte ooievaar verdienen speciale aandacht, omdat deze met uitsterven bedreigd worden. Zij broeden zowel in de boomweides als in de bergen en de steile rotsoevers van dit gebied. Deze populatie van de spaanse keizerarand samen met die van de bergrug van de Sierra San Pedro vormen de het belangrijkste bolwerk van deze soort in Extremadura. De zwarte ooievaar heeft vele verzamelplekken voordat de trek begint, verdeeld over grote en kleine plassen tussen de boomweides en de uitlopers van de rivieren. De monniksgier, die zo past bij dichtbegroeid Mediterraan struikgewas is in grote getale aanwezig in dit gebied, deels dankzij de grote kolonies in de naburige Sierra de San Pedro. Het is niet moeilijk hier soorten te zien als de havikarend, de steenarend, de slangenarend, de dwergarend, de vale gier of de oehoe, waarvan er in deze contreien vele paren nestelen in de veilige omgeving van de rotswanden en de bomen. We benadrukken de aasgier, waarvan hier één van de belangrijkste broedpopulaties van Extremadura stand houdt. De uitermate goede staat van de rivierbegeleidende vegetatie en die van de schaduwzijde van de sierra, bieden uitstekende plekken om zich te verschuilen en om eten te zoeken voor een ontelbaar aantal kleine soorten: grasmus, roodborst, heggenmus... In de boomweiden, zien we vaker de grijze wouw en de zwarte kraai – zeldzaam en zeer plaatselijk aanwezig in Extremadura, - en ontelbare zwermen luidruchtige blauwe eksters. Tijdens de winter zijn vooral de zwermen van duizenden houtduiven indrukwekkend, omdat zij in enorme wolken ronddraaien tijdens hun vluchten. De omgeving van de Tajo Internacional samen met de Sierra de San Pedro vormen verreweg het belangrijkste overwinteringsgebied van Extremadura voor deze soort. Bovendien kunnen we ´s winters grote aantallen aalscholvers zien in de Taag-rivier.

49

Tajo Internacional

Seizoenskenmerken Deze route kan in ieder jaargetijde bezocht worden. In de winter kunnen we van indrukwekkende zwermen houtduiven genieten, en in de lente, keren de zomergasten terug: zwarte ooievaar, aasgier, dwergarend, slangenarend... De lente is tevens het broedseizoen, dus dan dienen we niet van de aangegeven route af te wijken. Zo vermijden we overlast voor de vogels in deze gevoelige periode. In de zomer is het erg warm, dus dan is het aan te raden er niet op de warmste momenten van de dag te komen. De warmste uren zijn bovendien ook niet de meest ideale om vogels te kijken. In deze periode verzamelen de zwarte ooievaars zich, alvorens aan de trek te beginnen.

Overige natuurlijke en culturele waarde In de omgeving vinden we de Sierra de San Pedro, officieel erkend als vogelrichtlijngebied, en één van de streken met de meeste broedparen van Spaanse keizerarend en monniksgier van het Iberisch Schiereiland. Ook dichtbij ligt het habitatrichtlijngebied Llanos de Alcántara y Brozas, met een combinatie van verschillende habitats: natuurlijke weiden, akkers, bremvegetaties en “dehesas” (boomweiden) met steeneiken. Dit gebied is rijk aan steppevogels zoals grote trap, kleine trap, zwartbuikzandhoen, kalanderleeuwerik, etc. De spil van deze streek is de Taag-rivier met een netwerk aan zijrivieren zoals de Eljas, Salor, Aurela en Sever. De Taag is rijk aan vis en heeft een gezonde otterpopulatie. In september staat de “dehesa” in het teken van het burlen van de edelherten tijdens de bronsttijd. Dankzij het veel voorkomen van groot wild, waarop ook wordt gejaagd, is dit spektakel op vele plekken in de bergen en dalen te aanschouwen. De streek heeft bijzonder veel monumenten die stammen uit het Stenen Tijdperk. De grafmonumenten (dólmenes) van Santiago de Alcántara, Herrera de Alcántara en Cedillo zijn prachtige voorbeelden hiervan. In de grot van “El Buraco” in Santiago de Alcántara bevinden zich mooie, schematische rotstekeningen uit de prehistorie. Alcántara heeft veel te bieden op het gebied van architectuur, onder andere boerderijen, paleizen, herenhuizen en kloosters, zoals die van San Benito, waar jaarlijks in de eerste helft van augustus, het klassieke theaterfestival plaatsvindt. Het klooster van San Bartolomé is recent omgebouwd tot Hospedería-hotel. Tijdens een verblijf in Alcántara mag een bezoek aan de Romeinse brug over de Taag niet ontbreken. De brug maakt deel uit van de “Vía de la Estrela”-weg.

Tekst: Víctor Manuel Pizarro Jiménez

50


Interessante gegevens (Parque Natural TAJO INTERNACIONAL) ACCOMMODATIES

CARBAJO

SANTIAGO DE ALCÁNTARA

ALCÁNTARA

HR BALDIO GRANDE

ATR EL BURACO

CTRA. CARBAJO A SANTIAGO DE ALCÁNTARA, KM. 1,5 927491014 • 696466773

CRTA. VALENCIA DE ALCANTARA S/N 927592029 • 629515647

CR BALDIO GRANDE

A EL BURACO

CRTA. CARBAJO-SANTIAGO DE ALCÁNTARA KM 1.5 927491014 • 696466773

CAMINO DEL MIRADOR, S/N 927592257 • 927234893

H**** HOSPEDERIA CONVENTUAL DE ALCANTARA CTRA. DEL POBLADO DE IBERDROLA, S/N 927390638

HS** KÁNTARA AL SAIF AVENIDA DE MERIDA, 2 927390246 • 927390833

HA* KANTARA-AL-SAIF AVDA. DE MÉRIDA S/N 927390833 • 927390246

ATR TAJO INTERNACIONAL C/ LA CONSTITUCIÓN,13 667743627 • 609361689

CEDILLO

CR LA CAÑADA

P ROBLEDO

C/ REGIMIENTO DE ARGEL, 20 927390298 • 676826796

ANTONIO MORENO, 9 927590068

CR LA NACENCIA ALTOZANO, 7 927390522

HERRERA DE ALCÁNTARA

VALENCIA DE ALCÁNTARA HR CONVENTO, EL CASERIA DE SAN PEDRO, S/N 927584129

H**** CASA ESCOBAR JEREZ ALFACAR, 13 927668139

H* CLAVO, EL

CR SAN ANTONIO

HS* PURI

RAMON Y CAJAL, 14 927580268 • 927581020

C/ SAN ANTÓN,40 927390822 • 676847706

CALLE ARRABAL, Nº 1 927591002

H* IBERICA

CR EL GALAPERO CTRA. MATA-GARROVILLAS, KM. 17 649551054

ATR LA CASINA SOLEDAD, 2 655448881 • 927390105

CT PUENTE DE ALCANTARA FINCA LOS CABEZOS, C-523 KM. 53,300 927390947

BROZAS HR EL VAQUERIL

CR LA ROMERA FINCA " TRES RIVEROS" 923238185 • 606434515

CR LA SOLANA FINCA SOLANA. CTRA. DE CEDILLO, KM. 24,300 927491081 • 927491055

CR CASA LOLA C/ SAN SEBASTIAN,3 927591060

CR LA GALANA

EX-207 CRTA. CACERES ALCANTARA KM 33 927395341

SAN JUAN, 8 927580020

CR LA PORTILLA DEL JINIEBRO

CR SOTO DE NISA

FINCA "TRES RIVEROS" 923238185 • 606434515

FINCA LA MORERA DE ARRIBA ACEÑA BORREGA, LA 924220776 • 600432574

CR LA MALVAZUL CR LA SERENA

H** LA LAGUNA

P SERRANA, LA

CR LA MALVARROSA

FINCA " TRES RIVEROS" 923238185 • 606434515

CTRA. SAN GREGORIO S/N 927191050

HERNAN CORTES, 9 927580136

PARAJE EL JINIEBRO ACEÑA BORREGA, LA 927599015

H**** CONVENTO DE LA LUZ H** BALNEARIO SAN GREGORIO

HS* NAIROBI


FINCAL EL VAQUERIL 927375257 • 659101710

CRTA. DE HERRERUELA S/N 927395439

PASEO DE SAN FRANCISCO, 14 927580150


HERRERUELA HR SIERRA DE SAN PEDRO ZURBARÁN, 8 927371641 • 686948442

MEMBRÍO

HS* POSADA, LA

CR TURISMO RURAL LA NORA

PLAZA DE OVANDO, S/N 927395019

SAN BERNABÉ, 7 927594125 • 927584178

CR LA HUERTA

ATR LA NORA

PLAZA DEL COSO, S/N 699354473 • 927395009

SAN BERNABÉ,7 927594125 • 617452233

CR LA TORA CORTIJO DE LA TORA VALENCIA DE ALCANTARA 686965445 • 927491066

CR EL LINCE CORTIJO LA TORA, APDO. 20 VALENCIA DE ALCANTARA 686965445 • 927491066

CR EL ZORRO CORTIJO LA TORA, APDO, 20 VALENCIA DE ALCANTARA 686965445 • 927491066

CR LA JIGUERA C/ CASIÑAS BAJAS, S/N VALENCIA DE ALCANTARA 669550655 • 927582591

CR MONTENUEVO PARAJE MONTENUEVO S/N ACEÑA DE LA BORREGA 927599021 • 630621385

51

Tajo Internacional

CR VIRGEN DE LA CABEZA

ATR HUERTA DEL SEVER

FINCA LA MORERA DE ARRIBA 924251791 • 676830547

HUERTA LUNA S/N APDO. 10 639483667 • 924221157

CR EL CASTAÑAR II

ATR LA JIGUERA

HUERTA LUNA S/N. 639483667

NAL. 521, KM.149,8. PUERTO ROQUE 927584040

CASIÑAS BAJAS 927582591 • 669550655

HELECHO, S/N 660080648 • 699051305

CR EL CASTAÑAR III NAL. 521K, KM.149.8. PUERTO ROQUE 927584040

CR EL CASTAÑAR IV NAL.521, KM. 149,8. PUERTO ROQUE 927584040

CR EL CASTAÑAR I NAL. 521, KM. 149,8 PUERTO ROQUE 927584040

ATR LA MACERA FINCA LA MACERA 927582299 • 639548709

ATR LOS OLIVOS AVDA. LISBOA URB. LOS OLIVOS S/N 927581006 • 927582312

ATR QUINTA DE LUNA ACEÑA LA BORREGA, S/N 924221157 • 639483667

ATR ROCAMADOR FINCA LA MACERA S/N 927582299 • 639548709

ATR ALBORADA DEL SEVER ATR SAN PEDRO CT AGUAS CLARAS CTRA. DE JOLA, KM. 3 927549099 • 927549099

ZARZA LA MAYOR ATR PEÑAFIEL AVDA.CONSTITUCIÓN 927370465 • 616763958

OFICINAS DE TURISMO O.T. ALCÁNTARA

ATR VALBÓN

AV. DE MÉRIDA, 21 TEL.: 927390863 FAX: 927390863

CR EL JABALI

FINCA LA MACERA 927582299 • 639548709

O.T. VALENCIA DE ALCÁNTARA

CORTIJO LA TORA. APDO. 20 927491066 • 686965445

ATR EL JINIEBRO

HERNÁN CORTÉS, S/N TEL.: 927582184 FAX: 927582184

CR EL CIERVO CORTIJO LA TORA, APDO, 20 686965445 • 927491066

CR SALTO DE CABALLO

ACEÑA LA BORREGA 927584062 • 636417812

CASERÍO LA FONTAÑERA 927580865

ATR EL REGATO

ATR PINAR DE JOLA ANTOLINA DURÁN, S/N JOLA 690821624

ATR EL ARROYO LOS ARROYOS DE ABAJO (LAS HUERTAS DE CANSAS) 666829177 • 626195615

HUERTA LUNA, S/N 927491078 • 660451270

ATR MARCELINO C/ CASA NUEVA, S/N 927599059 • 650408988

ATR PUERTO ROQUE PUERTO ROQUE, S/N 927584171 • 627483550

C. DE INTERPRETACIÓN C.I. TAJO INTERNACIONAL VELÁSQUEZ, S/N CEDILLO TEL.: 927590029

C.I. EL PÉNDERE LAGAR, 3 SANTIAGO DE ALCÁNTARA TEL.: 927592311


52

O R E X T R E M A D U R A Canchos Pde Ramiro 5 en het stuwmeer van Portaje R U T A S


Ligging en bereikbaarheid Plaatsen die als referentiepunt dienen: Torrejoncillo, Portaje, en Cachorrilla, alledrie gelegen in de streek van Coria. Aanbevolen toegangsroute is de snelweg A-66 (N-630), afslag Torrejoncillo-Coria (EX-371) op de col Puerto de los Castaños (Cañaveral); eenmaal aangekomen in Torrejoncillo, rijden we richting Coria (EX-109) en op iets meer dan 4km. nemen we de afslag naar links, via een B-weg naar de dorpen Portaje (5 km.) en Cachorrilla (15 km; na de afslag richting Pecueza te hebben genomen). Bladnummers 621 en 622 van de IGN (Nationaal Geografisch Instituut)-kaarten met schaal 1:50.000.

Vale gieren

53

Canchos de Ramiro en het stuwmeer van Portaje Schematische weergave van de route en nestelende soorten

-1 EX 09

Standvogels

Zomertgasten

zwarte ooievaar/ aasgier / zwarte wouw

Wintergasten

houtduif / kraanvogel / Eendensoorten

Trekvogels

54

vale gier / monniksgier / Spaanse keizerarend / havikarend / steenarend / blauwe reiger / krooneend

Watervogels


Witgat

Beschrijving van de route 1) Canchos de Ramiro (Rotsen van Ramiro): Canchos de Ramiro en de rivieren en de sierras van de omgeving (Sierra de la Garrapata, Sierra Solana, etc.) zijn vanwege hun uitzonderlijke rijkdom aan flora en fauna uitgeroepen tot Site of Community Interest (SCI) en Speciaal Vogelrichtlijngebied (ZEPA), en maken onderdeel uit van de Red de Espacios Naturales Protegidos (Netwerk van Beschermde Natuurgebieden) van Extremadura. Met name Los Canchos, vormt een spectaculaire toegangspoort tot de rivier de Alagón, tegenwoordig onderbroken door het Alcántara stuwmeer. De voorgestelde route is 10 km. (heen en terug) en kan dus gemakkelijk in een halve dag worden afgelegd, zowel te voet (aanbevolen), als met de auto. Canchos (of El Boquerón) is eenvoudig te bereiken. We hoeven slechts een pad vanuit Cachorrilla te volgen, dat gedoteerd is met bordjes die de weg wijzen. Om precies te zijn, moeten we vanuit deze plaats de weg naar Ceclavín nemen en na 200m., op de plek waar de Ermita del Cristo en een kleine poel liggen (29S-699309-442090), slaan we rechtsaf het pad in, (genaamd Camino del Chorrillo (pad van het straaltje) ), dat zich een weg zoekt tussen mooie weides en beekjes en dat ons tot bij de rotsen brengt. 2) Het stuwmeer van Portaje. Een klein meertje van grote ornithologische waarde, dat zich dichtbij de plaatsen Portaje (op 4,5 km.) en Torrejoncillo (op 3 km.) bevindt, waarvandaan het stuwmeer, via verschillende geasfalteerde wegen, goed bereikbaar is. De totale lengte van de voorgestelde route is 17 km. en is bedoeld om met de auto af te leggen in een halve dag. Vanaf het eerstgenoemde dorp, nemen we (naast de Ermita de Cristo) de ventweg van de stuwdam, die we ongeveer 2,5 km. volgen. We komen dan bij een kruispunt (29S-70852-441903) waar we linksaf gaan. Na ongeveer 800 m., en na het oversteken van de Ribera de Fresnedosa komen we bij de dam (waar de Er-

55


Slechtvalk

56


Blauwe reiger

mita de la Virgen del Casar staat). Bij het stuwmeer gaan we rechtsaf en volgen de genoemde weg, die ons helemaal langs de linkeroever van het stuwmeer leidt. Nadat we de brug over één van de uitlopers zijn overgestoken, komen we aan in het plaatsje Torrejoncillo. We kunnen op één van de eerdergenoemde kruisingen (29S-714624-441808), dichtbij het water, ook een ander pad nemen, dat langs de rechterkant van het meer loopt.

Ornithologische waarde 1) Canchos de Ramiro: Grote diversiteit en concentratie van grote roofvogels die nestelen op de steile kliffen van het kwartsgebergte. Met name de kolonie vale gieren (+100 paren) is bijzonder, evenals de aanwezigheid van enkele paren steenarenden, havikarenden, aasgieren, oehoes, torenvalken, slechtvalken en zwarte ooievaars. Lopend richting de waterkant, zien we vooral typische vogels van de dehesa (boomweide) (slangenarend, dwergarend, blauwe ekster, en vele andere soorten zangvogels, die we vaker zien in deze Mediterrane leefomgeving. In de “dehesas” en in de omliggende gebergtes nestelen voorts de Spaanse keizerarend, de rode en de zwarte wouw en de monniksgier. Op en nabij het water van het stuwmeer kunnen we verder diverse watervogels zien, waaronder de aalscholver, de blauwe reiger, of verschillende eendensoorten.

57


2) Het stuwmeer van Portaje: Dit wetland is uitgegroeid tot één van de belangrijkste voor watervogels (grote aantallen en diversiteit) van de provincie Cáceres. Er zijn meerdere projecten uitgevoerd om de habitats te onderhouden en te verbeteren (stuwen, kunstmatige eilanden, observatietorens, etc.). Tijdens de winterperiode herbergt deze zone ruim 2.500 vogels met een grote diversiteit aan soorten (eendensoorten, fuutachtigen, meerkoeten, etc.). Tijdens het broedseizoen, valt vooral de krooneend op, want dit is één van de weinige plekken in Extremadura waar deze soort nestelt. Daarnaast is er een belangrijke kolonie van blauwe reiger en ooievaar aan de achterkant van het stuwmeer.

Seizoenskenmerken Deze route kunnen we op ieder moment in het jaar bezoeken, maar is met name tijdens de broedtijd in de lente en in de winter zeer de moeite waard.

Overige natuurlijke en culturele waarde Natuuurlijke waarden: Prachtige, altijd groene bossen van steen- en kurkeiken bedekken de gehele streek, met name de waarden en de vlaktes rond de Ribera de Fresnedosa. Deze en andere riviertjes worden bovendien begeleid door fane beekbossen met essen. Etnografische waarden: Volksarchitectuur in de kleine dorpen (Cachorrilla, Pescueza, Portaje, etc.) en typische gebouwen die bij landbouw en veeteelt horen (stenen muren, ronde hutten, waterputten, etc.) Volksfeesten: Een aantal zijn uitgeroepen tot Toeristisch Belang: Las Carantoñas (Acehuche, 19-20 januari), Los Sanjuanes (Coria; 24 juni) en La Encamisá (Torrejoncillo 7 december). Monumenten: Van Toeristisch Belang: het historische centrum van de stad Coria herbergt een aantal van de meest bijzondere monumenten van Extremadura (stadsmuren, Romeinse bruggen, kasteel, kathedraal, paleizen, kloosters, etc). Het Klooster van El Palancar (Pedroso de Acim), waarvan men zegt dat het “het kleinste klooster ter wereld” is, is een prachtig voorbeeld van religieuzea architectuur.

Teksten: Casimiro Corbacho Amado

58


Interessante gegevens (ZEPA Canchos de Ramiro y Ladronera) ACCOMMODATIES

CILLEROS

CACHORILLA

CR LA MESONERA

CR EL BOQUERÓN PLAZA MAYOR,4 927140748 • 606518463

CR CASA CANDIDO PLAZA MAYOR, 1 927140748 • 606518463

CR LOS CANCHALES PLAZA MAYOR,6 927140748 • 606518463

CASILLAS DE CORIA ATR EL MOLINO PLAZA MAYOR, 1 927146001 • 927146008

CECLAVÍN P SAN MARCOS C/ RETIRO,1 605571523

CR EL LAGAR C/ MOLINO ESQ. CALLES ELJAS 927393397 • 627471134

CAMINO DEL TESO MORENO, S/N 646486338

ATR LA MESONERA CAMINO DEL TESO MORENO, S/N 646486338

HS** DELPHOS AVENIDA PUREZA CANELO, 15 927515425 • 927515403

HS* REYPAL AVDA. LUSITANIA, 19 927147942

HS* VOLANTE, EL AVDA. DE PUREZA CANELO, 40 927515177 • 927515406

CORIA ZARZA LA MAYOR H**** PALACIO PLAZA DE LA CATEDRAL, S/N 927506449

H** MONTESOL CALLE PUENTE DE HIERRO 927501049 • 927500277

H** SAN CRISTOBAL Carretera Ciudad Rodrigo, km.33 927501412

H* KEKES, LOS AVENIDA SIERRA DE GATA, 49 927504080 • 927500494

P EL CASERO DE GUIJO C/ EL GUIJO,32 927500245

MORALEJA

ATR LA BORRASCA

H* ENCOMIENDA, LA

C/RETIRO, 1 605571523 • 927393282

PLAZA DE ESPAÑA, 13 927147759 • 927515833

ATR PEÑAFIEL AVDA.CONSTITUCIÓN 927370465 • 616763958

VVV´S O.T. CORIA AV. DE EXTREMADURA, 39

TEL.: 927501351 FAX: 927500735 www.coria.org [email protected] O.T. MORALEJA AV. PUREZA CANELO, S/N

TEL.: 927147088 FAX: 927147088 www.sierradegata.org [email protected]


Havikarend

59

Monniksgier en Vale gier

60

R U T A S

Nationaal P O R E X T R Park E M A D U R A


Monfragüe

6

Ligging en bereikbaarheid Monfragüe ligt ongeveer in het midden van de provincie Cáceres, waar de rivieren de Taag en de Tiétar samenkomen. Het is het enige Nationale Park van Extremadura, en heeft een oppervlakte van 18.118 ha. beschermd gebied. Het Park en de directe omgeving, in totaal 116.151 ha. zijn als Vogelrichtlijngebied (ZEPA) beschermd in het kader van het Natura2000 netwerk. De kern van het park wordt gevormd door verschillende aaneengesloten en parallel lopende kleine bergruggen (“sierras”), die onderling verbonden worden door de Tajorivier. De Tiétar en andere kleinere beken, slijten diepe kloven uit, alvorens in de Tajo uit te monden, waardoor een spectaculair samenspel ontstaat van rotskliffen waar zich een veelheid aan vogels bevindt. Het water van genoemde rivieren wordt tegenwoordig opgestuwd door de stuwdammen van Alcántara, Torrejón-Tajo en Torrejón-Tiétar. Ondanks dat het gebied niet erg hoog ligt, hebben het grillige reliëf en de rivieren ervoor gezorgd dat de mediterrane bossen en struwelen , die een heel hoge natuurwaarde hebben, goed behouden zijn gebleven. Maar wat dit gebied werkelijk meerwaarde geeft is de enorme oppervlakte aan “dehesas” (boomweides) die zich uitstrekken van noord naar zuid door het Nationale Park, en die een ware voorraadkast vormen voor de meest waardevolle vogels van Monfragüe om uit te eten.

61

Nationaal Park Monfragüe Schematische weergave van de route en nestelende soorten

EX-20 8

Standvogels

62

Blauwe reiger, rode patrijs, rode wouw, vale gier, monniksgier, havik, Spaanse keizerarend, steenarend, havikarend, slechtvalk, oehoe, kleine bonte specht, zwarte tapuit, rotszwaluw, thekla leeuwerik, blauwe rotslijster, blauwe ekster, alpenkraai, appelvink

Zomertgasten

Zwarte ooievaar, ooievaar, zwarte wouw, aasgier, slangenarend, dwergarend, moorse nachtzwaluw, alpengierzwaluw, kaffergierzwaluw, vale gierzwaluw, bijeneter, roodstuitzwaluw, blonde tapuit, orpheusgrasmus, baardgrasmus, brilgrasmus, Provencaalse grasmus, wielewaal.

Wintergasten

Aalscholver, heggenmus, goudvink, koperwiek, vuurgoudhaan, goudhaan, sijs.


De toegang tot Monfragüe is eenvoudig te vinden en staat overal goed aangegeven. Binnen in het park ligt slecht één woonkern, Villarreal de San Carlos, het gehucht dat toebehoort aan de gemeente Serradilla, en dat volledig in het teken staat van het Park. Hier bevinden zich de verschillende bezoekerscentrums . Het park is via de weg op drie verschillende manieren bereikbaar: Vanuit het noorden, over de EX-208, op zoń 20 km. van Plasencia en op 15 km. van de snelweg EX-A1. Vanuit het zuiden, via de eerdergenoemde EX-208 vanaf Trujillo, op zoń 50 km. nadat we door Torrejón el Rubio zijn gekomen. Tot slot, vanuit het noordoosten, over een kleine weg vanaf de snelweg EX-A1, waar we de afslag nemen ter hoogte van de Tiétar-rivier. De EX-390 verbindt de stad Cáceres met Torrejón el Rubio en de EX-385 verbindt de EX-208 met de snelweg A-5, die langs Jaraicejo loopt.

Beschrijving van de route Het grootste gedeelte van het Park is niet toegankelijk voor bezoekers, waardoor het gedeelte dat wel open is, relatief klein is. We vinden in dit stuk park echter het beste van wat Monfragüe op vogelgebied te bieden heeft. Er zijn zelfs plekken die wereldwijd bekend zijn onder ornithologen, vanwege het feit dat men hier eenvoudig en onder spectaculaire omstandigheden enkele emblematische vogels kan observeren. Vanwege de beperkingen, is de beste manier om optimaal van een ornithologisch bezoek aan Monfragüe te genieten, een tocht langs de belangrijkste observatiepunten, allen langs de weg gelegen, duidelijk aangegeven en met parkeergelegenheid. Bij meerdaagse bezoeken kunnen we de tocht herhalen, ofwel één van de aangegeven wandelroutes afleggen die in en om het park lopen. Welke vogelsoorten we op de verschillende plekken kunnen zien, wisselt licht van jaar tot jaar, omdat, zoals bij ieder biologisch proces, er een zekere dynamiek plaatsheeft.

Hop

63


“Salto del Gitano” (“Sprong van de Zigeuner”) De belangrijkste uitkijkposten van het Park zijn, van zuid naar noord: Salto del Gitano-Peña Falcón. In de entree vanuit Trujillo. Een indrukwekkende rotsklip, zonder twijfel het meest gefotografeerde punt van het Monfragüe. De vogelgemeenschap die hier huist is al even indrukwekkend, met de grootste populatie vale gieren van het park (meer dan 100 paren bij elkaar opgeteld en soms wel meer dan 400 exemplaren), de zwarte ooievaar (2-5 paren in de laatste jaren), spaanse keizerarend, havikarend, slechtvalk, aasgier en de oehoe. Ook de steenarend is te zien. Onder de kleine vogels, ontdekken we als we goed kijken de kaffergierzwaluw en de zwarte tapuit. La Serana. Bij de toegang komend vanaf Plasencia. Hier huizen de vale gier, de aasgier, en soms de havikarend en de kaffergierzwaluw. La Tajadilla. In de buurt van de stuwdammen van Torrejón en voorzien van een uitzichtpunt, picknicktafels en een grote parkeerplaats. Het is een kleine rotswand die een goede gelegenheid biedt om vale gieren en aasgieren te observeren, evenals havikarenden. Recent zijn er ook zwarte ooievaars en kaffergierzwaluwen naar toe gekomen, maar hun aanwezigheid zou slechts tijdelijk kunnen zijn. La Báscula. Een prima plek om de monniksgier te zien en, met enig geluk, ook de spaanse keizerarend.

64


La Higuerilla. Biedt een panoramisch zicht op de rivier de Tiétar, waar we de zwarte ooievaar en de aasgier kunnen zien. Aan de overkant nestelt de monniksgier. Portilla del Tiétar. De noordoostelijke uitgang van het park. Hoewel kleiner dan Peña Falcón, is de de andere “hotspot” van Monfragüe. Een uitzonderlijke plek om de vale gier, de spaanse keizerarend, de oehoe (beste plek van het park) en de aasgier te zien en te horen. Daarnaast raden we aan de weg te volgen tot La Bazagona en de snelweg EX-A1. Rijdt langzaam en voorzichtig over dit stuk, dat eerst door een oud bos met kurkeiken loopt waar de kleine bonte specht nestelt, en misschien zelfs de Iberische tjiftjaf. Daarna volgt een gebied met boomweides, zeer geliefd bij herten gedurende de het burlen, en met een kolonie (witte) ooievaars en blauwe reigers in het westen, bij de rivier de Tiétar. Het einde van de weides en geïrrigeerde akkers is met name interessant vanwege de recente aanwezigheid van luidruchtige kraanvogel en de keep in sommige jaren. Het bezoek aan de drie eerdergenoemde uitkijkpunten kan aangevuld worden met drie wandelroutes: Rode route. Tussen Villarreal de San Carlos en het kasteeltje van Monfragüe. We hebben hier verschillende mogelijkheden, met routes tussen de 10 en 16 km. (van 3 uur en 30 minuten tot 6 uur). Dit pad loopt door afwisselende zones, met olijfbomen, zonneroosjes-struweel, steeneikenbomen, en speciaal, een dichtbegroeid bos van aardbeibomen en eiken op de schaduwrijke noordhelling onder het kasteel. Een bezoek aan het Kasteel van Monfragüe is verplicht. We kunnen het ook bereiken vanaf de zuidkant, via een geasfalteerde weg, tussen eikenbomen en wilde olijfbomen. Vanaf het kasteel hebben we een schitterend panoramisch uitzicht, opgeluisterd door de vlucht van gieren, en de mogelijke aanwezigheid van de kaffergierzwaluw en alpenkraai. Gele route. Tussen Villarreal en La Tajadilla, een km. of 8, zoń 3 uur, heen en terug. Doorkruist boomweides en een maquis-achtige vegetatie met vooral struiken van Cistus (zonneroosje). Groene route. Van Villarreal naar de Gimio-heuvel, zoń 7 km, ofwel 2,5u. heen en terug. Deze route loopt langs de typische landschappen van Monfragüe en eindigt bij een uitkijkpunt, met een fraai panoramisch uitzicht.

Vale gieren

65


Ornithologische waarde Monfragüe is waarschijnlijk de beste plek van Extremadura om vogels te kijken, vooral voor roofvogels. De volgende cijfers onderstrepen de variëteit en de hoeveelheid vogels: De monniksgier is waarschijnlijk de meest karakteristieke, met maximaal 339 getelde paren en schattingen die boven de 400 paren uitkomen. Er zijn 12 paren van de spaanse keizerarend, waarvan sommige recent genesteld hebben in de buurt van de beste uitkijkpunten. Van de aasgier zijn er meer dan 30 paren, net zoals de zwarte ooievaar. De meest zichtbare roofvogel is zonder twijfel de vale gier, met zeker 635 paren en schattingen die over de 800 gaan. Minder aanwezig zijn de steenarend (6-7 paren), de havikarend (6-7 paren) en de slechtvalk (3-4 paren). Van andere roofvogels zijn geen exacte cijfers beschikbaar, maar er leven enkele tientallen paren van soorten als oehoe, rode wouw, buizerd, dwergarend en slangenarend in Monfragüe, vooral in de ”dehesas” in de omgeving. Veel talrijker is de zwarte wouw, met 150-200 paren; veel meer dan de meer zeldzame havik, sperwer, en de grijze wouw. Naast de roofvogels, zijn ook vogels die zich ophouden in bergachtig gebied interessant, zoals de kaffergierzwaluw, alpenkraai zwarte tapuit, blauwe rotslijster, rotsmus, roodstuitzwaluw en de zwarte roodstaart. De bosvogels zijn hier minder bijzonder, omdat de meerderheid in heel Extremadura voorkomt, maar wel speciaal zijn de Orpheusgrasmus, de kleine bonte specht, de Iberische tjiftjaf, de appelvink en de goudvink. Belangrijker zijn de vogels van open veld, eenvoudig te zien in ontboste gedeeltes van het park waar eucalyptusbomen weggehaald zijn. We hebben het dan over de blonde tapuit, theklaleeuwerik, bril-, baard- en Provencaalse grasmus en de kleine zwartkop.

Seizoenskenmerken De tijd van het jaar dat we de grootste variëteit aan vogels kunnen zien, is de lente, van maart tot mei. Dit is echter ook de tijd van het jaar dat de meeste bezoekers naar het park komen, speciaal in de weekenden en rond feestdagen, zoals Pasen en 1 mei. Hoe dan ook, we kunnen hier het hele jaar door bijzondere en karakteristieke soorten observeren, hoewel het in de maanden juli en augustus is aan te raden om vooral de eerste en de laatste uren van de dag te benutten, omdat het midden op de dag vaak erg warm is. In de herfst en in de winter is vooral de aanwezigheid van de wintergasten bijzonder. Tot slot, doet zich tussen september en oktober het spectaculaire burlen van de enorme hoeveelheid edelherten voor.

66


Kleine zwartkop

Monniksgier

Overig natuurlijk en cultureel aanbod Naast vogels, kunnen we in Monfragüe nog een groot aantal dieren zien, zoals edelherten, enkele tamme vossen die vaak bij de uitkijkpunten komen, schuwe wilde zwijnen en, vooral in de winter, otters. Van de lynx daarentegen, bestaan in het recente verleden geen betrouwbare observaties. Andere aantrekkelijke onderdelen van een bezoek aan Monfragüe zijn de landschappen, op sommige plekken werkelijk adembenemend, en de geologische rotsformaties, met borden met uitleg op de meest interessante punten. Zo zijn er ook twee notabele bomen, de netelboom van Lugar Nuevo (bij Villarreal de San Carlos in de moestuin van Ojaranzo, met een rondwandeling en een kleine picknickplaats) en de kurkeik el Abuelo de Toril (“de opa”) (naast de weg van Portilla del Tiétar naar La Bazagona). Binnen in het park zijn de bijzondere artistieke elementen het kasteel van Monfragüe, de Cardenal-brug (soms bijna niet zichtbaar onder het hoge water van de Tajo) en de prehistorische grotschilderingen, waarvoor bezoeken met gids mogelijk zijn. Wat betreft de dorpen direct buiten het park, zijn vooral de monumenten en de pre-Romeinse dorpen Torrejón el Rubio, het klooster van Santo Cristo, het etnografisch museum van Serradilla, de parochiekerken van Serrejón en Malpartida de Plasencia, het kasteel van Mirabel en de traditionele architectuur van onder andere Casas de Miravete. Iets verder weg liggen de monumentale complexen van Plasencia en Trujillo. Wat de gastronomie betreft, noemen we hier de kazen, de honing, typische “migas” uit Extremadura, en jachtschotels. Feestdagen: Las Candelas in Torrejón el Rubio en Cristo de la Victoria in Serredilla. Ambachtelijke producten: houtwerk, textiel (kant en klederdracht) vinden we in sommige dorpen in de buurt. Tekst: Javier Prieta Díaz

67


Spaanse keizerarend

68


Interessante gegevens ACCOMMODATIES JARAICEJO

CR LA ALMAZARA DEL CRISTO LIBERATO ALONSO, 27 927407090 / 636495283

HS** MONT-BLANC CARRETERA N-V, KM. 226 927336030 / 927336148

SERREJÓN

ATR LA CAÑADA CAÑADA REAL S/N 927455295 / 920818967

ATR NATURA C/ TRAVESÍA DE PIZARRO,11 679475955 / 679475956

HR MONTEFRAGOSO

H**** AGUAS DE SERREJON

ATR SIERRA DE MONFRAGÜE

PLZ. DE LA CONSTITUCIÓN 15-16 927336189 / 927336289

FINCA CASADELMAZO, 927547749 / 617355479

PLAZA DE PIZARRO,8 699729500 / 927455205

MALPARTIDA DE PLASENCIA H*** CAÑADA REAL CARRETERA EX-108., KM. 42 927459407 / 927459434

H* SANTA MARTA CARRETERA NACIONAL 630, KM. 491 927453260 / 927453416

HS* ROSALES, LOS PLAZA DE LA DIPUTACION, 21 927404636

CR DEL CORRAL C/ CABRERO, 2 927459522 / 636144910

CR LA POSADA DE AMONARIA

HR EL ALCAUDÓN C/ CAGANCHAS, 13 927547600 / 924547601

TORIL HR PUERTA DE MONFRAGÜE LA HERGUIJUELA - VEGA DEL CHIQUERO 927198110 / 609202425

TORREJÓN EL RUBIO H**** HOSPEDERÍA PARQUE DE MONFRAGÜE

C/ Nuestra Señora de la Luz, 7 927459446 / 608702070

CTRA. PLASENCIA-TRUJILLO, KM 39,100 927455278 / 927455279

CR TIA TOMASA

H* CARVAJAL

C/ JUEGO DE LAS CARAS, 6 696634156

PASEO DE PIZARRO, 54 927455260 / 927455254

CR FLOR DE JARA

P AVENIDA

MUSICA,11 927459430 / 605877788

SAN JOSE, S/N 927455050

ATR DEL CORRAL C/ CABRERO,4 927459522 / 636144910

ATR LA SOLANA C/ MUÑOZ TORRERO, 31 653799213 / 927404270

ATR MAJALON FINCA MAJALON 605940878 / 608504019

A EL CARRASCAL FINCA EL CARRASCAL 927459475 / 620941778

CT MONFRAGÜE CTRA. DE TRUJILLO, KM. 10 927459233 / 605940878

SERRADILLA H* LAUREL PAIJUAN, 17 927407481 / 625496971

P MONFRAGÜE PASEO DE PIZARRO, 25 927455026

CR PALACIO VIEJO DE LAS CORCHUELAS FINCA CORCHUELAS DEL PALACIO VIEJO 626812318 / 608821961

CR CASA BABEL MONFRAGÜE CERVANTES, 8 699769177 / 655027891

CR PEÑA FALCÓN

ATR LEYENDAS DE MONFRAGÜE Pº. PIZARRO, 16 650408971 / 927455153

ATR MONFRAGÜE CORCHITO, 27 927455079 / 618712980

VILLARREAL DE SAN CARLOS CR AL-MOFRAG VILLARREAL, 19 927199205 / 686454393

CR EL CABRERIN VILLARREAL, 3 927199191 / 927199002

CR MONFRAGÜE VILLARREAL, 15 927199002 / 927199191

VVV´S VVV-INFORMATIECENTRUM VAN HET NATIONAAL PARK VAN MONFRAGÜE VILLARREAL DE SAN CARLOS

TEL.: 927199134 FAX: 927198212 VVV TORREJÓN EL RUBIO MADROÑO 1 (URB. CERCA DEL OLIVO) TORREJÓN EL RUBIO

TEL.: 927455292 FAX: 927455234 [email protected] BEZOEKERSCENTRA

C/ BREZO,21 927455184 / 620978624

BEZOEKERSCENTRUM VAN HET NATIONAAL PARK VAN MONFRAGÜE

CR POSADA EL ARRIERO

VILLARREAL DE SAN CARLOS

PASEO PIZARRO,22 927455050

TEL.: 927199134 WATER

CR REFUGIO LA SERRANA


CR LA SIERRA DE MONFRAGÜE

SAN MIGUEL, 45 927455159 / 687476049

CTRA. EXTREMADURA 208 (PLASENCIA-ZORITA), KM. 14 616192917 / 676450921

TEL.: 927199134 DOCUMENTATIE- EN ONDERZOEKSCENTRUM

Avda. Virgen de Guadalupe, 5 927455288 / 927455161

CR LA CAÑADA


TEL.: 927199134


69

Kwak

70

Het Arrocampo-stuwmeer R U T A S


P O R


7

Ligging en bereikbaarheid Het Arrocampo-stuwmeer ligt in het noordoosten van de provincie Cáceres, op de grens van de streek Campo Arañuelo en in de buurt van Monfragüe. Het stuwmeer en de omgeving, in totaal 687 ha., zijn beschermd als vogelrichtlijngebied (Speciale BeschermingsZone) en maken deel uit van het europeese Natura 2000 netwerk. Er is tevens een vogelobservatiepark gecreëerd in Saucedilla, om bezoeken mogelijk te maken. Arrocampo is een stuwmeer met bijzondere eigenschappen, zodat het binnen Extremadura zelfs uniek is met een eigenaardige avifauna, die verder bijna nergens anders op het Iberisch schiereiland te vinden is. Het hoofddoel van het stuwmeer is het koelen van de kerncentrale in Almaraz, waardoor het waterpeil constant is – het wordt voortdurend aangevuld vanuit de Tajo- en heeft dus geen last van schommelingen in de waterstand, zoals andere stuwmeren. Daarom is een groot deel van de oevers begroeid met moerasvegetatie. Bovendien is de temperatuur van het water wat hoger dan normaal en in de vlakke omgeving, wordt akkerbouw, al dan niet met irrigatie, bedreven, hetgeen de diversiteit aan vogelsoorten verder vergroot. Het stuwmeer is eenvoudig te bereiken, doordat het in de buurt ligt van een tweetal snelwegen. Vanuit het

71


A-5


Standvogels

Zomertgasten

Wintergasten

72

Blauwe reiger, kleine en grote zilverreiger, woudaapje, ralreiger, purperkoet, fuut, meerkoet, krakeend, bruine kiekendief, rodewouw, monniksgier, grijze wouw, buidelmees, baardmannetje, tijgervink

Ooievaar, lepelaar, kwak, zwarte wouw, slangenarend, dwergarend, kleine torenvalk, lachstern, Moorse nachtzwaluw, bijeneter, kleine en grote karekiet, snor

Aalscholver, roerdomp, visarend, smelleken, goudplevier, blauwborst en rietgors


noorden, vanaf de snelweg EX-A1, tussen Navalmoral de la Mata en Trujillo, hebben we twee mogelijkheden: Afslag 190 nemen, richting Saucedilla, of we kunnen via Almaraz rijden, dat op haar beurt bereikbaar is via drie afslagen vanaf de A-5, tussen km. 193 en km. 200. De weg van Almaraz naar Saucedilla heeft een vrij lage brug over één van de uitlopers van het stuwmeer.

Beschrijving van de route Het voorgestelde bezoek aan het stuwmeer komt overeen met de twee routes die het Vogelobservatiepark van Saucedilla aanbiedt. Route nr. 1 is een tocht van zoń 4 km. over onverharde paden, met stopplaatsen bij een viertal vogelkijkhutten. Route nr. 2 bestaat uit een klein stukje met de auto van Saucedilla naar een nabijgelegen waterplas. Beide routes beginnen bij het Informatiecentrum in het zuiden van het dorp Saucedilla, naast een kanaal en een voetbalveld. Binnen in dit centrum vinden we een kaart met de routes, die eenvoudig te vinden en te volgen zijn, dankzij duidelijke markering en bewegwijzering. In totaal zijn er vijf vrij kleine observatiehutten die normalitair gesloten zijn met een slot. De sleutels zijn te verkrijgen in het informatiecentrum, waarvan de openingstijden ietwat onregelmatig zijn en die soms niet samenvallen met de beste tijden om vogels te kijken (bijvoorbeeld ´s ochtends vroeg). Mochten we bij een dichte vogelkijkhut komen, dan kunnen we de helling naar de hut gebruiken als verhoogd uitkijkpunt. Hoewel in de tekst de vogelsoorten worden genoemd die bij elke hut voorkomen, kunnen we deze vogels in werkelijkheid met enige tijd en geluk, op de gehele route zien. Het begin van route nr. 1 is bij het genoemde informatiecentrum. Op slechts 200 m. bevindt zich de eerste observatiehut, welke een breed uitzicht biedt. Hier bestaat de mogelijkheid om moerasvogels als purperkoet, waterral, woudaapje, snor en ralreiger waar te nemen. Gaan we verder richting het zuidwesten, dan komen we bij de tweede observatiehut, misschien wel de meest interessante, waar in de winter de moeilijk zichtbare roerdomp en de blauwborst te vinden zijn. In de lente zijn hier de purperreiger, baardmannetje en buidelmees aanwezig. Verder naar het zuidwesten, komen we bij observatiehut nr. 3, met een breed uitzicht over de watervlakte van het stuwmeer en de binnenmuur, een plek waar veel ooievaars hun nesten bouwen, en waar aalscholvers en reigers uitrusten. Het is ook een plek om verschillende eendensoorten, koeten, grote zilverreigers en futen te zien. Gaan we nu oostwaarts, dan komen we bij hut nr. 4, bij de brug. Hoewel we vanuit de ramen van het uitzichtpunt vooral naar de veelheid aan lisdodden, waar vele bekende moerasvogels leven, is het interessanter om hier richting het oosten te kijken, richting een uitloper van het stuwmeer die erg geliefd is bij de bruine kiekendief en alle soorten reigers. We kunnen ook kijken vanaf de brug, waar een ruime

73


geïmproviseerde parkeerplaats ligt, en waar we ook kunnen lopen. Het water ligt aan weerszijde van de brug, waardoor dit een goede plek is om vogels als reigers te zien vliegen (ook de roerdomp), lachstern en visarend. We kunnen terugkeren naar het vertrekpunt via een paadje dat parallel aan de weg loopt. Deze route kan op een verschillende manieren worden bezocht, bijvoorbeeld de andere kant op, slechts een paar uitkijkpunten aan te doen, of door op beschutte plekken langs de oever die we zelf uitkiezen te stoppen. Route nr. 2 begint bij het Informatiecentrum, loopt door Saucedilla richting het noorden en we slaan links af in de laatste straat van het dorp. Het gaat verder over een deels geasfalteerd pad dat zoń 3,8 km. tussen akkers, boomweides, en grasland loopt. Op dit stuk kunnen we o.a. de grijze wouw en de kuifkoekoek zien. Aan het einde van de onverharde weg staat een hoge betonnen toren (om het irrigatiewater op te pompen), waar we linksaf gaan. Meteen na de kruising zien we de waterplas Cerro Alto rechts liggen, waar zich de observatiehut nummer 5 bevindt. In de plas kunnen we resten zien van onder water gelopen dode eiken, waar vroeger een kolonie blauwe reigers leefde, en waar tegenwoordig aalscholvers en, soms, grote zilverreigers en visarenden zitten. Route nr. 2 eindigt hier, maar een km. of 2,5 naar het zuiden ligt het meertje Dehesa Nueva, en enkele km. verderop kruist de weg een andere uitloper van het Arrocampo stuwmeer. Met deze uitbreiding kunnen we meer watervogels zien; de bijeneter in broedtijd; ganzen, de goudplevier en de griel in de winter; en diverse roofvogels het hele jaar door. Tot slot de dorpen in de omgeving (Saucedilla, Casatejada, Almaraz), waar in de kerken kolonies kleine torenvalken leven, die gedurende de hele route te zien zijn.

Ornithologische waarde Het stuwmeer van Arrocampo is de beste plek van Extremadura om moerasvogels te bekijken. Hier leven de beste populaties van de regio en van sommige soorten zelfs de enige, zoals de purperkoet, de purperreiger, de ralreiger, de

Ralreiger

74


snor en het baardmannetje. Vrijwel zeker zien we de bruine kiekendief, en in de winter mogelijk ook de blauwe kiekendief. Tijdens de trek, neemt de diversiteit behoorlijk toe, dankzij de aanwezigheid van de blauwborst (aanwezig in de winter), de rietzanger, de lepelaar, de grote zilverreiger en de kleine waterhoen, de porseleinhoen en de kleinst waterhoen. Over het algemeen zijn van de watervogels de reigers het best vertegenwoordigd, waarvanalle Iberische soorten te zien zijn: een grote groep rallen (purperkoeten, allerhande waterhoenen, waterrallen, meerkoeten), eenden (vooral krakeenden en wilde eenden), aalscholvers, ooievaars, dodaars en futen. Ook voor het observeren van moeraszangvogels is Arrocampo zonder twijfel de beste optie in Extremadura.

Visarend

Seizoenskenmerken We kunnen Arrocampo het hele jaar door bezoeken, maar in juli en augustus is het door de hoge temperaturen niet altijd even aangenaam op het midden van de dag. In de zomermaanden is het dan ook aan te raden de ochtend en de namiddag te benutten. In de lente is het observeren van de broedende reigers (woudaapje, blauwe en purperreiger, ralreiger, kwak, recente broedpogingen van lepelaars) en moerasvogels (snor, rietzanger, baardmannetje, purperkoet en buidelmees). ´s Winters kunnen we met een beetje geluk de roerdomp en de visarend zien, terwijl de bruine kiekendief en de aalscholvers dan algemeen zijn. De hogere watertemperatuur maakt in de winter bovendien soms de aanwezigheid van typische zomergasten mogelijk, zoals verschillende soorten zwaluwen, ralreigers en woudaapjes. Tijdens de trek (van augustus tot oktober, en in maart en april), bevindt zich er een mengeling van eerdergenoemde soorten. De verschijning van ontelbare trekvogels verhogen dan de ornithologische rijkdom van Arrocampo.

75


Overige natuurlijke en culturele waarde Tussen Arrocampo en Monfragüe liggen uitgestrekte boomweides. Om hier optimaal van te genieten, kunnen we het beste kiezen voor kleine weggetjes, zoals die tussen Serrejón en La Bazagona, of die richting Toril. In het grondgebied van deze gemeente staat de eeuwenoude kurkeik “El Abuelo” en in Navalmoral de la Mata staat de enorme steeneik La Marquesa. Ook de ecologische corridor van de dennenbossen van de Tiétar, met de enige inheemse dennen van Extremadura. Ze staan langs de oevers van de Tiétar in de gemeenten Talayuela, Casatejada, Majadas en Toril. In sommige van deze dennenbossen leven geweldige kolonies ooievaars, blauwe reigers en zwarte wouwen. De dorpen in de buurt bieden voorbeelden van lokale en monumentale architectuur, zoals de parochiekerken van Saucedilla, Casatejada en Almaraz en het tot de verbeelding sprekende, middeleeuwse kasteel van Belvís de Monroy, daterend uit de XIIIe en XIVe eeuw. We kunnen ook de overblijfselen van een ander kasteel zien in Almaraz. Wat betreft de gastronomie, zijn in deze regio de kazen, de worsten, de Extremaduriaanse ´migas´ en jachtschotels typisch. Feestdagen: de pelgrimstocht van Rocamador in Almaraz en het carnaval van Navalmoral de la Mata. Tekst: Javier Prieta Díaz

Vogelspotters

76


Interessante gegevens (ZEPA Arrocampo-stuwmeer) ACCOMMODATIES

SERREJÓN

ALMARAZ

H**** AGUAS DE SERREJON

HS* PORTUGAL AVENIDA DE LA CONSTITUCION, 7 927544070 / 927544095

HS* PORTUGAL II AUTOVÍA DE EXTREMADURA, KM. 200 927545161 / 927545162

ROMANGORDO HS* LA PLAYA DE ROMANGORDO

FINCA CASADELMAZO, 927547749 / 617355479

HR EL ALCAUDÓN C/ CAGANCHAS, 13 927547600 / 924547601

NAVALMORAL DE LA MATA H* LOS GRANADOS CTRA. NACIONAL V, KM. 181 927530750 / 927530758

H* MOYA

HS** SAUCES, LOS CTRA. NACIONAL V, KM. 182,2 927533303

P SALAMANCA ANTONIO CONCHA, 67 927534844 / 627034122

P ZARAGOZA ZARAGOZA, 10 927531822

CASATEJADA HS* NOGAL DE CASATEJADA, EL CARRETERA NAVALMORAL, KM. 9,7 927547325

CTRA. NACIONAL V

CARRETERA N-V, KM. 180,800 927530500

CR LA SARTENILLA

HS** BAMBA, LA

CR EL BOTANICO

C/ RETAMAR, 22 927576538 / 686089117

CTRA. NACIONAL V, KM. 178,7 927530850 / 927530854

PLAZA ESPAÑA, 5 927547325


Ooievaar

77

Kleine zwartkop

78

R U T A S

Sierra de San Pedro


P O R


8

Ligging en bereikbaarheid De route ligt in de streek van de Sierra de San Pedro, op de scheidslijn van de provincies Cáceres en Badajoz, hoewel de tocht die we maken geheel in de laatstgenoemde ligt. We vertrekken vanuit het dorp Alburquerque, waar we kunnen komen vanuit Badajoz over de EX-110, vanuit Herreruela over de EX-324, vanuit Aliseda over de EX-303 of vanuit San Vicente de Alcántara over de EX-110.

Beschrijving van de route De route is 27,4 km. lang, heen en terug van Alburquerque naar het Kasteel van Azagala. Het is aan te raden de tocht deels met de auto af te leggen, en deels wandelend, in één dag. Het bijzondere van deze route is dat het gebied vrijwel onbewoond is, en weinig gecultiveerd, er zijn geen grote infrastructurele werken (afgezien van het stuwmeer van Peña del Águila), waardoor het vrijwel onaangetast is. Vanuit de hoogte van de Sierra de Santiago, is een uitgestrekte dehesa (boomweide) te zien, begrenst door lagere bergen van zoń 600 m. boven zeeniveau (alleen de Torrico is hoger, met 703 m.), enkele boe-

79

Sierra de San Pedro Schematische weergave van de route en nestelende soorten

Standvogels

Zomertgasten

Wintergasten

Trekvogels

80

Spaanse keizerarend / Monniksgier / Vale gier / Havikarend / Roodborsttapuit Zwarte ooievaar / Aasgier / Slangenarend / Dwergarend Heggenmus / Goudvink / Houtduif / Kraanvogel

Visarend / Bonte vliegenvanger / Grauwe vliegenvanger


renhoeve´s en nauwelijks elektriciteitskabels, dankzij enkele aanpassingen uitgevoerd binnen het kader van de LIFE projecten van het Directoraat Generaal voor Natuur, waardoor we vele vogelsoorten kunnen zien in hoeveelheden die elders in Europa ondenkbaar zijn. Deze interessante tocht door de Sierra van San Pedro voert ons langs de meest representatieve habitats van dit beschermde natuurgebied en, met enig geluk, kunnen we de meest representatieve vogels zien, want hiernestelen verscheidene paren van de spaanse keizerarend, monniksgier, zwarte ooievaar, steenarend en de aasgier. We vertrekken vanuit het dorpje Alburquerque, om precies te zijn vanuit de Calle de San Antón, naast de arena (X:0673458, Y: 4343090), (dit vertrek is bedoeld om met de auto te doen, omdat we op die manier een deel van de route af kunnen leggen dat geasfalteerd is en waar geen stoep is, dus zo voorkomen we ook gevaarlijke situaties met het weinige verkeer dat hier rijdt). De start loopt over een geasfalteerde weg, tussen de traditionele stenen muren en een enkel hek, langs kleine moestuinen en familieboerderijen ingeklemd tussen schitterende boomweides met groene steen- en kurkeiken. Aan de rechterkant, dichtbij, ligt de sierra van de Puerto del Centinela, over wier helling we wandelen, en aan de linkerkant liggen de boomweides en de vlakte met aan de horizon de bergtop “Torrico de San Pedro”. (X: 0675300, Y: 4342685) Hier vinden we aan de rechterkant de afslag naar de ingang van het klooster van de Frailes Viejos (oude monniken), hoog in de bergen zien we een grote uitholling, bekend als “El Ojo del Diablo” (Oog van de Duivel). We gaan verder over de geasfalteerde weg en op het punt (X: 0676387, Y: 4342515) vinden we aan de rechterkant, in het eucalyptusbos, de afslag richting de oude kurkeik “El Abuelo”, die 600 m. verder staat in een mooie boomweide. Als we verdergaan over de asfaltweg ligt aan de rechterkant een eucalyptusbos, terwijl we links een boomgaard met sinaasappelbomen zien. Al snel komen we aan de linkerkant een waterbron tegen, “Elvira Vaca” geheten, met een grote vijver waar we ons op warme dagen kunnen verkoelen. Van hieruit hebben we een mooi panoramisch uitzicht op een groot deel van de Sierra de San Pedro en een prachtig steeneikenbos. We gaan verder over de asfaltweg tot het punt (X: 068547, Y: 4341837), waar we linksaf gaan. We zien hier een leistenen bord waar op staat “al castillo” dat ons richting het kasteel wijst. We raden aan om de auto hier achter te laten en verder te lopen, want op sommige stukken is het wegdek slecht en niet geschikt voor personenauto´s en bovendien kunnen we te voet veel meer vogelsoorten zien en met al onze zintuigen genieten van de natuur waarin we ons bevinden. We hebben nu bijna 6 km. afgelegd. Met nog slechts 12 km. voor de boeg, heen en terug, kunnen we het rustig aan doen en de tijd nemen om halverwege te stoppen voor de lunch. We gaan verder over deze weg en zien enkele grote varkenshouderijen en ontelbare schapen op het pad, bovendien staan er nog meer borden met “Al Castillo”, dus dat kan niet missen. We komen aan bij het punt (X: 0678840, Y: 4343035), waar we een

81

Sierra de San Pedro

bord zien dat ons rechtdoor wijst naar de “Ermita de los Santiagos”, (dat zeker een bezoek waard is), en aan de rechterkant “Al Castillo”. Deze kant gaan we op, en na een lange wandeling tussen dichter en minder dicht begroeide boomweides, met een groot aantal Iberische varkens, komen we bij het punt (X: 0683882, Y: 4342860), waar we opnieuw een tweesprong tegenkomen, met borden die ons rechtsaf wijzen naar “el Pantano” (naar het stuwmeer) en linksaf “al Castillo”. Beide opties kunnen we vanaf dit punt zien liggen: het kasteel ligt hoog in de evenwel niet al te hoge sierra de Santiago en het stuwmeer loopt er omheen en ligt in de bergkloof waar de Albarragena-rivier uitmondt. We gaan verder en komen aan bij de voet van de rotspartij waarop het kasteel staat. Vanaf het begin van de route tot hier is het zoń 13,7 km. en het pad omhoog naar het kasteel is privéterrein, dus we kunnen hier bijvoorbeeld stoppen om wat te eten, uitkijken over de omgeving en wat uitrusten alvorens aan de terugweg te beginnen. Vanaf het kasteel van Azagala, hebben we een breed panoramisch zicht op het grootste gedeelte van de Sierra de San Pedro en haar uitlopers en zien we Torrico, de Sierra de Los Leones, de Sierra del Puerto del Centinela, de Sierra de La Caraba en de Sierra Fría...

Ornithologische waarde De parel van deze tocht is zonder enige twijfel de spaanse keizerarend, waarvan we in een omtrek van 15 km. rond de route liefst 4 broedparen tegenkomen. Bovendien kunnen we eenvoudig monniksgieren zien, waarvan in deze omgeving ook een flink aantal broedparen leven, de zwarte ooievaar, die behalve broedt in dit gebied, de staart van het meer ook gebruikt als verzamelplaats voordat de trek begint, de havikarend, met verschillende nestelende paren op de kliffen en in de bomen, de slechtvalk, zeldzaam, heeft in het verleden wel eens nesten gehad in de kloof van de Albarragena, maar tegenwoordig is het slechts in de winter mogelijk hem te zien. De steenarend daarentegen is tijdens een tocht in ieder seizoen vaker te zien, net als de vale gier, omdat er hier behoorlijk veel van leven. Andere bijzondere roofvogels die hier veel te zien zijn: de slangenarend, de dwergarend, de aasgier, de sperwer, en in de omgeving van het oude centrum van Alburquerque leeft een omvangrijke broedpopulatie kleine torenvalken. Onder de nachtroofvogels vinden we de oehoe, een soort die houdt van rotsachtige klippen, ook al liggen ze dichtbij een dorp. De meest algemene nachtroofvogel is echter de steenuil, die we in de minst dichtbegroeide steeneikenbossen en in de buurt van granieten rotsblokken zien wanneer de avond valt, de bosuil, in de meer dichtbegroeide steeneikenbossen, en de kerkuil in verschillende hoeves in de omgeving en in sommige oude huizen en ruïnes in het dorp. Andere soorten die we in deze omgeving veel kunnen zien, zijn de boomklever, vaak gezien bij oude kurkeiken en heel vaak in de buurt van de kurkeik “El

82


Monniksgier (achter) en Vale gier

Kurkeik “El Abuelo” (“De Opa”)

Abuelo”; de blauwe ekster, een mooie kraaiachtige kolonievogel die vaak gezien wordt in de boomweides, de boomleeuwerik, de soort die van de leeuweriken het meest gehecht is aan de bossen, erg opvallend door zń melodische gezang, de hop, de koekoek, de nachtegaal, de koolmees, de pimpelmees, de staartmees...

Seizoenskenmerken We kunnen deze route bezoeken op ieder moment van het jaar. Hij zal ons in geen enkel seizoen teleurstellen, hoewel het wel aan te raden is enkele zaken te overwegen. In de lente en in de zomer zijn er meer soorten te zien, omdat er dan meerdere zomergasten zijn, zoals de zwarte ooievaar, de aasgier, de dwergarend en de slangenarend, maar we moeten er wel rekening mee houden dat de lente ook de broedtijd is, en dat we dus niet van de route af dienen te wijken, om overlast bij het broeden te voorkomen. In de zomer is het erg warm, dus dan is het aan te raden de middaguren te vermijden (dit zijn ook de uren dat de vogels het minst actief, en dus moeilijk te zien zijn). De herfst valt samen met de bronst van de edelherten. Aan de oevers van het stuwmeer kunnen we dan het geburl en het geluid van tegen elkaar stotende geweien horen. Vanaf sommige uitkijkpunten kunnen we met behulp van een goede telescoop of verrekijker dit schouwspel bewonderen. De winter is de jachtperiode. We moeten er rekening mee houden dat de landerijen in de omgeving van de route rond het kasteel en het stuwmeer worden gebruikt voor de jacht op grof wild. De drijfjachten vinden plaats tussen november en februari, waardoor we aanraden vooraf in het dorp te informeren of er die dag een drijfjacht is. Het is ook belangrijk om niet van de aangegeven paden af te wijken.

83

Sierra de San Pedro

Overige natuurlijke en culturele waarde De bronst, die eind augustus begint en heel september duurt (dit kan variëren, afhankelijk van het weer), is het paarseizoen van de edelherten, die in Extremadura bekend staat als de “berrea” (burltijd), en elders als “brama” (idem). De mannetjesherten vechten onderling om de vrouwtjesherten. De sterke mannetjes onderhouden zodoende een harem van vrouwtjes waarmee ze paren. In deze periode zijn de herten minder schuw en komen ze uit de dekking van het struweel naar de vlaktes en de weides. De kurkeik “El Abuelo” is een bezoekje waard en hiervoor hoeven we slechts 600 m. van de route af te wijken om deze majestueuze kurkeik te zien, die door de plantkundige Diosdado Simón Villares tot “bijzondere boom” benoemd. Etnografische waarden. In de omgeving staan diverse ambachtelijke bouwwerken waarbij gebruik is gemaakt van materialen uit de regio en die de moeite waard zijn om even te stoppen, zoals stenen muren, schuren, stenen ovens, varkensstallen... Paddestoelen. Tijdens de herfst kunnen we in deze streek verschillende eetbare paddestoelen vinden. Enkele daarvan zijn: Boletus aereus (bronskleurig eekhoorntjesbrood), Boletus edulis (eekhoorntjesbrood), Macrolepiota procera (grote parasolzwam) en, zeldzamer, de Amanita caesarea (keizeramaniet). Prehistorische rotstekeningen. Er zijn in de omgeving vele prehistorische kunst-uitdrukkingen, zoals de tekeningen van La Cruz de San Blas, of van de kloof van het kasteel. Er zijn er meer te vinden op diverse rotswanden in de omgeving, maar het is moeilijk om daar bij te komen. In de buurt van San Vicente de Alcántara en Valencia de Alcántara zijn diverse monumenten uit het stenen tijdperk te zien, zoals meer dan honderd hunebedden en menhirs. Kastelen. Naast het kasteel van Azalaga waar we de tocht zullen eindigen, kunnen we in de buurt nog drie kastelen zien: Castillo de Luna in Alburquerque, bezoek met gids mogelijk. Castillo de Mayorga, gelegen in het landgoed “Galana de Mayorga”, die we vinden aan de weg die La Codosera met San Vicente de Alcántara verbindt. Dit is een particulier landgoed, maar vlak erbuiten loopt een openbaar pad door een prachtig landschap naar Alcorneo. Dit pad leidt ons tot vlakbij het kasteel. Castillo de Piedrabuena, gelegen in de Piedrabuena-dehesa, die we kunnen bereiken via een geasfalteerd pad, dat de weg van San Vicente de Alcántara naar Alburquerque verbindt met die van Alburquerque naar Herreruela. Het kasteel is goed behouden en is in particuliere handen, waardoor het niet van binnen te bezoeken is. Tekst: Juan Pablo Prieto

84


Interessante gegevens (ZIR Sierra de San Pedro) ACCOMMODATIES

H**** PARADOR DE TURISMO DE CACERES

ALISEDA

ANCHA, 6 927211759

A EL PERICUTO

H**** V CENTENARIO

PARAJE DE LA MINA 699817346

MANUEL PACHECO, S/N 927232200

AT LOS ALISOS

H*** CASA DON FERNANDO

CRTA. ALBURQUERQUE 660503384 / 927277388 APARTAMENTOS TURÍSTICOS

PLAZA MAYOR, 30 927214279 / 927627176

HS** NEPTUNO AVDA. DE ALEMANIA, 19-1º 927236423

HS** PLAZA DE ITALIA C/ CONSTANCIA, 12 927627294

HS** ROSA, LA SANGUINO MICHEL, 8 927221750

HS* AL-QAZERES

AT EL POZO

H*** HUSA ALCANTARA

CAMINO LLANO, 34 927227000 / 927626959

CRTA. DE ALBURQUERQUE,10 927239973

AVENIDA VIRGEN DE GUADALUPE, 14 927223900

GENERAL MARGALLO, 61 927226329 / 927230402

H** ALFONSO IX

P CARRETERO

MORET, 20 927246400 / 927246404

PLAZA MAYOR, 22 927247482 / 927216122

H** DON CARLOS

P VIRGEN DE FATIMA

C/ DONOSO CORTÉS, 13-15 927225527

AVDA. VIRGEN DE LA MONTAÑA, 17, 2º IZQUIERDA 927211844

CR LOS ALISOS CTRA. DE ALBURQUERQUE 927240568 / 927277388

CARBAJO AT TAJO INTERNACIONAL C/ LA CONSTITUCIÓN,13 667743627 / 609361689

CR BALDÍO GRANDE BALDIO GRANDE CRTA. CARBAJO-SANTIAGO DE ALCÁNTARA KM 1.5 927491014 / 696466773

CÁCERES

H** DON JOSE PINTORES, 28 927240470 / 927213990

H** IBERIA-PLAZA DE AMÉRICA HERMANDAD, 12 927210906

P AMADO

P ZURBARÁN ROSO DE LUNA, 11 927210452

A LAS VELETAS C/ MARGALLO,36 927211210

H** NARANJOS, LOS

A CIUDAD DE CÁCERES

ALFONSO IX, 12 927243508 / 927243512

AVDA. UNIVERSIDAD, S/N 927102001 / 927216109

H* ARA

AT CASA PINTADA "EL LIBRO"

H***** PALACIO DE ARENALES

JUAN XXIII, 3 927223958

CN-521, KM.52,100 927620490 / 927620491

H* ARABIA RIAD

PLAZA LAS CANTERÍAS,7 695690556

PLAZA DEL DUQUE, 5 927220065 / 661304061

AT CASAS PINTADAS URBANAS "EL CUADRO"

H* CASTILLA

SANJUSTO, 45. 695690556 / 927626312

H**** A.H. AGORA C/ PARRAS,25 927626360 / 927260456

H**** EXTREMADURA HOTEL AVDA. V. DE GUADALUPE, 28 927629639

H**** GRAN HOTEL DON MANUEL SAN JUSTO, 15 927215478

H**** HOTEL CACERES GOLF

RIOS VERDES, 3 927244404

H* IBERIA PINTORES, 2 927247634

HS** ALAMEDA

PLAZA DE OBISPO GALARZA, 2 927246400

AT CACERES A

PLAZA MAYOR, 33-3º 927211262

PLAZA DE LA CONCEPCIÓN, 19,BAJO 927225150 / 645895361

HS** ALAMEDA PALACETE

AT CACERES B

MARGALLO, 45 927211674 / 627474404

PLAZA DE LA CONCEPCIÓN, 19, 1ºA 927225150 / 645895361

HS** ARGENTINA

CN-630, KM.558 927234600

SANGUINO MICHEL, 7 927222854

H**** NH PALACIO DE OQUENDO

HS** HERNAN CORTES

PLAZA DE SAN JUAN, 11-13 927215800

AT SALOR

FRAY BARTOLOMÉ DE LAS CASAS, 5 927243488

AT CACERES D CALLE VALDES,18 BAJO A 645895361

AT CACERES E C/ VALDES,18 BAJO B 645895361

85

Sierra de San Pedro

AT CASA PINTADA CUM LAUDE C/ MARGALLO Nº 102-A 927626312

AT CASA PINTADA LA PLAZUELA C/ GODOY,12 BAJO 695690556

AT CASA SIERPES SIERPES, 2 927180072 / 659706336

AT CASAS DE LA JUDERIA BARRIO DE SAN ANTONIO, 30 927220065

AT CIUDAD MONUMENTAL PLAZA DE LA CONCEPCIÓN , 19, 2ºB 927216306 / 627502749

HERRERUELA HR SIERRA DE SAN PEDRO ZURBARÁN, 8 927371641 / 686948442

AT EL BURACO

CR EL LINCE

CRTA. V. DE ALCANTARA S/N 927592029 / 629515647

CORTIJO LA TORA, APDO. 20 VALENCIA DE ALCANTARA 686965445 • 927491066

SAN VICENTE DE ALCÁNTARA H***** RIO SUBER CAMINO DE PIEDRA BUENA S/N 924410143 / 924410970

HR DEL PUEBLO

AT LA NORA 927594125 / 617452233

CR TURISMO RURAL LA NORA SAN BERNABÉ, 7 927594125 / 927584178

PUEBLA DE OBANDO HS* KILOMETRO 40 CARRETERA CACERES K. 40 924407196

HS* HERMANOS MENDEZ

A MOLINO DE JOLA

CR MONTENUEVO

CARRETERA SAN VICENTE-LA CODOSERA, K. 14 616346762

PARAJE MONTENUEVO S/N ACEÑA DE LA BORREGA 927599021 • 630621385

CR SIERRA DE SAN PEDRO

CR VIRGEN DE LA CABEZA

FINCA PARAJE LAS COSTERAS, 924410070 / 649303865

FINCA LA MORERA DE ARRIBA 924251791 • 676830547

CR LA VEGA

CR EL CASTAÑAR II

CAMINO DE LA VEGA S/N 924411202 / 616740091

NAL. 521, KM.149,8. PUERTO ROQUE 927584040

VALENCIA DE ALCÁNTARA CASERIA DE SAN PEDRO, S/N 927584129

CR EL CASTAÑAR IV

ALFACAR, 13 927668139

CR EL CASTAÑAR I

H* CLAVO, EL RAMON Y CAJAL, 14 927580268 • 927581020

H* IBERICA PASEO DE SAN FRANCISCO, 14 927580150

HS* NAIROBI HERNAN CORTES, 9 927580136

CR LA PORTILLA DEL JINIEBRO

CTRA CACERES-BADAJOZ, KM 39.5 924407316 / 669957883

PARAJE EL JINIEBRO ACEÑA BORREGA, LA 927599015

86

NAL. 521K, KM.149.8. PUERTO ROQUE 927584040 NAL.521, KM. 149,8. PUERTO ROQUE 927584040

HS* MIRASIERRA PACHECO

A EL BURACO

CR EL CASTAÑAR III

H**** CASA ESCOBAR JEREZ

P SERRANA, LA

CAMINO DEL MIRADOR, S/N 927592257 / 927234893

CR LA JIGUERA C/ CASIÑAS BAJAS, S/N VALENCIA DE ALCANTARA 669550655 • 927582591

CTRA. CACERES-BADAJOZ, KM 39 924407509

SANTIAGO DE ALCÁNTARA

CORTIJO LA TORA, APDO, 20 VALENCIA DE ALCANTARA 686965445 • 927491066 927491140


HR CONVENTO, EL

MEMBRÍO

CR EL ZORRO

SAN JUAN, 8 927580020

CR SOTO DE NISA FINCA LA MORERA DE ARRIBA ACEÑA BORREGA, LA 924220776 • 600432574

NAL. 521, KM. 149,8 PUERTO ROQUE 927584040

CR EL CIERVO CORTIJO LA TORA, APDO, 20 686965445 • 927491066

CR EL JABALI CORTIJO LA TORA. APDO. 20 927491066 • 686965445

CR SALTO DE CABALLO CASERÍO LA FONTAÑERA 927580865

ATR PINAR DE JOLA ANTOLINA DURÁN, S/N (JOLA) 690821624

ATR EL ARROYO LOS ARROYOS DE ABAJO (LAS HUERTAS DE CANSAS) 666829177 • 626195615

ATR HUERTA DEL SEVER

CR LA TORA

HUERTA LUNA S/N APDO, 10 639483667 • 924221157

CORTIJO DE LA TORA VALENCIA DE ALCANTARA 686965445 • 927491066

CASIÑAS BAJAS 927582591 • 669550655

ATR LA JIGUERA


ATR LA MACERA

CT AGUAS CLARAS

FINCA LA MACERA 927582299 • 639548709

CTRA. DE JOLA, KM. 3 927549099 • 927549099

ATR LOS OLIVOS AVDA. LISBOA URB. LOS OLIVOS S/N 927581006 • 927582312

ATR QUINTA DE LUNA ACEÑA LA BORREGA, S/N 924221157 • 639483667

ATR ROCAMADOR FINCA LA MACERA S/N 927582299 • 639548709

ATR VALBÓN FINCA LA MACERA 927582299 • 639548709

ATR EL JINIEBRO

VILLAR DEL REY

CALLE EMILIO RIVERO, 1 924414098

NTRA. SRA. DE GUADALUPE, S/N 685745103 / 924414475

PL. JOAQUÍN SALGADO, S/N SAN VICENTE DE ALCÁNTARA

VVV´S

PLAZA MAYOR, 3

HUERTA LUNA, S/N 927491078 • 660451270 C/ CASA NUEVA, S/N 927599059 • 650408988

TEL.: 927010834 / 36 FAX: 927010835 O.T. MUNICIPAL DE CÁCERES

ATR PUERTO ROQUE

ANCHA,7

PUERTO ROQUE, S/N 927584171 • 627483550

TEL.: 927247172 O.T. ALBURQUERQUE

ATR SAN PEDRO HELECHO, S/N 660080648 • 699051305

BEZOEKERSCENTRA C.I. DE LA NATURALEZA ALAS

ATR EL REGATO

HUERTA LUNA S/N. 639483667

TEL.: 927 58 21 84 FAX.: 927 58 21 84

CR HACIENDA LOS CANCHALES

O.T. CÁCERES

ATR ALBORADA DEL SEVER

HERNÁN CORTES, S/N

HS* GALLEGO

ACEÑA LA BORREGA 927584062 • 636417812

ATR MARCELINO

O.T. VALENCIA DE ALCÁNTARA

PLAZA DE ESPAÑA, S/N

TEL.: 924 40 12 02 FAX: 924 40 12 02 O.T. ALISEDA

TEL.: 924 00 23 95 C.I. EL PÉNDERE LAGAR, 3 SANTIAGO DE ALCÁNTARA

TEL.: 927592311 C.I. DEL RÍO ZAPATÓN GUARDIA CIVIL S/N VILLAR DEL REY

TEL.: 924414002 DIERENASIELS C.R. DE FAUNA Y EDUC. AMBIENTAL LOS HORNOS

TESORO, S/N

CTRA. DEL RISCO S/N SIERRA DE FUENTES

TEL.: 927277002

TEL.: 927200170


87

Grote trap

88

R N I T O L Ó G I C A S P O R E X T R E M A D U R A De O vlaktes van Cáceres, 9 Magasca en Trujillo

R U T A S

Ligging en bereikbaarheid Zuidelijk van de Taag-rivier, strekt zich een grote vlakte uit, doorkliefd door de rivieren de Almonte en de Tamuja, waardoor een licht glooiend landschap is ontstaan, Dit gebied wordt met name benut voor de veeteelt in de weides en de verbouw van granen. De route ligt tussen de plaatsen Cáceres, Santa Marta de Magasca en Trujillo. De meest eenvoudige toegang is over de snelweg A58 (de oude N521) die Trujillo en Cáceres verbindt. De belangrijkst toegangsroute van Cáceres wordt gevormd door de A-66, zowel vanuit Mérida als vanuit Plasencia. Trujillo bereikt men via de E-90 komend vanuit Mérida of Navalmoral de la Mata. Indien het vertrekpunt het Nationaal Park Monfragüe is, hebben we meerdere mogelijkheden, via kleinere binnenwegen met schitterende landschappen. Zo komen we bijvoorbeeld bij het uitrijden van Torrejón el Rubio langs een kruispunt waar we over de EX-208 richting Trujillo kunnen gaan, of naar Cáceres over de EX-390, over wegen die niet teleur zullen stellen.

89

De vlaktes van Cáceres, Magasca en Trujillo Schematische weergave van de route en nestelende soorten

2 N-5

A-58

1

A-5

N-52 1

Standvogels

Zomertgasten

Wintergasten

Trekvogels

Grote trap / Kleine trap / Witbuikzandhoen / Zwartbuikzandhoen / Ooievaar Kleine torenvalk / Grauwe kiekendief / Scharrelaar / Kortteenleeuwerik Kievit / Goudplevier / Graspieper / Veldleeuwerik

Tapuit / Blonde tapuit / Paap / Duinpieper

Beschrijving van de route Het vertrekpunt van de route ligt bij de afslag van de snelweg A-58 in de richting van Santa Marta de Magasca over de CC-99. Komend vanuit Cáceres, komen we deze afslag 7 km. na de afslag naar Sierra de Fuentes (naar rechts) tegen en komend vanuit Trujillo ligt de afslag 10 km. na de brug over de rivier de Gibranzos. Eenmaal op de CC-99, volgen we deze weg een kilometer of 14,

90


totdat we aankomen in Santa Marta de Magasca, nadat we eerst door een smalle doorgang van de rivier de Tamuja zijn gekomen. Precies bij het binnenrijden van het dorp, voorbij de bushalte, nemen we de weg die rond het dorp loopt, linksaf. Deze weg loopt eerst door een boomweidegebied en daarna daalt hij richting de Magasca-rivier, om daarna opnieuw een gebied met weides en korenvelden te doorkruisen. Op zoń 8 kilometer van Santa Marta de Magasca, komen we bij een kruispunt waar we richting Monroy kunnen gaan (op 22,2 km. afstand), of naar Trujillo (op 23,8 km.). Als we de eerste optie kiezen, rijden we eerst door weides en open dehesas om uiteindelijk bij de spectaculaire beek van de Almonte (op 18 km. van de kruising) uit te komen. Als we rechtsaf gaan richting Trujillo, komen we na 18 kilometer bij de kruising met de EX-208, die direct naar de genoemde plaats voert. De route eindigt in het oude centrum van Trujillo, waar we in de straten interessante vogels kunnen zien.

Ornithologische waarden De route loopt langs één van de meest interessante vogelgebieden van de regio en het is dan ook niet verwonderlijk dat we hier door liefst vier verschillende gebieden komen die allen Vogelrichtlijngebied (ZEPA) zijn (ZEPA “Llanos de Cáceres en Sierra de Fuentes”, ZEPA “Magasca”, ZEPA “Riveros del Almonte” en ZEPA “Colonias de primilla de Trujillo”). Langs de complete tocht kunnen we een veelheid aan soorten en representatieve habitats zien die kenmerkend zijn voor deze streek, met een groot aandeel van natuurlijk grasland en korenvelden, afgewisseld door steeneikenopstanden in de weides (dehesas) en struiken (met name brem en kuiflavendel). Het grootste contrast in het landschap doet zich voor in de buurt van de riviertjes, waar we een abrupte overgang zien van de droogte van de vlaktes naar de weelderige rivierbeddingen, waarvan de steile wanden volledig overgroeid zijn met steeneiken en wilde olijfbomen. In de graslandgebieden zijn de typische steppevogels in ruime mate vertegenwoordigd, waarbij vanwege hun grote aantal vooral de kalanderleeuwerik, de theklaleeuwerik, de grauwe gors en de Spaanse mus opvallen. Zij zullen ons gedurende degehele tocht vergezellen, evenals andere soorten, zoals de steenuil, de kuifkoekoek, de hop, de roodborsttapuit, de graszanger, de zwarte spreeuw, de zuidelijke klapekster en de bijeneter. Als we de auto even stilzetten en goed kijken, kunnen we ook vogels zien die in minder grote aantallen aanwezig zijn, zoals de kortteenleeuwerik of de blonde tapuit. Het hele jaar door kunnen we grote trappen zien, maar in de lente zijn ze gemakkelijker te ontdekken, dankzij het opvallende prachtkleed. Om deze vogels te vinden wordt het aangeraden een hoog gelegen plek met goed uitzicht te kiezen en

91

De vlaktes van Cáceres, Magasca en Trujillo

vervolgens de uitgestrekte vlakte uit te kammen met de verrekijker of de telescoop. De kleine trap is ook ruim vertegenwoordigd, maar vallen minder op in gebieden waar het gras of het koren hoog zijn. Zijn aanhoudende roep in de paartijd verraadt vaak zijn aanwezigheid, net als het geluid van zijn vlucht, die indrukwekkend is als er een omvangrijke zwerm overvliegt. Om andere grasland-soorten te zien, zoals witbuikzandhoen, zwartbuikzandhoen en griel, is het aan te raden op één plek te blijven of de veedrijfpaden te bewandelen die de route kruisen. Ook de scharrelaar en de kleine torenvalk komen veel voor. Ze maken veelvuldig gebruik van de nestkastendie aan de telegraafpalen zijn gehangen. Op sommige stukken van de route vormen zich kolonies grauwe kiekendieven die hun nesten bouwen in de korenvelden langs de weg. Zij zijn met name actief in mei wanneer de eerste jongen geboren worden en het voederen begint. Aan het einde van de lente en het begin van de zomer zijn de treksprinkhaan en andere krekelachtigen het meest talrijk. De vogels profiteren dan optimaal van deze voedselbron. Op de elektriciteitsmasten en –draden, evenals op de hekken langs de wegen zien we scharrelaars, torenvalken, zwarte wouwen en andere vogels zitten. Zij proberen hier één van de duizenden ongewervelde beestjes te vangen die de weg oversteken, want op de weg zijn deze veel beter zichtbaar dan in het grasland. De ongewervelden vormen ook de belangrijkste voedselbron voor de ooievaar en de koereiger, soorten waarvan grote koloniën kunnen ontstaan in de weinige beschikbare bomen. De aanwezigheid van de monniksgier, de vale gier, de raaf en de aasgier hoeft ons ook niet te verbazen, want de uitgebreide veestapel van de steppe, vormt voorziet deze aasetende vogels aan voedsel. De omvangrijke kolonies monniksgieren die hun nesten in het Vogelrichtlijngebied (ZEPA) “Sierra de San Pedro” bouwen, vinden hier hun belangrijkste fourageergebied. Ook voor grote roofvogels als de Spaanse keizerarend, de steenarend en de havikarend is dit een jachtterrein met veel prooien (konijnen, hazen en patrijzen), ook voor jonge, zwervende exemplaren. Tijdens de najaarstrek valt vooral de aanwezigheid van de tapuit, de blonde tapuit, de duinpieper, de bonte vlie-

Grauwe kiekendief

92


genvanger, de paap en de gele kwikstaart op. Die we vaak vanuit de auto al kunnen zien. In de winter zien we veel goudplevieren, kieviten, blauwe kiekendieven, graspiepers, veldleeuweriken, witte kwikstaarten en zelfs kokmeeuwen en kleine mantelmeeuwen, die langs de vele veedrinkpoelen vliegen. De grote velden met distels en andere planten met aantrekkelijke zaden voor de vogels brengen grote zwermen vinkachtigen, met name van putter, kneu, groenling en Europese kanarie samen. In de weides en de struiken waar we langskomen voordat we bij de rivieren de Tamuja en de Magasca komen, verandert de avifauna aanzienlijk. Hier zien we veel voor deze plekken gebruikelijke soorten als buizerd, dwergarend, zomertortel, blauwe ekster, merel, grote lijster, baardgrasmus, kleine zwartkop, Provencaalse grasmus, pimpelmees, koolmees, etc. In de hellingen boven de rivieroevers is de vegetatie veel dichter en bosrijker, bijna ondoordringbaar. De veiligheid die dit biedt, wordt benut om een nest te bouwen door sommige roofvogels (zwarte wouw, slangenarend, sperwer, oehoe), zwarte ooievaar en typische bosvogels (houtduif, gaai, winterkoning, boomklever, boomkruiper, Orpheus-spotvogel). Op de vele rotspartijen op de hellingen kunnen we ook de blauwe rotslijster, de zwarte tapuit en de grijze gors vinden. Langs de rivieren komen we verder vogels tegen die hun nesten in de bruggen bouwen, zoals de rotszwaluw (eenvoudig te zien op de brug over de Tamuja), de roodstuitzwaluw en de huiszwaluw. Op de zand- en grindoevers zien we ook de kleine plevier, de witgat, de oeverloper, de witte kwikstaart en de grote gele kwikstaart onophoudelijk heen en weer lopen langs de bedding. Aan het einde van de route komen we bij de plaats Trujillo, één van de weinige dorpen die uitgeroepen zijn tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA), vanwege zijn belangrijke populatie van de kleine torenvalk. Lopend door de straten van het oude centrum kunnen we ontelbare vliegende exemplaren zien, en hun karakteristieke roep horen. We kunnen broedkolonies vinden bij de Plaza Mayor, op het kloostervan San Francisco, de Parador de Turismo, de Calle Encarnación en het paleis van Albaida, het paleis van Luis Chaves en de Arena (gelegen in

Grauwe kiekendief mannetje

Kalanderleeuwerik

93


een buitenwijk van het dorp en waar de grootste kolonie leeft). We kunnen ook genieten van de vele paren ooievaars die hun nesten bouwen op de daken en in de klokkentorens van de historische gebouwen en één van de identiteitskenmerken van Trujillo zijn geworden. Ook noemen we hier de nestelende populatie vale gierzwaluwen, die hier samenleeft met de gierzwaluw.

Seizoenskenmerken De lente is de meest geschikte tijd van het jaar om deze route te bezoeken, omdat de samenstelling van de avifauna in deze streken dan onder andere bestaat uit vele zomergasten. In de winter, met de aankomst van de wintergasten, is het in ornithologisch opzicht echter ook interessant. De schoonheid van de steppe-achtige landschappen en het scherpe contrast met de rivieren maken deze route geschikt voor elk jaargetijde, zelfs in de zomer (mits we de centrale uren van de dag mijden). Het weinige verkeer op de wegen in de omgeving, biedt de mogelijkheid langzaam te rijden, waardoor het makkelijker is om vogels te zien. We dienen niet te lang stil te blijven staan in de buurt van de kolonies die nesten hebben (de grauwe kiekendief, de witte ooievaar, de torenvalk, de koereiger) en om overlast voor de vogels te voorkomen, dienen we enige afstand te houden.

Overig natuurlijk en cultureel aanbod Een bezoek aan Cáceres mag niet ontbreken. Deze stad staat op de werelderfgoed-lijst van de Unesco, heeft een mooi oud centrum en is bijzonder goed behouden. Daarnaast is het culturele aanbod er gevarieerd. Trujillo is ook een toeristische trekpleister, waar de oude joodse wijk, de kerk van San Martín, de kerk van Santiago, het Arabische kasteel en het Pizarro museum en het Kaas en Wijn museum te bezoeken zijn. In Cáceres kunnen we ook het Natuur- en Educatiecentrum “Olivar de los Frailes” bezoeken, dat uitgebreide informatie kan geven over de beschermde gebieden in de omgeving. In het plaatsje Sierra de Fuentes kunnen we een bezoek brengen aan het Asiel voor wilde dieren en Natuureducatiecentrum “Los Hornos”. Teksten: Atanasio Fernández García

94


Interessante gegevens (ZIR Llanos de Cáceres y Sierra de Fuentes, ZEPA Magasca y ZEPA Llanos de Trujillo)

ACCOMMODATIES

H** IBERIA-PLAZA DE AMÉRICA

ALDEA DEL CANO

HERMANDAD, 12 927210906

CR VÍA DE LA PLATA

H** NARANJOS, LOS

PLAZA MAYOR, 8 927383060 / 666431420

ALFONSO IX, 12 927243508 / 927243512

CÁCERES H***** PALACIO DE ARENALES CN-521, KM.52,100 927620490 / 927620491

H**** A.H. AGORA C/ PARRAS,25 927626360 / 927260456

H**** EXTREMADURA HOTEL AVDA. VIRGEN DE GUADALUPE, 28 927629639

H**** GRAN HOTEL DON MANUEL SAN JUSTO, 15 927215478

H**** HOTEL CACERES GOLF CN-630, KM.558 (RESIDENCIAL CERES GOLF) 927234600

H**** NH PALACIO DE OQUENDO

A LAS VELETAS C/ MARGALLO,36 927211210

A CIUDAD DE CÁCERES AVDA. UNIVERSIDAD, S/N 927102001 / 927216109

H* ARA

AT CASA PINTADA "EL LIBRO"

JUAN XXIII, 3 927223958

PLAZA LAS CANTERÍAS,7 695690556

H* ARABIA RIAD

AT CASAS PINTADAS URBANAS "EL CUADRO"

PLAZA DEL DUQUE, 5 927220065 / 661304061

H* CASTILLA RIOS VERDES, 3 927244404

H* IBERIA PINTORES, 2 927247634

HS** ALAMEDA PLAZA MAYOR, 33-3º 927211262

HS** ALAMEDA PALACETE MARGALLO, 45 927211674 / 627474404

HS** ARGENTINA SANGUINO MICHEL, 7 927222854

HS** HERNAN CORTES FRAY BARTOLOMÉ DE LAS CASAS, 5 927243488

HS** NEPTUNO

SANJUSTO, 45. 695690556 / 927626312

AT SALOR PLAZA DE OBISPO GALARZA, 2 927246400

AT CACERES A PLAZA DE LA CONCEPCIÓN, 19,BAJO 927225150 / 645895361

AT CACERES B PLAZA DE LA CONCEPCIÓN, 19, 1ºA 927225150 / 645895361

AT CACERES D CALLE VALDES,18 BAJO A 645895361

AT CACERES E C/ VALDES,18 BAJO B 645895361

AT CASA PINTADA CUM LAUDE C/ MARGALLO Nº 102-A 927626312

PLAZA DE SAN JUAN, 11-13 927215800

AVDA. DE ALEMANIA, 19-1º 927236423

H**** PARADOR DE TURISMO DE CACERES

HS** PLAZA DE ITALIA

AT CASA PINTADA LA PLAZUELA

C/ CONSTANCIA, 12 927627294

C/ GODOY,12 BAJO 695690556

ANCHA, 6 927211759

H**** V CENTENARIO MANUEL PACHECO, S/N 927232200

HS** ROSA, LA SANGUINO MICHEL, 8 927221750

HS* ALMONTE

H*** CASA DON FERNANDO

GIL CORDERO, 6 927240925

PLAZA MAYOR, 30 927214279 / 927627176

CAMINO LLANO, 34 927227000 / 927626959

H*** HUSA ALCANTARA AVENIDA VIRGEN DE GUADALUPE, 14 927223900

H** ALFONSO IX MORET, 20 927246400 / 927246404

H** DON CARLOS

HS* AL-QAZERES

AT CASA SIERPES SIERPES, 2 927180072 / 659706336

AT CASAS DE LA JUDERIA BARRIO DE SAN ANTONIO, 30 927220065

AT CIUDAD MONUMENTAL PL. LA CONCEPCIÓN , 19, 2ºB 927216306 / 627502749

P AMADO GENERAL MARGALLO, 61 927226329 / 927230402

CÁSAR DE CÁCERES

P CARRETERO

HS** ENCINAS, LAS

PLAZA MAYOR, 22 927247482 / 927216122

CARRETERA NACIONAL 630, KM. 543 (Apdo. 10) 927291228 / 927291260

P VIRGEN DE FATIMA AVDA. VIRGEN DE LA MONTAÑA, 17, 2º IZQUIERDA 927211844

HS** RICHARDSON

C/ DONOSO CORTÉS, 13-15 927225527

H** DON JOSE

P ZURBARÁN

CR LA ENCARNACIÓN

PINTORES, 28 927240470 / 927213990

ROSO DE LUNA, 11 927210452

CAMINO DE LA ENCARNACIÓN S/N 927290701 / 630071070

CTRA. NACIONAL 630, KM 541 927290001

95


SIERRA DE FUENTES CR LAS AVUTARDAS PLAZA DE COLON,12 927226233 / 652944335

TORREORGAZ HS** PARADOR DE LOS LLANOS C/ LA CRUZ,26 / 927205158

LA CUMBRE HS** NAYA AVDA. DE LA CONSTITUCION, 28 927331275 / 927331337

SANTA MARTA DE MAGASCA HS** SANTA MARTA PLAZA DE ESPAÑA, S/N 927284021 / 615936664

TRUJILLO HR PATRICIO PLAZA DEL CAMPILLO ,16 927659257

HR LAS HUERTAS PALMERA, 1 927659209 / 650953137

HR VIÑA LAS TORRES CAMINO DE BUENAVISTA S/N 927319350

H**** ISLA DEL GALLO PLAZA DE ARAGÓN,2 927320243

H**** NH PALACIO DE SANTA MARTA

927321963 / 927659351

P CRUCE, EL

HS** CONDE DE LA ENCINA

CARRETERA N- V, KM. 240 927338304

Conde de la Encina, 16 927323176 / 699485286

DOMINGO RAMOS, 11 927321604

PLAZA SANTIAGO, 2 927659223

P PLAZA MAYOR

HS** LEÓN

PLAZA MAYOR,6 927322313

PLAZA DEL CAMPILLO, 23-25 927321792

AT ARQUILLO

HS** PAULINO

ARQUILLO, 2 629781541

AVDA. MADRID, Nº 48 927659108 / 653994281

AT CASA BALLESTEROS

HS** EMILIA

C/ BALLESTEROS, 12B 927321695 / 627506855

PLAZA DEL CAMPILLO, 28 927320083 / 927321216

CR EL RECUERDO

HS** SAN MIGUEL SAN MIGUEL, 3 927322571

HS** HUESO C/ ARQUILLO, 1 927322820

HS** HIGUERA, LA Cañada Fria, s/n 927319041

HS** DOS ORILLAS C/ CAMBRONES,6 927659079

HS* ESTACIÓN, LA CARRETERA N-V, KM. 252 927321253

HS* VENTA DE MAGASCA Apartado Correos nº 63 927320149 / 927320132

HS* JULIO

C/ BALLESTEROS,6 927659190 / 927323165

Plaza del Campillo, 13 927321963 / 675615736

H**** PARADOR DE TURISMO DE TRUJILLO

HS* TRUJILLO

PLAZA DE SANTA BEATRIZ DE SILVA, 1 / 927321350

H**** IZAN TRUJILLO PLAZA DEL CAMPILLO, 1 927458900

H*** CIGÜEÑAS, LAS AVENIDA DE MADRID, S/N 927321250 / 927321251

H*** VICTORIA PLAZA DEL CAMPILLO, 22 927321819 / 927322962

H*** CASA DE ORELLANA PALOMAS, 5-7 927659265

H** PERÚ CTRA. DE MADRID, KM 251 927320745 / 927322599

H* JULIO PLAZA CAMPILLO, 9

P BONI

HS** EL MIRADOR DE LAS MONJAS

FRANCISCO PIZARRO, 4 927322274

HS* PAULINO II AVDA. DE LOS QUINTOS, 35 679424767

HS* NURIA PLAZA MAYOR, 27 927320907

HS* CADENA, LA PLAZA MAYOR, 5 927321463

HS* BLASÓN C/ SAN MIGUEL,19 927323406 / 619213608

HS* ORELLANA C/ RUIZ DE MENDOZA,2 610819847 / 927320753

P CASA ROQUE DOMINGO DE RAMOS, 30 927322313

PAGO DE SAN CLEMENTE 927319349 / 609684719

CR SANTA TERESA PAGO DE SAN CLEMENTE 927319203 / 658914355

CR LOS ÁLAMOS PAGO DE SAN CLEMENTE 927319203 / 658914355

CR LOS TORREJONES FINCA LOS TORREJONES 927490049 / 626747200

CR LAS CANTERAS CTRA. DE TRUJILLO A MONROY, KM. 6 609861315

PLASENZUELA P MOLOKAY TIENDA, 37 927331198

HR EL LABRIEGO C/ TIENDA S/N 927313716 / 927313715

VVV´S O.T. MALPARTIDA DE CÁCERES MUÑOZ TORRERO, S/N MALPARTIDA DE CÁCERES 927276723 / 927276723

BEZOEKERSCENTRA BEZOEKERSCENTRUM VAN HET NATUURMONUMENT CTRA. BARRUECOS, S/N MALPARTIDA DE CÁCERES 927276236 BEZOEKERSCENTRUM “EL MOLINILLO”: WATER CTRA. BARRUECOS, S/N MALPARTIDA DE CÁCERES TEL.: 927276236


96

Sierra de Las Villuercas

R U T A S


P O R


10

Ligging en bereikbaarheid De route ligt in het bergachtige massief van de Sierra de Las Villuercas, gelegen in het zuidoosten van de provincie Cáceres. De voorgestelde route vertrekt vanuit de plaats Guadelupe, die we kunnen bereiken vanuit het noorden over de A5 (Navalmoral de la Mata) over de EX-118; vanuit het zuiden vanaf de N-430 via de EX-116 en de EX-102 en vanuit het wessten, vanaf de A5 (Miajadas) en vanuit het oosten, vanaf Talavera de la Reina.

Beschrijving van de route De route heeft een lengte van ongeveer 54 Km. (heen en weer) over een wegdek dat deels geasfalteerd is en deels bospad, vanaf de plaats Guadelupe tot het einde van de voorgestelde route. Hij is bedoeld om in één dag met de auto af te leggen. We rijden korte stukjes tussen de diverse stops en interessante uitkijkpunten. De tocht voert door gevarieerde habitats. Aanvankelijk gaan we richting de oorsprong van de rivieren de Guadelupejo en de Ibor, tussen dichtbegroeide beekbossen met elzen, essen, hazelnootbomen en populieren.

97

Sierra de Las Villuercas Schematische weergave van de route en nestelende soorten

EX -11 8

Standvogels

De monniksgier / De vale gier / De havikarend / De zwarte mees / De alpenkraai

Zomertgasten

De zwarte ooievaar / De aasgier / De wespendief / De slangenarend / De dwergarend / De rode rotslijster / De alpengierzwaluw

Wintergasten

De heggenmus / De alpenheggenmus / De goudvink / De houtduif

Daarna gaan we verder omhoog naar de toppen van de Pico Villuercas-berg, het hoogste punt van deze streek met 1601 m. We beginnen de route in Guadalupe, en nemen de kleine weg die richting het viaduct over de verlaten spoorlijn loopt. We gaan rechtsaf op het punt (X:0299392, Y: 4368912), op de plek waar de weg een scherpe bocht maakt. Vanaf hier gaan we een zandpad op en volgen deze stroomopwaarts en paral-

98


lel met de Guadelupejo-beek. Dit is een beschermd natuurgebied, uitgeroepen tot Ecologische Corridor voor de Biodiversiteit. Onderweg komen we langs een goed geconserveerd kreupelbos met veel spechten: de grote bonte specht, de groene specht en de kleine bonte specht. We kunnen hier ook de waterspreeuw vluchtig over de stroomversnellingen van het water zien vliegen, van steen naar steen springend, of duikend in het schone en heldere water dat ze nodig hebben om te overleven. Deze sierras onderhouden slechts een geringe populatie van deze soort. Bovenop de natuurlijke en landschappelijke waarde, kunnen we op onze tocht genieten van de aanwezigheid van watermolens voor het malen van graan, smederijen en wolwasserijen.Guadalupe en zijn klooster zijn officieel benoemd tot “Conjunto Histórico-Artístico” en staat ook op de werelderfgoedlijst van de Unesco. We komen bij het Los Molinos stuwmeer, waar we een prachtig uitzicht hebben over een oord dat Los Hovicos genoemd wordt, en waar de Guadalupejo-rivier ontspringt. In de rotspartijen van kwartsietgesteente broeden de vale gier, aasgier en slechtvalk. We gaan verder over deze overharde weg en gaan rechtsaf op het punt (X:0296656, Y: 4370768). Hiervandaan gaan we de helling van de sierra op om één van de meest spectaculaire uitzichten van de route te aanschouwen: een mozaïek van groene bossen van pyreneese eiken, tamme kastanjebomen, zwarte dennen, portugese eiken en beekbossen, bestaand uit elzen, essen en populieren. Dit landschap wordt in de herfst nog mooier, wanneer de bladeren vallen en de bomen goud kleuren. Tijdens de lente en de zomer is het mogelijk de wespendief te zien, waarvan in deze sierras een kleine broedpopulatie leeft, die bovendien de meest zuidelijke van Spanje is. We volgen het pad verder, totdat we in Guadalupe komen. Van hieruit nemen we de EX-118 richting Navalmoral de la Mata en gaan op het punt (X:0297920, Y: 4371232) linksaf en nemen hier een pad dat “la Carrera del Caballo” (de Paardenweg) genoemd wordt. Deze prachtige route loopt langs de rivier de Ibor over de Camino Real, een eeuwenoud pelgrimspad van Madrid naar Guadalupe. Het is de moeite waard het nabijgelegen Humilladero te bezoeken, een hermitage in mudéjar stijl, waar de pelgrims neerknielden wanneer ze voor het eerst het klooster van Santa María de Guadalupe zagen. Kasteel van Cabañas del Castillo

99


Het wordt aangeraden met de auto tot de houtzagerij op het punt (X:02979900, Y: 4372083) te rijden en hier te parkeren om vervolgens verder te lopen langs de oever van de Ibor. Hier is de Bergfluiter te zien of te horen. Het verspreidingsgebied van deze soort is in Extremadura beperkt tot de de bergbossen van het Sistema Central, in Villuercas en in de Sierra de Tentudía. Ook andere vogels die typisch zijn voor loofbossen en kreupelbossen zijn hier aanwezig: wielewaal, cirlgors, nachtegaal, gaai, staartmees… Met enig geluk kunnen we ook enkele endemische soorten zien zoals de Iberische bruine kikker en de Spaanse smaragdhagedis, evenals reëen, die we kunnen horen blaffen vanuit de dichtbegroeide kastanjebossen. We keren terug naar de auto wanneer we zien dat het pad verder van de rivier verwijdert. Hiervandaan gaan we terug naar het vertrekpunt om daar de smalle weg te nemen die omhoog loopt naar de (thans verlaten) militaire basis op de hoogste piek van de streek: El Pico Villuercas (1.601 m). Tijdens de klim kunnen we goed zien hoe de begroeiing verandert en hoe de dichtbegroeide bossen met de kastanjebomen, dennebomen, spaanse en portugese eiken en elsbessen langzaam overgaan in jeneverbesstuiken, Spaanse stekelbrem en bergheide, daar waar de omstandigheden zwaarder zijn voor plantengroei. Onze aandacht zal ook getrokken worden door de geologische schoonheid van het landschap en zń unieke reliëf, Apalachense-reliëf geheten, een opmerkelijke aaneenschakeling van parallel gelegen valleien en sierras, waar een veelheid aan plooiingen, breuklijnen en rotspartijen waar te nemen zijn. Dit is het ideale habitat om te nestelen voor vele soorten: vale gier, havikarend, steenarend, slechtvalk, zwarte ooievaar, aasgier, oehoe… Een curieus detail op dit punt is het feit dat de weg waarop we de berg beklimmen tevens de scheidslijn vormt tussen de stroomgebieden van de Tajo en de Guadiana. Het water aan de linkerkant zal uitmonden in de Guadiana (riviertjes Guadalupejo, Ruecas, Gargáligas...) en dat aan de rechterkant in de Taag (via de rivieren Viejas, Ibor en Almonte...) Op het punt (X:0295440, Y: 4371720) parkeren we de auto aan de linkerkant om de “Pozo de la Nieve” (sneeuwput) te bezichtigen. Deze grote put die uitgehouwen is in de rotsen, werd in de winter met ijs gevuld, om etenswaren en

Slechtvalk

100


de medicijnen van het klooster en het dorpje Guadalupe te bewaren. Van hieruit zijn de weidse landschappen van de Guadalupejovallei en Rañas de Cañamero te aanschouwen. Eenmaal boven aangekomen zullen we eenvoudig de diverse soorten kunnen zien die karakteristiek zijn voor de struwelen en rotsen van de bergen, zoals o.a.: zwarte tapuit, zwarte roodstaart, heggenmus, Alpenheggenmus, blauwe rotslijster en de rode rotslijster een zeldzame zomergast die in Villuercas alleen op deze bergtoppen zijn nestelt. Ook kunnen we Monniksgier de schelle roepen van de alpengierzwaluw horen, die in deze streek één van zijn beste broedplaatsen heeft. De zwermen alpenkraaien zijn ook luidruchtig, dit is een soort die slechts op een paar plekken in Extremadura voorkomt.

Ornithologische waarde De ornithologische waarde van deze route is hoog en gevarieerd dankzij de grote diversiteit aan habitats. Vooral de vogels die hier in de zomer broeden zijn bijzonder, zoals de wespendief, de zwarte ooievaar, de dwergarend, de slangenarend, de blauwe rotslijster, de alpengierzwaluw en de aasgier. De grote loofbossen vormen het ideale habitat voor nachtvogels als de bosuil en in de dennenbossen leven enkele geïsoleerde populaties zwarte mezen. In de best behouden bossen in de bergen komen de bergfluiter en de kleine bonte specht veel voor. Op de rotspunten en –wanden bouwen onder andere de slechtvalk, de steenarend, de havikarend, de oehoe en de vale gier hun nesten. Op de toppen, tussen de rotsblokken en de lage struiken leven vele soorten, zoals de zwarte tapuit, zwarte roodstaart, heggenmus, alpenheggenmus, blauwe rotslijster en de rode rotslijster. De spaanse keizerarend, plant zich nog niet op regelmatige wijze voort in deze streek. Hij deelt zijn habitat met een grote aaseter, de monniksgier, die sinds ongeveer tien jaar regelmatig tot broeden komt in deze sierras. Het lijkt erop dat de kolonie die in Monfragüe leeft, zich deze kant op aan het uitbreiden is. Momenteel nestelen verschillende paren in de meest noordelijke gebieden van de streek, aansluitend aan de kolonies van Monfrague.

101


Seizoenskenmerken De route kan op ieder moment in het jaar bezocht worden. De lente is de meest aantrekkelijke periode, met aangename temperaturen en ook dankzij de terugkeer van de zomergasten: zwarte ooievaar, aasgier, dwergarend, slangenarend, wespendief... De lente is ook het broedseizoen en als algemene regel geldt dan ook dat we niet van de aangewezen route afwijken. Ondanks dat de route door bergachtig gebied loopt, is het er in de zomer erg warm, dus moeten we zorgen dat we voldoende drinken en ons voldoende beschermen tegen de zon, onder andere door de centrale uren van de dag te vermijden. Dit zijn ook de minst aantrekkelijke uren om vogels te kijken. Tijdens de herfst bepalen de geel- en goudkleurige loofbomen het culturele en landschappelijke aangezicht van deze streek.

Overige natuurlijke en culturele waarde Las Villuercas heeft een uitzonderlijk landschap vanwege de unieke geomorfologie. Een serie van parallel gelegen bergruggen en valleien vormen het zogenaamde “apalachense”-reliëf. In het bergmassief en zijn uitlopers kunnen we oneindig veel geologische elementen vinden, zoals bijzondere plooiingen, aardlagen met fossielen, puinhellingen en diepe valleien. Het gebied herbergt veel interessante endemen en botanische waarden, waaronder verschillende soorten bosorchideeën, relictpopulaties van bepaalde bomen, zoals de “Loro” (Prunus lusitanica ssp. lusitanica). Deze boom is een overblijfsel van de vegetatie van de milde klimaatzones uit de Tertiaire periode. Uitzonderlijk is ook de rijkdom aan vlinders en libellen, indicatoren van de kwaliteit en diversiteit van het ecosysteem in deze streek. Guadalupe, met zijn klooster, dat sinds 1993 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO staat, en zijn historisch-artistieke centrum, is het meest bijzondere dorp van de streek. Op de bergtoppen en op andere strategische plaatsen zijn pre-romeinse nederzettingen gevonden, evenals kastelen die ten tijde van de “Reconquista” (de herovering op de moren) de verdedigingslinie van de Taag-vallei vormden. De bergen herbergen één van de meest waardevolle verzamelingen van schematische rotstekeningen uit de prehistorie. Er zijn meer dan 90 rotswanden, grotten en overhangende rotspartijen met prehistorische rotstekeningen bekend. Vlakbij het dorp Cañamero kan men de zogenaamde grot “Chiquita” of “Álvarez” met dergelijke rotstekeningen bezoeken. Sommige wanden met rotstekeningen in Berzocana staan ook aangegeven op wegwijzers en hebben informatiepanelen. Teksten: Víctor Manuel Pizarro Jiménez

102


Interessante gegevens (ZEPA de las Villuercas y Valle del Guadarranque) ACCOMMODATIES ALÍA H* VALMAYOR CARRETERA EX-102, PARC. 91. POL. 21 927366515 / 927366270

CR PUERTA SOLANA C/ LOS POSITOS,4 927150225

CR LA COSTANA FINCA LOS CONCEJILES 927151626

CASTAÑAR DE IBOR HS** SOLAIRE CTRA. DE GUADALUPE, 29 927554125 / 927554125

HR LAS MOZAS

P GARCÍA

CR LA JARA DE LAS VILLUERCAS

AVDA. DE GUADALUPE, 10 927554387

PANTANO DE CIJARA 927366475

CALLE ESTRECHA, 2 927151009 / 676631137

CR AMANECER

ATR EL NIDO DE LA COLLALBA

CT LOS IBORES

P MONTERO, EL AVDA. LUIS CHAMIZO, 40 927366011

CR EL ESTRECHO DE LA PEÑA CTRA. EX.102, KM.92,300 927366289 / 616683486

ATR EN PLENA SIERRA LA CALERA 616683486

ALDEACENTENERA

Plaza Juan de Ureta,13 927151009 / 676631137

AT LA PEÑA C/ CUESTA, 2,4,6,8 927151067 / 620254612

CAÑAMERO

C/ EUROPA,17 927554730 / 927554733 CRTA. GUADALUPE-NAVALMORAL DE LA MATA KM 30 927554654 / 927554654

DELEITOSA CR LLANO DEL PINO CTRA. RETAMOSA, KM. 650 659962323

ATR LA CORAJA

H** RUIZ

HERNAN CORTES,99 927314129 / 676098523

PABLO GARCIA GARRIDO, 2 927157125 / 927157075

HR LOS IBORES

AT CRISTINA

CR EL TALLER DE BENITO

LIBERTAD, Nº 7 927419028 / 653068019

C/ALCORNOCAL, 2 927369471 / 646951533

C/ CALVO SOTELO,21-23 927575251 / 927575238

BERZOCANA HR REAL VILLA DE BERZOCANA

ATR CANCHO DEL FRESNO UMBRÍA DEL COLMENAR 680452006 / 659230881

ATR LA ALBERGUERÍA

PLAZA DE ESPAÑA,15 927150052 / 927150139

CRTA. EX102 KM. 61,700 902193014 / 670432681

CR EL RINCÓN DE LOS CEREZOS

ATR CANDELA

FINCA SOLANA DEL CUERVO 927195001 / 690667582

CR FINCA LA SIERRA FINCA LA SIERRA (CASA RURAL) 669264449 / 676806861

ATR FINCA LA SIERRA FINCA LA SIERRA 669264449 / 676806861

CABAÑAS DEL CASTILLO

PARAJE "HORCAJO" PARECELA 97 POL. 4 653673373 / 927195316

FRESNEDOSO DE IBOR

CR CASA GRANDE C/ CALVO SOTELO, 13 927575382 / 679818120

ATR ALVAREZ C/PRIMO DE RIVERA,8 927575346

GUADALUPE HR ATALAYA CTRA. DE NAVALMORAL, S/N 927154322 / 927154226

HR POSADA DEL RINCÓN CARRASCALEJO CR LA CASA DEL PRACTICANTE GARCIA TAFALLA, 14 689037634

CR LA PEÑA

ATR CARRASCALEJO R USTICO

PLAZA DE JUAN URETA, 8 927151067 / 620254612

CTRA. DE NAVATRASIERRA S/N 927555058 / 927555200

PLAZA DE SANTA MARÍA DE GUADALUPE,11 927367114

H**** PARADOR DE TURISMO ZURBARÁN MARQUES DE LA ROMANA, 12 927367075

H** HISPANIDAD BLAS PEREZ, 1 927154210

103


H** HOSPEDERÍA DEL REAL MONASTERIO

ALFONSO ONCENO, S/N 927367301 927154144

PLAZA DE JUAN CARLOS I 927367000

CR BAÑOS

HS** ALBA TARUTA EL CHORRO GORDO, 2 927154444 / 927367301

HS** ALFONSO XI ALFONSO ONCENO, 21 927154287

HS** CEREZO II

ALFONSO MORENO, 25 649857541 / 646247383

CR LA CLARA PLAZA DE SANTA MARIA,44 927154067 / 665818001

CR ABACERIA C/ NUEVA, 22 927154282 / 650208405

VILLAR DEL PEDROSO CR LAS LUCIAS FINCA LAS LUCIAS, CTRA. GUADALUPE, S/N (NAVATRASIERRA) 927198626 / 629784609

CR EL PEDROSO PLAZA DEL AYUNTAMIENTO,7 607943314 / 648113786

PLAZA SANTA MARIA DE GUADALUPE, 33 927154177

CR LOS CHORRANCOS

HS** ISABEL

CR MOLINO EL BATÁN

O.T. GUADALUPE

NUEVA DE LOS CAPELLANES, 10 927367126 / 676233675

CAMINO DEL MATO KM 7 927154184 / 927154287

PZ. STA. Mª DE GUADALUPE GUADALUPE

AT PISCINA SILOE

HS** LUJUAN

CARRETERA DE VILLANUEVA, S/N 927367139 / 927367028

TEL.: 927154128 FAX: 927154128

GREGORIO LOPEZ, 21 927367170

HS** POLKY AVENIDA ALFONSO XI, 26 927367057 / 927367375

HS* ALTAMIRA LA CRUZ, 4 927367493 / 927154265

HS* CEREZO GREGORIO LOPEZ, 12 927367379

HS* ISABEL PLAZA SANTA MARIA DE GUADALUPE, 13 927367126

HS* TARUTA

CUARTEL, 9 675954106

C LAS VILLUERCAS-GUADALUPE CARRETERA VILLANUEVA (HUERTA DEL RIO) 927367139 / 927367561

NAVEZUELAS HS** J.B. AVDA. DE EXTREMADURA,66 927151800 / 927151688

VVV´S

BEZOEKERSCENTRA BEZOEKERSCENTRUM VAN HET NATUURMONUMENT “GROT VAN CASTAÑAR” EN DE STREEK “LAS VILLUERCAS” CTRA. DEL CAMPING, S/N CASTAÑAR DE IBOR

TEL.: 927554635

CR VALLE DEL ALMONTE C/ ROTURAS 7 A 927151624 / 650923739


Gierzaluw

104

O R N I T O L Ó G I C A S P O R E X T R E M A D U R A Stuw in de Guadiana-rivier en uitmonding van de Caya-rivier R U T A S

11

Ligging en bereikbaarheid Het riviertje de Guadiana komt door de stad Badajoz. De stand van het water wordt hier gereguleerd en op een vrijwel stabiele hoogte gehouden door een kleine stuwdam. Voorbij de stuw, is de loop van de rivier weer natuurlijk, en na 6,5 km. mondt de Caya er in uit, vanaf de rechterkant. Beide oevers van de rivier zijn vanuit Badajoz bereikbaar.

Beschrijving van de route Voor een ornithologische tocht langs de Guadiana, zijn beide oevers even geschikt, omdat ze allebei goed bereikbaar zijn en vele mogelijkheden bieden om vogels te kijken.

105

Stuw in de Guadiana-rivier en uitmonding van de Caya-rivier Schematische weergave van de route en nestelende soorten

07 -1 EX

Standvogels

De Koereiger, De Kleine zilverreiger, De Blauwe reiger, De Meerkoet, De Wilde eend, De Oeverloper

Zomertgasten

De Kleine karekiet, De Grote karekiet, De Oeverzwaluw, De Bijeneter, De Kwak, De Wouwaap

Wintergasten

De Kleine mantelmeeuw, De Kokmeeuw, De Watersnip, De Aalscholver

Trekvogels

EX-310

A -5

De Ralreiger, De Bosruiter, De Visarend, De Waterpieper

ROUTE OVER DE LINKEROEVER Route 1. De tocht begint bij de brug “Puente de la Autonomía”, de eerste van vier bruggen over de Guadiana die we stroomafwaarts tegenkomen. We vinden deze eenvoudig, vanuit vrijwel ieder punt van de stad, omdat het één van de belangrijkste uitvalswegen van de stad is richting Cáceres over de EX-100, via de Ronda de la Circunvalación. Bij de toegang tot de brug komen de straten Suárez Figueroa, Morales, San Atón en Joaquín Costa samen op een rotonde, waar in het midden het onmiskenbare standbeeld van “Los tres poetas” (De drie dichters) staat. Vanaf de brug hebben we een mooi uitzicht over een stuk van de rivier waar die smaller wordt en samenstroomt met de rivier de Za-

106


patón aan de linkerkant en de Gévora aan de rechterkant, iets verder naar boven. Ook de uitzichten op het Alcazaba (Arabisch fort) en het oude centrum van Badajoz zijn prachtig. Vanaf het hoofd van de brug kunnen we gemakkelijk de oever aflopen over een pad van meer dan 800m. dat prima geschikt is voor voetgangers en ook geschikt voor recreatie (er zijn bankjes, terrasjes, uitkijkpunten, plantsoenen), biedt schitterende uitzichten over het water en we kunnen ons er helemaal afzonderen van de drukte van de stad. Als we dit pad verder volgen, komen we bij de brug Puente Viejo, of Puente de Palmas, die tegenover de Puerta Palmas ligt, een monumentale toegangspoort die onderdeel uitmaakte van de stadsmuur die vroeger rond de stad stond en één van de symbolen van Badajoz is. De Puente Viejo is een voetgangersbrug, en als zodanig prima geschikt om vogels te kijken vanaf een bevoorrechte plek en we kunnen er talloze soorten zien in het water, in de dichte begroeiing van de oevers en vliegend boven de rivier. Daarna gaan we verder over het pad dat parallel aan de oever loopt, tot we bij de Puente de la Universidad komen (de derde brug), waar het voetgangersgedeelte eindigt en waar een smal paadje ongeveer 1 km. door de kreupelbossen langs de rivier loopt. Het paadje eindigt bij de Puente Real (vierde brug), die eenvoudig te herkennen is aan de middenpilaren van meer dan 80 meter hoog en de kabels waar hij aan hangt. Hier eindigt het eerste stuk langs de linker oever, met een lengte van 1,9 km. dat helemaal te voet moet worden afgelegd. Route 2. Op de kruising van de straat Paseo Fluvial en de Avenida del Guadiana, begint een zandpad dat onder de Puente Real doorloopt en dat na 250 m. overgaat in een geasfalteerde weg die parallel aan de rivier loopt. Deze weg is 1.800 m. lang en eindigt bij een rotonde, vlak na het gebouw van de KanoVereniging van Badajoz. Deze tocht kunnen we met de auto doen en af en toe stoppen om vogels te kijken met de telescoop, of steeds korte stukjes lopend. Het is ook mogelijk om hetzelfde traject te voet af te leggen, over een paadje dat tussen de weg en de rivier loopt en waar we dichterbij het water en de begroeiing van de oevers lopen. Vanaf de rotonde loopt een zandpad van ongeveer 270 meter dat leidt naar één van de muren van de stuw, waar een mooi uitkijkpunt is om vogels te kijken. We kunnen de route hier beëindigen, of het pad langs de rivier verder stroomafwaarts volgen. ROUTE OVER DE RECHTEROEVER Op de Avenida de Elvas (in de richting van Portugal en waar deze samenkomt met de N-V), op het traject tussen de Puente de la Universidad en de Puente Real, ligt een rotonde waarvan we de derde afslag nemen (linksaf) richting “Cañada Sancha Brava”. Nadat we onder de Puente Real door zijn gereden, volgen we de weg, totdat we bij een afslag naar links komen, (ongeveer 1.250 m. na de brug) en een zandpad dat ons naar een andere asfaltweg voert dat

107


langs de rivier loopt tot bij de stuw. Hier kunnen we kiezen uit twee alternatieven. De eerste is stroomafwaarts verder lopen over een goed zandpad dat parallel aan de oever loopt, zoń 7 km. lang tot bij de uitmonding van de Caya. De andere mogelijkheid is het zandpad vanaf de stuw naar de verharde weg te nemen (links laten we een hammenfabriek liggen). Vanaf dit punt volgen we verder de weg, tot we een klein stroompje passeren; vanaf dit punt is de weg onverhard. We blijven op dit pad en rijden 1.250 m. door, en gaan op de splitsing linksaf, opnieuw richting de oevers van de rivier de Guadiana en evenlater de uitmonding van de Caya-rivier.

Ornithologische waarde Het gebied rond de stuw in de Guadiana is uitgeroepen tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA), vanwege zijn belang voor talrijke vogelsoorten. Één van de grootste trekpleisters zijn de broedkolonies van reigers, die meer dan 2.000 paar koereigers en kleine zilverreigers telt, en andere soorten als kwak, ooievaar en blauwe reiger. De belangrijkste kolonie bevindt zich een klein eindje stroomafwaarts vanaf de stuw, in de bomen op de verschillende eilandjes in het water. Er bevinden zich kleinere kolonies verdeeld over verschillende zones van de rivier tussen de stuw en de Puente Viejo, eveneens op de begroeide eilandjes. Van maart tot midden juli zijn deze plekken schitterend, dankzij de veelheid aan vogels in de bomen en vanwege hun onophoudelijke activiteit, die vanaf dat de jongen geboren worden, nog verder toeneemt. De populatie nestelende kwakken wordt als één van de belangrijkste van de regio beschouwd. De rest van het jaar vormt deze plek ook de slaapplaats voor groepen koereigers en kleine zilverreigers van soms duizenden vogels, die ze delen met zwermen kauwen en zwarte en gewone spreeuwen. Langs dit gedeelte van de Guadiana, kunnen we nog drie andere interessante reigersoorten ontwaren: de purperreiger (die zń nesten bouwt in het dichte riet langs de oevers), de ralreiger (meer als trekvogel en in de winter) en de grote zilverreiger (komt steeds vaker voor in dit gebied). Eind augustus komen de eerste aalscholvers aan bij de rivier en hun populatie groeit tot de winter door, wanneer deze maximaal is. Ze zijn te zien op diverse stukken van de rivier, vissend, of van de zon genietend, waarbij de Puente Viejo een goede plek is om ze daarbij te observeren. Op een eilandje zoń 1.200 m. stroomafwaarts vanaf de Puente Real, vinden we de belangrijkste slaapplaats voor aalscholvers, die enkele honderden exemplaren samenbrengt. De plek is eenvoudig te herkennen, omdat alle takken van de bomen wit gekleurd zijn door de concentratie uitwerpselen, en is zichtbaar vanaf beide oevers van de rivier.

108


De vegetatie op de oevers is met name erg uitbundig tussen de stuw en de uitmonding van de rivier de Caya, waar de stroom zń natuurlijke uiterlijk terugkrijgt en waar wielewaal, buidelmees, nachtegaal, cetti´s zanger, Orpheusspotvogel, winterkoning, staartmees en vink hun nesten bouwen in de wilgenbossen. Het oeverriet, waartussen vaak wilgen groeien, vormt interessante levensomstandigheden voor vogels, hoewel deze door de dichte begroeiing beter te horen zijn dan te zien. Tijdens de broedperiode kunnen we regelmatig wouwapen, waterrallen, waterhoenen, grote en kleine karekieten, tijgervinken en Sint-Helenafazantjes waarnemen. In de winter valt de aanwezigheid van de blauwborst en de tjiftjaf op. Er zijn verschillende plekken in de buurt van de stuw waar we de purperkoet kunnen zien. Op de stukken van de rivier met open water, tussen de Puente de la Autonomía en de muur van de stuw, zien we verschillende eendensoorten, zoals de wilde eend, de slobeend, de krakeend en de meerkoet. In de zomer, tijdens zijn trek, jaagt de visarend over het water, op zoek naar vis. Andere soorten die kenmerkend zijn voor ondiep water en eilandjes, en die we hier zonder problemen kunnen zien, zijn de witte kwikstaart, de grote gele kwikstaart, de oeverloper, de witgat, de steltkluut en de watersnip (in de winter). Ook de vogels die op de zanderige taluds van de rivier nesten bouwen verdienen een speciale vermelding. Bijvoorbeeld de oeverzwaluw, de bijeneter of de ijsvogel, waarvan enkele belangrijke kolonies in de grindgroeves langs de weg naar de rivier de Caya zitten. Zonder twijfel zijn de uitkijkposten op de twee uiteinden van de stuw en het stuk dat stroomafwaarts ligt, de meest interessante plekken van de route. Op dagen dat het meezit, kunnen we hier tot 15 verschillende soorten zien, alleen al op de muren van de stuw. In de winter, wat later op de dag, verandert de stuw in een verzamelplaats voor kleine mantelmeeuwen, die soms wel meer dan 2.000 exemplaren samenbrengt, vergezeld door kokmeeuwen. Op de Puente Viejo is een belangrijke kolonie huiszwaluwen gevestigd en ook diverse paren alpengierzwaluwen, een waar spektakel om ze op korte afstand te zien vliegen.

Koereiger

Slaapplaats van de Aalscholver

109


Seizoenskenmerken In de lente adviseren we de plekken te bezoeken waar de reigerkolonies zijn gevestigd, en de kreupelbossen langs de rivier, waar talloze soorten in zitten die met hun zang de route veraangenamen. In de winter moeten we de slaapplaatsen van de aalscholver en de koereiger bezoeken. Iedere tijd van het jaar is goed om vogels te kijken in de buurt van de stuw.

Overige natuurlijke en culturele waarde De stad Badajoz heeft een uitstekend cultureel aanbod dat we kunnen combineren met ornithologische routes. Het wordt aangeraden door de Arabische Alcazaba te lopen en over de Plaza Alta, de meest emblematische plek van het oude centrum. We kunnen ook het Extremeense en Iberoamerikaanse Museum voor Hedendaagse Kunst (MEIAC) bezoeken, evenals het archeologische museum van de provincie Badajoz, of het stadsmuseum “Luis de Morales”. Als we door de straten van Badajoz lopen, kunnen we veel historisch erfgoed aantreffen, zoals de bolwerken van de verdedigingsmuur die vroeger rond de stad stond, de belangrijkste toegangspoorten (Puerta de Mérida, Puerta Palmas en Puerta Pilar), de huizen in de mudéjar-stijl, kerken en kloosters en talrijke pleinen en parken, etc... We zullen het zeker naar de zin hebben als we ons bezoek rond de belangrijkste feesten brengen, zoals de Feria de San Juan (24 juni), de processies rond Pasen, het carnavalsfeest (één van de meest levendige van Spanje) of het herdenkingsfeest van de stichting van de stad, door de Arabieren, tijdens het Al-Mossassa Batalyaws festival (september en oktober). Teksten: Atanasio Fernández García

110


Interessante gegevens (ZEPA Azud de Badajoz) ACCOMMODATIES BADAJOZ H***** GRAN HOTEL CASINO DE EXTREMADURA AVDA DÍAZ AMBRONA, 13 924284402 / 924275175

H**** LOS JARDINES DE LAS BOVEDAS

HS** CERVANTES

P GALICIA

CALLE TRINIDAD, 2 924223710 / 924222935

AVENIDA ADOLFO DIAZ AMBRONA, 24 924271902 / 924271902

HS** CONDEDU CALLE MUÑOZ TORRERO, 27 924207247 / 924207248

HS** GONGORA C/ DOBLADOS, 17 924223710 / 924235962

HS** SAN MARCOS

AUTOVIA MADRID-LISBOA P.K.405.715 924286035

MELÉNDEZ VALDÉS, 53 924229518 / 924229250

H**** AC BADAJOZ

CALLE PEDRO DE VALDIVIA, 6 924224014 / 924224014

AVDA DE ELVAS S/N 924286247 / 924286248

H**** ZURBARÁN PASEO CASTELAR, 1 924001400 / 924220142

H**** BADAJOZ CENTER AVDA DAMIAN TELLEZ LAFUENTE, S/N 924212000 / 924212002

H*** ACUAREL CTRA.BADAJOZ-GRANADA, K. 65 924239606 / 924241620

H*** LISBOA AVDA. DE ADOLFO DÍAZ AMBRONA, 13 924272900 / 924272250

H*** RIO AVDA. A. DIAZ AMBRONA, 13 924272600 / 924273874

HS** DON PACO CALLE SANCHEZ DE LA ROCHA, 7 924286415

HS* DE LAS HERAS HS* NIZA CALLE ARCO AGÜERO, 34 924223173 / 924200584

HS* NIZA II CALLE ARCO AGÜERO, 45 924223173 / 924200584

HS* VICTORIA CALLE LUIS DE CAMOENS, 3 924271662 / 924277551

HS* HOSTAL BADAJOZ C/ GENERAL EMILIO MOLA VIDAL, 5 924247402

HS* TITTY TWISTER N-432, KM 11.200 924275841

HS* PLAZA DE ESPAÑA CALLE ZURBARAN, 2-1º 924222005

HA*** ASCARZA Castillo Puebla de Alcocer, 28 924286370 / 924286371

GUADIANA DEL CAUDILLO P MARI LOLI PLAZA DEL PARQUE, 3 924471080

PUEBLONUEVO DEL GUADIANA H* LA FINCA CARRETERA BADAJOZ -MONTILJO K. 22 924140718

VALDELACALZADA HS** VELASCO CALLE CALZADA, 26 924447109 / 924447109

VILLAFRANCO DEL GUADIANA

HS* PINTOR

H**** CONFORTEL BADAJOZ

CALLE ARCO AGÜERO, 26 924224228 / 924233345

CARRETERA N-V, KM 393 924443711 / 924443708


Meerkoet

111

Kleine zilverreiger

112

Cornalvo en Los Canchales R U T A S


P O R


12

Cornalvo stuwmeer Ligging en bereikbaarheid Deze route ligt in het hart van het Natuurpark Cornalvo, dat zich bevindt tussen de vruchtbare vlaktes van de Guadiana-rivier en de uitlopers van de Sierras van San Pedro en Montánchez. De dorpen waar we doorheen komen zijn Mérida en Trujillanos (Badajoz). De aanbevolen toegang is vanaf de snelweg van Extremadura (E-90) naar Trujillanos, via afslag 334 (richting Madrid) of 325 (richting Mérida). Voordat we Trujillos binnenrijden, komen we bij een rotonde waar we de eerste afslag rechts nemen, die ons naar het Cornalvo stuwmeer voert.

113


A-

5

A-66


A -5

C O R N A LV O

Standvogels

Zomertgasten

Wintergasten

LOS CANCHALES

Trekvogels

114

Standvogels

boomklever, boomkruiper, appelvink, kleine bonte specht zwarte ooievaar, nachtegaal, Orpheusspotvogel, dwergarend, zwarte wouw heggenmus, goudvink, houtduif, wintertaling, krakeend grauwe vliegenvanger, bonte vliegenvanger, gekraagde roodstaart koereiger, blauwe reiger, fuut, meerkoet, wilde eend, oeverloper, kleine plevier

Zomertgasten

dwergstern, lachstern, steltkluut, vorkstaartplevier, witwangstern

Wintergasten

kleine mantelmeeuw, kokmeeuw, kraanvogel, pijlstaart, smient, grauwe gans

Trekvogels

lepelaar, krombekstrandloper, kanoet, groenpootruiter, zilverplevier, steenloper, bosruiter, visarend


Steenuil

Blauwe reiger

Beschrijving van de route De ornithologische route begint in het Bezoekerscentrum van het Natuur Park Cornalvo, een plek die we zeker dienen te bezoeken en waar we informatie kunnen vinden over dit beschermde gebied, evenals andere mogelijke routes. Vanaf dit centrum, na ongeveer 7 kilometer, komen we bij een afslag naar rechts op de weg naar de dam van het stuwmeer Cornalvo. Als we met de auto zijn gekomen, parkeren we hier en gaan vervolgens te voet verder naar de stuwdam. De route ligt rond het stuwmeer, steeds over onverharde wegen en wandelpaden. We steken eerst de de dam over, en gaan verder over een paadje dat eerst door een dichtbegroeid kurkeikenbos loopt, en daarna door een meer open gebied met zicht op het stuwmeer. Na ongeveer 2.800 meter te hebben afgelegd, ongeveer de helft van het traject, komen we bij de achterkant van het meer, en keren terug naar het vertrekpunt. Tussen de staart van het stuwmeer en de damwand loopt een goed pad dat steeds parallel aan de oever van het stuwmeer loopt. Het pad rond het stuwmeer heeft een lengte van 6.800 meter, maar wanneer de stand van het water lager is, kunnen we stukken afsnijden, met name aan de ondiepere achterkant van het meer.

115


Ornithologische waarde Het Natuur Park Cornalvo was één van de eerste gebieden die uitgeroepen werd tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA) in Extremadura, met als volledige naam “Cornalvo stuwmeer en Sierra Bermeja”. Vanaf het Bezoekerscentrum tot aan het stuwmeer Cornalvo bepalen graanvelden, olijfboomgaarden en open weides met steeneiken (dehesa) het landschap. Op dit traject kunnen we vogelsoorten tegenkomen, die we verderop niet meer zullen zien. Na 2,3 km. vanaf het begin, komen we bij een brug over de rivier de Albarregas, waar een dichtbegroeid bos staat, dat de moeite waard is om even te stoppen en vogels te kijken. In de zomer blijven hier waterplassen achter die vele soorten aantrekken om te drinken (grasmussen, mezen, vinkachtigen, leeuwerikken). In de graan- en de hooivelden die zicht uitstrekken van de brug tot aan de boerenhoeve Campomanes, is het mogelijk om de grauwe kiekendief, de grijze wouw, de steenuil, de griel, de kleine trap, de zuidelijke klapekster, de graszanger en de theklaleeuwerik te observeren. Als we bij de dam komen, is het gebruik van een telescoop aanbevolen, omdat de watervogels zich meestal in het midden van het stuwmeer bevinden. De meest voorkomende soorten hier zijn wilde eend, slobeend, wintertaling, krakeend, pijlstaart, smient, meerkoet, blauwe reiger, kleine zilverreiger, fuut, dodaars, aalscholver, kleine mantelmeeuw, kokmeeuw en kleine plevier. Met geluk kunnen we de zwarte ooievaar, één van de kenmerkende vogels van dit beschermde gebied, zien foerageren aan de oevers. In de ondiepere gedeeltes (eilandjes, baaien en de staart) kunnen we diverse soorten waadvogels zien. Hun diversiteit is groter in de periode na het broedseizoen (van juli tot oktober), met de aanwezigheid van steltkluut, tureluur, bonte strandloper, krombekstandloper en kleine plevier. Aan het einde van de dam begint een pad dat een dichtbegroeide helling met kurkeiken oploopt en waar we typische bosvogels als boomklever, boomkruiper, nachtegaal, winterkoning, vink, goudvink, appelvink, pimpelmees, kuifmees, koolmees, merel, houtduif, gaai, grote bonte specht en kleine bonte specht kunnen zien. Op de stukken met veel struiken (vooral het cistus-struweel en de heidevelden), is het eenvoudig vogels te zien die bij dit soort begroeiing horen, zoals kleine zwartkop, Provencaalse grasmus of heggenmus (laatstgenoemde alleen in de winter). Op dit paadje, voorbij de helling, wordt de dichtheid van steen- en kurkeiken minder en komen we in een half-open gebied met boomweides, afgewisseld door struwelen en hooivelden, waar we de vogels beter kunnen zien. De soorten die we hier het meest zien, zijn grauwe vliegenvanger, blauwe ekster, hop, boomleeuwerik en roodkopklauwier. Vanwege het betere zicht kunnen we ook de vlucht van de roofvogels die in de buurt nestelen (dwergarend, buizerd,

116


Hop

Appelvink

slangenarend en zwarte wouw) beter zien en ook andere soorten die in de weilanden voedsel komen zoeken, zoals de vale gier, de monniksgier en zelfs de Spaanse keizerarend.

Seizoenskenmerken De route is in ieder jaargetijde interessant, maar de lente wordt aanbevolen als beste tijd om vogels van bos en dehesa te bekijken. De diversiteit rond het stuwmeer is in de winter en aan het einde van de zomer groter dan de rest van het jaar.

Overige natuurlijke en culturele waarde De observatiehut van het stuwmeer Embalse del Muelas. Op ongeveer 7 km. van de afslag die naar het Cornalvo stuwmeer leidt, over een geasfalteerde weg, ligt een klein stuwmeer waar een vogelkijkhut staat van waaruit we talloze soorten kunnen zien. De stuwdam van Cornalvo is een Nationaal Monument omdat het één van de best bewaarde hydraulische werken uit de Romeinse tijd is. Een cultureel bezoek aan de stad Mérida, WereldErfgoed, is de ideale aanvulling op de ornithologische route door het Nationale Park Cornalvo.

117


Stuwmeer Los Canchales Ligging en bereikbaarheid Het stuwmeer Los Canchales ligt in de provincie Badajoz, ten noordwesten van de plaatsen La Garrovilla en Esparragalejo en is aangelegd in de Rivera de Lácara, een rivier die ontspringt in de Sierra de San Pedro en die uitmondt aan de linkeroever van de Guadiana. We kunnen er komen vanaf de EX-305 van Montijo naar La Nava de Santiago, en kunnen kiezen uit twee toegangspunten tussen kilometer 8 en 13, die beiden leiden naar het gebied ten westen van het stuwmeer. We kunnen ook naar de staart van het stuwmeer rijden over een weg die vanuit een buitenwijk van Esparragalejo loopt. We raden de toegang vanaf de EX-209 aan, waar in het dorp La Garrovilla de afslag staat aangegeven naar de weg die ons direct naar de damwand brengt, het ideale beginpunt voor een vogelexcursie.

Beschrijving van de route De route begint in La Garrovilla en na ongeveer 7,5 kilometer over een verharde weg komen we bij de damwand van het stuwmeer Los Canchales. Dit eerste stuk is erg interessant, omdat we langs terreinen komen waar graan, zonnebloemen en olijfbomen verbouwd worden. In het gebied rond de damwand staan verschillende borden met uitleg van de regels van het bezoek en de te volgen routes. De rest van de route loopt over een zandpad rond het meer van meer dan 23 km lengte, dat aangelegd is over de lijn die de maximale stand van het water in het stuwmeer markeert en die we helemaal kunnen lopen. Zoń 80 m. voordat we bij de dam komen, nemen we een pad naar rechts, vlak voor de parkeerplaats en het Bezoekers- en informatiecentrum van de Confederación Hidrográfica van de Guadiana. Dit pad daalt rechtstreeks naar de oever. De eerste plek waar we zullen stoppen is na 800 m, waar we bij een dijk komen die het stuwmeer inloopt en waar aan het uiteinde een uitkijkpost staat. 4 Kilometer verderop komen we bij de staart van het stuwmeer, een gebied met ondiep water, waar we nog de kronkelige armen van de Rivera de Lácara kunnen zien. Wanneer het waterpeil heel laag is, kunnen we een alternatieve route kiezen die de af te leggen afstand aanzienlijk verkort. De route loopt verder over de rechter oever van het meer en doorkruist twee door vogels drukstbezochte baaien die tegenover een groep kunstmatige eilanden ligt. Hierna wijkt het pad wat verder van het water af en brengt ons tijdelijk op de weg EX305 (Montijo-La Nava de Santiago), die we zoń 1.770 meter moeten volgen

118


richting Montijo, tot we bij een pad komen dat linksaf gaat en ons terug bij het stuwmeer brengt. Als we dit pad volgen, komen we bij een kleine dam in één van de uitlopers van het meer. 600 m verder komen we bij een dijkje die geschikt is om vogels te kijken en een paadje langs de oever dat we in kunnen wandelen. Dit pad leidt ons over een dichtbegroeide helling met struikgewas. De laatste 3 km van dit pad lopen omhoog over een klein heuveltje naar de damwand, waar de route eindigt.

Ornithologische waarde Het stuwmeer Los Canchales is een Beschermd Vogelrichtlijngebied (ZEPA) en is bovendien een “Humedal de Importancia Internacional” (Wetland van Internationaal Belang). De omstandigheden zijn er ideaal voor de vestiging van vele vogelsoorten, omdat er grote oppervlaktes ondiep water zijn, verschillende soorten planten en bomen die in de buurt van water groeien (biesvegetaties, grasvlaktes, rietvelden, brem, essen en wilgen) en om het stuwmeer heen liggen vele weilanden met steeneiken en uitgestrekte, al dan niet bevloeide akkers en fruitboomgaarden. Bovendien heeft de Confederación Hidrográfica (het rivierschap) del Guadiana diverse projecten uitgevoerd om de aanwezigheid van vogels te bevorderen, zoals de aanleg van kunstmatige eilandjes, plassen en meertjes, dijken, stuwen, verbeteringen van de leefomstandigheden, etc.. Gedurende het broedseizoen vallen vooral de kolonies vogels op die hun nesten op de eilanden bouwen. Onder hen, grote populaties van vorkstaartplevier, lachstern, dwergstern en steltkluut. Ook nestelen hier andere watervogels, zoals de wilde eend, de krakeend, de meerkoet, de dodaars, de fuut, en de kokmeeuw. Er zijn ook broedgevallen van witwangstern en zwarte stern waargenomen. Tijdens de najaarstrek komen hier vele soorten en veel grote concentraties vogels. Opvallend is de aanwezigheid van waadvogels en het is ook mogelijk om bonte strandloper, kleine strandloper, krombekstrandloper, kanoet, bontbekplevier, tureluur, zwarte ruiter, zilverplevier, steenloper, bosruiter of rosse grutto te zien. Tijdens de zomermaanden zijn de concentraties ooievaars aan de oevers aanzienlijk, met meer dan 500 exemplaren. Canchales wordt beschouwd als één van de belangrijkste pleister- en overwinteringsgebieden van de lepelaar. Deze soort heeft zelfs in het gebied gebroed. In de winter vallen vooral de populaties eendensoorten op (wilde eend, pijlstaart, smient, krakeend, slobeend, tafeleend, wintertaling, grauwe gans) die de 10.000 exemplaren overstijgen. Ook bijzonder zijn de concentraties kokmeeuwen en kleine mantelmeeuwen, evenals de stabiele kern overwinterende kraanvogels met meer dan 1.500 vogels, die op de oevers van het stuwmeer

119


Steenloper

Kraanvogels hun slaapplek hebben. Op de akkervelden en de boomweiden rond het stuwmeer, kunnen we ook zeer interessante soorten zien (roof- en steppevogels). Tevens is een stop bij één van de vele bosjes van hulsteiken, mirten en wilde olijfbomen de moeite waard, omdat hier vaak interessante zangvogels zich schuil houden (baardgrasmus, Orpheusgrasmus, Orpheusspotvogel, zwarte tapuit en de rosse waaierstaart).

Seizoenskenmerken Alle seizoenen zijn geschikt, maar we dienen er rekening mee te houden dat de tijd van het jaar die we kiezen, invloed heeft op de vogelsoorten die we kunnen zien. Anders dan op andere plekken, zijn de zomermaanden erg interessant om vogels te kijken.

Overige natuurlijke en culturele waarde De uitmonding van de rivier de Aljucén. Als we de EX-209 volgen richting Mérida, komen we door het plaatsje Esparragalejo, waar de rivier de Aljucén langs stroomt, een plek die zeer aanbevolen is om vogels te kijken (ralreiger, purperkoet en purperreiger). Er is een vogelkijkhut. Lácara hunebedden. Ten noorden van het Los Canchales stuwmeer bevindt zich deze interessante groep grote grafmonumenten uit de Calcolitische tijd die in uitstekende staat verkeren. We kunnen hier komen via de EX-214 van La Nava de Santiago naar Aljucén. Teksten: Atanasio Fernández García

120


Interessante gegevens (ZEPA Parque Natural de Cornalvo y ZEPA Embalse Los Canchales)

ACCOMMODATIES GUAREÑA

HS** LAS ABADÍAS RONDA DE LOS EMERITOS, S/N 924313326

MONTIJO

HS* ALAMEDA

H* GRAN SOL DE EXTREMADURA

PLAZA MAGDALENA, 1 924300474

AVDA DEL PROGRESO, 10 924456032 / 924456132

HS* BUENO

HS** HOSTAL KATYA

CALLE CALVARIO, 9 924302977 / 696230075

PLAZA ESPAÑA,2 924450179

HS* EL ALFARERO

HS** LA ISLA

CALLE SAGASTA, 40 924303183 / 678311783

CARLOS I, 1 924455557 / 667572320

H**** ADEALBA

HS* EL TORERO

HS* CASA ANDRES

C/ ROMERO LEAL, Nº 18 665402105 / 924388271

CARRETERA ALANGE, 1 924371789

H**** LA LOMAS

HS* NUEVA ESPAÑA

AVDA. REINA SOFÍA, 78 924311011 / 618518431

AVENIDA EXTREMADURA, 6 924313356 / 924304016

H**** PARADOR DE TURISMO VIA DE LA PLATA

HS* SALUD

H EL COTO CARRETERA D. BENITO 924350378 / 924350525

MÉRIDA H***** MERIDA PALACE PLAZA DE ESPAÑA 19 924383800

PLAZA CONSTITUCION, 3 924313800

H**** TRYP MEDEA AVENIDA PORTUGAL S/Nº 924372400

H**** VELADA MERIDA AVENIDA PRINCESA SOFIA s/n 924315110

H*** NOVA ROMA CALLE SUAREZ SOMONTE, 42 924311261 / 924311201

H*** ZEUS AVDA. REINA SOFÍA, 8 924318111

H** CERVANTES CALLE CAMILO J. CELA, 8 924314961

H** HOTEL RAMBLA EMÉRITA RAMBLA SANTA EULALIA, 17 924387231

CALLE VESPASIANO, 41 924312259

HS* SENERO CALLE HOLGUIN, 12 924317207

HS* TORERO II

CALLE PORTOCARRERO, 9 924452215

P PRINCESA CARRETERA ESTACIÓN, 9 924455070

CR BARBAÑO TORREÁGUILA CTRA. BARBAÑO-TORREMAYOR, S/N 617457496

VVV´S

CTRA. ALANGE, 1 924371789

O.T. MUNICIPAL DE MÉRIDA

HR EL PANTANO

SANTA EULALIA, 64 MÉRIDA

FINCA EL PANTANO. CTRA. MONTIJO A LA ROCA, KM. 15,700 924140194 / 617386611

CR M CORTIJO DE LA SERRANA CTRA. LA ROCA DE LA SIERRAMONTIJO, KM. 14 924452874 / 646335382

CT MÉRIDA CARRETERA N-V, K. 336 924303453

TEL.: 924330722 BEZOEKERSCENTRA C.I. DEL AGUA DEL PARQUE NATURAL CTRA. TRUJILLANOS-EMBALSE DE CORNALVO TRUJILLANOS

TEL.: 924002386

H** LUSITANIA CALLE OVIEDO, 12 924316112

MIRANDILLA

HS** ANAS

CR CASA DEL MOLINERO

AVENIDA REINA SOFÍA, 9 924311113

URBANIZACION LOS CANCHALES 658561076 / 608924166


121

Kraanvogels

122

Moheda Alta / Sierra Brava R U T A S


P O R


13

Ligging en bereikbaarheid De route loopt door een regio die bekend staat als de Zona Centro en Las Vegas Altas del Guadiana, gelegen in het centraal-oostelijke deel van deze autonome regio en loopt door de plaatsen Obando, Navalpillar de Pela, Vegas Altas en Madrigalejo. De oude dehesas (boomweides) die bewaard zijn gebleven beslaan tegenwoordig slechts een klein deel van het oorspronkelijke areaal dat zeer uitgestrekt was. De uitvoering van het Plan de Regadíos de la Zona Centro (Irrigatieplan Centrale Regio) heeft veel dehesas omgevormd tot bevloeibare akkers, maar aan de andere kant heeft dit project er ook voor gezorgd dat er nieuwe vogelsoorten bij zijn gekomen. We komen bij het begin van de route via de EX-116 die het zuidelijk gelegen Navalvillar de Pela verbindt met Guadalupe in het noorden. Aan de linkerkant, (vanuit het zuiden gezien), vinden we de toegang tot het Cubilar stuwmeer, waar de route begint. Navalvillar de Pela is bereikbaar via de N-430, een afslag van de N-V ter hoogte van Torrefresnada ten westen, en die doorloopt tot de provincie Ciudad Real ten oosten.

123


E-116


Standvogels

Zomertgasten

Zwarte Ooievaar, Dwergarend,Grauwe Kiekendief, Lachstern, Vorkstaartplevier, Bijeneter

Wintergasten

Kraanvogel, Grauwe Gans, Pijlstaart, Grutto, Blauwe Kiekendief, Velduil

Trekvogels

124

Wilde eend Krakeend, Slobeend, Grijze wouw, Buizerd, Bruine Kiekendief, Torenvalk, Grote Trap, Kleine Trap• Zwartbuikzandhoen, Witbuikzandhoen

Zomertaling, Bergeend, Casarca, Kluut, Visarend


Bijeneter

Beschrijving van de route De route is 37 kilometer lang en loopt van het Cubilar stuwmeer maar het Sierra Brava stuwmeer. De tocht is in één dag af te leggen; we wisselen de auto af met kleine stukjes wandelen en eindigen tegen lunchtijd in Sierra Brava, waar we na het eten langs de oevers kunnen lopen, tot we bij de staart van het stuwmeer komen, waar we meer vogelsoorten kunnen zien. Het merendeel van de verschillende habitats waar we tijdens de route langs komen zijn recentelijk behoorlijk veranderd, en tegenwoordig bedoeld voor landbouw en veelteelt, waardoor er hier een grote verscheidenheid aan soorten te zien is. We vertrekken bij een klein stuwmeertje, dat tussen de dehesas ingeklemd ligt, en komen langs verschillende maïs-, tarwe-, gerstvelden en fruitboomgaarden, en rijst. Dit laatste noemen we speciaal, omdat de manier van verbouwen door het laten onderlopen van het land, een ondiepe watermassa creëert waar vele waad- en watervogels op afkomen op zoek naar eten. Bovendien is het een slaapplek voor grote groepen kraanvogels, grutto´s, bruine en blauwe kiekendieven. We komen ook langs dehesas enweilanden en we eindigen bij een stuwmeer (Sierra Brava), midden op een grote vlakte. We vertrekken bij het punt X: 286357, Y: 4.346.346 bij het Cubilar stuwmeer, waar het de moeite waard is een beetje door de omgeving te lopen en vanaf een hoger gelegen punt (bijvoorbeeld de wand van de dam is een goede plek) met een telescoop de talloze eendensoorten (eenden en ganzen), reigerachtigen en waadvogels

125


(oeverlopers, strandlopers, plevieren …) van de omgeving te observeren. De meeste van deze vogels gebruikt deze omgeving tijdens de wintermaanden als slaapplek, evenals een groot aantal kraanvogels, waardoor de zonsopkomst vanaf de dam in de winter voor de vogelliefhebber adembenemend is. We gaan verder met de auto tot we over een kanaal komen en op het punt X: 286.435, Y: 4.345.535 slaan we linksaf, langs het kanaal. Hier zien we rechts diverse graanvelden, en vanuit de hoogte zien we het bos langs de rivier de Cubilar en de dehesas aan de horizon. We vervolgen onze weg over het pad langs het kanaal, waar pijnbomen geplant zijn die voor veel roofvogels zoals de sperwer, torenvalk, grijze wouw en buizerd hun uitkijkposten zijn. Als we bij het punt X: 289.100, Y: 4.344.836 komen waar het pad de EX-116 oversteekt die van Navalvillar de Pela naar Guadalupe loopt, gaan we rechtsaf richting Navalpillar de Pela en vanaf de weg zien we de rijstvelden aan de linkerkant en de dehesas rechts. Op het punt X: 288.196, Y:4.343.543 ligt de toegang tot de “Dehesa de Zarzalejos”, een alternatieve route die we kunnen volgen om grijze wouw, buizerd, en blauwe ekster te zien en in de winter foeragerende families kraanvogels die eikels eten. We gaan echter verder tot het punt X: 284.836, Y: 4.338.512 waar we links een pad tegenkomen met een vogelobservatietoren en daarachter een grote plas met irrigatiewater. Hier kunnen we een tijdje zoet zijn met het kijken naar verschillende soorten watervogels. In de uitgestrekte akkervelden achter dit meer bevindt zich een winterslaapplaats voor kraanvogels, grauwe ganzen en bruine kiekendieven. We gaan verder over de asfaltweg tot het punt X: 284.720, Y: 4.336.634, waar we aan de linkerkant het Bezoekerscentrum Moheda Alta, (binnen in het Parque Periurbano de Conservación y Ocio van 150 ha.) dat de moeite van een bezoek waard is, en aan de rechterkant een pad dat uitkomt bij het landgoed Gorbea. Hier gaan we in, van de verharde weg af, door een geweldige, oude dehesa, dat herrinnertaan het habitat vóórdat het irrigatiesysteem werd aangelegd. Als we de dehesa zijn gepasseerd, doemen voor ons graan- en rijstvelden op die ´s winters als slaapplek dienen voor kraanvogels, bruine- en blauwe kiekendieven. We komen bij het punt X: 280.287, Y: 4.335.636 en gaan rechtsaf, laten het dorpje Vegas Altas rechts liggen en komen bij het punt X: 276.936, Y: 4.333.062, waar we de EX-102 kruisen en rechts afslaan richting Madrigalejo. We passeren dit dorp en gaan verder over de weg die naar Zorita gaat, maar op het punt : 269.288, Y: 4.341.724 gaan we rechtsaf. Na ongeveer 800 m. komen we bij het Sierra Brava stuwmeer, eindpunt van onze tocht. Het is aan te raden de auto hier te laten staan en een paadje te nemen dat vóór de dam langs naar links gaat en met een telescoop richting de staarten van het stuwmeer te lopen, waar we talloze soorten watervogels in grote groepen kunnen zien.

126


Velduil

Sint-Helenafazantje

Ornithologische waarde De kraanvogel is (tijdens de herfst en de winter) waarschijnlijk één van de meest kenmerkende vogels. In deze streek kunnen we meer dan 30.000 exemplaren zien op de verschillende slaaplekken. Vele van deze vogels hebben kleurringen, waardoor het vaak mogelijk is om, op afstand, de kleurcode af te lezen. Andere soorten die tijdens het overwinteren opvallen in de plassen en stuwmeren, vanwege hun grote aantallen, zijn de grauwe ganzen, verschillende soorten eenden zoals pijlstaart, krakeend, slobeend, krooneend, tafeleend, kuifeend, wintertaling en andere watervogels, zoals fuut, dodaars en geoorde fuut. In de rijstvelden verschijnen de watersnip en steltlopers als grutto, bontbekplevier, steltkluut, goudplevier, kleine- en bonte strandloper, oeverloper, witgat en bosruiter. Onder de overwinterende roofvogels benadrukken we het grote aantal rode wouwen, smelleken en de velduil. Daarnaast is het ook mogelijk grote en lichter gekleurde havikken en sperwers te zien, evenals de buizerd die tijdens de winter in aantal stijgen, als er exemplaren vanuit het noorden bijkomen. Opvallend is dat er enkele zwarte ooievaars in deze streek blijven tijdens de gehele winterperiode en dat ze niet naar hun warmere oorden ten zuiden van de Sahara trekken. Van de broedvogels noemen we de grijze wouw, lachstern (Sierra Brava), vorkstaartplevier, bruine- en grauwe kiekendief, tijgervink, Sint-Helen-

127


afazantjes, blauwe ekster, torenvalk, kleine torenvalk… Op de vlaktes rond het stuwmeer Sierra Brava kunnen we verschillende typische steppesoorten zien, zoals de grote- en kleine trap, griel, zwartbuikzandhoen en witbuikzandhoen. Tijdens de trek duiken soorten op die op andere plekken “zeldzaam” zijn, zoals de blauwborst, de zomertaling, de kluut, de bergeend of de casarca. Andere soorten die in deze streek gespot zijn: kolgans, rietgans, ralreiger, witwangstern, grote zilverreiger, zwarte ibis, wulp en visarend.

Seizoenskenmerken Deze route kan op ieder moment van het jaar bezocht worden, omdat er in de buurt veel interessante soorten zitten. Echter, tijdens de herfst en de winter, zorgt de toegenomen aanwezigheid van overwinterende vogels als de kraanvogel (hoogste dichtheid van het Iberisch schiereiland), de grauwe gans, grutto´s, kieviten ervoor dat iedere vogelliefhebber, met geringe inspanning, weinig optische hulpmiddelen uitgebreid aan zijn trekken komt zonder van de route af te wijken. De lente is ook een aangename tijd, omdat dan niet alleen de broedvogels deze kant op komen, maar ook talloze trekvogels voorbij komen, tot ver in de maand april.

Overige natuurlijke en culturele waarde De steeneik “El Convenio” steekt af bij de andere bomen in deze dehesa, vanwege zń hoogte. Helaas is de boom uitgedroogd. Onder zijn bladerdek werd het verdrag (convenio) tot verkoop en verdeling van het landgoed Gorbea getekend. Ook vergaderden de boeren onder deze takken. De Groene tongorchis (Serapias perez-chiscanoi), die gemakkelijk te vinden is in de omgeving van het Centro de Interpretación Moheda Alta, is een soort die bij de categorie ”Met Uitsterven Bedreigde Soorten” staat in de Regionale Catalogus van Bedreigde Soorten van Extremadura. Deze orchidee werd ontdekt door de uit Extremadura afkomstige apotheker José Luís Pérez-Chiscano. Andere orchideën. In de omgeving zien we meer orchideën van het geslacht Serapias, zoals de Serapias lingua, de S. vomeracea en andere soorten, zoals de Oprhys tenthredinifera, de Orchis conica, Orchis morio… Teksten: Juan Pablo Prieto Clemente

128


Interessante gegevens (ZEPA Llanos de Zorita y Embalse de Sierra Brava y ZEPA Vegas del Rueca Cubilar y Moheda Alta)

ACCOMMODATIES LOGROSÁN H JARA AVENIDA HERNANDEZ SERRANO, S/N 927360109

H ROSALES, LOS CARRETERA DE GUADALUPE 927360220

CR EL PORTALON C/ BROCENSE, 5 927360218 / 628453033

CR LA CASA DEL MARQUÉS GREGORIO LOPEZ, 5 927360777 / 927360169

CR EL OLIVO

H DON JUAN

CALLE DELICIAS, 14 609748722 / 927158122

CARRETERA N-430 K. 139 924860606 / 924860296

H EL IMPREVISTO MADRIGALEJO

CARRETERA N-430 K. 139 924860311

H PEDRO

H LOS OLIVOS

C/ SAN JUAN Nº 9 927354572

CARRETERA N-430 K. 139 924860580

H MAYVE CARRETERA DE ZORITA, S/N 927354081

NAVALVILLAR DE PELA H LAS DEHESAS CARRETERA N-430, K. 135

CR S LA LOZANA CALLE MORENO NOGALES, 18 924824291

ZORITA P EL AMIGO PABLO AVDA. CONSTITUCION,2 927168213


Witbuikzandhoen

129

Vale gier

130

R U T A S

P O R E X T R E M A D U R A Orellana stuwmeer 14 en Puerto Peña


Ligging en bereikbaarheid Het Orrellana stuwmeer is het laatste van de drie grote stuwmeren die het peil van de Guadiana-rivier regelen (gezien vanaf de plek waar deze Extremadura binnenkomt) en ligt tussen de streken La Serena en Vegas Altas del Guadiana (beiden provincie Badajoz). In het landschap domineren de stilstaande wateren van het stuwmeer, geflankeerd door halfhoge gebergtes (Sierra de Pela, 724 m., Sierra del Castillo, 697 m.) die uitsteken boven de grote oppervlaktes dehesas (boomweide), grasland en akkers. De belangrijkste toegangsweg is de N-430, waarover we in Orellana la Vieja (over de BA-105), Navalvillar de Pela en Casas de Don Pedro kunnen komen, van waaruit we weer gemakkelijk door kunnen rijden naar Talarrubias en Puebla de Alcocer, over de wegen EX-115, EX-103 en BA-137.

Beschrijving van de route Route 1. Casa de Don Pedro-Puerto Peña. Deze route begint in het plaatsje Casas de Don Pedro, waar we de BA-137 nemen die aan de oostkant rond het

131

Orellana stuwmeer en Puerto Peña Schematische weergave van de route en nestelende soorten

BA -

13 8

N-430

7

EX-

115

-13 BA

EX-103

Standvogels

Zomertgasten

Zwarte Ooievaar, Aasgier, Kleine Torenvalk, Grauwe Kiekendief, Scharrelaar, Dwergstern

Wintergasten

Graspieper, Wintertaling, Smient, Kuifeend, Geoorde Fuut, Kleine Mantelmeeuw

Trekvogels

132

Grote Trap, Kleine Trap, Havikarend, Steenarend, Vale Gier, Kalanderleeuwerik

Tapuit, Blonde Tapuit, visarend


dorp loopt en daarna richting Talarrubias afslaat. 1 Kilometer nadat we de laatste huizen van het dorp zijn gepasseerd, komen we op een kruising met een verharde weg die parallel aan het Canal de las Dehesas (irrigatiekanaal) loopt. We kunnen hier even kort van de route afwijken en rechts afslaan tot we bij de Stuw van Casas de Don Pedro komen, een interessante plek om watervogels te observeren. Om hier te Puerto Peña komen, moeten we zoń 2.250 m. de ventweg van het kanaal inrijden, tot we aan de linkerkant een onverhard pad zien (tegenover één van de sluisdeuren) dat afdaalt tot bij de stuw. We kunnen het beste hier de auto laten staan en dit paadje van 500 m. te voet afdalen tot bij de oever, zodat we de vogels niet storen. Na deze stop keren we terug naar het kruispunt met de BA-137 en volgen de ventweg van het kanaal ruim 15 km. tot we bij een kruising komen waar we terug de N-430 op kunnen, of afslaan richting de camping “Puerto Peña”. Naast de camping staat het Centro de Interpretación de la Fauna Rupícola de Puerto Peña: Het Bezoekers- en informatiecentrum waar informatie over de bergfauna van Puerto Peña te krijgen is en waar informatieborden staan en op afstand bedienbare camera´s, waarmee we de vogels op de rotsen kunnen observeren. We gaan verder met de route en laten het Canal de las Dehesas achter ons en zetten koers richting Valdecaballeros over een weg die onder de N-430 doorgaat. We komen meteen bij de “Mirador van Puerto Peña” een verplichte stop om de vogels op de rotsen van Puerto Peña te observeren. Route 2. Puerto Peña-Puebla de Alcocer. Na de mirador gaan we verder in de richting van Peloche-Herrera del Duque en steken de stuwdam van de García de Sola over, om 200 m. later een afslag naar rechts te nemen over de BA138 richting Talarrubias. We gaan niet het dorp binnen, maar nemen de EX-103 richting Puebla de Alcocer. Net buiten Puebla de Alcocer aan de linkerkant van de weg (800 m. na de benzinepomp), staan de ruïnes van het Convento de Nuestra Señora de la Asunción (Klooster van Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming), waar een grote kolonie kleine torenvalken leeft. We kunnen ook door de straten van het dorp wandelen en omhoog lopen naar het kasteel waar we ook talloze vogels kunnen zien. Route 3. Puebla de Alcocer-Cogolludo-Orellana la Vieja. Als we verder gaan over de EX103 in de richting van Orellana la Vieja en Castuera, komen we op zoń 3,8 km. van Puebla de Alcocer, vlak voorbij de kruising richting Esparra-

133


gosa de Lares, een zandpad naar rechts tegen dat in goede staat is. We volgen dit pad helemaal, en na ongeveer 12 km. komen we bij het oord Cogolludo, waar een brug over het Orellana stuwmeer ligt. Hierna rijden we nog 8 km. door, tot we bij de weg van Navalvillar de Pela naar Orellana la Vieja komen (de EX-115), en gaan linksaf tot we bij de laatstgenoemde plaats komen. Route 4. Orellana La Vieja-Puebla de Alcocer. Vanuit Orellana La Vieja nemen we de EX115 richting Campanario en La Coronada en komen onderweg over de wand van de dam van het Orellana stuwmeer. Na een kilometer of 5, komen we bij een kruising met de EX-103, die ons direct naar Puebla de Alcocer brengt. We kunnen ook kiezen voor een veedrijfpad dat parallel aan de EX-103 loopt vanaf dezelfde kruising.

Ornithologische waarde Alle voorgestelde routes liggen binnen het Vogelrichtlijngebied (ZEPA) “Embalse de Orellana y Sierra de Pela”, één van de eerste plekken in Extremadura die deze titel kreeg. Het stuwmeer van Orellana staat bovendien op de lijst van belangrijke watergebieden van het Verdrag van Ramsar, vanwege de waarde van haar habitats en de aanwezige vogelsoorten. Op het eerste gedeelte van de route is een bezoek aan de stuw van Casas de Don Pedro de moeite waaed, waar we in de zomer en in de winter grote aantallen watervogels kunnen vinden, vooral eenden. Er liggen verschillende kunstmatige eilandjes waar kolonievogels hun nesten kunnen bouwen en in de lente kunnen we in dit gebied dwergstern, lachstern, steltkluut, vorkstaartplevier en kleine plevier waarnemen. De krakeend broedt hier opmerkelijk veel. Het traject langs het irrigatiekanaal (Canal de las dehesas) richting Puerto Peña, doorkruist vooral dehesas en open graslanden, waar we kenmerkende soorten tegenkomen als grijze wouw, buizerd, havikarend, zwarte wouw, kraanvogel, blauwe ekster, hop, roodkopklauwier, thekla leeuwerik, etc. Vanaf de weg langs het kanaal hebben we de hele tijd een mooi uitzicht op het Orellana stuwmeer, inclusief de ´staart´ (die bij een lage waterstand meer op een rivier lijkt). Het is aan te raden af en toe te stoppen en met de telescoop te proberen vogels te vinden, vooral eenden en reigers en koloniesoorten die hun nesten op de eilandjes bouwen. Op 5 km. voordat we bij de camping komen, bevindt zich een enorme reigerkolonie van meer dan 2.000 paar, bestaande uit koereiger, kleine zilverreiger, kwak, blauwe reiger, ralreiger (niet ieder jaar bevestigd) en ooievaar. De kolonie bevindt zich op een eiland vol met tamarisken, waarin we ook kleine plevieren, kokmeeuwen, de lachstern, en dwergsternen kunnen zien. We komen bij de oevers van het stuwmeer door een pad te volgen dat de eigenaren van het landgoed van borden hebben voorzien. Wanneer het peil van het water aan het einde van de zomer zakt, kunnen we

134


rond dit stuk van het stuwmeer grote verzamelingen zwarte ooievaars zien, waarvan er na het broedseizoen soms wel meer dan 100 hierheen komen. Het eerste gedeelte van deze route eindigt bij de observatiepost van de Puerto Peña, één van de meest indrukwekkende enclaves van Extremadura om vogels te kijken. Het is de enige plek waar tot maar liefst 4 paren zwarte ooievaar nestelen op eenzelfde rotspartij, bovendien nog vergezeld door groepen roofvogels als havikarend, vale gier (meer dan 20 paren), aasgier, slechtvalk en torenvalk. Ook andere typische rotsvogels als zwarte tapuit, blauwe rotslijster, alpengierzwaluw, rotszwaluw, raaf en alpenkraai komen hier voor. Ook in de winter is de populatie bergvogels omvangrijk in dit gebergte en kunnen we regelmatig de alpenheggenmus zien. Doordat er niet veel verkeer is op het tweede gedeelte van de route kunnen we rustig naar Talarrubias rijden door verschillende habitats (dehesas, weilanden, olijfboomgaarden), terwijl we de rotsen van de Puerto Peña en de Sierra de los Golondrinos achter ons laten. Eén van de plekken die we zeker moeten bezoeken, is de kolonie kleine torenvalken, waarvan er meer dan 40 paren in de ruïnes van het Convento de Nuestra Señora de la Asunción nestelenen die we op deze plek naar hartenlust kunnen observeren. Er nestelen in dit gebouw ook ooievaars, steenuilen, kerkuilen, gierzwaluwen en vale gierzwaluwen. Om de dag compleet te maken, kunnen we omhoog lopen naar het kasteel van Puebla de Alcocer, waar we de mogelijkheid hebben één van de vele rotsvogels te zien, naast een indrukwekkend uitzicht over de streken La Serena en La Siberia. Het derde gedeelte van de route, gaan we van de verharde weg af om over een rustig pad te rijden dat tussen de weilanden en dehesas door loopt, tot we in Cogolludo komen, een opmerkelijk oord, waar twee gebergtes het stroomgebied van de rivier de Guadiana vernauwen en een brug beide oevers verbindt. De sierras, dichtbegroeid met steeneiken, kurkeiken, wilde olijfbomen en aardbeibomen, worden getooid door rotsformaties van kwartsiet-gesteente, waar oehoe´s, aasgieren, zwarte ooievaars, steenarenden en havikarenden broeden. Er is ook een kleine kolonie alpenkraaien, vaak vergezeld door kauwen. In de bogen van de brug van Cogolludo huist een grote kolonie huiszwaluwen, maar zij bouwen hun nesten ook op de klippen, samen met de rotszwaluw. Kokmeeuwen

135


Vanaf de brug hebben we een prachtig uitzicht op het stuwmeer en zijn vogels. In de winter vinden we hier vele eendensoorten (wilde eend, slobeend, krakeend, pijlstaart, smient, wintertaling, grauwe gans, tafeleend, kuifeend, krooneend) en grote zwermen meerkoeten, futen, dodaarsjes en geoorde futen (zeer veel). Er zijn belangrijke slaapplekken voor aalscholvers, kleine mantelmeeuwen en kokmeeuwen. Het laatste stuk is het beste voor het observeren van steppevogels, omdat het grootste deel van de tocht over de EX-103 door natuurlijke gras- en graanvelden leidt. Tijdens het broedseizoen kunnen we hier kenmerkende vogels zien zoals de grote trap (mogelijk zelfs in prachtkleed), de kleine trap, de kleine torenvalk of de grauwe kiekendief. Van laatstgenoemde soort is een belangrijke kolonie vanaf de weg zichtbaar. Ook eenvoudig waar te nemen zijn de scharrelaar (vaak op telegraafpalen) hop, steenuil, griel, en als we iets meer geduld hebben ook witbuikzandhoen, zwartbuikzandhoen en de vorkstaartplevier. In de grasweides zitten ook de kalanderleeuwerik, de thekla leeuwerik, de graszanger, de grauwe gors en de Spaanse mus. In de winter zijn er vooral goudplevieren, kieviten, graspiepers, en witte kwikstaarten in deze zelfde weides te vinden.

Seizoenskenmerken De beste tijd van het jaar voor de steppeachtige gebieden en de rotspartijen is de lente, omdat het grootste deel van de avifauna hier als zomergast voorkomt en er in de winter dus niet is. Echter, het stuwmeer herbergt meer soorten en exemplaren tijdens de trek na het broedseizoen en in de winter met bijzondere aandacht voor de concentraties eenden tijdens de rui.

Overige natuurlijke en culturele waarde Van de volksfeesten is de meestgenoemde “La Encamisá” van Navalvillar de Pela die op 16 januari gevierd wordt ter ere van San Antón de Abad. Als de avond valt, lopen honderden met bloemenpracht getooide paarden door de straten van het dorp tussen de kampvuren en komen vele buurtbewoners en bezoekers samen. Het feest is officieel van Regionaal Toeristische Belang. Net buiten Cogolludo vinden we de ruïnes van de oude stad Lacimurga Constantia Iulia, een afgelegen Romeinse plattelandsnederzetting die een grondig bezoek waard is. Ook de schematische rotsschilderingen van het landgoed “Hoyo de Pela” in het dorp Orellana la Vieja zijn interessant. Teksten: Atanasio Fernández García

136


Interessante gegevens (ZEPA Embalse de Orellana y Puerto Peña) ACCOMMODATIES CAMPANARIO CR JARA-SERENA CARRETERA LA HABA-LA GUARDA, KM 7 FINCA HOYA DEL LOBO 658869391

CR LOS CASARES CARRETERA DE QUINTANA, 7 606706676

CASAS DE DON PEDRO CR CASA LARES ZAMORA, 26 924864027 / 654211578

NAVALVILLAR DE PELA

CR VALLLES DE CONSOLACION B

VALDECABALLEROS

FINCA LOS VALLES DE CONSOLACION 924145039 / 913510931

AT SIERRA JARA

CR LA CASA DE LOS TEMPLARIOS

HS** LA HOSTERIA DE LOS ENCINARES

GARCIA MESONERO, 11 924620085 / 669936927

CARRETERA GUADALUPE S/N 924643212 / 924643235

CR LA BOTICA CALLE FERNANDO HERNANDEZ GIL, 24 924620315 / 610374524

TALARRUBIAS C 1ª PUERTO PEÑA CARRETERA N-430, KM. 169 924631411 / 924631411

P NUÑEZ

URBANIZACIÓN SIERRA JARA 670850183

HS* LA VAGUADA CARRETERA BADAJOZ K. 3 924643426 / 924643092

FUENLABRADA DE LOS MONTES H** EL TORREON CALLE VILLANUEVA, 12 924642107 / 924642042

HS* CARLOS I

CARRETERA N-430, K. 135

CALLE RAMON Y CAJAL, 2 924630309 / 924630309

CALLE COMENDADOR ARIAS PÉREZ, 12 924650871 / 654450905

H DON JUAN

P CALDERON

HS* EL FOGÓN DE FELISA

CARRETERA N-430 K. 139 924860606 / 924860296

CALLE FUENTE VILLA, 9 924630360 / 924630503

H LAS DEHESAS

H EL IMPREVISTO CARRETERA N-430 K. 139 924860311

ALÍA

H LOS OLIVOS

H* VALMAYOR

CARRETERA N-430 K. 139 924860580

CARRETERA EX-102, PARC. 91. POL. 21 927366515 / 927366270

CR S LA LOZANA CALLE MORENO NOGALES, 18 924824291

ORELLANA DE LA SIERRA H*** EMBALSE DE ORELLANA CERRO DE LAS HERRERIAS 924866400 / 924866413

P EL CAPITAN CALLE REAL, 12 924866028

P LAS VIGAS CALLE REAL, 25 924866150

P GARCÍA PANTANO DE CIJARA 927366475

P MONTERO, EL AVDA. LUIS CHAMIZO, 40 927366011

CR EL ESTRECHO DE LA PEÑA CTRA. EX.102, KM.92,300 927366289 / 616683486

ATR EN PLENA SIERRA LA CALERA 616683486

CASTILBLANCO PUEBLA DE ALCOCER

CR LOS HUERTOS

CR VALLES DE CONSOLACIÓN A

C/LOS HUERTOS, 24 924654398 / 628266403

FINCA LOS VALLES DE LA CONSOLACION 924145039 / 913510931

CR LA TAHONA AVDA. EXTREMADURA, 39 626185503 / 927654398

AVENIDA JUAN CARLOS I, 1 924650148

HS* PACO`S CALLE COMENDADOR ARIAS PEREZ, 24 924642202 / 924650801

VVV´S O.T. HERRERA DEL DUQUE AV. DE LA PALMERA, 1 HERRERA DEL DUQUE TEL.: 924650231 FAX: 924650025

O.T. TALARRUBIAS C. DE OCIO PUERTO PEÑA CTRA. DE PELOCHE, KM. 1 PANTANO DE PUERTO PEÑA TEL.: 924630100

BEZOEKERSCENTRA BEZOEKERSCENTRUM: ROTSFAUNA VAN PUERTO PEÑA EMBALSE DE PUERTO PEÑA TALARRUBIAS 924630100

BEZOEKERSCENTRUM: KRAANVOGELS CTRA. OBANDO - GUADALUPE NAVALVILLAR DE PELA 924002386


137

Kleine trap

138

R U T A S

P O R E X T R E M A D U R A De Meren en de


Vlaktes van la Albuera

15

Ligging en bereikbaarheid Deze route heeft als referentiepunten de dorpen La Albuera en Valverde de Leganés, beiden dicht bij de hoofdstad van de provincie, Badajoz, gelegen. De beste toegangsweg tot dit gebied is de N-432 (Badajoz-Granada), die we kunnen nemen in de richting van La Albuera, zowel vanuit de stad Badajoz uit noordelijke richting, als vanuit Zafra als we vanuit het zuiden komen, van de snelweg A-66. IGN kaarten 1:50.000, nummers 801 en 802.

Beschrijving van de route De hier voorgestelde ornithologische route bestaat uit twee delen die geografisch gezien verschillen, maar vooral vanwege hun ecologische kenmerken: respectievelijk meren en steppe-achtige vlaktes). De Meren van La Albuera: Dit gebied dat bestaat uit natuurlijke meertjes en moerassen vormt het belangrijkste van Extremadura voor wat betreft het betreffende type habitat (Me-

139

De Meren en de Vlaktes van La Albuera Schematische weergave van de route en nestelende soorten

43 N2

Cortijo de La Campana La Albuera

N-435

Valverde de Legans 1,5 km

Standvogels

Grote Trap, Kleine Trap, Zwartbuikzandhoen, Griel, Grijze Wouw, Fuut, Dodaars

Zomertgasten

Grauwe Kiekendief, Kleine Torenvalk, Scharrelaar, Orpheusgrasmus, Steltkluut, Witwangstern

Wintergasten

Kraanvogel, Grauwe Kiekendief, Goudplevier, Eendensoorten

Trekvogels

Lepelaar, Zomertaling, Waadvogels

diterraanse tijdelijke meertjes). Dit natuurgebied heet voluit “Complejo Lagunar de La Albuera” (Merencomplex van La Albuera) en bestaat uit een reeks zogenaamde Mediterraanse meertjes en tijdelijke poelen (Lagunas Grande, Llana, Marciega, Chica, del Burro en del Carril geheten en nog enkele kleinere), kleine oppervlaktes van ziltige steppehabitats en open boomweiden met steeneiken en is uitgeroepen tot Site of Community Interest en Wetland van Internationale Belang (onder het Verdrag van Ramsar). Samen met de landbouwvlaktes tus-

140


sen deze plaats, Badajoz en Valverde de Leganés (zie verderop) maakt dit gebied ook nog deel uit van het Vogelrichtlijngebied (ZEPA) “Llanos y Complejo lagunar de Albuera (Vlaktes en merencomplex van Albuera). De ornithologische route die we voorstellen als toegangsroute tot het merencomplex, vertrekt vanuit de plaats La Albuera en kan in een halve dag worden afgelegd, deels met de auto, deels te voet. Om precies te zijn nemen we vanuit La Albuera de N432 richting het zuiden, richting Zafra, en na zoń 6 km. te hebben afgelegd, ter hoogte van km. 29,400 (op dit punt staat een informatiebord van het Natuurgebied; 29S-694770-428368) gaan we linksaf een kleine onverharde weg op. We laten de auto bij de weg staan en lopen ongeveer 2 km., in een rechte lijn naar het centrale punt van dit merencomplex, dat bestaat uit de meren Laguna de la Marciega, Laguna Grande en Laguna Llana, allen te vinden tussen de steeneiken van de Dehesa del Caballo (paardenboomweide). Terug bij de auto en op zoń 100 m. van de weg, slaan we linksaf een ander pad in dat ons na ongeveer 1 km., nadat we een boerderij met de naam Cortijo de las Nateras Altas zijn gepasseerd, naar de Laguna Chica leidt. Het Laguna del Burro, een zeer ondiep meertje, is bereikbaar via een paadje dat op de kaart Carril de las Vacas heet, dat parallel loopt aan de N-432 en dat we dezelfde kant uit volgen als het vorige pad. We starten bij het kilometerpunt 27,300 (29S- 693025428479), laten de auto bij de weg staan en na 1,7 km. lopen komen we bij het genoemde meertje, rechts van het pad. Enkele andere meren die tot dit complex behoren, zijn direct vanaf de N-432 zichtbaar. Bijvoorbeeld het Laguna del Carril bij kilometerpunt 31,500 en het Laguna de La Gitana op 33,000. De steppevlaktes van La Albuera-Valverde de Leganés: De hier voorgestelde ornithologische route (20 km.) door deze landbouw- en semi-steppevlaktes duurt ongeveer een halve dag (met de auto en te voet), en loopt grotendeels via de binnenweg tussen de plaatsen La Albuera en Valverde de Leganés (BA-006; 15 km.). Deze lokale binnenweg vinden we door in de eerstgenoemde plaats de oude N-432 te blijven volgen die door het dorp heen loopt, en als we het dorp bijna uit zijn gereden, ter hoogte van de graansilo, links af te slaan. Vanaf dit punt in het dorp en na zoń 5,700 km., ter hoogte van een boerderij of varkensmesterij die op 200 m. rechts van de weg ligt, gaan we (lopend – we laten de auto bij de weg staan) een pad op dat Carril del Conde genoemd wordt. We kunnen bij de boerderij links en rechts. Als we rechts gaan, komen we via dit veedrijfpad bij een gebied dat El Adobal heet, een prachtig voorbeeld van het landbouwsysteem die dit natuurgebied kenmerkt met zijn droge (wijngaarden en graan) en natte (alfalfa, zonnebloemen, etc.) gewassen. We lopen zoń 3-3,5 km. tot we bij een groot irrigatiemeer (Charca de El Adobal) komen dat rechts van het pad ligt, zeer dichtbij de kruising met het pad “Carril de las Lanas”. Aan de linkerkant voert het pad ons langs het oord El Campillo-Valdesevilla (2 km.). Na dit gedeelte te

141


voet, gaan we met de auto verder richting Valverde de Leganés. Na 3,2 km., voorbij een ruime bocht naar links, begint aan de rechterkant opnieuw een pad (29S-680654-428723) dat ons naar een grote vergane boerenhoeve leidt (Cortijo de la Campana op ong. 250 meter vanaf de weg). We kunnen dit pad aflopen en genieten van het typische steppehabitat dat zo kenmerkend is voor deze streek. Terug op de weg gaan we verder richting Valverde de Leganés (einde van de route; 6,5 km.) waarbij we desgewenst onderweg nog hier en daar kunnen stoppen.

Ornitologische waarde 1) Lagunas de La Albuera: De vogelgemeenschap die dit merengebied bevolkt gedurende het jaar, is zeer divers en zeer goed behouden gebleven. Deze gemeenschap laat zich per seizoen verdelen in verschillende kleinere gemeenschappen en/of soorten (standvogels, zomgasten, wintergasten, of doortrekkers). In totaal zijn er hier meer dan 150 vogelsoorten waar genomen, waarmee direct de waarde van deze waterpartijen duidelijk wordt. Tijdens de lente, het broedseizoen, zijn de meest algemene broedvogelso.a. de fuut, de dodaars, de meerkoet, de krakeend en de wilde eend. Opvallend is ook de gemeenschap waadvogels die hier tot broeden komt, bestaande uit soorten als steltkluut, witwangstern, vorkstaartplevier en kievit (dit gebied is één van de weinige in deze regio waar de kievit broedt). De bruine kiekendief nestelt soms ook bij het meer. Tijdens de winter zien we hier belangrijke populaties van verschillende eendensoorten (grauwe gans, wintertaling, pijlstaart, slobeend, smient, krooneend of tafeleend, in sommige jaren ook als broedvogel). Dit gebied is traditioneel ook een winterkwartier en pleisterplaats voor de kraanvogel (meer dan 1.000 exemplaren), waarbij Laguna Grande het meer is waar ze slapen. Tijdens de trek zijn de lepelaar, de zwarte en witte ooievaar, de zo-

Witbuikzandhoen vrouwtje drinkend

142


Grote trap

Jonge Grauwe kiekendief

mertaling en steltlopers (witgat, tureluur, kemphaan, strandlopers, etc.) opmerkelijk. In de dehesas (boomweiden) met steeneiken die rond de meren liggen, komen veel broedvogels voor, zoals grijze wouw, dwergarend, buizerd, blauwe ekster, Orpheusgrasmus, hop, en vele anderen. 2) Llanos de La Albuera-Valverde de Leganés: Het pseudo-steppe agrosysteem van het betreffende gebied is één van de beste van Extremadura, ondanks dat het niet zoń heel grote oppervlakte beslaat. Er leven vele “steppevogels”. Kenmerkende soorten die hier broeen zijn de grote trap (250 individuen in de lente en meer dan 1.000 tijdens de winter), kleine trap, zwartbuikzandhoen, griel, scharrelaar, grauwe kiekendief, kleine torenvalk, kalander-, en kortteenleeuwerik. Tijdens de winterperiode komen daar contingenten wintergasten bij met blauwe kiekendieven, smellekens (met interessante gezamenlijke slaapplekken), kieviten, goudplevieren, leeuweriken, duinpiepers en andere soorten. In de weinige open dehesas met steeneiken die nog over zijn in dit gebied, is de grijze wouw relatief algemeen als broedvogel (één van de beste van de regio, 10-15 paren), terwijl in deze gebieden ook de ransuil zich voortplant.

Seizoenskenmerken Deze route is in iedere tijd van het jaar te bezoeken, wellicht met als enige uitzondering het midden van de snikhete zomer. De aanbevolen bezoekmomenten zijn echter: in de lente (maart-mei), of in de winter (december-februari). Houdt er rekening mee dat tijdens deze laatste periode de staat van de paden over het algemeen verslechterd is, vanwege de kleiachtige soort grond, de modder en het water. Ook dient vermeld te worden dat alleen in hydrologisch

143


opzicht “normale” jaren, d.w.z. met veel regen in de herfst en in de lente, de meren hun normale waterstand kunnen houden tijdens de regenperiode. Zo niet, dan zullen ze het hele jaar door droog staan.

Overige natuurlijke en culturele waarde Natuur: De Ribera van Nogales - Los Limonetes, die door dit Vogelrichtlijngebied (ZEPA) loopt, is een Site of Community Interest (LIC) vanwege de grote autochtone waterfauna en de goede staat van de beekbegeleidende vegetatie langs de oevers (essenopstanden, oleanders, tamujares (bremstruweel)). De nabijgelegen sierras (de sierras de Alor, Monsalud, María Andrés, etc.), met kalkhoudende bodem, zijn gebieden met grote botanische waarde en rijk aan orchideeën. Op de weg van Valverde de Leganés naar Badajoz vinden we een interessant gemengd bos met steen- en kurkeiken en parasoldennen met veel en waardevolle avifauna (ooievaars, wouwen, dwergarenden, ransuilen, bosuilen, etc.). Op de vuilnisbelt van Badajoz, gelegen aan deze weg, zijn ook altijd verschillende vogels in grote aantallen te vinden, en het kan bovendien bezocht worden. Cultuur-historische waarde: De historische centra van Badajoz (Arabische alcazaba, stadsmuren, middeleeuwse brug, kathedraal, kerken, oude wijk, musea), Olivenza (Ajudabrug, fort, kazernes, kerken, volks- en Portugese religieuze architectuur, etnografisch museum) en Zafra (kasteel, paleis, kloosters, pleinen, volksarchitectuur) zijn de moeite van het bezoeken waard. In Valverde de Leganés en Barcarrota staan zeer veel megalitische monumenten (hunebedden en menhirs) met brochures met uitleg, gemaakt door de respectievelijke gemeenten, om het bezoek te veraangenamen. Teksten: Casimiro Corbacho Amado

Schemering boven de meren van La Albuera

144


Interessante gegevens (De Meren en de Vlaktes van La Albuera) ACCOMMODATIES ACEUCHAL H** FRIJÓN CARRETERA CTRA. VILLALBA,1 924687321

LA ALBUERA

HS** CONDEDU CALLE MUÑOZ TORRERO, 27 924207247 / 924207248

VALDELACALZADA

HS** GONGORA

HS** VELASCO

C/ DOBLADOS, 17 924223710 / 924235962

CALLE CALZADA, 26 924447109 / 924447109

HS** SAN MARCOS MELÉNDEZ VALDÉS, 53 924229518 / 924229250

VILLAFRANCO DEL GUADIANA

HS* DE LAS HERAS HS** VILLAFRES AVDA EXTREMADURA, 84 924480378

HS* DON PEPE AVDA.EXTREMADURA 115 924480033

BADAJOZ

CALLE PEDRO DE VALDIVIA, 6 924224014 / 924224014

H**** CONFORTEL BADAJOZ

HS* NIZA

CARRETERA N-V, KM 393 924443711 / 924443708


HS* NIZA II CALLE ARCO AGÜERO, 45 924223173 / 924200584

SANTA MARTA DE LOS BARROS

H***** GRAN HOTEL CASINO DE EXTREMADURA

HS* VICTORIA

H* KIKA

CALLE LUIS DE CAMOENS, 3 924271662 / 924277551

CALLE TTE CORONEL SEGUÍ, 44 924690527

AVDA DÍAZ AMBRONA, 13 924284402 / 924275175

HS* HOSTAL BADAJOZ

H**** LOS JARDINES DE LAS BOVEDAS

C/ GENERAL EMILIO MOLA VIDAL, 5 924247402

VALVERDE DE LEGANÉS HS* LOS HERMANOS

AUTOVIA MADRID-LISBOA P.K.405.715 924286035

HS* TITTY TWISTER

H**** AC BADAJOZ

HS* PLAZA DE ESPAÑA

AVDA DE ELVAS S/N 924286247 / 924286248

CALLE ZURBARAN, 2-1º 924222005

H**** ZURBARÁN

HS* PINTOR

PASEO CASTELAR, 1 924001400 / 924220142


CRTA DE VALVERDE-TALIGA KM 4.1 927127474

H**** BADAJOZ CENTER

P GALICIA

CR LOS GAITANES

AVDA DAMIAN TELLEZ LAFUENTE, S/N 924212000 / 924212002

AVENIDA A. DIAZ AMBRONA, 24 924271902 / 924271902

C/ LAS TORRES S/N 678726098

H*** ACUAREL

HA*** ASCARZA

CTRA.BADAJOZ-GRANADA, K. 65 924239606 / 924241620

Castillo Puebla de Alcocer, 28 924286370 / 924286371

H*** LISBOA AVDA. DE ADOLFO DÍAZ AMBRONA, 13 924272900 / 924272250

H*** RIO AVDA A. DIAZ AMBRONA, 13 924272600 / 924273874

HS** DON PACO CALLE SANCHEZ DE LA ROCHA, 7 924286415

HS** CERVANTES CALLE TRINIDAD, 2 924223710 / 924222935

N-432, KM 11.200 924275841

CARRETERA BADAJOZ S/N 924496400

HS* CHIRINGUITO CARRETERA BADAJOZ S/N 924496153

CR VALLE DE MIRA

GUADIANA DEL CAUDILLO P MARI LOLI PLAZA DEL PARQUE, 3 924471080

PUEBLONUEVO DEL GUADIANA H* LA FINCA CARRETERA BADAJOZ -MONTILJO K. 22 924140718


145

Steltkluut

146

R U T A S

P O R E X T R E M A D U R A Centrale Sierras 16 van Badajoz


Ligging en bereikbaarheid Deze route ligt in het midden van de provincie Badajoz, met als referentiepunten de plaatsen Almendralejo, Alange, Oliva de Mérida en Hornachos. Er zijn meerdere eenvoudige toegangswegen: zowel de snelweg A-5 van Madrid naar Badajoz (E-90) als de snelweg van de “Zilverroute” (A-66) brengen ons naar dit gebied. Pagina´s 803, 804 en 830 van de IGN-kaarten.

Beschrijving van de route De hier voorgestelde route is lang, omdat de verschillende ornithologisch interessante plekken een eindje uit elkaar liggen. De route is bedoeld om met de auto af te gaan, hoewel er kleine stukken te voet tussen zitten, en duurt in totaal twee dagen. We kunnen de route beginnen met een bezoek aan de Iglesia de la Purificación van Almendralejo, een religieus gebouw dat tot ZEPA (vogelrichtlijngebied) is uitgeroepen, vanwege zń grote kolonie kleine torenvalken (+100 paren). Hierna gaan we verder over de historische “Zilverroute”, richting Mérida, terwijl we tussen wijn- en olijfgaarden rijden, aangelegd op de vruchtbare vlaktes van de streek Tierra de Barros. 2,5 Kilometer na het plaatsje Torremejía te zijn gepasseerd, vóór de Puerto de Sevilla die de sierra in tweeën

147

Centrale Sierras van Badajoz Schematische weergave van de route en nestelende soorten

5

EX-335

A- 66

N-630

EX -10

EX -2 1

2

EX-344

-3 EX

Standvogels

Vale Gier, Havikarend, Steenarend, Oehoe, Blauwe Rotslijster, Zwarte Tapuit, Grijze Gors

Zomertgasten

Aasgier, Alpengierzwaluw, Blonde Tapuit, Witwangstern, Steltkluut

Wintergasten

Alpenheggenmus, Kraanvogel, Aalscholver, Kleine Mantelmeeuw, Kokmeeuw

Trekvogels

148

34

Lepelaar


Zwarte wouw deelt, houden we rechts aan (EX- 105: Alange-Don Benito). We komen nu aan de voet van enkele bergen die samen het Natuurgebied vormen dat we gaan bezoeken, de ZEPA van het “Alange Stuwmeer en de Centrale Sierras van Badajoz”. In het bijzonder komen we langs de terrassen van de Sierra Grajera (Grande en Chica), begroeid met dicht thermofiel struikgewas (mastiekbomen, wilde olijfbomen, cistus-zonnerozen, etc.), nadat we de Sierra Moneda achter ons hebben gelaten. Vlak nadat we deze berg over zijn, zoń 4 km. na het begin van deze weg, komen we bij een kruising waar we rechts afslaan richting Almendralejo, maar na 500 meter stoppen we even als we aan de rechterkant van de weg het Meer van Melchor Gómez zien liggen en daarna een enorm veld met zonnepanelen. In dit kleine moeras, dat overgroeid is met waterplanten (Scirpus, waterbie, russen), staat alleen water wanneer het in de winter heel veel geregend heeft. Na deze stop, rijden we 4 km. door tot we bij de enorme damwand van het Alange Stuwmeer komen; deze steken we over en stoppen daarna aan de rechterkant, op de parkeerplaats die hier is aangelegd, onder de kliffen van de berg waarop het Kasteel van Alange is gebouwd (dit punt is ook vanuit Mérida eenvoudig en direct te bereiken via de EX-089 Mérida-Alange). Op dit punt, ideaal om vogels te kijken, is het aan te raden (te voet) het pad te volgen dat over de zuidhelling van het Kasteel naar Alange loopt (2 km.). Tijdens deze tocht, met prachtig uitzicht over het water van het stuwmeer, kunnen we even stoppen bij de archeologische vindplaats uit de Chalcolitische Tijd. Het is voor de vogelaar ook zeker de moeite waard om even over de weg op de stuwdam te lopen. Als we voldaan zijn, rijden we langs de schaduwzijde van de heuvel van het kasteel verder over de EX-105 richting La Zarza (6 km.). We laten daarna de uitlopers van de Sierra de Peñas Blancas rechts liggen, want we gaan precies richting het andere uiterste van deze bergrug. Vlak vóór La Zarza, nadat we door Arroyo de la Calera heen zijn gekomen, gaan we rechtsaf de ringweg van het dorp op (ZA-30), rijden 1,9 km. door en op het hoogste punt van deze weg (29S-742435-430013), ter hoogte van een verharde afslag richting het dorp, gaan we opnieuw rechtsaf het zgn. Camino de Juan Bueno (“Janbueno”) in. Als we dit volgen komen we bij de mijnen

149

Centrale Sierras van Badajoz

van Tierrablanca de la Zapatera (porseleinaarde, of sericiete leisteen, gebruikt om murente witten). Tijdens dit traject kunnen we genieten van prachtige uitzichten over de Sierra de Peñas Blancas, bedekt met olijf- en amandelboomgaarden, vol stenen en bekroond met kliffen van kwartssteen. Eenmaal in de mijnen, die in werkelijkheid een enorme groeve zijn, zien we naar rechts een paar kleine paden (29S-743796-429979), maar wij gaan verder over het hoofdpad (links), tussen de ontginningshellingen door. Als we deze, en hiermee de mijn gepasseerd zijn, en terwijl we afdalen voor de Cueva de la Zapatera (grot) in de Sierra de Juan Bueno, gaan we verder over hetzelfde pad (dat nu smaller wordt). Na dit pad zoń 400 meter gevolgd te hebben, komen we bij een goede onverharde weg (29S-74422-430019). Hier gaan we naar rechts, en rijden door tot Oliva de Mérida (6 km.), met steeds aan de linkerkant de genoemde sierra, die in sterke mate is aangetast door de aanplant met eucalyptusbomen. Bij het verlaten van dit dorp komen we bij een weg. Voor ons staan de ruïnes van de hermitage Ermita del Espíritu Santo, waar een mooie kolonie kleine torenvalken leeft. We gaan hier rechtsaf, richting Palomas (EX-335) en rijden parallel aan de veedrijfbaan Cañada Real Leonesa Occidental; na 2,0 km. nemen we de aftakking naar het oude wegtracé. We steken vervolgens de beek Higuereja over om daarna te stoppen onder de kliffen van de Sierra Utrera (komt van “butrera”: Gierengebergte) op de rustplaats. Deze sierra dankt haar naam aan de grote kolonie gieren die hier leeft, samen met andere grote roofvogels (zie verderop). Na een waardevolle ornithologische stop, gaan we verder richting Palomas (10 km.), op weg naar onze bestemming: De Sierra de Hornachos (25 km.). Eventueel kunnen we een uitstapje maken, over de zuidhelling die begroeid is met prachtige thermofiele wilde olijfbomen en rotsblokken. Hiertoe gaan we na de top van de Puerto de Palomas en zo’n 200 m. na de Ermita de San Isidro, aan de rechterkant een pad in, waarvandaan we spectaculaire en verschillende uitzichten hebben over de Sierra de Peñas Blancas. Terug op de weg, komen we al snel in Palomas, waar we richting Puebla de la Reina gaan (EX-210) en daarna richting Hornachos (EX-344). Het Natuurgebied “Sierra Grande de Hornachos” en speciale beschermingszone (ZEPA, SCI en ZIR: Zona de Interés Regional) een topbestemming voor vogelexcursies, herbergt een uitzonderlijke rijkdom aan avifauna. Er zijn twee routes die we te voet kunnen volgen en die beide door de twee bergen voeren die samen deze sierra vormen: Sierra de Pinos en Sierra Grande. In Hornachos, in het lage gedeelte van het dorp, op een kruising van verschillende wegen met in het midden een pilaar, nemen we de EX-344 richting Puebla de la Reina. Na ongeveer 2,8 km. nemen we de onverharde weg naar rechts (29S-75382-427412). Deze afslag ligt 100 m. na de ingang (naar links) van de Ermita de San Isidro, en bij de ingang van de onverharde weg vinden we een informatiebord. Na deze zandweg 2,2 km. gevolgd te hebben komen we bij een kruising van verschillende paden (29S-755364-4275325), waar we het pad kiezen dat naar rechts gaat. Dit pad (dat we het beste kunnen lopen) brengt ons tussen prachtige panoramische vergezichten over de scha-

150


duwrijke noordhellingen van de Sierra Grande, die dichtbegroeid zijn met mediterraan bos en struikgewas, afgewisseld met rotsen en in de hoogte zien we de kliffen van kwartsietsteen. We kunnen dit pad gewoon blijven volgen langs de afrastering aan onze rechterhand (we komen een paar paadjes naar links tegen), ong. 4-5 km. tot we bij mooie kurkeikenbossen komen. Terug in de auto gaan we verder richting Puebla de la Reina en nadat we de berg over zijn hebben we een mooi panoramisch uitzicht over de Bejarano-vallei. Na iets meer dan 4 km. verlaten we deze hoofdweg en slaan linksaf een weg in die volgens de borden naar het landhuis Sierra del Mampar leidt (29S7527914277720). We parkeren de auto in de bermen lopen verder om de indrukwekkende Sierra de Pinos (dennenberg) heen. Deze bergrug is bezaaid mettalloze kliffen en is bedekt met ondoordringbaar mediterrane bomen en struiken. Als we terugkomen bij de auto, is de vogelroute ten einde; deze route kan ook vanuit Puebla de la Reina gedaan worden, in tegenovergestelde richting.

Ornithologische waarde De bergen die de in het centrum van de provincie Badajoz liggen (de Sierras de San Serván, Grajera, Peñas Blancas, del Conde-Vistalegre, Manchita y Hornachos) liggen allemaal geïsoleerd, als natuurlijke eilanden, in een uitgestsrekt en gedegradeerd landbouwgebied. Hun belangrijkste ornithologische waarde zit hem in de gemeenschap van grote roofvogels. Gedurende de hele route kunnen we op de verschillende observatiepunten en/of voorgestelde wandelpaden (heuvel van het Kasteel,Stuwdam van het Alange-meer, Mijnen van Tierra Blanca, Sierra Utrera, Sierra Grande Sierra de Pinos) verschillende soorten observeren. Het meest opmerkelijk, vanwege hun belang voor het natuurbehoud, zijn zonder twijfel de populatie havikarenden (10 paren), steenarenden (9 paren) aasgieren (8 paren) en vale gieren (+100 paren). Andere waardevolle soorten hier: slangenarend, oehoe, torenvalk en kleine torenvalk, sperwer, etc.), terwijl ook algemeen voorkomende soorten (zwarte wouw, dwergarend, buizerd) niet ontbreken. Noemenswaardig zijn ook andere soorten, die kenmerkend zijn voor de mediterrane klimaatzone, zoals bijvoorbeeld de zwarte en blonde tapuit, blauwe rotslijster, grijze gors, Orpheus-, baard-, en Provencaalse grasmus en andere typische soorten van rotsachtig terrein en mediterrane bossen en dehesas. Tijdens de winter verschijnen soorten als de Alpenheggenmus en een kleine populatie kraanvogels die in de dehesa eten en de stuwmeren gebruiken als slaapplaats. Op en boven de damwand van de stuw van Alange, vinden we de grootste kolonie Alpengierzwaluwen van Extremadura (+300 vogels; ook te vinden op sommige rotskliffen in de omgeving), alsmede een groot aantal huiszwaluwen, kauwen, etc. In de wetlands van de omgeving, met name in het Alange-stuwmeer (door zń grootte moeilijk toegankelijk), leeft jaarrond een grote populatie watervogels, maar vooral tijdens de winter (futen, rallen,

151


eendsoorten, reigers, meeuwen, sterns, aalscholvers, etc.), doch ook tijdens het broedseizoen (eendensoorten en voornamelijk koloniale waadvogels). In het Melchor Gómez-meer broeden vaak steltkluten, dodaarsen, en meerkoeten, en minder vaak ook de witwangstern, de vorkstaartplevier en de kievit. Tijdens de trek wordt de vogelgemeenschap hier uitgebreid met andere soorten (met name steltlopers) en zien we ook de lepelaar. Kortom, een grote vogelrijkdom, zoals men mag verwachten van een divers en heterogeen gebied.

Seizoenskenmerken De voorjaarsperiode is het meest geschikt voor een ornithologisch bezoek aan deze route, qua rijkdom aan zowel soorten fauna, als aan flora (zie verderop). Midden in de winter (december, januari), zullen we echter ook niet teleurgesteld worden.

Overige natuurlijke en culturele waarde Natuurlijke waarde. In de invloedssfeer van dit gebied, ligt nog een aantal Natuurgebieden die onder Natura2000 vallen (de SCI´s Guadiana alto, Río Matachel, Río Palomillas; ZEPA´s Colonia de primillas de la Iglesia de Guareña en het Parque Natural de Cornalvo; meer informatie is te vinden op http://www.extremambiente.es). Het gebied heeft verder grote botanische waarde, vanwege de grote en bijna de enige populatie wilde geraniums (Erodium mourettii) van het Iberisch schiereiland en de schitterende populaties orchideeën en narcissen (Narcissus spp.). Het stuwmeer los Molinos (Hornachos) is een ander gebied dat we kunnen bezoeken (slaapplek van kraanvogels, najaarsconcentraties zwarte ooievaars en eendensoorten, etc.). Cultuur-historische waarden. De genoemde gebergten herbergen zonder twijfel één van de beste verzamelingen van schematische grottekeningen van het zuidwesten van het Iberisch Schiereiland; in La Zarza bevindt zich een bewegwijzerde route om de beroemde “Pinturas rupestres de la Calderita” (prehistorische grottekeningen van de Sierra de la Calderita) te bezoeken. De oude centra en monumentale gebouwen van Mérida (werelderfgoed), Alange (de Romeinse thermische baden, Kasteel, parochiekerk, hermitages) en Hornachos (“enclave morisco” (Moorse wijk): Arabische alcazaba, pilaren en fonteinen, moestuinen en irrigatiekanaaltjes, manors, hermitages). De in mudéjar-stijl gebouwde kerken van Palomas, Puebla de la Reina en Hornachos zijn ook een bezoek waard. Teksten: Casimiro Corbacho Amado

152


Interessante gegevens (Centrale Sierras van Badajoz) ACCOMMODATIES

CALAMONTE

MÉRIDA

ALANGE

HS** LAS PALMERAS

H***** MERIDA PALACE

CTRA N-630 KM 628 639976357

PLAZA DE ESPAÑA 19 924383800

H**** GRAN HOTEL AQUALANGE

H**** ADEALBA

PASEO DE LAS HUERTAS, 3 924365608

GUAREÑA

H*** VARINIA SERENA

H* EL COTO

H**** LA LOMAS

CALLE BAÑOS,, 63 924365213

CARRETERA D. BENITO, 924350378

AVDA. REINA SOFÍA, 78 924311011 / 618518431

H* LA CORDOBESA

P ACUARIO

CALLE NUEVA, 8 924365323

CARRETERA D. BENITO, 924351379

H**** PARADOR DE TURISMO VIA DE LA PLATA

H* MARÍN CALLE BAÑOS, 6 924365385

HS* ATENEA CALLE NUEVA, 22 924365366

HORNACHOS AT PARAJE LA AGUSTINA

C/ ROMERO LEAL, Nº 18 665402105 / 924388271

PLAZA CONSTITUCION, 3 924313800

H**** TRYP MEDEA AVENIDA PORTUGAL S/Nº 924372400

H**** VELADA MERIDA

PARAJE LA AGUSTINA 924533001

AVENIDA PRINCESA SOFIA s/n 924315110

CR LOS CASTILLEJOS

H*** NOVA ROMA

LUIS CHAMIZO, 10 927534067

CALLE SUAREZ SOMONTE, 42 924311261 / 924311201

CR SIERRA DE MAMPAR

H*** ZEUS

CALLE SIERRA DE MAMPAR 924124020

ATR TRINIDAD

AVDA. REINA SOFÍA, 8 924318111

CR TITA SACRAMENTO

H** CERVANTES

C/ CASTILLEJOS,3 924365066


CALLE CAMILO J. CELA, 8 924314961

CR LA CASINA

CR TITA SACRAMENTO

C/ ALMENDROS, 27 646751139


H** HOTEL RAMBLA EMÉRITA

CR LA CASA AZUL

P CASTILLO DE HORNACHOS

HS* JUAN DE DIOS CALLE BAÑOS, 34 924365262

HR LA SINFOROSA C/ NUEVA,10 924365606

CALLE BAÑOS, 57 924365213

CR EL BALCÓN DE ALANGE COSO, Nº 67 695498731

ARROYO DE SAN SERVÁN

NTRA SRA DE GUADALUPE 16 924533606

RAMBLA SANTA EULALIA, 17 924387231

H** LUSITANIA CALLE OVIEDO, 12 924316112

HS** ANAS LA ZARZA

AVENIDA REINA SOFÍA, 9 924311113

CR LOS CORTINALES

HS** LAS ABADÍAS

AVDA. ALANGE 647776684

RONDA DE LOS EMERITOS, S/N 924313326

P EL CRUCE

HS* CASA LÓPEZ

HS* ALAMEDA

CARRETERA N-V KM. 352 924342112

CALLE MERIDA, 3 924366350

PLAZA MAGDALENA, 1 924300474

HR LOS POZITOS

HS* MOLINA

HS* BUENO

POLIGONO II, PARCELA 5004 665992490

JUAN CARLOS I S/N 924366103

CALLE CALVARIO, 9 924302977 / 696230075

ATR LOS POZITOS

HR EL ARRIERO

HS* EL ALFARERO

POLIGONO II PARCELA 5004 665992490

DULCE CHACON, 4 924367968

CALLE SAGASTA, 40 924303183 / 678311783

153


HS* EL TORERO CARRETERA ALANGE, 1 924371789

HS* NUEVA ESPAÑA AVENIDA EXTREMADURA, 6 924313356 / 924304016

HS* SALUD CALLE VESPASIANO, 41 924312259

HS* SENERO CALLE HOLGUIN, 12 924317207

HS* TORERO II CTRA. ALANGE, 1 924371789

HR EL PANTANO FINCA EL PANTANO. CTRA. MONTIJO - LA ROCA, KM. 15,700 924140194 / 617386611

CR CORTIJO DE LA SERRANA CTRA. LA ROCA DE LA SIERRAMONTIJO, KM. 14 924452874 / 646335382

CT MÉRIDA CARRETERA N-V, K. 336 924303453

RIBERA DEL FRESNO CR POSADA NOSTRA CURA, 10 924536116

TORREMEJÍA HS** MILENIUM

PUEBLA DE LA REINA AT LOS PALACIOS

AVDA EXTREMADURA, 56 924340207

CARRETERA HORNACHOS, S/N 924360033

CR LA POSÁ DE MARIA ZURBARÁN, 22 924360077 / 620900393


154

R U T A S

T R E M A D U R A LaE X Serena 17 en Sierra de Tiros


P O R

Ligging en bereikbaarheid La Serena is een in het oosten van de provincie Badajoz gelegen streek, en de uitgestrekte graslanden die in het landschap overheersen, vormen één van haar belangrijkste identiteitskenmerken. De rivier de Zújar en haar zijrivieren doorklieven deze glooiende schiervlakte van leisteen. Aan de zuidkant en de oostkant van deze schiervlakte liggen gebergtes die niet hoger zijn dan 950m, en die dichtbegroeid zijn met mediterrane bossen en struikgewas. Om dit gebied te bezoeken, volgen we de EX-104 naar Villanueva de la Serena. Deze weg komt door de belangrijkste plaatsen van deze streek: La Coronada, Campanario, Castuera en Cabeza del Buey. Het gebied is ook te bereiken via de N-430, via Acedera (BA-105 richting Orellana la Vieja), Navalvillar de Pela (EX-115 richting Orellana la Vieja) of Casas de Don Pedro (BA-137 richting Talarrubias en Puebla de Alcocer).

155

La Serena en Sierra de Tiros Schematische weergave van de route en nestelende soorten

EX-103

EX-349

104 EXBA-112

Standvogels

Zomertgasten

Zwarte Ooievaar, Aasgier, Kleine Torenvalk, Grauwe Kiekendief, Scharrelaar, Kortteenleeuwerik

Wintergasten

Kievit, Goudplevier, Kraanvogel, Graspieper, Veldleeuwerik, Blauwe Kiekendief

Trekvogels

156

Grote Trap, Kleine Trap, Witbuikzandhoen, Zwartbuikzandhoen, Havikarend, Steenarend

Tapuit, Blonde Tapuit, Paapje


Beschrijving van de route De route is zoń 77 kilometer lang, waarvan 53 via goede asfaltwegen met weinig verkeer, en de overige 24 lopen over onverharde wegen die met een gewone auto ook goed begaanbaar zijn. Route 1. Van Campanario tot de EX035. Deze route begint in de plaats Campanario, waar we over Kuifleeuwerik de EX104 naartoe zijn gereden vanuit Villanueva de la Serena. Vlak voordat we het dorp binnenrijden, gaan we naar links op de kruising met de EX-349, die ons naar het La Serena-stuwmeer zal brengen. Na 850 meter komen we op de kruising met de EX-115 richting Orellana la Vieja, maar wij gaan rechtdoor en blijven op deze weg, terwijl we één van de mooiste steppegebieden van La Serena inrijden. Eerst komen we langs de Ermita de Piedra Escrita (km 5,5), daarna over de rivier de Guadalefra (km 6,1) en uiteindelijk komen we op de EX-103. Hier gaan we linksaf richting Orellana la Vieja en Puebla de Alcocer, tot we na 1200m rechtsaf de BA-035 op gaan. Na zoń 3 kilometer gaan we over de staart van het stuwmeer heen en nog eens 3 kilometer verder komen we bij een kruising waar we rechtsaf gaan richting Cabeza del Buey (weg blijft BA-035 heten). Route 2. Van de BA-035 naar de Ermita de Belén. Deze route is 22 km lang en bestaat uit één lang rechte weg die geheel tussen graslanden en akkers loopt. De weg wordt wel de “Carretera de las Golondrinas “ (Weg van de Zwaluwen) genoemd. Aan het einde van de weg komen we opnieuw op de EX-104 die we volgen in de richting van Castuera. Na 3,7 km en eenmaal door het dorpje Almorchón heen, zien we aan de rechterkant een afslag naar de Ermita de Belén. Route 3. Van de Ermita de Belén naar Castuera. Vanaf de Ermita de Belén gaat de route verder, meer dan 25 km over een onverharde weg, die we volgen, steeds rechtdoor. De eerste 5,5 km lopen parallel aan een spoorlijn, daarna wijkt het pad daarvan af en loopt verder tussen de graslanden in de schaduw van de bergen. Het pad komt in Castuera uit op de EX-104, naast de begraafplaats van dit dorp.

157


Ornithologische waarde La Serena is zonder twijfel één van de meest waardevolle steppegebieden van het Iberisch Schiereiland, zowel wat betreft oppervlakte als wat betreft het belang van zń habitats en de soorten die er te vinden zijn. De karakteristieke vogels van graslanden en niet bevloeide akkers zijn hier in ruime mate vertegenwoordigdVan sommige soorten zijn zelfs zeer grote populaties aanwezig die van groot belang zijn voor behoud van betreffende soorten. Om deze en andere redenen, is dit gebied uitgeroepen tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA). Het is zelfs het grootste beschermde gebied van Extremadura, met meer dan 150.000ha. Op de routes 1 en 2 krijgen we veel mogelijkheden om steppevogels te zien, omdat we op deze routes door gebieden met geschikt grasland komen. De theklaleeuwerik, die veel meer voorkomt dan de kuifleeuwerik in dit gebied, is één van de meest voorkomende soorten en zal ons de hele weg vergezellen. We zullen gemakkelijk vele vogels kunnen zien zitten op de hekken, draden, kabels, de stenen muurtjes en de “hondentanden” (streeknaam voor de kwartsietstenen die uit de grond steken en die in sommige gevallen meer dan 2 m hoog zijn), zoals de blonde tapuit, de zuidelijke klapekster, de grauwe gors, de hop, de steenuil en de rode patrijs. Doordat er geen bomen in het gebied staan, gebruiken de vogels de elektriciteitsmasten en –kabels des te meer en hierop zien we dan ook regelmatig kleine torenvalken, torenvalken, buizerds, slangenarenden en scharrelaars. Op de graslanden verraadt de kalanderleeuwerik zijn aanwezigheid met zijn zang en snelle vlucht en, in sommige gebieden, voornamelijk braakliggende en geploegde gronden is het ook mogelijk de kortteenleeuwerik te zien. Vanwege het ontbreken van bomen, moeten we ons vooral concentreren op de pitrus-, bies- en thijmplanten, of de struiken (brem, wilde olijfbomen, meidoorn, wilde perenbomen, braamstruiken), waar we andere soorten kunnen vinden, zoals de putter, de kneu, de graszanger, de roodborsttapuit, de Orpheusspotvogel, de brilgrasmus, de kleine zwartkop, de Orpheusgrasmus, en de rosse waaierstaart (de laatste twee met name daar waar wilde olijfbomen staan). In sommige graanvelden vestigen zich kolonies grauwe kiekendieven, waarbij we ook paartjes van de bruine kiekendief kunnen aantreffen. Kleine torenvalk

158


Op beide trajecten komen ook vele witbuik- en zwartbuikzandhoenders voor, twee soorten die bij steppegebieden horen, hoewel we om deze vogels te kunnen zien wel even de auto stil moeten zetten om ze te horen tijdens hun vlucht; hun gezang is luid en makkelijk te herkennen. Tijdens het vallen van de avond kunnen we gemakkelijk grielen horen en zien, evenals nachtzwaluwen, waarvan er veel meer zijn dan we ons kunnen voorstellen. Op ieder moment tijdens onze route zouden we ineens een grote trap kunnen zien, vooral op het stuk van de BA035, waar in de lente vele exemplaren staan te pronken met het prachtkleed dat ze in het broedseizoen tooien. De kleine trap is meer verspreid over het gebied aanwezig en tijdens het broedseizoen dienen we ze te zoeken op plekken waar graan verbouwd wordt en op de graslanden met weinig vee. Ze zijn eenvoudiger te vinden als we goed op het geluid letten dat de mannetjes maken als ze hun territorium afbakenen. Rond de rivieren en beken waar we onderweg langskomen, kunnen we soorten zien als wilde eend, kleine plevier, witgat, oeverloper, ijsvogel en witte kwikstaart. Bij de grotere rivieren (de Zújar en de Guadalefra) kunnen we ook de kleine zilverreiger, de dwergstern, de kokmeeuw en de kleine mantelmeeuw aantreffen. Tijdens de zomermaanden verzamelen veel verschillende soorten zich rond die meertjes en poelen waar nog water in staat en hun observatie is dan ook zeker de moeite waard. De boerderijen en schuren zijn ook interessante plekken voor de vogels, omdat de openingen en de daken voor velen van hen nestelmogelijkheden bieden. Rond deze plekken zitten veel kolonies kleine torenvalken en ook ooievaars, steenuilen, dwergooruilen, scharrelaars, kauwen, hoppen, zwarte spreeuwen en zelfs Alpenkraaien. Ook koereigers zijn vaak te zien bij stallen en hokken, altijd in de buurt van het vee. Tijdens de trek komen er zeer veel tapuiten, blonde tapuiten, papen, fitissen en duinpiepers voor. De meest spectaculaire verandering in de avifauna doet zich echter in de winter voor, wanneer de graslanden overspoeld worden door grote populaties van soorten als goudplevier, kievit, blauwe kiekendief, graspieper, veldleeuwerik en witte kwikstaart. Sommige van de standvogels groeperen zich in deze periodeen verplaatsen zich in zwermen, zoals de spaanse mus, de putter, de kneu en de kalanderleeuwerik. De kraanvogel, hoewel meestal te vinden in de boomweides, gebruikt kleine plassen midden in de graslanden als slaapplek. Route nr. 3 begint bij de Ermita de Belén en loopt door graslanden en akkers, maar biedt ons voor het grootste gedeelte uitzicht op de schaduwkant van de Sierra de Tiros, die zich uitstrekt van de omgeving van Almorchón tot Castuera. De bergen zijn dichtbegroeid; op sommige plekken groeit mediterraan bos (met steen- en kurkeiken), op andere plekken domineren de struwelen van zonneroosjes en op het laagste gedeelte vinden we vooral open dehesas. Op de toppen zien we de opvallende kwartsietrotsen. Dit ingewikkelde samenspel van habitats verrijkt de samenstelling van de vogelpopulatie aanzienlijk, en er

159


zijn dan ook zowel typische bosvogels te zien (zwarte wouw, buizerd, dwergarend, grote bonte specht, grote lijster, nachtegaal, gaai, blauwe ekster, roodkopklauwier, winterkoning, rotsmus, vink en appelvink) als rotsvogels, zoals de blauwe rotslijster, de zwarte tapuit, de rotszwaluw en de alpenheggenmus (in de winter). De bergen zijn zeer belangrijk als broedgebied voor de havikarend, steenarend, aasgier, vale gier, oehoe, slechtvalk en zwarte ooievaar, soorten die in de wanden van de kwartsietrotsen een veilige nestgelegenheid vinden terwijl ze in de steppegebieden hun eten zoeken.

Seizoenskenmerken Deze route zal ons op geen enkel moment van het jaar teleurstellen, maar in de lente en in de winter kunnen we hier de meeste vogels zien. In de zomer zijn de vogels bij het ochtendgloren heel actief en kunnen we de uren midden op de dag beter vermijden. De in augustus goudkleurende graslanden zijn ook spectaculair om te zien. We dienen tijdens deze route niet van de wegen en de paden af te gaan, en niet op de graslanden of de akkers te komen. In de lente dienen we extra voorzichtig te zijn, omdat we anders de in deze habitats nestelende vogels kunnen verstoren. Als we groepen baltsende grote trappen zien, kunnen we beter op afstand blijven.

Overige natuurlijke en culturele waarde In Castuera staat het Centro de Interpretación de la Naturaleza “Comarca de La Serena” (Bezoekers- en informatiecentrum van de streek La Serena), waar we verschillende informatieborden en leerzame audiovisuele uitleg vinden. Het staat naast het Museo del Turrón (Noga-Museum) –noga is een typisch product uit deze regio-, dat zeker een bezoek waard is. In Castuera vinden we verder enkele kaasmakerijen waar op traditionele wijze en met ongekookte melk van Merinoschapen de beroemde, officieel erkende “Queso de La Serena” wordt gemaakt. Aan het einde van de route kunnen we via de EX-104 richting Cabeza del Buey rijden en de kastelen van Benquerencia de la Serena en Almorchón bezoeken (Almohadische oorsprong, 12e-13e eeuw), en we kunnen zelfs doorrijden tot we bij het kasteel van Zarzacapilla komen. Dankzij de prachtige ligging van deze kastelen, kunnen we hier genieten van uitzonderlijke panoramische uitzichten. Na Benquerencia de la Serena komen we in Puerto Mejoral, een klein dorpje waar ADENEX (de vereniging voor natuurbescherming in Extremadura) een Aula de Naturaleza en een schitterend vogelobservatiepunt heeft om kraanvogels te observeren tijdens het vallen van de avond, wanneer ze van de dehesas richting hun slaapplaatsen trekken. Teksten: Atanasio Fernández García

160


Interessante gegevens (La Serena en Sierra de Tiros) ACCOMMODATIES TALARRUBIAS P NUÑEZ CALLE RAMON Y CAJAL, 2 924630309 PENSIONES

P CALDERÓN CALLE FUENTE VILLA, 9 924630360

CT PUERTO PEÑA CARRETERA N-430, KM. 169 924631411

HS* GALICIA

CR LAS SETECIENTAS

PLAZA SANCHEZ CORTES 924803528

CTRA C-103 KM 63,500 636865915

P EL OLIVO

CR ISLA DEL ZÚJAR

CARRETERA D. BENITO - VVA KM. 101 924800006

EMBALSE DEL ZÚJAR 610390793 / 924760635

SIRUELA HS* LOS AMIGOS TRV. AVDA GUADALUPE, 26

LA CORONADA P LA FAMA

PUEBLA DE ALCOCER

AVDA LA FAMA, 4 924826322

H* LA CODORNIZ CAMINO LA LAGUNA S/N 924620110

CR VALLES DE CONSOLACION A FINCA LOS VALLES DE LA CONSOLACION 924145039 / 913510931

CR VALLLES DE CONSOLACION B FINCA LOS VALLES DE CONSOLACION 924145039 / 913510931

CR LA CASA DE LOS TEMPLARIOS GARCIA MESONERO, 11 924620085 / 669936927

CR LA BOTICA CALLE FERNANDO HERNANDEZ GIL, 24 924620315 / 610374524

DON BENITO H*** VEGAS ALTAS AVENIDA BADAJOZ, 924810005

H** VERACRUZ AVDA. VEGAS ALTAS, 105 924801362

HS** KARMEN RETAMOSA, POLIG.INDUS. SAN ISIDRO S/N 924813252

HS* EL PARAISO CTRA DON BENITO- VILLANUEVA, KM 99 924803459

MONTERRUBIO DE LA SERENA

CASAS DE DON PEDRO CR CASA LARES ZAMORA, 26 924864027 / 654211578

CAMPANARIO CR JARA-SERENA CTRA. LA HABA-LA GUARDA, KM 7 658869391

H** COTO DE LA SERENA CALLE ESPAÑA, 6 924635169

HS** VATICANO PLAZA ESPAÑA, 15 924610633

CR SIERRA DE LOS OJUELOS 1 FINCA OJUELO 924610180

CR SIERRA DE LOS OJUELOS 2 FINCA OJUELO 924610180

CR CORTIJO DE BECERRA FINCA BECERRA 669242146

CR LOS CASARES CARRETERA DE QUINTANA, 7 606706676

MAGACELA CR VILLASOL FINCA PARAJE "LAS VIÑAS", 699912023

CABEZA DEL BUEY HS* POLIDEP. MUNICIPAL AVENIDA N. S. DE BELEN, S/N 924600756

CR LA LOMA FINCA LA LOMA 924600327 / 651908826

CASTUERA QUINTANA DE LA SERENA H** BARON DEL POZO CTRA. VVA-ANDUJ. KM. 33,5 924761048

H** LOS NARANJOS CARRETERA BENQUERENCIA 924760888

H* PARAISO CALLE DIVINO MORALES, 6-8 924760248

ATR ISLA DEL ZÚJAR EMBALSE DEL ZÚJAR 924146010

H** SAN FRANCISCO AVDA. CONSTITUCIÓN, 8 924777804

BENQUERENCIA DE LA SERENA H** LA PANADERIA CALLE CARRETERA, 2 924774457

CR LA CASA DE LA AVES

CR SABINO ALCÁNTARA

CTRA. EX-103. PK. 63,5 610390793 / 924760639

TAMBOREJO, 28 924776191

161


CR EL PALOMAR CRTA. DE CASTUERA A BENQUERENCIA KM 2 924772398

ZARZA CAPILLA A ZARZA CAPILLA AVDA GUARDIA CIVIL S/N 924619152

O.T. MANCOMUNIDAD DE LA SERENA

O.T. VILLANUEVA DE LA SERENA

PLAZA DE ESPAÑA, S/N CASTUERA TEL.: 924773817 FAX: 924760635 www.laserena.org

PL. DE ESPAÑA, 1 VILLANUEVA DE LA SERENA TEL.: 924846010 FAX: 924843529 www.villanuevadelaserena.es oficinaturismo@villanuevade laserena.es

[email protected]

O.T. TALARRUBIAS

VVV´S O.T. DON BENITO VILLANUEVA, 1 DON BENITO TEL.: 924808084 TEL. Y FAX: 924805350 www.donbenito.org [email protected]

CENTRO DE OCIO PUERTO PEÑA CTRA. DE PELOCHE, KM. 1 PANTANO DE PUERTO PEÑA TEL.: 924630100 www.talarrubias.net [email protected]

BEZOEKERSCENTRA BEZOEKERSCENTRUM VAN DE NATUUR IN LA SERENA ARRABAL, S/N CASTUERA TEL.: 924002386


162

R U T A S

«Dehesas» van Jerez


P O R


18

Ligging en bereikbaarheid De route ligt tussen de dehesas (boomweides) van Jerez de los Caballeros, in het zuidwesten van de provincie Badajoz, waar één van de meest uitgestrekte en best behouden steen- en kurkeikenbossen van het Iberisch Schiereiland aanwezig is. Het vertrekpunt van de voorgestelde routes ligt in het plaatsje Jerez de los Caballeros, dat te bereiken is via de N-435 vanuit het noorden en het zuiden; de EX-112 vanuit het oosten en het westen en vanaf resp. de A-66 (Zafra) en Villanueva de Fresno.

Beschrijving van de route De route bestaat deels uit verharde wegen en deels uit onverharde en heeft een totale lengte van 105 km., waarvan slechts 10 km over zandwegen. Het vertrekpunt ligt in het plaatsje Jerez de los Caballeros, waar we aan het einde van de route ook terugkeren. Het idee is de route in één dag met de auto af te leggen, en onderweg te stoppen en korte wandelingen te maken op interes-

163

«Dehesas» van Jerez Schematische weergave van de route en nestelende soorten

EX -1 1

35 N-4

2

N-435

EX-313

EX-112

35 N-4

Standvogels

164

Vale Gier, Blauwe Ekster, Grijze Wouw

Zomertgasten

Zwarte Ooievaar, Slangenarend, Dwergarend Gekraagde Roodstaart

Wintergasten

Heggenmus, Houtduif, Zanglijster


sante observatiepunten. Met uitzondering van de irrigatiegebieden van de Ardila en het Valuengo stuwmeer, loopt de route grotendeels door landschappen waar steen- en kurkeiken overheersen. Deze bomen staan al dan niet gemengd, in een lage dichtheid, in open dehesas, of juist in dichtbegroeide bossen, vaak vergezeld door wilde perenbomen. De streek van de gebergtes van Jerez de los Caballeros laat ons het meest kenmerkende landschapstype van Extemadura in volle glorie zien: de “dehesa” (boomweide). De gigantische zee van steen- en kurkeiken met talloze volgroeide bossen in uitstekende staat dat het glooiende reliëf van de noordlijke uitlopers van de Sierra Morena bedekt, vormt samen met de aangrenzende Andalusische streken het grootste aaneengesloten sclerofyle bos van zuid-west Spanje. Dit gebied is bovendien het belangrijkste ”reservaat” van inheemse bomen van Extremadura, met zoń 350.000 hectare, hetgeen 40% is van het gehele beboste areaal van de regio, waarvan zoń 100.000 hectare toebehoren aan de dehesas van Jerez de los Caballeros. De kwaliteit van de bossen en boomweides, en de rijkdom aan broedvogels zoals de zwarte ooievaar, hebben ervoor gezorgd dat dit gebied is uitgeroepen tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA). We beginnen onze route in de plaats Jerez de los Caballeros, en nemen de N435 richting Fregenal de la Sierra. Vóórdat we de brug over de rivier de Ardila over gaan, gaan we linksaf op het punt (X:0699392, Y: 4241573) om daar een weg in te slaan die ons naar Valuengo voert, van waaruit we naar het Valuengo-stuwmeer gaan, door rechtsaf te slaan op het punt (X:0700264, Y: 4242231). Eenmaal bij het stuwmeer kunnen we vanaf de damwand stroomafwaarts blauwe reigers, kleine zilverreigers en aalscholvers zien vissen, of zonnend op de rotswanden. Met enig geluk en geduld is het goed mogelijk om een otter te zien spelen in het water. Vanaf deze plek gaan we verder over een zandpad dat om het stuwmeer heen loopt en dat uiticht biedt op open stukken en kronkelingen, waar in de winter grote concentraties eendensoorten (wilde eend, smient, slobeend, meerkoet...), aalscholvers, futen en dodaarsen te zien zijn. In de eucalyptusbomen langs de oevers aan de overkant bevindt zich een belangrijke slaapplaats voor aalscholvers en aan het einde van de zomer is het mogelijk hier groepen zwarte ooievaars te zien, bij elkaar gekomen alvorens aan de trektocht naar Afrika te beginnen. De route eindigt bij de staart van de boerenhoeve La Parrilla, van waaruit we via dezelfde weg terugrijden naar Jerez de los Caballeros. Daar nemen we de EX-112 richting Oliva de la Frontera en gaan op het punt (X:0691600, Y:4244694) rechtsaf richting het plaatsje Higuera de Vargas. Op deze route komt heel duidelijk de nauwe relatie naar voren tussen de natuur enerzijds en de duurzame, traditionele productiesystemen anderzijds. De zachte wintertemperaturen zorgen voor een aangename tocht door de dehesas. In deze periode worden de bomen gesnoeid. Van het snoeihout worden stapels of “boliches” gemaakt: bewerkelijke constructies

165


die bedoeld zijn voor de ambachtelijke productie van houtskool. Die houtskool is van uitstekende kwaliteit, zozeer zelfs dat de plaats Zahinos hierom bekend staat. Daarnaast kunnen we de werkelijke bron van rijkdom van de omliggende dorpen zien: het Iberische varken. In de herfst en winter eten deze zwarte varkentjes eikels in de dehesa. Deze zgn. “montanera”-fase is heel belangrijk voor de varkensmesterij, beslissend zelfs want het zijn juist de eikels die de “patanegra” (zwartpoot) hammen en worsten zoń speciale smaak geven. Tijdens onze tocht zullen we verbazingwekkend weinig blauwe eksters zien. In de oudere, dichter begroeide en goed behouden bossen kunnen we ook de kleine bonte specht en de gekraagde roodstaart waarnemen. De laatstgenoemde soort is een schaarse broedvogel, waarvan hier het belangrijkste bolwerkvan Extremadura leeft. Eenmaal aangekomen in Higuera de Vargas, slaan

Grijze wouw

166


we linksaf de EX-311 in, richting de N435 en van daaraf rechts naar Barcarrota. In Barcarrota nemen we de weg richting de dorpen Salvaleón en Salvatierra de los Barros, een bekend pottenbakkersdorp dat een bezoek waard is. Wat landschappen betreft is deze route werkelijk spectaculair. Dat komt doordat we in de schaduw rijden van de “Sierra de Peña Utrera”, met enkele grote portugese- en kurkeiken en met mooie uitzichten op de omliggende valleien en de Sierra de Valbellido, op wiens steile rotsen we vale gieren kunnen zien. Aangekomen in Salvatierra nemen we de BA-3021 richting Valle de Santa Ana en de N435. Dit stuk is waarschijnlijk het meest spectaculaire van de hele tocht. Gedurende iets meer dan 25 km loopt de weg door een landschap dat bestaat uit bossen en waar het niet ongebruikelijk is zwarte ooievaars laag over te zien zweven, of te zien vissen in een stroompje of in een poel in de dehesa.

Ornithologische waarde De steen- en kurkeikenbossen herbergen een rijke vogelpopulatie, waarbinnen een speciale plek ingeruimd is voor bedreigde soorten als de zwarte ooievaar voor wie deze uitgestrekte bossen een goede plek zijn om zich terug te trekken tijdens het broedseizoen. Een klein deel van de populatie brengt de winter, gepaard of in kleine groepen, verdeeld over de talloze drinkplaatsen in het gebied door. In de nazomer verzamelen ze zich hier voor de trek, die hen terug voert naar de plekken waar ze overwinteren, ten zuiden van de Saharawoestijn. Tijdens de lente verwelkomt dit gebied ook dwergarenden, slangenarenden en andere vogels die hier de zomer doorbrengen en die vanuit Afrika komen samen met een lange lijst van duizenden kleine vogeltjes die verborgen tussen de takken van de bomen onopvallend blijven. De luidruchtige blauwe eksters komen veel voor in de steeneiken-bossen waar ze hun broedkolonies vestigen. Evenals de ooievaar, houtduif, koekoek, grote lijster, spreeuw en hop, die ook in grote getale aanwezig zijn in dit gebied. Door de jaren heen hebben de eeuwenoude steen- en kurkeiken van de oudste bossen onderdak geboden in hun holtes of in de kroon aan talloze dieren. Dit is de reden van de aanwezigheid van vele nachtroofvogels als de bosuil en de kerkuil en zoogdieren als de genetkat of de eikelmuis. Deze oude bossen vormen het ideale biotoop voor de kleine bonte specht en de gekraagde roodstaart. Het Valuengo stuwmeer telt in de winter belangrijke populaties futen en er is een winterslaapplaats voor aalscholvers in de eucalyptusbomen langs de oever. Vermeldenswaardig is één van de eertse broedgevallen van deze soort in dit stuwmeer, daterend uit 1993.

167


Seizoenskenmerken De route kan in ieder jaargetijde bezocht worden. Zoals aangegeven bij eerdere routes, is de lente het meest gunstige seizoen, omdat de temperaturen dan goed zijn en de zomergasten terugkeren: de zwarte ooievaar, de dwergarend, de slangenarend... De lente is tevens het broedseizoen en als algemene opmerking die voor alle routes geldt: we dienen in deze periode niet van de voorgeschreven route af te wijken. In de zomer is het erg warm, dus dan moeten we voldoende blijven drinken en afdoende bescherming tegen de zon dragen tijdens de warmste uren, die overigens de minst gunstige uren zijn om vogels te kijken.

Overige natuurlijke en culturele waarde: Naast het Vogelrichtlijn-gebied “Dehesas de Jerez” liggen er in deze streek nog meer Natura 2000-gebieden, zoals de Ecologische Verbindingszone van de Alcarrache-rivier, het Vogelrichtlijn-gebied van het stuwmeer van Valuengo met aanzienlijke populaties watervogels zoals fuut en aalscholver, en de Habitatrichtlijn-gebieden “Sierra de Alor y Monte Longo” en “Sierra de María Andrés”. De laatste twee gebieden staan bekend om de grote rijkdom aan orchideeën, die goed gedijen op de kalkbodem. Ook de Habitatrichtlijn-gebieden “Río Guadiana Internacional”, “Río Ardila Alto y Ardila Bajo” en de rivier “Limonetes-Nogales” zijn noemenswaardig. De “dehesas” (boomweiden) van Jerez en omgeving worden wel beschouwd als het vaderland van het Iberische varken. Het is niet voor niets één van de streken met de grootste productie van hammen en vleeswaren van het Iberische varken van het Iberisch Schiereiland. Dit gegeven verklaart de jaarlijkse viering van de “Salon del Jamón Ibérico”, een soort feestelijke beurs in het teken van de Iberische ham. Veel varkenshouderijen in de streek zijn lid van het officiële oorsprongswaarmerk “Dehesa de Extremadura”. De bijzondere, historische centra van Jerez de los Caballeros, Fregenal de la Sierra en Zafra zijn een bezoek meer dan waard. De Goede Week van Jerez de los Caballeros en de levensechte interpretatie van het Passieverhaal in Oliva de la Frontera zijn officieel erkend als belangrijke, toeristische feesten van Extremadura. Zo ook het “Festival de la Sierra” dat tussen 10 en 15 augustus in Fregenal de la Sierra gevierd wordt. De streek is rijk aan monumenten die dateren uit het stenen tijdsperk, zoals de dólmenes (hunnebed-achtige grafmonumenten) en menhirs van Barcarota en de dólmen van Toriñuelo in Jerez de los Caballeros. Daarnaast zijn de sneeuwput, het kasteel en het pottenbakmuseum van Salvatierra de los Barros de moeite waard. Salvatierra de los Barros is befaamd om zijn aardewerk van rode klei. Teksten: Víctor Manuel Pizarro Jiménez

168


Interessante gegevens (Dehesas de Jerez) ACCOMMODATIES

OLIVA DE LA FRONTERA

VVV´S

JEREZ DE LOS CABALLEROS

ATR LA VENTA

O.T. JEREZ DE LOS CABALLEROS

H*** LOS TEMPLARIOS CARRETERA VILLANUEVA, S/Nº 924731636

H** OASIS CALLE EL CAMPO,, 18 924731244

HS** MIJINA ERITAS, 86 924730390

HS** CASA RAMOS CARRETERA BADAJOZ, 26 924730983

ATR EL GUIJO FINCA EL GUIJO 924730074

CTRA. OLIVA DE LA FRONTEROVALENCIA DEL MOMBUEY 924740000

CR EL CHORLITO CAMINO DEL SANTO Km. 3 654437575

P EL CAMIONERO CARRETERA JEREZ, 127 658765089 / 924754618

P LA PARRILLA CARRETERA DE JEREZ 125-A 924754601

VILLANUEVA DEL FRESNO

CR LA ZAFRILLA

HS** VILLAFRES

FINCA LA ZAFRILLA 924731031 / 608008217

PLAZA ESPAÑA, 24 924427218 / 619324160

AV. DE LA CONSTITUCIÓN, 4 JEREZ DE LOS CABALLEROS

TEL.: 924730372 FAX: 924730204 www.jerezdeloscaballeros.es [email protected] BEZOEKERSCENTRA C.I. DE LA DEHESA CUBO, S/N SALVALEÓN

TEL.: 924752504 C.I. AGUA AIRE OLIVO,3 BARCARROTA

TEL.: 924736327


169

Bengaals rood

170

R U T A S O R N I T O L Ó G I C A S P O R E X T R E M A D U R A Arroyo-Conejos stuwmeer 19 en Campiña Sur

Ligging en bereikbaarheid We richten ons op de plaatsen Llerena en Azuaga (begin- en eindpunt van de route) in het zuiden van de provincie Badajoz, beiden gelegen aan de N-432 (Badajoz-Granada). Dit gebied kunnen we bereiken vanaf de Autovía de la Plata (Zilversnelweg, A-66) door ter hoogte van Zafra de afslag richting deze twee plaatsen te nemen. 1:50.000 kaartblad nrs. 855, 856, 877 en 878.

Beschrijving van de route De route loopt door de Speciale BeschermingsZone ZEPA “Campiña Sur y Embalse de Arroyo Conejos”, een enorme vlakte waar graan verbouwd wordt (+250.000 ha.) in het zuiden van Extremadura. Dit gebied heeft een grote ornithologische waarde, in het bijzonder wat betreft steppe- en watervogels. De route die we voorstellen is een lang en compleet tracé, iets meer dan 80 km. en is bedoeld om met de auto, gedurende een hele dag te volbrengen. De

171

Arroyo-Conejos stuwmeer en Campiña Sur

EX-111

BA-042

BA

01

6


6 -08 BA

5 -07 BA

Standvogels

Zomertgasten

Wintergasten

Trekvogels

Grote Trap, Kleine Trap, Zwartbuikzandhoen, Griel, Grijze Wouw, Witte Ooievaar, Alpenkraai Lachstern, Dwergstern, Vorkstaartplevier, Steltkluut, Grauwe Kiekendief, Kleine Torenvalk, Scharrelaar

Kraanvogel, Blauwe Kiekendief, Smelleken, Goudplevier, Eendensoorten Zomertaling, Blonde Tapuit

route begint in Llerena, waar we de lokale weg (carretera de los Labradores of carretera del Pantano) nemen, die ons naar de damwand van het Arroyo Conejos (of Llerena)-stuwmeer brengt (12,5 km.). Op dit punt kunnen we de staart van het stuwmeer bezoeken, die we bereiken door 2,8 km. terug te rijden over dezelfde weg, tot we op een kruising komen (30S- 242988-4244234); hier gaan we naar links en na 3,5 km. komen we bij het stroomgebied en de staart van het Arroyo Conejos-stuwmeer. Als we teruggaan naar het genoemde

172


kruispunt en rechtdoor gaan tot het einde van de weg (2,5 km.) komen we bij het Caserío de Casas de Pila (30S-241322-4246132) een typisch voorbeeld van de boerderijen van La Campiña. Hier aangekomen gaan we rechtsaf de kleine lokale weg BA-086 op (Llerena-Maguilla), waarvan het eerste stuk samenvalt met de Cañada Real (veedrijfpad) vanuit Soria. Nadat we door de “dehesas” (boomweides) van Las Tiendas, Casablanca en Malajuncia heen zijn gekomen, waar grote populaties kraanvogels overwinteren, en na 6,5 km., komen we op een kruispunt van enkele kleine weggetjes, precies waar de beek Arroyo Conejos (benedenstrooms van het stuwmeer) ons pad kruist. Op dit punt gaan we richting Maguilla en laten vlak nadat we deze weg zijn ingeslagen links in de hoogte op een heuvel de boeredrij van Tío Piche en enkele verlaten mijnen liggen. Na 6,5 km. tussen olijfboomgaarden, wijngaarden en graanvelden komen we, na de Arroyo de la Veguillas te zijn overgestoken – waar omheen een prachtig iepenbos staat dat tot LIC (Site of Community Interest) is uitgeroepen-, in Maguilla. Nadat we door het dorp heen zijn gereden, nemen we de weg naar Campillo de Llerena (BA-042). Na 1,5 km., midden in een ruime bocht (30S-253122425145), gaan we rechtsaf een verhard pad (Carrera o Camino de Zalamea) in totdat het (na 6,5 km.) kruist met de weg van Campillo naar Azuaga (BA-106). Tijdens dit traject en tot het einde van de route, komen we door een enorme vlakte van zeer vruchtbare landbouwgrond (olijfbomen, wijngaarden, graan) met losse groepen steeneiken, waarin verder boerderijen en witte duiventillen staan. Op ieder moment tijdens deze route kunnen we steppevogels ontwaren (kleine trappen, grote trappen, zwartbuikzandhoenders, kiekendieven, etc.) of zwermen kraanvogels (zowel in de dehesa als boven de vlaktes), waardoor aangeraden wordt het gebied nauwkeurig te verkennen op zoek naar deze soorten. We kunnen dit het beste doen door naar goeddunken te stoppen. Eenmaal op de eerdergenoemde weg, gaan we naar rechts, richting Azuaga, om na 2,8 km. (30S-259756-4252775) deze weg weer te verlaten en linksaf een verharde weg op te draaien (de “Carretera de Palomero” of “Pista de los Alcornocales” (kurkeikenpad) ). Dit pad van iets meer dan 7,6 km. brengt ons bij een nieuwe weg (EX-111: Azuaga-Zalamea de la Serena), nadat we op een kruising met een onverharde weg (30S266159-4256465) naar rechts zijn gegaan. Vlak voordat we bij deze weg komen, komen we door een klein bos met volwassen kurkeiken, die enkele decennia geleden zijn aangeplant. Deze bomen zie je niet vaak op dit soort graanvlaktes. Als we bij de eerdergenoemde EX-111 komen, steken we deze over en nemen op de weg tegenover de kruising; na deze ongeveer 250 m. gevolgd te hebben, rechts afslaan, een weggetje in (30S-26654-428368) in zuidelijke richting. Op het kruispunt van de weg met deze paden en in de omgeving bevinden zich verschillende tijdelijke meren (de Lagunas del Hueco I en II, del Lentiscal, Tres Chicas en Juan Andrés). Dit is een ander kenmer-

173


kend element van La Campiña hoewel de meeste meren flink zijn aangetast door afwaterings- en landbouwactiviteiten, en verkeerd beheer, etc. Hoe het ook zij, na periode´s met veel regen, vinden we hier met name tijdens de overwinteringsperiode en tijdens de trek interessante groepen en soorten watervogels (zie verderop). Eenmaal op deze weg, volgen we deze zoń 10 km., tot hij eindigt op de BA-075 die vanaf Granja de Torrehermosa naar de eerdergenoemde wegen (EX-111 en BA-016) loopt. Met dit laatste stuk zijn we door één van de meest geliefde plekken van de streek gekomen voor steppevogels in het algemeen, en in het bijzonder voor grote trappen. Als we op de genoemde weg aan zijn gekomen, vinden we precies bij de kruising een ander meer (Laguna del Alguacil). Hier gaan we rechtsaf en volgen deze weg 4,5 km. tot we bij een kleine boomweide komen (Dehesa de Llera, geliefd onder kraanvogels) op de kruising met de weg van Azuaga naar Zalamea. Hier aangekomen hebben we twee opties, afhankelijk van of aan onze “ornithologische verwachtingen” voldaan is of niet: we kunnen linksaf richting Azuaga (9 km.) om in deze plaats te eindigen, of rechtdoor, om de ornithologische route nog wat te verlengen. Als we voor deze tweede optie gaan, moeten we na het oversteken van de EX-111 rechtdoor over dezelfde binnenweg en komen we na 5,5 km, opnieuw bij de Carretera de Campillo (BA-016). Hier aangekomen en nadat we door nog een belangrijk gebied voor de trap heen zijn gekomen, gaan we linksaf en gaan richting het eindpunt van de route, in het plaatsje Azuaga (12 km.). Eventueel kunnen we op kruisingen met andere middelgrote wegen (kleine wegen worden afgeraden vanwege het slechte wegdek, zeker nadat het geregend heeft) kleine alternatieve routes kiezen, steeds terugkerend naar deze weg.

Kleine torenvalk

174


Ornithologische waarde In deze streek in het zuiden van Extremadura kunnen we veel verschillende ornithologische elementen benadrukken. Te beginnen met het Arroyo Conejosstuwmeer, opnieuw een wetland in Extremadura dat van groot belang is voor watervogels. In het broedseizoen is de aanwezigheid van kolonies waadvogels belangrijk, die zich regelmatig op de eilandjes in het stuwmeer vestigen: lachstern, vorkstaartplevier, dwergstern en steltkluut. Naast deze soorten, broeden de fuut, de dodaars, de krakeend, de wilde eend, de meerkoet, etc. ook in dit gebied. Tijdens de winterperiode wordt deze watermassa gebruikt door een veelheid aan watervogels, waaronder grauwe gans, wintertaling, slobeend, smient, krooneend en tafeleend. Zowel in het stuwmeer als in de tijdelijke watertjes in de graanvlaktes van La Campiña, is met name de aanwezigheid tijdens de trek van enkele lepelaars, zomertalingen (vooral tijdens de voorjaarstrek), grote groepen ooievaars en verschillende soorten steltlopers speciaal. De kraanvogel, voor welke La Campiña in aantal het tweede belangrijkste gebied van Extremadura is, maakt met meer dan 10.000 exemplaren, zeer veel gebruik van zowel de dehesas als de vlaktes (voor voedsel), als ook de wetlands (slaapplaatsen). We kunnen het Arroyo-Conejos stuwmeer prima gebruiken als observatiepunt om de kraanvogel te zien wanneer hij naar zijn slaapplek vliegt; komend vanaf de eerdergenoemde Dehesas die ten westen van het stuwmeer liggen, hebben we vanaf de damwand een bevoorrecht uitzicht op dit luidruchtige en spectaculaire fenomeen. Wat betreft de steppevogels is het zuidelijke deel van La Campiña, samen met de vlaktes van Cáceres en La Serena één van de belangrijkste bolwerken in Extremadura voor deze soorten. Onder de broedvogels, vermelden we hier speciaal de grote trap (+500 exemplaren; ´s winters meer dan 1000), kleine trap, zwartbuikzandhoen, griel, scharrelaar, grauwe kiekendief, kalanderleeuwerik en kortteenleeuwerik. Terwijl tijdens de winterperiode ook de aanwezigheid van o.a. de blauwe kiekendief, smelleken, kievit, goudplevier, veldleeuwerik en de duinpieper bijzonder is. Er zijn belangrijke broedkolonies van kleine torenvalken,

Dodaars

Vliegende Witbuikzandhoenders

175


ruimschoots vertegenwoordigd in deze streek, in de bebouwde kommen (de kolonie van de kerk van Llerena is tot Vogelrichtlijngebied uitgeroepen) en in bebouwing op het open land, waar ook de scharrelaar te vinden is. De alpenkraai is een kenmerkende soort, die algemeen in dit gebied voorkomt, met name in de buurt van oude, inmiddels verlaten, loodmijnen. Tot slot, bestaat de avifauna van de verspreid gelegen “dehesa”-bosjesuit interessante soorten als de grijze wouw, de blauwe ekster, de ransuil, etc., naast de reeds genoemde kraanvogel.

Seizoenskenmerken Hoewel deze route in principe op ieder moment in het jaar bezocht kan worden, raden we toch aan om dit in de lente te doen (maart-mei) of in de winter (december-februari), hoewel we dan wel extra op moeten letten op de slechte staat van de onverharde wegen en paden (modder en water).

Overige culturele en natuurlijke waarde Natuurlijke waarden. In deze streek en in de omgeving, vinden we meerdere Natura2000 natuurgebieden die de moeite waard zijn om te bezoeken. We hebben het over de SCI´s op de hooggelegen trajecten waar de rivieren Matachel, Retín en de Bembézar ontspringen; het olmenbos in Arroyo de las Veguillas (Maguilla) of de gebergten Sierra de Bienvenida en Sierra de la Capitana (Bienvenida). De “Mina de la Jayona” (mijn van la Jayona, in Fuente de Arco) is een Natuurmonument, en is aangepast en geschikt gemaakt voor bezoeken (meer informatie op http://www.extremambiente.es). Tot slot herbergen de Sierra del Recuerdo en de uitlopers van de Sierra Morena (Azuaga) belangrijke natuurlijke waarden, vooral dankzij de grote roofvogels. Cultuur-historische waarden. Monumentale complexen van Llerena (Kerk Nuestra Sra. De Granada, Plaza Mayor, de huisen in mudéjarstijl, de stadsmuren) en Azuaga (kasteel Miramontes, kerk van Nuestra Sra. De la Consolación, hermitages, manors). Kerken in de mudéjarstijl gebouwd in Granja de Torrehermosa, Berlanga en Valverde de Llerena. Indrukwekkende overblijfselen uit de Romeinse en Arabische tijd zijn respectievelijk het theater en de Romeinse stad Regina (Casas de Reina) en de Arabische Alcazaba de Reina. In La Cardenchosa, een gehucht dat bij Azuaga hoort, zijn verschillende megalitische monumenten te vinden, waaronder een menhir, die midden in de bebouwde kom staat. Auteur: Casimiro Corbacho Amado

176


Interessante gegevens (Arroyo-Conejos stuwmeer en Campiña Sur) ACCOMMODATIES AZUAGA H*** EL MIRADOR DE AZUAGA CARRETERA N-432, K. 142 924892930

HS* LAS CONCHAS AVENIDA EXTREMADURA,, 31 924890239

HS* JIMENEZ CALLE MUÑOZ TORRERO,80 924890390

CT CAMPIÑA SUR

H*** ISUR LLERENA

CTRA. BADAJOZ-GRANADA KM. 142 924144074

DOCTOR FLEMING S/N 924516361

BERLANGA

CR LA HOYA N-432, KM.149,5 924890390

CR CORTIJO LA SEÑORA FINCA LA SIERRA 924144074

CR CORTIJO MIRADORCILLO

HR LA FABRICA

CARRETERA N-432 KM. 131 924894036

MIGUEL SÁNCHEZ, S/N 924873824

P ZURBARÁN CAMPILLO DE LLERENA

PLAZA ESPAÑA, 3 924871412

CR LA POSADA C/ SAN BARTOLOMÉ, 18 924770304 / 670856302

PERALEDA DEL ZAUCEJO ATR EL CUARTEL

GRANJA DE TORREHERMOSA

C/ NUESTRA SRA. DE FÁTIMA, 1 646591385

CR CASA GABRIEL H*** HOTEL HACIENDA DE DON MANUEL

CALLE PALOMAS, 1 924636744

AVDA. EXTREMADURA, 150 924895480

CR FAICA

HS* SAN FRANCISCO CALLE CANALEJAS, 28 924895045

HIGUERA DE LLERENA

FINCA LA SIERRA 924144074

HS** EL MIRADOR

CR CORTIJO VIÑA DEL DUCO

REAL Nº 2 924880053

CAMINO DE LAS CURTIDAS S/N 637017022

CARRETERA N-432 K. 112 924870050

HS* RUFINO

CR CASA DEL SOTILLO FINCA LA SIERRA. CTRA. PRESA DEL SOTILLO 924144074

HS* GALLEGO

LLERENA

AT APARTAMENTOS TURÍSTICOS DE AZUAGA

H**** HOSPEDERIA MIRADOR DE LLERENA

CARRERA, 3 687516527 / 924890237

AURORA, 7 924870597

CALLE MORTERO, 22 924636657

H** FAYCA PASEO SERENA, 15 924636657

VALENCIA DE LAS TORRES HS** CAMPO ABIERTO CARRETERA DE LLERENA, KM. 0.110 924881016

P LA TERRAZA AVENIDA JOSE CAMPILLO, 10 924881336


177


Veldgids

Veldgids Vogeltopografie

11 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Dij (tibia) 10 Onderstaartdekveren Staart (staartpennen) 9 Stuit Handpennen 8 Armpennen Tertials (elleboogpennen) 7 Schouderveren 6 Achterhoofd (achterhals) 5 Oorstreek Kruin 4 Voorhoofd Snavel Kin 3 Keel 2 Borst Flank Tarsus

12

13

14 15

16

17 18 1

Vogels kijken: het hoe en waarom De makkelijkst waarneembare diergroep, gedurende elke willekeurige wandeling door de natuur of door een stadspark, is die van de vogels. Ze verplaatsen zich door de lucht (waardoor er meestal geen obstakels zijn tussen de vogels en ons, die het zicht ontnemen), en vele hebben opvallende kleuren of een harmonieuze zang die onze aandacht trekken. Maar om de vogels beter te leren kennen en de soorten te determineren, is het raadzaam om een aantal aspecten in acht te nemen. Niet alle vogels komen op dezelfde plekken voor. Elke soort heeft een eigen biotoop, een bepaald landschapstype waar hij, bij voorkeur, voorkomt. Eenden, reigers, ganzen, steltlopers en fuutachtigen komen allemaal bij water, in wetlands, voor. Deze soorten moeten we niet zoeken op bergkammen of rotswanden, waar we wel vale gier, steenarend en havikarend kunnen verwachten. Terugkomende bij de watervogels, de eenden en ganzen vormen een grote groep, met veel soorten die soms moeilijk te onderscheiden zijn. Er zijn bepaalde trucs en ezelsbruggetjes die de ervaren vogelaars gebruiken en waarvan we kunnen leren. Bijvoorbeeld, de grondeleenden, zoals de wilde en slobeend, vliegen altijd direct, als het ware met een sprongetje, op uit het water, terwijl de duikeenden, zoals de kuif- en tafeleend, altijd een kort sprintje met de zwemvliezen over het wateroppervlak moeten trekken. Aan de oevers vinden we de steltlopers, zoals oeverlopers, witgatje en strandlopers. Deze zwemmen niet, want ze hebben lange en dunne poten waarmee ze juist goed over de slikrandjes kunnen rennen. Een andere groep watervogels wordt gevormd door de reigerachtigen. Reigers blijven tijdens het vissen vaak doodstil staan, op een tak boven het water of met de lange poten in het water, waarbij het verenpak droog blijft.

180


Vogeltopografie van de kop

6

7 5

8

4

9

10

3 2 1

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Keel Mondstreep Kin Neusgat Oogring Middenkruinstreep Zijkruinstreep Wenkbrauwstreep Oogstreep Oorstreek

De vlucht en het deel van het luchtruim dat benut wordt kan ook karakteristiek zijn voor de soort. De boerenzwaluw, bijvoorbeeld, vliegt met grote snelheid, laag over de grond, waarbij hij bomen en ander obstakels behendig ontwijkt. De gierzwaluw daarentegen geeft de voorkeur aan het open luchtruim op grote hoogte. Ertussenin vinden we de huiszwaluw. Andere kenmerken waarop we moeten letten om vogels goed te kunnen determineren zijn bijvoorbeeld: of er een vleugelstreep aanwezig is (één streep, twee strepen, spiegel, ...), de staartvorm (wigvormig, gevorkt, rechthoekig), de pootkleur (heel belangrijk bij steltlopers), de zithouding, de manier van lopen (hippend als een mus, rennend als een kuifleeuwerik, wippend als een oeverloper, ...). Als een vogel in een boom zit dan is het goed om te beseffen in welk deel van de boom hij verblijft. Vliegenvangers zitten graag op lage, vrijhangende takken. Boomkruipers klimmen spiraalsgewijs langs de hoofdstam omhoog, terwijl boomklever juist op de kop naar beneden bewegen. Grote bonte spechten verplaasten zich met kleine sprongetjes en gesteund door de staart ook langs de hoofdstam. Pimpelmeesjes zijn meestal op de dunne takjes aan de buitenkant van boom te vinden, waar hij acrobatische toeren uithaalt. Zoals we zien, heeft elke vogelsoort of groep vogels een aantal concrete eigenschappen die ons helpen bij de soort-identificatie. Met behulp van deze aanwijzingen, de illustraties en de teksten in deze gids, en met de ervaring van enkele dagen in de natuur, zal het mogelijk zijn om veel geheimen van de vogelbevolking in Extremadura te ontcijferen. Dit zal alle, in de gids voorgestelde, routes nog aantrekkelijker maken.

181

Veldgids Bijeneter Merops apiaster IE Iets kleiner dan een tortelduif. Zijn verenkleed is het meest kleurrijke van alle Iberische vogels. Alleen de kleur rood ontbreekt, maar de natuur heeft dat willen compenseren door de iris van hun ogen rood te kleuren. Hij voedt zich met vliegende insecten, die hij met een acrobatische vlucht weet te vangen. De bijeneter nestelt in kolonieverband, in nestpijpen die hij met de snavel graaft in wanden en taluds, vaak dichtbij rivieren. Verschijnt in het voorjaar om te broeden en vertrekt weer rond eind augustus- begin september.

Wespendief Pernis apivorus SAH Het formaat en het verenkleed zijn als die van de buizerd, waardoor hij in de vlucht makkelijk is te verwarren. Karakteristiek is het gele iris. de snavel is anders dan die van de buizerd, iets langer en fijner. Hij broedt in bomen in ondoordringbare bossen. Zijn bijzondere dieet is gebaseerd op bijen en wespen (larven, cocons en volwassen bijen/wespen). Hij kan soms vliegend met honingraten in zijn klauwen worden waargenomen. Maar hij kan ook reptielen en kleine vogels eten. Hij broedt in Extremadura en in september wordt de Straat van Gibraltar over gestoken.

Hop Upupa epops IE Iets kleiner dan een tortelduif, met een lange, fijne, naar beneden gebogen snavel en een grote kuif die hij kan opzetten. De veren van zijn vleugels, staart en top van de kuif zijn zwart en wit getekend, en de rest is oranjeroze gekleurd. Hij maakt zijn nest in holle bomen of muren en komt veelvuldig voor in “dehesas” (boomweides), bij akkers en andere gebieden met weinig bomen. Hij eet uitsluitend insecten en spinnen die hij op de grond, met behulp van zijn prachtige snavel, bemachtigt. Hij is het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

Alpenheggenmus Prunella collaris IE Bruin met zwarte strepen op de rug, grijze kop en roodbruin gestreept op de flanken. Leeft op grotere hoogte dan de heggenmus. Broedt in Extremadura daarom alleen onder de toppen van de Sierra de Gredos, in struikgewas. In de winter is hij te vinden op de rotsige kammen van lagere bergruggen. Hij heeft hetzelfde dieet als de heggenmus, maar is duidelijk minder schuw. Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang

182


Heggenmus Prunella modularis IE Iets kleiner dan een mus, bovendelen bruin met zwarte strepen, flanken kastanje bruin gestreept en kop en keel loodgrijs gekleurd. Hij broedt in struikgewas op grote hoogte en daalt in de winter af naar de lage, vlakke delen van de regio. Hij voedt zich voornamelijk met insecten en wormen maar eet soms ook spinnen. De heggenmus broedt in de hoge bergen en kan in de winter bijna overal in Extremadura worden waargenomen.

Watersnip Gallinago gallinago Lijkt op de houtsnip, maar kleiner en meer aan water gebonden. Evenals de houtsnip komt deze soort alleen in de winter in Extremadura voor. Hij vangt kleine, aquatische ongewervelden in ondiep water. Hij foerageert ook vaak in rijstvelden. Als hij wordt opgeschrikt vliegt hij met een snelle, lage vlucht op, waarbij hij zijn karakteristieke alarmroep laat horen.

Boomkruiper Certhia brachydactyla IE Heel klein, met een fijne, lange snavel. Hij klimt gewoonlijk sprongsgewijs en in spiralen langs de boomstammen omhoog. Valt niet op dankzij zijn bruine verenkleed met lichte stippen (gelijkend op een boomstam) op de bovendelen en vleugels. Hij vangt met behulp van zijn bijzondere snavel kleine insecten, maden en mijten die verstopt zitten onder de bast. Hij komt het hele jaar en verspreid over alle beboste gebieden van Extremadura voor.

Spaanse keizerarend Aquila adalberti EE Zeer zeldzaam in de wereld, want deze soort komt alleen op het Iberisch Schiereiland voor. Iets kleiner van formaat dan de steenarend. Hij onderscheidt zich van deze door de witte schouderpartijen en gele achterhals. Hij broedt in grote bomen, diep verscholen in het ondoordringbare mediterrane bos. Zijn dieet is gebaseerd op konijn, houtduif en rode patrijs. Hij trekt niet weg, alhoewel de juveniele dieren grote zwerftochten kunnen maken op zoek naar een territorium om zich te vestigen.

183

Veldgids Visarend Pandion haliaetus V Middelgrote roofvogel, gespecialiseerd in het vangen van vis. Voor dat doel heeft hij speciale schubben op zijn poten die voorkomen dat de vis weg glijdt (ontglipt). Hij is donkerbruin-grijs op de rug en heeft een donker masker, gele ogen en een witte buik. Broedt niet in Extremadura. Hij is slechts in de trektijd en in de winter in grote wetlands, rivieren en stuwmeren te zien.

Steenarend Aquila chrysaetos V De grootste Europese arend, zeer robuust en sterk. Hij is overwegend donker bruin met een goudkleurige achterhals. Hij broedt op rotsrichels in rotswanden of in grote bomen. Het is een standvogel in Extremadura. Hij jaagt op vele prooidieren van konijn, duif en grote hagedissen tot zelfs vossen.

Havikarend Hieraaetus fasciatus SAH Behendige en spectaculaire vlieger. De bovendelen zijn donkerbruin met een witte vlek tussen de schouders, en de onderdelen zijn wit met donkere stippen. Hij broedt op rotspartijen van lage bergruggen, kliffen bij stuwmeren en, in mindere mate, in bomen. Hij jaagt voornamelijk in de lucht op duiven en andere vogels van vergelijkbaar formaat. Hij pakt ook wel eens eenden, konijnen en hagedissen. Hij blijft hete hele jaar in de nabijheid van het nest, dat hij verdedigt tegen andere arenden en gieren.

Dwergarend Hieraaetus pennatus IE Kleine, doch robuuste arend met potente klauwen. Zijn bovendelen zijn okerkleurig met min of meer donkere tinten. De handpennen zijn heel donker. De onderdelen zijn licht met een zacht vlekkenpatroon. Er bestaan twee vormen: licht en donker, waarvan de eerste meer voorkomt. Alhoewel hij in Afrika overwintert, blijven er steeds meer exemplaren het hele jaar in Extremadura. Broedt in bomen in dichte bossen, of in hoge dennen die boven de steeneiken uitsteken. hij jaagt op kleine vogels, knaagdieren en reptielen. Bijzonder zijn de bevederde tarsus (als bij de grote arenden), als zijnde de pijpen van een broek. Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang

184


Grauwe kiekendief Circus pygargus SAH Iets kleiner van formaat dan de blauwe kiekendief, maar met vergelijkbaar kleurenpatroon. Het mannetje is te onderscheiden door de aanwezigheid van zwarte strepen op de vleugels. Hij broedt normaliter in graanvelden. Daarom hebben de akkerbouwers een belangrijke taak in de bescherming van deze soort. Hij voedt zich met knaagdieren, hagedissen en vogeltjes die hij verrast tijdens zijn lage vlucht. hij is alleen tijdens het broedseizoen in Extremadura en vertrekt in augustus richting Afrika.

Bruine kiekendief Circus aeroginosus SAH Evenals andere kiekendieven beschikt deze soort over lange vleugels, staart en poten. Het is een gebruikelijke verschijning in wetlands, en in rijst- en graanvelden in de nabijheid van moerasvegetatie. Hij broedt op de grond. Aangezien het de grootste van de kiekendieven is, durft hij ook grotere prooien aan, zoals waterhoen, eenden, woelrat en zelfs vissen. De soort is het hele jaar in Extremadura aanwezig en zijn populatie in regio neemt toe.

Blauwe kiekendief Circus cyaneus SAH Iets kleiner dan de bruine kiekendief. Het mannetje is licht grijs en het wijfje donker bruin met een okerkleurig gevlekte buik. Hij komt voor in boomloze, open gebieden. Er zijn in Extremadura enkele broedgevallen bekend: in de Llanos de Cáceres, La Serena en de Campiña Sur. Echter, gedurende de winter is hij wijd verspreid Hij eet kleine vogels, knaagdieren en insecten die op de grond worden gevangen.

Grutto Limosa limosa IE De grutto heeft lange, donkere poten en de lange, dunne snavel is oranje aan de basis en zwart aan de punt. Deze steltloper komt in ondiepe lagunes en stoppelvelden van rijstakkers voor. Hij broedt niet in Extremadura, maar in de winter kunnen zich duizenden vogels concentreren in de rijstvelden van de Vegas Altas del Guadiana. Hij eet ongewervelden die hij met behulp van zijn lange, dunne snavel, zonder moeite, uit het slik haalt.

185

Veldgids Griel Burhinus oedicnemus V Iets groter van formaat dan een duif, met opvallende gele ogen, snavel en poten. Dankzij het schutkleurenpatroon van het verenkleed gaat hij helemaal op in de omgeving. We vinden de soort in uitgestrekte, droge akkers en vlaktes met weinig bomen. Zijn wulpachtige roep is meestal in de ochtend- en avondschemering te horen. Hij eet kevers, sprinkhanen, krekels en naaktslakken.

Roodkopklauwier Lanius senator IE Zijn verenkleed is bont, zwart en wit gekleurd en op zijn kop heeft hij een kastanjekleurige kap. Zijn karakteristieke haaksnavel is uitermate geschikt om zijn prooien mee te vangen. het is een algemene verschijning in “dehesas” (boomweiden), bossen en bij rivieren. Hij jaagt op sprinkhanen, hagedissen en kleine vogeltjes. Pleegt doornige struiken of prikkeldraad te gebruiken om prooien op te prikken, als zijnde een voorraadkamer. Hij imiteert de zang van andere vogels om ze te lokken en vervolgens te pakken. De roodkopklauwier is alleen in het broedseizoen aanwezig.

Zuidelijke klapekster Lanius meridionalis IE Zo groot als een lijster. De staart is heel lang en het verenkleed is bont gekleurd: grijs op kop en rug, zwartwitte tekening op vleugels en staart, zwart masker en met een roze zweem op de borst. Met zijn lange en sterke haaksnavel kan hij kleine vogels, hagedissen en muizen vangen. Imiteert de zang en roepjes van zijn prooidieren. Deze worden op doornige struiken als meidoorn en wilde peer geprikt . Hij is het hele jaar aanwezig. In de middeleeuwen werd deze soort door valkeniers gebruikt om in paleizen en kastelen mee te jagen.

Boomvalk Falco subbuteo SAH Ter grootte van een torenvalk, maar met langere staart en vleugels. Zijn mantel, kop en staart zijn leigrijs, de borst wit met donkere stippen en de “broek” is karmijnrood. Daarnaast heeft hij een opvallende, zwarte baardstreep. Hij heeft een snelle, acrobatische vlucht waarmee hij zelfs snelle vogels als gierzwaluwen en boerenzwaluwen kan vangen. Maar hij eet ook veel libellen en soms vleermuizen. In Extremadura is het een zomergast en broedvogel. Hij arriveert hier eind april vanuit het Afrikaanse winterkwartier.

Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang

186


Aasgier Neophron percnopterus V Het is de kleinste gier. Zijn verenkleed is onmiskenbaar, overwegend wit met okerkleurige vlekken en zwarte handpennen. Zijn gezicht is kaal en fel geel, de kleur van zijn huid. Broedt op richels van rotswanden maar kan grote afstanden afleggen op zoek naar aas. Het is één van de weinige vogels die hulpmiddelen gebruikt om aan zijn kostje te komen (hij kan namelijk de grote eieren van de struisvogel kapot maken met behulp van stenen). Hij is alleen in het voorjaar en de zomer in Extremadura aanwezig.

Veldleeuwerik Alauda arvensis IE Ongeveer zo groot als een mus, lichtbruin verenkleed dat gemakkelijk over het hoofd wordt gezien. De veldleeuwerik heeft een klein kuifje dat hij kan opzetten of niet, afhankelijk van zijn stemming. Nestelt op de grond tussen de vegetatie in open, boomloze gebieden. Zijn zang is zeer melodieus. Hij voedt zich met kleine insecten, zaden en plantenresten. Is het hele jaar aanwezig, maar is in de winter talrijker.

Rosse waaierstaart Cercotrichas galactotes V Ongeveer even groot als een mus. Het verenkleed is in het algemeen rossig bruin. De oranje staart wordt regelmatig omhoog gericht en soms ook gespreid (vandaar zijn naam). We kunnen hem aantreffen in boomgaarden van olijf-, amandel- en vijgenbomen, zowel als in wijngaarden. Zijn voedsel bestaat voornamelijk uit insecten, alhoewel hij ook spinnen, wormen en maden eet. De rosse waaierstaart arriveert eind april in Extremadura en na het broedseizoen, rond eind augustus/begin september, trekt hij weer naar Afrika.

Wilde eend Anas platyrhynchos Het is de meest algemeen voorkomende eend in Extremadura. Hij kan zelfs tam worden en zich mengen met zogenaamde “soepeenden”in vijvers van parken en tuinen. het mannetje heeft een donkere kop met groenblauwe glans, chocolade bruine borst en grijze rug. Hij is vrijwel in elke waterpartij te vinden, maar ook bijvoorbeeld in bevloeide graanvelden. Tijdens de winter arriveren er meer exemplaren afkomstig uit het koude noorden.

187

Veldgids Krakeend Anas strepera Even groot als de wilde eend. De woerd is grijs met een bruine rug en zwarte achterkant. Het vrouwtje is, evenals het vrouwtje wilde eend, grauwbruin, maar met een witte spiegel in plaats van een metalic-blauwe. Ze komen in grote, rustige waterpartijen voor en eten plantaardig voedsel. in Extremadura is de krakeend het hele jaar aanwezig.

Pijlstaart. Anas acuta Even groot als de voorgaande eendensoorten. Het mannetje is misschien wel de meest elegante eend met zijn blauwe snavel en lange staart. Daarnaast heeft hij verschillende grijstinten, zwart en wit over het hele verenpak en crèmekleurige delen. De spiegel is metalic-paars. Hij voedt zich met waterplanten en kleine ongewervelden. Overwintert in Extremadura.

Oeverloper Actitus hypoleucos IE Lijkt op de witgat, maar is kleiner, iets lichter van kleur en met kortere poten. Bezoekt eveneens ondiepe, drassige gebieden, slikranden en –oevers. Maakt net als de witgat een wippende beweging en is ook alleen in de winter aanwezig. Hij trekt in het voorjaar naar het noorden om daar te broeden.

Witgat Tringa ochropus IE Kleine steltloper, met donkerbruine en fijn gestipte rug, kop en borst, en witte onderdelen. De snavel is lang en dun en uitermate geschikt voor het vangen van ongewervelden in de modder van ondiepe oevers. Zijn poten zijn lang, dun en grijsgroen. hij maakt voortdurend op en neergaande bewegingen met staart en lijf. Alleen in de winter aanwezig.


188


Grauwe gans Anser anser Deze wilde gans is een trekvogel die door de winterkoude in het noorden naar Extremadura wordt gedreven. Hij vertrekt weer op warme februaridagen. Hij is bruingrijs van kleur en heeft oranjeroze poten en snavel. Hij komt in stoppelvelden van maïs en rijst voor, zowel als in de uitlopers van stuwmeren en andere rustige meren. hij eet bolgewassen, zaden en zachte kiemen.

Tureluur Tringa totanus IE Iets kleiner dan een duif, maar met lange poten en snavel. Zijn bovendelen zijn bruingrijs en diffuus gevlekt en de buik is lichter van kleur. De snavelbasis en de poten zijn rood. Hij komt in ondiepe waterpartijen, rijstvelden, oevers van stuwmeren en tijdelijke lagune´s voor. Hij voedt zich met ongewervelden, alhoewel hij ook kikkervisjes en kleine visjes kan vangen. Wintergast in Extremadura.

Gaai Garrulus glandarius IE Ter grootte van een houtduif, met een kastanjekleurig verenpak en met mooie, blauwe veren in de vleugels, en een lange, zwarte staart. Sterk gebonden aan bossen. De paartjes, die het hele leven samen blijven, vliegen vaak samen op. Hij voedt zich met kleine reptielen, muisjes en fruit, naar gelang het jaargetijde. De gaai kan vele geluiden imiteren, zoals het miauwen van een kat. Het gehele jaar aanwezig.

Dwergooruil Otus scops IE De dwergooruil is de kleinste uil van het Iberisch Schiereiland. Hij is zelfs kleiner dan een tortelduif. Het grijsbruine en zwart gevlekte verenkleed, maken hem bijna onzichtbaar tussen de stammen van het bos waarin hij leeft. Het is een echte bosvogel, maar kan ook in flinke stadsparken worden waargenomen. Hij voedt zich bijna uitsluitend met insecten zoals sprinkhanen, veenmollen, nachtvlinders en libellen. Verschijnt in het voorjaar om te broeden, en verlaat Extremadura rond medio september.

189

Veldgids Kievit Vanellus vanellus Even groot als een patrijs, en met een karakteristieke kuif. De mantel en veren zijn donker maar met direct zonlicht verschijnt er een groene en paarse metaalglans op. De buik is wit. Loopt gewoonlijk op drassige vlaktes op zoek naar maden, wormen en naaktslakken, waarmee hij zich voedt. Normaliter is de kievit hier alleen in de winter te zien, maar sinds enkele jaren broedt hij in een aantal wetlands in Extremadura.

Woudaapje Ixobrychus minutus SAH Kleine reiger, ter grootte van een duif, met lange, gele poten, en lange, dunne, geeloranje snavel. Zijn voorkomen blijft beperkt tot dichte moerasvegetaties bij meren en riviertjes, waar hij een verborgen leven leidt. Hij wordt alleen opgemerkt als hij uit de dekking opvliegt of als hij roept. Hij eet kleine waterbeestjes. De woudaap is algemeen in de lente en zomer, en zeer zeldzaam in de winter.

Roerdomp Botaurus stellaris EE Behoort tot de reigerfamilie. Van groot formaat. Beschikt over een ongelooflijk goed gecamoufleerd verenpak om zich onzichtbaar te maken in de moerasvegetatie van meren en poelen. Zijn zware roep is van grote afstand hoorbaar. Heel zeldzaam in Extremadura. Er zijn nog geen broedgevallen bevestigd maar waarschijnlijk laat dat niet lang op zich wachten. De roerdomp eet vissen en amfibieën.

Huiszwaluw Delichon urbica IE Dit is de meest urbane zwaluw. Hij broedt in nesten van klei die bestaan uit een gesloten nestkom met een kleine opening, die tegen gebouwen aan worden bevestigd. Hij is heel donker met een blauwe glans op de rug, vleugels en staart en wit op de onderdelen en stuit. Het dieet van de huiszwaluw bestaat uit insecten die hij op grote hoogte in de lucht vangt. Hij komt elk voorjaar terug naar Extremadura om te broeden en vertrekt eind september.


190


Oeverzwaluw Ptyonoprogne rupestris IE Lijkt op de voorgaande soort, maar groter en robuuster. De bovendelen hebben dezelfde kleur, maar de onderdelen zijn lichtbruin en zonder borstband. Broedt op steile rotswanden en kliffen maar ook vaak op bruggen. Hij eet kleine insecten die hij tijdens zijn onvermoeibare vlucht vangt. Het is een standvogel in Extremadura.

Oeverzwaluw Riparia riparia SAH Een kleine zwaluwachtige die grote broedkolonies vormt bij wanden van rivieroevers. Zijn rug, vleugels en staart zijn mat bruingrijs en de onderdelen zijn wit en worden onderbroken door een opvallende borstband. De oeverzwaluw eet uitsluitend vliegende insecten die hij in de lucht vangt. Alleen in het broedseizoen aanwezig.

Kluut Recurvirostra avosetta IE Ter grootte van een duif, met lange poten en een lange, fijne, omhoog gebogen snavel. Het verenpak heeft een frappante en contrasterende zwart-wit tekening. Hij komt in wetlands met rustig en ondiep water voor, waar hij zich tegoed doet aan kleine ongewervelden. Het is een zeldzame verschijning in herfst en winter.

Grote trap Otis tarda SAH Grote vogel, en de zwaarste van Extremadura. Lijkt qua uiterlijk en formaat op een grote kalkoen. Zijn dikke hals is grijsblauw, de bovendelen zijn bruinoranje met zwarte strepen en de onderdelen zijn opvallend wit. Hij komt op boomloze vlaktes voor en op uitgestrekte, extensieve akkers met of zonder irrigatie. Hij eet plantaardig voedsel (kiemplanten, bollen en zaden) zowel als dierlijk voedsel, met name grote insecten (sprinkhanen, krekels, cicaden). In Extremadura is hij gedurende het hele jaar aan te treffen.

191

Veldgids Havik Accipiter gentilis IE Lijkt sterk op de sperwer, maar groter en robuuster en met sterkere tarsus. De havik is een middelgrote roofvogel die sterk is gebonden aan bossen. Hier jaagt hij op zijn prooien die, wat betreft formaat, variëren van een mus tot een haas. De prooidieren worden zowel op de grond als in de vlucht gevangen. Hij broedt in bomen, in oude bossen. Het gehele jaar aanwezig.

Graspieper Anthus pratensis IE Afmetingen als van een mus, met een korte, dunne snavel, een bruin verenkleed, donker op de bovendelen en wit met donkere strepen op de onderzijde. Laat zich gewoonlijk zien op bevloeide akkers, weilanden en op andere boomloze terreinen, alhoewel hij heel onopvallend kan zijn. Hij eet kleine insecten, wormen, spinnen die hij op de grond vangt. Alleen aanwezig als wintergast.

Velduil Asio fammeus IE Middelgrote uil met fel gele ogen, die extra opvallen in contrast met het zwarte masker, en met kleine oorpluimen. Dankzij zijn oker-bruine verenkleed op de rug en okerkleurige borst met donkerbruine vlekken valt hij niet op in een stoppelveld met aardkluiten. Nestelt op de grond in graanvelden en tussen moerasvegetatie. Zijn dieet bestaat uit woelmuizen en muizen. Hij jaagt soms samen met kiekendieven. In Extremadura wordt de velduil vaak in de winter gezien. Er zijn slechts enkele broedgevallen bekend.

Ransuil Asio otus V Middelmatig grote uil met lange oorpluimen en grote oranje ogen. Dankzij zijn bruine verenkleed met oranje en okerkleurige bandering is hij goed gecamoufleerd tussen de stammen van de grote bomen waarin hij nestelt. Hij broedt meestal in verlaten nesten van eksters of andere kraaiachtigen, in verspreide steeneiken, essen of hoge parasoldennen in de buurt van gewassen. Hij voedt zich met muizen en woelmuizen en soms met kleine vogels. Tijdens de winter roesten ransuilen, vaak in grote groepen in dichte bomen.


192


Oehoe Bubo bubo IE De Oehoe is de grootste Europese uil. Zijn oranjebruine verenkleed, de oorpluimen en grote, oranje ogen maken hem onmiskenbaar. Zijn biotoop bestaat uit berghellingen met mediterraan bos en rotspartijen, waarin hij zijn nest maakt. ´s Nachts kan hij grote afstanden afleggen tijdens zijn jachtvluchten. Het dieet is zeer uitgebreid, variërend van muizen tot aan vossen, vogels van middelgroot en groot formaat, en zelfs andere roofvogels. De Oehoe is het hele jaar aanwezig.

Vale gier Gyps fulvus IE Heel groot, spanwijdte zelfs groter dan 2,5 meter. De lange nek is bedekt met witte donsveren die meestal donker gekleurd zijn vanwege de eetgewoonten van de vale gier. Zijn verenpak is zandkleurig bruin met donkere handpennen en staart. Hij nestelt op rotspartijen en kan dagelijks tientallen kilometers vliegen op zoek naar dode dieren, zijn voedsel. Door het eten van aas dragen de gieren bij aan het voorkomen van vele epidemieën, want de potente maagsappen vernietigen de bacteriën en virussen die mogelijk de dood van het dier veroorzaakten.

Monniksgier Aegypius monachus SAH Met een spanwijdte van bijna drie meter is hij de grootste, vliegende vogel van eurazië. Hij heeft een heel donker, bijna zwart verenkleed, en broedt in grote bomen op afgelegen berghellingen. Met zijn bijzonder sterke snavel kan hij zelfs de vacht van muilezels en koeien open scheuren. Ze zijn tevens de sterkste vogels onder de aaseters. Bij een dood dier (aas) moeten de vale gieren, wouwen, aasgieren en raven op hun beurt wachten, dat wil zeggen, totdat de monniksgieren klaar zijn met eten.

Graszanger Cisticola juncidis IE Heel klein, één van de lichtste (qua gewicht) soorten van het Iberisch schiereiland. Overwegend zandkleurig, donker gestreept en met een lichte, ongevlekte borst. Leeft in moerasvegetatie, graanvelden, vochtige akkers en langs beken en rivieren. De graszanger eet kleine insecten, spinnen, en andere ongewervelden. Karakteristiek is zijn golvende vlucht waarbij hij een “zip” laat horen bij elke opgaande beweging. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

193

Veldgids Buizerd Buteo buteo IE Middelgrote roofvogel met een variabel verenkleed. Meestal is hij overwegend donker bruin met, op de borst, een lichte vlek in de vorm van een halve maan. Het nest wordt in middelgrote bomen gebouwd, in “dehesas” (boomweiden), rivierbossen en akkerbouwgebieden. Hij zit vaak op telefoonpalen langs wegen, waar vandaan hij op muizen en woelmuizen jaagt. Hij is het hele jaar in Extremadura aanwezig et trekt niet weg.

Sprinkhaanzanger Locustella naevia IE Iets kleiner dan een mus. Overwegend groenbruin verenkleed met donkere stippen op de rug, gele borst en wit op de buik. Sterk gebonden aan moerasvegetatie en rivieren. Zijn dieet bestaat uit kleine ongewervelden als spinnen en insecten. In Extremadura is hij alleen tijdens de trekperiodes aanwezig maar is dan zeer moeilijk waar te nemen vanwege zijn discrete kleuren en het ontoegankelijke habitat.

Purperkoet Porphyrio porphyrio SAH Groter dan een patrijs. Intens en glanzend donkerblauw verenkleed en felrood op poten, snavel en bles. Hij is gebonden aan stilstaande watermassa´s met rijke moerasvegetatie, zowel aan de oever als drijvend. Hij voedt zich voornamelijk met waterplanten maar kan ook kleine dieren vangen. Hij broedt alleen in het stuwmeer van Arrocampo, maar is ook al in de Vegas del Guadiana waargenomen.

Kalanderleeuwerik Melanocorypha calandra IE De grootste vertegenwoordiger van de leeuwerikenfamilie in Extremadura. Vaal bruin van kleur met een lichtere buik en zwarte vlekjes in de zijnek. Hij heeft een relatief zware snavel en geen kuif. Zijn biotoop wordt gevormd door uitgestrekte, boomloze velden, braakliggend land, weilanden of graanakkers. De kalanderleeuwerik kan goed de zang van andere vogels imiteren, hetgeen hij vaak doet tijdens de vlucht. Hij eet insecten, larven en wormen in combinatie met zaden en andere plantaardige materialen. Hij broedt op de grond en is het hele jaar aanwezig. Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang

194


Goudvink Pyrrhula pyrrhula IE Iets groter dan de groenling, met een zeer korte, dikke snavel. Het mannetje is grijs op de rug, zwart op staart, kap en vleugels (met witte vleugelstreep), en roodoranje op de borst en buik. Het vrouwtje is te onderscheiden van het mannetje door de okerkleurige buik en borst. De goudvink is op schaduwrijke plekken met bosschages te vinden, vaak dichtbij riviertjes. Hij voedt zich met winterknoppen, zaden en kiemen. Alleen in de winter in Extremadura aanwezig.

Vorkstaartplevier Glareola oedicnemus V Iets kleiner van formaat dan een tortelduif, met een acrobatische, zwaluwachtige vlucht. Zijn bovendelen zijn bruin met een olijfgroene zweem, de onderdelen zijn wit en de keel is okergeel omrand door een zwarte keelring. Broedt op de grond, in stoppelvelden en drassige oevers van eilanden en lagunes. Hij eet insecten die tijdens de duizelingwekkende vlucht gevangen worden.

Bosuil Strix aluco IE Middelgrote uil met bruin of grijs verenkleed en met okerkleurige en lichte vlekken. Dankzij de schutkleur vallen ze niet op tussen de boomstammen. Komt voor in bossen, boomrijke rivierbeddingen en stedelijke parken. Hij eet voornamelijk muizen, maar kan ook kleine vogels of insecten vangen. De bosuil is een standvogel. Tijdens de avondschemering in de lente is zijn typische roep heel gemakkelijk en van grote afstand te horen.

Koolmees Parus major IE Iets kleiner dan een mus, minder grof en eleganter. De kleuren van zijn verenkleed vallen niet op tussen de dichte takken van de bomen. De kop is zwart met een grote, witte vlek aan beide zijkanten. Zijn borst is citroengeel met in het midden een zwarte streep, als zijnde een stropdas. De rug, staart en vleugels zijn groenblauw. De snavel is kort en fijn, typisch voor een insecteneter, alhoewel hij ook wel fruit eet. Hij heeft meer dan 50 verschillende variaties in zijn zang. Het gehele jaar aanwezig.

195

Veldgids Scharrelaar Coracias garrulus V Even groot als een duif. De scharrelaar heeft een helder blauw verenpak met verschillende schakeringen en een oranje-bruine rug. Heeft een voorkeur voor open gebieden met weinig bomen, en nestelt in gaten in muren, boerderijen of, indien aanwezig, in nestkasten. Hij eet sprinkhanen, krekels, en in mindere mate, hagedissen en amfibieën. Het is een zomergast die alleen in de lente en de zomer in Extremadura aanwezig is om te broeden.

Kleine karekiet Acrocephalus scirpaceus IE Discrete vogel qua uiterlijk, maar met een melodieuze zang. Leeft aan de oevers van rivieren en beken met voldoende moerasvegetatie. Leeft verscholen in het riet en heeft daarom een harde zang nodig om zich te laten gelden ten opzichte van zijn soortgenoten. In Extremadura is hij alleen in het broedseizoen aanwezig. In de Vegas del Guadiana is het een algemene broedvogel.

Grote karekiet Acrocephalus arundinaceus IE Grootste vertegenwoordiger van de Iberische karekieten en rietzangers. Groter van formaat dan een mus. Zijn rug is bruingrijs o groenachtig en de buik lichter van kleur. Biotoop als van kleine karekiet, altijd bij beken, rivieren en meren met rijke oevervegetatie. Zijn harde, ietwat bizarre zang, die tot op grote afstand is te horen, verraadt zijn aanwezigheid in de dichte begroeiing. Is tijdens het broedseizoen en in de zomer in Extremadura aanwezig.

Wintertaling Anas crecca De kleinste van de eenden in Extremadura en één van de mooiste. Evenals de andere eenden komt hij algemeen voor in stuwmeren, irrigatiebekkens en andere watermassa´s. Hij voedt zich met waterplanten en ongewervelden. Hij vliegt behendig en met snelle vleugelslag. In de winter en de lente is hij algemeen maar broedt niet in Extremadura.


196


Kleine torenvalk Falco naumanni SAH Iets kleiner dan de torenvalk. Nestelt gewoonlijk, evenals de kauw, in holten en gaten in kerken en andere gebouwen. Hij jaagt in het open veld, weiden en akkers in de omgeving van de dorpen en steden waar hij broedt. Bidt ook regelmatig tijdens de jacht, maar de kleine torenvalk is meer een insecteneter dan zijn grotere neef.

Torenvalk Falco tinnunculus IE Kleine valk, ter grootte van een duif, met lange vleugels en staart. Hij bidt vaak om zijn prooi op te sporen. Als hij iets ziet, dan maakt hij een stootduik op de prooi. Hij eet muizen, spitsmuizen, sprinkhanen en krekels. Het nest wordt in holen in bomen en in gebouwen, zowel in de stad als op het platteland, gemaakt. Hij geeft echter de voorkeur aan “dehesas” (boomweiden) en akkerbouwgebieden met verspreid staande bomen. De torenvalk is het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

Dwergstern Sterna albifrons SAH Met zijn kleine lichaam, zeer lange vleugels en gevorkte staart beschikt de dwergstern over opmerkelijke kwaliteiten om vanuit de lucht te vissen. Vliegt over grote watermassa´s en duikt van enkele meters hoogte in het water om jonge visjes te pakken. Kenmerkend is zijn gewoonte om op de grindbodem van eilanden in meren en stuwmeren, zoals die van Alange en Canchales, te nestelen. Hier vormt deze soort, meestal midden in de zomer, kleine kolonies.

Houtsnip Scolopax rusticola Zijn lijf heeft het formaat van een duif, met een heel lange snavel en een korte staart. Zijn verenkleed heeft een vlekkenpatroon van bruine en okertinten, hetgeen hem een perfecte camouflage verleent op een bodem met gras en droge bladeren. Hij is heel onopvallend en wordt vaak niet opgemerkt. Hij vertrouwt namelijk geheel op zijn schutkleur en vliegt pas op als we bijna op hem stappen. Het is een wintergast die de voorkeur geeft aan vochtige bossen boven open gebieden. Met zijn lange snavel vangt hij wormen, maden, naaktslakken en kleine insecten in de grond.

197

Veldgids Winterkoning Troglodites troglodites IE Zeer kleine vogel, bruin van kleur met donkere stippen en lichtere onderdelen. Beweegt zich gewoonlijk snel en onrustig en met omhooggerichte staartje. Zijn biotoop wordt gevormd door bossen vaak bij rotspartijen. De winterkoning is moeilijk waar te nemen, maar zijn karakteristieke, harde zang vanuit het struikgewas verraadt zijn aanwezigheid op grote afstand. Hij is het hele jaar en verspreid over heel Extremadura aanwezig.

Kleine plevier Charadius dubius IE Kleine vogel, met bruine vleugels, staart en kruin, en witte onderdelen. Karakteristiek zijn de donkere borstband en koptekening, zowel als de intens gele oogring. Loopt veel langs drassige oevers van poelen en rivieren op zoek naar zijn voedsel, bestaande uit allerlei ongewervelden. Het gehele jaar aanwezig.

Goudplevier Pluvialis apricaria IE Iets kleiner van formaat dan een patrijs. Het verenkleed in de winter is geelbruin van kleur. Verder heeft hij een korte snavel en een robuust uiterlijk. Hij komt hier alleen in de winter voor, soms in grote groepen op braakliggend land en boomloze, vochtige vlaktes. Hij eet kleine insecten, slakken, naaktslakken en wormen.

Moorse Nachtwaluw Caprimulgus ruficollis IE Even groot als de Nachtzwaluw, maar met meer rood op buik en nek. Ze zitten vaak op autowegen. Veel nachtzwaluwen sterven als verkeersslachtoffer, omdat ze vertrouwen op de camouflage van hun verenkleed en dus niet opvliegen voor een auto. In Extremadura is de sort alleen in het broedseizoen aanwezig.


198


Nachtzwaluw Caprimulgus europaeus IE De nachtzwaluw is ongeveer zo groot als een tortelduif, maar hij heeft heel lange vleugels en staart. Zijn bruingrijze verenkleed met okerkleurige vlekken verlenen hem een prima schutkleur, op de grond, waar hij nestelt. Het is een schemer- en nachtactieve, insectenetende vogel, die zijn prooi in de lucht vangt met behulp van zijn bijzonder grote bek. Zit zelden in bomen, bijna altijd op de grond. Hij is alleen in het voorjaar en de zomer in Extremadura aanwezig om te broeden.

Ooievaar Ciconia ciconia IE Steltloper van groot formaat, wit verenkleed met zwarte vleugelpunten. De snavel en poten zijn opvallend rood. Wijd verspreid in “dehesas” (boomweiden), wetlands, weilanden en broedt in allerlei hoge gebouwen, zoals kerken, boerderijen evenals in bomen en hoogspanningsmasten. Zijn dieet is gevarieerd en gaat van vissen, slangen en amfibieën tot knaagdieren en sprinkhanen. Vroeger trok hij altijd naar Afrika om daar te overwinteren. Tegenwoordig brengen steeds grotere aantallen ooievaars de winter in Extremadura door.

Zwarte ooievaar Ciconia nigra EE Iets kleiner dan de ooievaar. De veren op de rug en vleugels zijn zwart met groene en paarse glans. De buik is wit en de poten, snavel en oogring felrood. In tegenstelling tot de ooievaar is de zwarte ooievaar schuw waardoor het moeilijk is om hem in zijn natuurlijke habitat waar te nemen. Hij eet vissen, slangen en rivierkreeften. Hij komt in maart in Extremadura aan om te broeden. Na de zomer keert hij terug naar Afrika, waar hij zuidelijk van de Sahara overwintert.

Steltkluut Himantopus himantopus IE Lijkt op een ooievaar in miniatuurformaat. De snavel is zwart en zeer fijn. De bijzonder lange poten zijn intens rood. Verder is zijn lijf wit dat contrasteert met de zwarte vleugels. Het is een algemene verschijning aan de oevers van rivieren, stuwmeren en rijstvelden. Zeer luidruchtig en territoriaal gedurende het broedseizoen. Hij eet ongewervelden die hij aan de oever in het slik vindt. Algemeen gedurende het hele jaar.

199

Veldgids Kwartel Coturnix coturnix Zeer kleine vogel (de kleinste van de bejaagbare soorten). Hij broedt op de grond tussen de vegetatie. Zijn verenkleed is bruin met gele en okerkleurige tinten, waardoor hij vrijwel onzichtbaar wordt als hij zich tegen de grond drukt. Het is een algemene vogel in irrigatievelden, bijvoorbeeld met alfalfa, soja of maïs, waar hij regelmatig van zich laat horen. De kuikentjes verlaten het nest direct nadat ze uit het ei zijn gekropen. Ze volgen dan de moeder op zoek naar kleine insecten, zijnde het voedsel in dat stadium. De volwassen vogels eten bovendien zaden.

Kuifleeuwerik Galerida cristata IE Iets groter dan de veldleeuwerik, aardebruin verenkleed, dat hem perfect camoufleert in de vlakten en akkers waar hij talrijk kan zijn. Hij komt bovendien veelvuldig voor langs wegen, in bermen en in weiden en “dehesas”. De kuifleeuwerik heeft een karakteristieke kuif en een lange tarsus met korte tenen en een zeer lange nagel aan de achterteen. De aangename zang is tot op grote afstand hoorbaar. Hij voedt zich met kleine insecten en plantaardig voedsel. Hij is het hele jaar aanwezig.

Gekraagde roodstaart Phoenicurus phoenicurus IE Kleiner van formaat dan een mus. Voor veel vogelaars is de gekraagde roodstaart één van de meest sierlijke vogels. Zijn rug is asgrijs, de keel zwart, en de buik en staart zijn roodoranje gekleurd. De houding van deze slanke vogel is sierlijk, terwijl regelmatig stuipachtige, op en neergaande bewegingen worden gemaakt om de aandacht te vestigen op zijn mooie kleuren. Hij voedt zich met insecten en is alleen in het broedseizoen in Extremadura aanwezig.

Zwarte roodstaart Phoenicurus ochruros IE Slanke en sierlijke vogel met donkergrijs verenkleed, witte vlekken op de vleugels en opvallende oranjerode staart. Broedt op vegetatiearme hellingen met stenen en keien, rotswanden en rotspartijen. In de winter is hij ook regelmatig op akkers, weilanden en “dehesas” (boomweiden) waar te nemen en gebruikt in dit seizoen verlaten gebouwen, boerderijen, stallen en ruines als slaapplaats. Insecten vormen het hoofddeel van zijn dieet. in Extremadura is de zwarte roodstaart gedurende het gehele jaar waar te nemen, maar is meer wijdverspreid in de winter. Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang

200


Tapuit Oenante oenante IE Kleine, elegante en sierlijke vogel. Het uiterlijk van het mannetje en het vrouwtje zijn verschillend en het verenkleed is in het broedseizoen ook anders dan erbuiten. Het mannetje heeft in het algemeen een grijze rug, donkere vleugels, een zwart masker, okerkleurige bef en witte buik. De staart heeft de karakteristieke, zwarte vlek in de vorm van een omgedraaide “T”, die zeer opvallend is tijdens de vlucht. De tapuit komt op open, bergachtige terreinen, met laag struikgewas en stenen voor. Hier jaagt hij, vaak vanaf een vaste uitkijkpost, op kleine insecten. In Extremadura broedt hij in de bergen van het uiterste noorden, maar kan in de winter overal worden waargenomen.

Zwarte tapuit Oenante leucra IE De zwarte tapuit is de grootste van alle soorten tapuiten die op het Iberisch Schiereiland voorkomen. Zijn verenpak is pikzwart, met de onmiskenbare zwarte vlek, in de vorm van een omgekeerde “T” op de witte staart. De soort komt op rotspartijen en steenrijke hellingen in heel Extremadura voor. Hij beweegt zijn staart vaak op en neer en jaagt op grote insecten vanaf vaste posten. Het is een standvogel die zich nooit ver verwijderd van zijn broedterritorium.

Blonde tapuit Oenante hispanica IE Formaat van een mus, met sierlijke houding en opvallend verenkleed. De blonde tapuit heeft zwarte vleugels, masker en vlek in de vorm van een omgedraaide “T” op de staart. De rug is okerkleurig en verder is hij wit op de onderzijde. Hij broedt op open terreinen door heel Extremadura. Zijn voedsel bestaat uit kleine insecten, spinnen en wormen die hij op de grond vangt.

Kemphaan Philomachus pugnax IE Zo groot als een patrijs, met een robuust lijf, lange poten en een middellange, relatief stevige snavel. Gedurende wintermaanden is het verenkleed bruingrijs met donkere bandering op de rug en lichter van kleur op de onderdelen. Foerageert in natuurlijke wetlands en langs ondiepe oevers van stuwmeren, op zoek naar aquatische ongewervelden. Alleen tijdens de winter aanwezig.

201

Veldgids Aalscholver Phalacrocorax carbo Groter dan een eend. De volwassen vogels hebben een overwegend zwart verenkleed met groene en paarse glans. Aanwezig in stuwmeren en andere grote waterpartijen. Vermijdt snelstromend water. Hij voedt zich met vissen. Hij kan tijdens het vissen lange tijd onder water blijven. Hij heeft geen uropigiale klier waarmee andere vogels hun veren waterafstotend maken. Vandaar dat de aalscholver regelmatig met uitgespreide vleugels en zittend op een tak of een rots aan de oever gezien wordt om zijn verenpak te drogen.

Bonte strandloper Calidris alpina IE Kleine vogel met dunne poten en lange snavel. Rent gewoonlijk langs slikranden van poelen en stuwmeren op zoek naar de ongewervelden die op zijn menu staan. Hij vliegt, vaak gezamenlijk met andere steltlopers en met snelle, rechte vlucht, van de ene oever naar de andere. In Extremadura alleen tijdens de wintermaanden aanwezig.

Kuifkoekoek Clamator glandarius IE Ter grootte van de koekoek. De rug, staart en vleugels zijn grijs met witte vlekken. De buik is wit en de keel en borst hebben een gele tint. Hij heeft een kleine, grijze kuif. Arriveert in het voorjaar, om vervolgens de eieren in de nesten van eksters te leggen. De eksters zorgen voor de nakomelingen. Daarom is regelmatig te zien hoe eksters op luidruchtige wijze de indringers in de vlucht achtervolgen.

Slobeend Anas clypeata Eend met een karakteristieke, lepelvormige snavel. De woerd is het meest kleurrijk met zijn groene kop, zwart-witte rug, witte borst en bruine flanken. Het vrouwtje is grauwbruin, vergelijkbaar met andere vrouwtjes eenden. Hij gebonden aan grote watermassa´s en heeft alleen in de stuwmeren van Orrellana, Valdecañas en Valuengo gebroed, evenals in de vennen van La Albuera. In de winter is de slobeend echter zeer algemeen in vrijwel alle wetlands van Extremadura. Hij eet waterplanten en ongewervelden die hij met zijn nuttige snavel uit het water filtert.


202


Koekoek Cuculus canorus IE Ter grootte van een tortelduif. Heeft lange, blauwachtig grijze vleugels en staart. De borst en buik hebben een karakteristiek patroon van horizontale, donkere en lichte strepen, vergelijkbaar met de sperwer. Het vrouwtje legt haar ei in het nest van andere vogels en bekommert zich niet om de nakomelingen. De koekoek voedt zich voornamelijk met insecten, vooral met rupsen, waardoor hij bijdraagt aan de bestrijding van plagen.

Raaf Corvus corax Zeer groot. Zijn verenkleed is schijnbaar helemaal zwart, maar heeft metallic blauwe glans op de veren. De raaf is een ware luchtacrobaat. Het is één van die vogels die voor zijn plezier vliegt. Hij geniet bij het maken van gecompliceerde loopings in de lucht. Hij is een bewoner van rotsachtige bergen, “dehesas” (boomweiden), eikenbossen, vlaktes met grote, verspreid staande bomen. Hij broedt zelfs in hoogspanningsmasten. Zijn voedsel bestaat uit kleine dieren die hij zelf vangt, fruit en aas. De paren worden voor het leven gevormd. De raaf kan bovendien heel oud worden, soms meer dan 40 jaar. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

Slangenarend Circaetus gallicus IE Grote roofvogel, met dikke kop en voor in de kop gelegen ogen, waardoor zijn aanblik aan een uil herinnert. Zijn verenkleed is donker, okerkleurig op de bovendelen en wit met meer of minder donkere vlekken op de onderdelen. Hij heeft grote, gele ogen, waarmee hij zijn prooidieren, voornamelijk slangen en hagedissen, kan opsporen. Hij keert elke lente terug naar Extremadura vanuit zijn winterkwartier in Afrika om slechts één jong uit te broeden en groot te brengen. Hij nestelt in bomen in ondoordringbare bossen, maar prefereert boomloze vlaktes om te jagen.

Kleine zwartkop Sylvia melanocephala IE Overwegend grijs verenkleed, donkerder op de rug en de staart. Het mannetje heeft een zwarte kop, witte bef en een opvallende, rode oogring. Het vrouwtje is minder opvallend gekleurd met een grijze kop en bruine rug. Hij komt in struwelen, marquis-vegetatie, braamstruiken, hagen en tuinen voor. Hij eet hoofdzakelijk insecten, alhoewel hij ook soms wilde bessen en klein fruit inneemt. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

203

Veldgids Zwartkop Sylvia atricapilla IE Ongeveer zo groot als een mus maar is gracieuzer en slanker. Zijn verenkleed is bruingrijs, donkerder in de vleugels en staart. De mannetjes hebben een zwarte kap en bij de vrouwtjes is deze kastanjekleurig. De zwartkop is in vochtige bossen, beekbegeleidende bossen, fruitboomgaarden en in tuinen aan te treffen. Gedurende de winter is hij talrijker en komt dan ook voor in vele stadsparken. Alhoewel het voornamelijk een insecteneter betreft, eet hij in de herfst ook wel bramen en wilde bessen die hem voldoende energie verschaffen voor de najaarstrek. Hij broedt in Extremadura en in de winter komen er exemplaren uit het noorden bij.

Orpheusgrasmus Sylvia hortensis IE De grootste van de grasmussen die in Extremadura voorkomen. Zijn verenpak is in het algemeen grijs, maar heeft een zwarte oogstreek, een donkergrijze kap en een opvallend lichte iris. Hij geeft de voorkeur aan “dehesas” (boomweiden) en open bossen, waar hij moeilijk te zien is, maar wel goed te horen, want hij zingt veel. Hij eet insecten in het voorjaar en wilde bessen gedurende het najaar. Het broedareaal in Extremadura wordt in september verlaten, wanneer hij naar Afrika trekt om te overwinteren.

Provençaalse grasmus Sylvia undata IE Heeft een klein lijf en een heel lange staart die vaak naar boven wordt gericht, Hij is blauwgrijs van kleur op de rug, vleugels, en staart, en wijnrood op de onderdelen en heeft een intens rode oogring. Deze soort is sterk gebonden aan dicht mediterraan struikgewas. Zij dieet bestaat uit insecten en in de herfst en winter kan hij ook wel fruit en zaden eten. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

Grasmus Sylvia communis IE Van vergelijkbaar formaat als de voorgaande grasmussen. Het verenkleed van het mannetje is opvallend vanwege zijn grijsblauwe kap, bruine vleugels, witte keel en roze borst. Zijn broedbiotoop bestaat uit struikgewas in de bergen. In het broedseizoen komt de grasmus daarom alleen in de hoge delen van Noord-Extremadura voor. Tijdens de trekperiode daarentegen kan hij door heel Extremadura aangetroffen worden. Hij eet kleine insecten. Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang

204


Grijze wouw Elanus caeruleus V Kleine roofvogel. Ter grootte van een duif. Blauwgrijs verenkleed met opvallend rode ogen. Zijn biotoop bestaat uit open “dehesas” (boomweiden), weiden met verspreid staande bomen, en uitgestrekte graanakkers. Hij vangt voornamelijk knaagdieren en kleine vogels in de avond- en ochtend schemering, alhoewel hij met bewolkt weer op elk uur van de dag actief kan zijn. Hij kan meerdere keren in een jaar broeden mits er voldoende voedsel aanwezig is. Het is een standvogel, maar kan wel zwerven, waarbij de abundantie van knaagdieren wordt opgezocht.

Cirlgors Emberiza cirlus IE Iets groter dan een mus. Het mannetje is kastanjebruin met zwarte vlekken op de rug, geel op de buik, en geel met zwarte strepen op de kop. Het vrouwtje heeft hetzelfde patroon maar met minder felle kleuren. Komt in vochtige bossen voor, waar hij zich voornamelijk met zaden voedt. Gedurende het broedseizoen worden de jongen gevoerd met insecten. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

Grijze gors Emberiza cia IE Formaat als van een mus. Zijn bovendelen zijn bruinrood met zwarte stippen, de buik is okerrood, en de borst en de kop zijn grijs, met op de kop drie dikke, zwarte strepen. Deze soort is op rotsige hellingen met laag, doornig struikgewas met verspreid staande bomen te vinden. Hij eet voornamelijk zaden, plantenkiemen en, in mindere mate, insecten. Het gehele jaar aanwezig. Op plaatsen met het optimale habitat kan hij heel algemeen zijn.

Smelleken Falco columbarius IE Ter grootte van een tortelduif, de kleinste van de valken die in Extremadura voorkomen. het mannetje is blauwgrijs op de rug met donkere vleugels en staart, en oranje-wit met donkere vlekjes op de borst.

205

Veldgids Lepelaar Platalea leucorodia V Kleinere steltloper dan de ooievaar. Het verenkleed is overwegend wit en de poten en snavel zwart. Hij ontleent zijn naam aan de speciale vorm van de snavel. Die is namelijk smal in het midden en breed en rond aan de punt. Dankzij dit bijzondere instrument kan de lepelaar in troebel water van poelen en ondiepe stuwmeren fourageren. Hij broedt in kolonieverband in grote bomen dichtbij het water en vaak samen met reigers en ooievaars.

Meerkoet Fulica atra Iets groter dan het waterhoen, overwegend zwart van kleur en met witte snavel en bles. Hij komt in stuwmeren, meren en wetlands voor, waar hij een drijvend nest maakt van plantaardig materiaal. Na de geboorte zwemmen de kuikentjes hun moeder achterna op zoek naar kleine waterbeestjes en planten die op het dieet staan. Het hele jaar aanwezig.

Witwangstern Chlidonias hybridus SAH Iets kleiner dan een tortelduif, maar met zeer lange vleugels, licht grijs met zwarte kap en rode snavel en poten. Hij voedt zich met aquatische insecten en andere ongewervelden die in de vlucht gevangen worden. Jaagt vaak in groepjes van rond de 5 vogels. Bouwt een drijvend nest van takjes in wetlands met stilstaand water. De witwangstern is alleen in het broedseizoen (voorjaar en zomer) in Extremadura aanwezig.

Waterhoen Gallinula chloropus Formaat van een patrijs. Van veraf lijkt hij zwart maar in werkelijkheid is zijn verenkleed heel donkerblauw op de kop, borst en buik, donkerbruin op de rug en felrood op de snavel en bles. De poten zijn lang en intens groen met een rode band op de dij. Hij zwemt vaak in zacht stromend of stilstaand water met veel oevervegetatie, maar komt ook in rijstvelden voor. Hij is het hele jaar aanwezig.


206


Witbuikzandhoen Pterocles alchata SAH Ter grootte van een duif, oker op de rug, met zwarte lijnen en witte buik en een oranje gekleurde "halve maan" op de borst. Leeft op steppen en niet bevloeide graanvelden. Hier bouwt hij zijn grondnest, waarin de goed gecamoufleerde eieren worden gelegd. Hij eet bijna uitsluitend zaden en andere plantenresten.

Zwartbuikzandhoen Pterocles orientalis SAH Ter grootte van een duif. Rug met bruin, oker en grijs patroon. Oranje keel en grijs op hoofd en borst. Hij is dankzij zijn verenkleed uitzonderlijke goed gecamoufleerd op de bodem van de vlaktes waar hij nestelt. Hij eet bijna uitsluitend zaden. Gedurende het hele jaar aanwezig in de boomloze gebieden van Extremadura.

Kleine zilverreiger Egretta garzetta IE Iets groter dan de koereiger. Geheel wit verenkleed, zwarte poten en felgele tenen, net zoals de iris. Leeft in wetlands met ondiepe oevers, waar hij in zń eentje jaagt op kleine vissen, ongewervelden en amfibieën. Nestelt in grote bomen dichtbij het water samen met andere reigers. Hij is het gehele jaar aanwezig.

Koereiger Bubulcus ibis IE Middelgrote reiger. Zijn verenkleed is het hele jaar geheel wit, behalve in het broedseizoen. Met name het mannetje tooit dan oranjebruine sierveren op het hoofd en nek. De koereiger loopt vaak in groepen samen op met het vee dat in dehesas en weilanden graast. De koereiger broedt in grote kolonies samen met andere reigersoorten. Hij is het gehele jaar aanwezig en wordt steeds talrijker.

207

Veldgids Ralreiger Ardeola ralloides EE Even groot als de koereiger met witte vleugels en borst, en okerkleurige rug. Uit de nek steken lange, zwart-wit gestreepte veren. Hij komt in moerassen met voldoende vegetatie voor. Hier voedt hij zich met aquatische ongewervelden, vissen en amfibieën. Het is een strikt solitaire vogel. Hij broedt in de stuwmeren van Montijo en Arrocampo. Soms kan hij ook in de Vegas Altas de Guadiana waargenomen worden.

Purperreiger Ardea purpurea SAH Iets kleiner dan de blauwe reiger. Heeft een lange, dunne, gestreepte hals, die hem perfect camoufleert in het riet. Hij is daar alleen te ontdekken als hij beweegt. Hij heeft rijkelijk begroeide oevers nodig waar hij op kleine en middelgrote vissen jaagt. Broedt in de Vegas Altas del Guadiana en in Arrocampo. Na de zomer trekt hij naar Afrika, waar hij overwintert.

Blauwe reiger Ardea cinerea IE Iets minder fors dan de ooievaar, met grijs verenkleed. Vliegt, in tegenstelling tot de kraanvogel, met ingetrokken hals. Hij heeft lange poten en tenen waarmee hij goed kan waden. Hij vist, solitair, langs ondiepe oevers van rivieren en poelen naar middelgrote vissen. Kan zowel in kolonieverband met andere reigersoorten en ooievaars nestelen dan wel solitair.

Sperwer Accipiter nisus IE Kleine roofvogel met korte, ronde vleugels en lange staart. Dankzij zijn lichaamsbouw kan hij snelle manoeuvres maken tijdens de vlucht, en zelfs in dichte vegetatie jagen. Zijn voedselpakket bestaat bijna uitsluitend uit kleine vogeltjes die hij in de vlucht vangt. Hij is gebonden aan bos en broedt in bomen op plaatsen met voldoende ondergroei. In de herfst trekken de sperwers uit Extremadura naar Afrika, maar hun plaats wordt dan ingenomen door sperwers uit centraal Europa, die hier overwinteren.


208


Kokmeeuw Larus ridibundus Deze middelgrote meeuw komt veel in het binnenland voor. Zijn vleugels zijn licht grijs, het lichaam wit en de poten rood. Gedurende de zomer is de kop chocoladebruin en in de winter wit met donkere vlekjes bij het oor en boven het oog. Hij houdt van grote stuwmeren, zwakstromende rivieren, akkers en rijstvelden. De kokmeeuw is zeer talrijk in de winter, terwijl er maar enkele broedgevallen bekend zijn.

Kleine mantelmeeuw Larus fuscus Grote meeuw met donkergrijze vleugels en witte kop en borst. De snavel is geel met een rood vlekje aan de punt van de ondernavel. Hij komt op stuwmeren vuilnisbelten, en akkers voor, vaak in grote groepen. Daarbij worden soms andere vogels uit het gebied verdrongen. Hij eet vis, knaagdieren, wormen, insecten en afval van vissersschepen of op de vuilstort. De kleine mantelmeeuw broedt niet in Extremadura, maar is in de winter zeer talrijk.

Boerenzwaluw Hirundo rustica IE Algemene vogel in het landelijke gebied. Zijn rug, vleugels en staart zijn donker met blauwe glans. Zijn bef is rood en de onderdelen zijn licht crèmekleurig. Zijn staart is diep gevorkt met sterk verlengde buitenste staartpennen, vooral bij de mannetjes, hetgeen het mogelijk maakt om de sekse te onderscheiden. De boerenzwaluw broedt in verlaten of rustig gelegen gebouwen op het platteland, zoals stallen, boerderijen, schuren.... Hij voedt zich uitsluitend met vliegende insecten die hij vaak laag boven de grond vangt. Hij is een trekvogel die begin februari aankomt en in september weer vertrekt.

Roodstuitzwaluw Hirundo daurica IE Lijkt op de boerenzwaluw maar heeft op de onderdelen, achter in de nek en op de stuit oranje en okerkleurige tinten (in Spanje heet hij “goudzwaluw”). Is minder talrijk dan de boerenzwaluw. De roodstuitzwaluw broedt onder bruggen, gebouwen en overhangende rotsen, in een nestkom met toegangspijp van klei. Het voedsel bestaat uit insecten die tijdens de acrobatische vlucht worden gevangen. Het is uitsluitend een broedvogel in Extremadura.

209

Veldgids Huismus Passer domesticus De huismus is een echte cultuurvolger. Hij komt veel voor in steden en dorpen. De mannetjes zijn bruin, met zwarte strepen op de rug, grijze buik en zwarte slabber. De vrouwtjes zijn discreter bruingrijs gekleurd. Ze voeden zich normaliter met zaden en fruit, maar geven in het broedseizoen insecten aan de jongen. Het is bij uitstek een stadsvogel die vaak is aan te treffen in parken, op de daken van gebouwen, pleinen.... Hij is het gehele jaar aanwezig en zeer talrijk.

Kauw Corvus monedula Iets groter dan een duif, zwart verenpak met grijs achter op de kop en nek, en lichte iris. Broedt vaak in aanzienlijke kolonies in holtes in kerken, boerderijen en andere gebouwen. De kauw eet insecten, kleine reptielen, knaagdieren en fruit. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

Kraanvogel Grus grus IE Lijkt wat betreft bouw en formaat op een ooievaar. Het verenkleed is overwegend grijs. De hals is echter zwart met witte lijnen aan de zijkant en op de kop heeft hij een rode vlek. Karakteristiek is de pluim bij de staart, die in werkelijkheid gevormd wordt door de uiteinden van de elleboogpennen (tertials). Verschijnt in de herfst en winter in “dehesas”, rijstvelden en lagunes. De kraanvogel broedt sinds de eerste helft van de vorige eeuw niet meer in Extremadura. Hij voedt zich met eikels, oogstresten van rijst, maïs, bolgewassen, ongewervelden....

Slechtvalk Falco peregrinus SAH Middelgrote roofvogel, met leigrijze mantel, staart, kop en baardstreep, en witte buik met donkergrijze bandering. Het is de allersnelste vogel. Tijdens een stootduik kan hij de snelheid van 300 km/uur overschrijden. Hij broedt op rotswanden, waar hij andere roofvogels wegjaagt. Om te jagen verkiest hij open velden waar hij het op vogels ter grootte van een duif heeft gemunt. Echter, hij kan zelfs kleine trap en eenden vangen. De slechtvalk blijft meestal gedurende het hele jaar in de buurt van het nest om het territorium te verdedigen. In de winter wordt de populatie in Extremadura aangevuld met dieren uit noordelijker streken.


210


Kuifmees Parus cristatus IE Ongeveer even groot als de pimpelmees. Zijn bovendelen zijn bruin en de onderdelen lichter van kleur. Zijn kop is zwart en wit en heeft een puntige kuif. Komt met name in dennenbossen voor maar is ook in kurken steeneikenbossen met struiklaag een algemene verschijning. Zijn dieet bestaat uit ongewervelden zoals rupsen, spinnen, mijten, waardoor hij een aanzienlijke bijdrage levert aan het voorkomen van plagen in de bosbouw. Hij is het gehele jaar aanwezig.

Pimpelmees Parus caeruleus IE Kleiner dan de koolmees, met blauwe vleugels, staart en kop, en wit op het voorhoofd en wangen. De borst en buik zijn geel. De pimpelmees is algemeen in “dehesas” (boomweiden), dennen- en rivierbossen en in tuinen. Met zijn kleine snavel vangt hij insecten in de bast en op of onder de bladeren. Daarbij kan hij soms op zijn kop hangen. Hij is een goede bondgenoot in de biologische landbouw vanwege zijn aanzienlijke bijdrage aan de bestrijding van plagen. Hij is het hele jaar in de beboste delen van Extremadura aanwezig.

Putter Carduelis carduelis Heel algemeen. Te onderscheiden door zijn rode gezicht en zwart-witte banden op de kop. Zijn vleugels zijn zwart met een brede, gele band, die goed te zien is tijdens de vlucht. Vanwege zijn aangename zang wordt de putter vaak gevangen om als kooivogel te houden. Met zijn conische snavel kan hij bij de geliefde distelzaden te komen zonder zich te prikken. Het gehele jaar aanwezig.

Witte kwikstaart Motacilla alba IE Zo groot als een mus. Het verenkleed is zwart, wit en verschillende grijstinten. Wipt voortdurend op en neer met de lange staart. Komt veel voor bij rivieren, aan de oevers van stuwmeren en in akkers. De witte kwikstaart eet kleine insecten, wormen en spinnen die hij op het veld of bij de oevers vangt. Hij is het hele jaar aanwezig maar is talrijker in de winter. In dit jaargetijde concentreren ze zich in grote getale op stedelijke slaapplaatsen.

211

Veldgids Gele kwikstaart Motacilla flava IE Het mooie verenpak is olijfgeel op de rug en fel geel op de onderzijde, waardoor het grijsblauw op de kop extra opvalt. Is gebruikelijk te vinden in moerassen, bevloeide weiden en bij rivieren. Hij voedt zich met kleine insecten en spinnen die hij aan de oevers bemachtigt. De gele kwikstaart wordt tijdens de trekperiode veelvuldig waargenomen, alhoewel er ook enkele paren in Extremadura broeden.

Grote gele kwikstaart Motacilla cinerea IE Een kleurrijke verschijning met grijsblauwe bovendelen, vleugels en staart fel gele onderzijde en een opvallend zwarte keel. Deze kwikstaart is sterk gebonden aan schoon en continu stromend water en is daardoor algemener in het noorden van Extremadura. Hij eet kleine insecten en andere ongewervelden die hij vindt door de oevers grondig af te speuren.

Kerkuil Tyto alba IE Middelgrote uil die meestal in boerderijen, kerken en gebouwen, dicht bij de mens broedt. Hij heeft een geelachtig verenkleed met veel grijs op de rug en witte onderdelen. Zijn gezicht vormt een frappant wit hart met grote, zwarte ogen. Zijn voornaamste prooidieren zijn muizen en woelmuizen, maar sommige kerkuilen zijn gespecialiseerd in het vangen van kleine vogels op slaapplaatsen in bomen van stadsparken.

IJsvogel Alcedo atthis IE Ter grootte van een mus, maar robuuster, met korte staart en lange, stevige snavel. Zijn verenkleed is erg opvallend: fel blauwe vleugels, staart en rug, en oranje op borst en buik. Zijn dieet bestaat uitsluitend uit kleine vissen en kikkervisjes, die hij vangt door vanaf een vaste post boven het water te duiken. Hij graaft een nestpijp in walletjes langs rivieroevers. Hij is het hele jaar aanwezig.


212


Kwak Nycticorax nycticorax SAH Middenformaat reiger met lange, gele poten, grijs op de rug en wit op de buik. De intens rode ogen zijn aangepast aan het vissen in de schemering. Hij eet middelgrote vissen, amfibieën en waterslangetjes. De kwak broedt in grote kolonies samen met andere reigersoorten.

Zwarte wouw Milvus migrans IE Iets kleiner van formaat dan de rode wouw. Zijn verenkleed is donkerde en de staart minder diep gevorkt. Het boomnest wordt bekleed met wol, plastic, papier en takken. Zijn dieet is zeer gevarieerd: vis, knaagdieren, amfibieën maar vooral aas. Hij heeft zich gespecialiseerd in dieren die als verkeersslachtoffer sterven. Hij brengt de winter in Afrika, zuidelijk van de Sahara, door en komt in de lente naar Extremadura om te broeden.

Rode wouw Milvus milvus V Middelgrote roofvogel. De lange vleugels en staart zijn roodbruin van kleur. De kop is lichter en het iris geel. De Engelse naam voor wouw (kite), betekent vlieger. Zijn vlucht doet daar soms aan denken. De rode wouw is het hele jaar in Extremadura aanwezig. Hij broedt (echter steeds minder) in bomen in dichte bossen. In de winter wordt de populatie aangevuld met exemplaren uit centraal Europa. Hij voedt zich met knaagdieren, kleine vogels en, hoofdzakelijk, met aas.

Waterspreeuw Cinclus cinclus V Ter grootte van een lijster, robuust en rond met een heel korte staart. Het verenpak is donker bruin met een grote, witte slabber. Leeft bij snelstromende rivieren en beken met schoon water in het noorden van Extremadura. Hij vangt allerlei ongewervelden onder het wateroppervlak. Zit vaak op grote stenen van bergriviertjes waarbij zijn witte borst goed opvalt. De waterspreeuw is het gele jaar aanwezig in zijn broedareaal.

213

Veldgids Merel Turdus merula IE Het mannetje is zwart van kleur met een gele snavel en oogring. Komt veel voor in tuinen en parken van steden en dorpen, daarnaast ook bij rivieren, in “dehesas” “boomweiden”, mits er voldoende bomen aanwezig zijn. Hij voedt zich met name met regenwormen, maden en insecten. In de herfst eet de merel ook bessen en fruit. In de lente pleegt hij ons te plezieren met zijn prachtige zang. Het gehele jaar aanwezig.

Staartmees Aegithalos caudatus IE Zijn lijf is als een klein balletje met roze veren op de buik en donker op de rug. Zijn staart is lang en zwart met witte buitenste staartpennen. Hij trekt gewoonlijk rond in familiegroepen van 8 tot 14 individuen in bossen met voldoende ondergroei en ook in rivierbegeleidende bossen. Met zijn zeer kleine, fijne doch sterke snavel vangt hij insecten die verstopt zitten onder de bast of in de knoppen. Het gehele jaar aanwezig.

Steenuil Athene noctua IE Kleine uil met roodbruine, wit gevlekte bovendelen en witte onderdelen met roodbruine bandering. Heeft geen oorpluimen en de ogen zijn groot en geel. Leeft in olijfboomgaarden, open “dehesas” (boomweiden) en akkerbouwgebieden waar hij kleine prooien zoals sprinkhanen, krekels of kleine amfibieën vangt. Hij is het hele jaar aanwezig, altijd dicht bij de broedplaats.

Tjiftjaf Phylloscophus collybita IE Verenkleed en formaat als van fitis, maar iets valer gekleurd dan deze. Maakt continu onrustige bewegingen en fladdert regelmatig laag over de grond. Hij broedt in bergen rivierbossen in het uiterste noorden van Extremadura. Maar in de winter is hij zeer talrijk in de hele regio.


214


Fitis Phylloscopus trochilus IE Zeer klein, bijna half zo groot als een mus. Geelgroen op de bovendelen en lichter van kleur op de onderdelen. Bezoekt vaak tuinen, rivieren, wegbermen met hagen, “dehesas” (boomweiden)... Hij eet uitsluitend kleine ongewervelden, waardoor hij de mens helpt om plagen in de fruitteelt en de siertuinen te bestrijden. De fitis broedt niet in Extremadura. Hij is hier slechts tijdens de trekperiodes te zien.

Wielewaal Oriolus oriolus IE Ter grootte van een lijster. Het mannetje heeft een contrastrijk verenkleed met zijn felgele lijf en gitzwarte vleugels. De vrouwtjes zijn minder opvallend met een overwegend groenig verenpak. Zijn bijzonder mooie zang verraad zijn aanwezigheid hoog in de bomen. Hij is sterk gebonden aan vochtige bossen bij rivieren, eikenbossen, etc... Hier vangt hij kleine sprinkhanen, krekels, maden.... Aan het einde van de zomer eet hij ook fruit zoals vijgen en bramen. Hij is alleen in de lente en zomer in Extremadura aanwezig.

Lachstern Gelochelindon nilotica SAH Zijn lichaam is zo groot als een duif, maar de vleugels zijn smal en lang. Wit lichaam met zwarte kop, snavel en poten. Hij broedt op kale eilanden in stuwmeren zoals die van Sierra Brava, Los Canchales en Orellana. Hij voedt zich met muizen, hagedissen, vogels en insecten die soms ver van water, in graanvelden, worden gevangen. Verschijnt half april in Extremadura en verlaat ons half september.

Buidelmees Remiz pendulinus IE Formaat vergelijkbaar als die van een putter. Grijs op de kop met een duidelijk zwart masker, bruinrode bovendelen en licht roze-oranje buik. De buidelmees is een gebruikelijke verschijning bij rivieren met voldoende moerasvegetatie in de Vegas Altas del Guadiana en bij het stuwmeer van Arrocampo. Hij zoekt zijn voedsel tussen de lisdodde, waarbij hij soms zelfs ondersteboven hangt. Het gehele jaar aanwezig.

215

Veldgids Bonte vliegenvanger Ficedula hypoleuca IE Heeft een bol uiterlijk, fijne snavel en maakt vaak schokkende bewegingen met de staart. Het mannetje in prachtkleed heeft een zwarte kop, vleugels, staart en rug, en een witte borst, buik, voorhoofd en vleugelvlek. Buiten het broedseizoen verkleuren de zwarte veren naar bruin, waardoor het mannetje meer op het vrouwtje lijkt. De bonte vliegenvanger broedt in Extremadura alleen in bossen op meer dan 1000 m. hoogte boven zeeniveau. Dat betekent dat hij hier alleen in de Sierra de Gredos voorkomt als broedvogel. In de trektijd echter wordt hij verspreid over de hele regio waargenomen. Zijn prooidieren, voornamelijk insecten, worden op de grond of vlak erboven en vanaf een uitkijkpost (paaltjes of lage, vrije takken) gevangen.

Krooneend Netta rufian V De mooie woerd heeft een opvallende, oranje-chocoladekleurige kop en intens roze ogen en snavel. De borst en staart zijn zwart, de rug bruingrijs terwijl de flanken wit gevlekt zijn. Het is een duikeend die zich in schoon water voedt met bladeren, wortels en andere delen van waterplanten. Hij broedt in enkele wetlands van Extremadura zoals de stuwmeren van Orrellana, Portaje en Morantes. In de winter komt hij in meer waterrijke gebieden voor.

Blauwborst Luscinia svecica V Kleine insectenetende vogel, met bruine vleugels, staart en rug, en met een opvallende blauwe borstvlek met rossige rand. De blauwborst broedt op de hellingen onder de hoogste bergtoppen van Extremadura, altijd boven de 1.800 m. boven zeeniveau. In de winter is hij in de moerassige gebieden van de Vegas de Guadiana en van het Arrocampo-stuwmeer te vinden. Het leeft op een dieet van insecten alhoewel hij in de winter ook zaden en andere plantaardige materialen kan innemen.

Rode patrijs Alectoris rufa Behoort tot het jachtwild en vormt een fundamentele bouwsteen in de voedselpiramide van het natuurlijke ecosysteem in Extremadura. De rode patrijs heeft een mooi gekleurd verenkleed en een karakteristieke roep. Hij leeft in open akkerbouwgebieden met weinig bomen. Hij nestelt op de grond, in perceelsscheidingen of in lage struiken dichtbij graanvelden. Hij prefereert het lopen boven het vliegen. Slechts in geval van nood gaat hij op de wieken. Hij voedt zich, op de grond, met zaden, zachte kiemen en insecten (met name de kuikentjes die het nest meteen verlaten nadat ze uit het ei zijn gekropen). Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang

216


Roodborst Erithacus rubecula IE Kleiner dan een mus, met bruine bovendelen en een oranjerode borst. Beweegt zich op de grond voort door middel van kleine sprongetjes en schokkerige bewegingen om zijn oranje vlek op de borst te benadrukken. Het is voornamelijk een insecteneter maar kan ook zaden en fruit eten. In de winter is hij algemeen in heel Extremadura, maar hij broedt alleen in het uiterste noorden, Monfragüe, Canchos de Ramiro en in het uiterste zuiden.

Kleine bonte specht Dendrocopos minor V De kleine bonte specht is de kleinste van de spechten in Extremadura, amper de grootte van een mus. Zijn verenkleed is zwart en wit op de rug, staart en vleugels, en witachtig roze met zwarte stippen op de buik. Hij heeft een rode vlek tussen het voorhoofd en de nek. tegen zijn hoofd. Hij bouwt zijn nestholte met zijn snavel in boomstammen. Het dieet is gebaseerd op insecten uit het hout, die hij in de takken en onder de schors bemachtigt. Hij is het hele jaar aanwezig.

Grote bonte specht Dendrocopos major IE Iets kleiner dan de groene specht. Het verenkleed op de rug is zwart met grote witte vlekken, en roze op de borst. Hij heeft intens rood op de buik en in de nek (alleen bij mannen). De grote bonte specht komt in rivierbossen, dennenbossen, dichte “dehesas” (boomweiden) en andere bosschages voor. Hij voedt zich voornamelijk met insecten uit het hout en kan soms prederen op nesten van kleine vogels. Present gedurende het hele jaar.

Appelvink Coccothraustes coccothraustes IE Bijna dubbel zo groot als een putter, met een zeer sterke snavel. Zijn rug is donkerbruin, vleugels en staart zijn blauwzwart met witte vlekken, en de borst en buik zijn okerkleurig. Bewoont gebieden met voldoende bomen en ondergroei, waar hij zich tegoed doet aan allerlei zaden en fruit met harde schil. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

217

Veldgids Keep Fringilla montifringilla IE De mannetjes hebben een zwartblauwe kop, zwartwitte rug, vleugels en staart, en een oranje borst. Het is een zaadeter die naast kleine zaden ook andere plantaardige resten eet. Het is een zeldzame wintergast in Extremadura. Maar in enkele winters komen grote groepen binnenvallen, die dan in “dehesas”, akkers en vlakten te zien zijn.

Vink Fringilla coelebs IE Formaat van een mus. De mannetjes hebben een zwart-witte tekening op vleugels en staart, blauwgrijze kap en okerkleurige borst. De vrouwtjes zijn discreter met een valer verenkleed. De vink is een algemene verschijning in beboste gebieden als “dehesas” (boomweiden), eiken- en dennenbossen en tuinen. Hier laten de mannetjes hun explosieve vinkenslag horen. Het is een zaadeter die naast kleine zaden ook andere plantaardige materialen eet. het gehele jaar aanwezig.

Groene Specht Picus viridis IE De groene specht is iets groter dan een lijster, mat groen op de rug, grijsachtig groen op de buik, en heeft een opvallende, rode plek op zijn hoofd, vanaf het voorhoofd tot bij de hals. Hij komt in dichte bossen van kurkeiken en bladverliezende eiken, en in “dehesas” (boomweiden) voor. Hij houwt met zijn snavel een nestholte in een boomstam uit. De groene specht eet insectenlarven die in hout leven. Hij bemachtigt ze door gaten in het hout te hakken en de prooidieren met behulp van de lange tong eruit te halen. Het hele jaar aanwezig.

Tafeleend Aythya ferina IE Duikeend met grijs lichaam en zwarte borst en staart. De kop is roodbruin van kleur bij de woerd met een felrood oog. Het vrouwtje, evenals bij bijna alle eenden, is minder kleurrijk. De tafeleend komt in wetlands met schoon water en met voldoende oevervegetatie voor. Hij eet ongewervelden die hij onder water bemachtigt. In Extremadura broedt hij alleen in de Lagunas de Albuera, Llanos de Cáceres en de Vegas Altas del Guadiana. In de winter is hij wijder verspreid.


218


Blauwe ekster Cyanopica cyana IE Ter grootte van een merel maar met een heel lange staart. Zijn verenkleed is mooi, met blauwe vleugels en staart, roze lijf en zwarte kop. Bewoner van “dehesas” (boomweiden), fruit- en olijfboomgaarden, rivieren en dennenbossen. Kan soms in een bijzonder samenwerkingsverband broeden, waarbij ooms, tantes, oudere broers en zussen helpen om een nieuwe generatie groot te brengen. Tijdens het broedseizoen zijn ze voornamelijk insecteneters, maar aan het eind van de zomer en in de herfst eten ze fruit. Het gehele jaar aanwezig.

Waterral Rallus acuaticus IE De waterral is een moerasvogel die verwant is aan het waterhoen. Zijn rug is bruin met zwarte stippen, de borst en buik zijn donker grijsblauw. Zijn snavel is lang en rood, en de poten hebben lange tarsus en tenen waardoor hij goed door de oevervegetatie kan lopen. Hij komt in rijkelijk begroeide moerassen voor, maar ook in rijstvelden, en grote en kleine irrigatie kanalen mits er voldoende vegetatie staat. Hij voedt zich met allerlei ongewervelden, amfibieën en kleine zoogdieren. Hij is het hele jaar aanwezig.

Vuurgoudhaan Regulus ignicapillus IE Zeer klein, misschien wel de kleinste van alle vogels die in Extremadura voorkomen. Zijn bovendelen zijn groenachtig, de buik wit met okerkleurige tinten en zijn kopje heeft een opvallende, witte wenkbrauwstreep met zwarte rand en een geeloranje middenkruinstreep. Met zijn korte en fijne snavel kan hij goed insectenlarven uit de gaatjes van een boomstam peuteren. Hij broedt in dennen- en eikenbossen in het noorden van Extremadura, terwijl hij in de winter ook in lagere delen verspreid over de hele regio te vinden is.

Rode rotslijster Monticola saxatilis V Ter grootte van een lijster. Heeft levendige kleuren: glanzend blauwe kop en rug, oranje borst, buik en staart, mat bruine vleugels, en een opvallend witte vlek op de rug tussen de vleugels. Hij leeft op rotsige hellingen op redelijk grote hoogte. Hij bouwt een mooi nest, dat met gras en mos bedekt wordt, in spleten of holten in de rosten. Zijn prooidieren beslaan een breed scala aan gewervelde en ongewervelden, van maden tot muurgecko´s. De rode rotslijster is alleen gedurende de lente en zomer in Extremadura aanwezig.

219

Veldgids Blauwe rotslijster Monticola solitarius IE Ter grootte van een lijster, met een indrukwekkend, kobaltblauw verenpak dat vooral goed tot zijn recht komt met direct zonlicht. Zijn biotoop bestaat uit rotspartijen, en –wanden, maar ook bij dorpen en steden, op oude stadsmuren, kastelen, etc. Hij voedt zich met kleine dieren zoals hagedisjes, sprinkhanen en wormen. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

Cetti´s zanger Cettia cetti IE Kleine, onrustige en beweeglijke vogel. De rug, vleugels en staart zijn kastanje roodbruin van kleur, en de borst en buik zijn grijsachtig. hij is altijd dichtbij water te vinden, in rivierbossen, braamstruiken, hagen en rietvegetaties langs kanalen en beken. Hij laat zich niet makkelijk zien, maar verraadt zijn aanwezigheid door zijn explosieve zang. Hij voedt zich met insecten alhoewel hij in de herfst ook wel bessen en bramen eet. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

Nachtegaal Luscinia megarhynchos IE Zo groot als een mus, bruin op de bovenzijde, kop en vleugels, oranjebruin op de staart en lichter gekleurd op de onderzijde. Aangezien hij in dicht struikgewas leeft valt zijn verenkleed niet op. Daarom heeft hij een potente zang nodig om zijn aanwezigheid te laten gelden. Hij laat vaak ook ´s nachts van zich horen. Misschien zingt de nachtegaal het mooist van alle Europese vogelsoorten. Hij eet voornamelijk kleine insecten aangevuld met besjes en fruit in de herfst. Het is een broedvogel in Extremadura en brengt de winter door ten zuiden van de Sahara.

Smient Anas penélope Wintergast met een mooi verenkleed. De mannetjes hebben een karakteristieke, fluitende roep. In Spanje heten ze daarom “fluiteend”. Zijn kop is roodbruin met een opvallende, crèmekleurige vlek op het voorhoofd. De borst is roze en de rest van het lijf is grijs met zwart-witte achterkant. Het wijfje is discreter gekleurd. Zowel mannetje als wijfje hebben een blauwgrijze snavel met zwarte punt. Is gewoonlijk te vinden in stuwmeren, meren en ander stilstaand water.


220


Kleine trap Tetrax tetrax SAH Iets groter dan een patrijs, met lange sterke poten. De kleine trap is bruin gestreept op de rug (waardoor hij goed gecamoufleerd is op de bijna kale bodem) en wit op de buik. Het mannetje heeft in het broedseizoen een karakteristieke zwarte kraag. Tijdens de vlucht maken ze een hoog “si-si-si” geluid dat veroorzaakt wordt doordat één van de pennen korter is dan de andere. Hij komt in vlaktes met graanvelden en boomloze steppen voor. Hij eet zaden, bollen, kiemplanten en, in mindere mate, kleine ongewervelden. Het hele jaar in Extremadura aanwezig.

Fuut Podiceps cristatus IE Watervogel die onder water kan zwemmen ter grootte van een eend. Zwemt diep gelegen op het wateroppervlak, waarbij alleen de rug, hals en kop te zien zijn. Beschikt over een karakteristieke kuif en lange, kastanjekleurige veren met donkere punten aan beide kanten van de kop. Evenals de dodaars bouwt de fuut een drijvend nest. De oudervogels zwemmen regelmatig met de pullen op de rug. Het voedsel bestaat uit kleine amfibieën en jonge visjes. Hij is in heel Extremadura en gedurende het hele jaar aanwezig, maar is talrijker in de winter.

Roodborsttapuit Saxicola torcuata IE Iets kleiner van formaat dan een mus, bruin met zwart stippen op de rug, oranje op de borst en grote witte vlekken aan beide kanten van de hals. De roodborsttapuit is heel algemeen in bermen van wegen, open “dehesas” (boomweiden), akkerranden.... Hij gebruikt uitstekende takken van struiken als uitkijkpost waar vanaf hij op kleine insecten jaagt. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.

Paapje Saxicola rubetra IE Ongeveer even groot als de roodborsttapuit, geeft een bolle indruk en beweegt nerveus. De rug en kop zijn bruin met zwarte vlekjes, de borst is okerkleurig en de buik witachtig. De dikke, witte wenkbrauwstreep is opvallend. Het paapje eet kleine insecten die hij dichtbij zijn posten vangt. In Extremadura is hij alleen tijdens de trekperiodes, zowel tijdens de herfsttrek richting Afrika als tijdens de voorjaarstrek, waar te nemen.

221

Veldgids Draaihals Jynx torquilla IE Ter grootte van een lijster. Het verenkleed is grijs bruin en zwart gespikkeld en camoufleert goed tussen takken. De naam duidt op de wijze van verdediging. Bij gevaar beweegt de draaihals zijn kop heen en weer, waarbij ze sissen als een slang, waarop de vijanden op de vlucht slaan. Hij komt in rivierbossen, “dehesas” (boomweiden) en andere bosschages voor, maar is zeer moeilijk op te sporen. Zijn dieet bestaat uitsluitend uit insecten. Hij is het hele jaar aanwezig.

Zomertortel Streptopelia turtur Ziet er uit als een kleine duif, met een grijs-roze lichaam en met oker gekleurde vleugels met zwarte vlekken. Vroeger was deze soort veel talrijker dan nu. Tegenwoordig is hij moeilijk te observeren op plaatsen waar hij in het verleden heel algemeen was. Leeft in akkerbouwgebieden, “dehesas” (boomweiden) en in rivierdalen. Eet bij voorkeur zonnebloempitten of graankorrels. Verschijnt in het voorjaar om te broeden. Hij bouwt een typisch nest, bijna plat, in de vork van een tak, waarin hij twee eieren legt.

Boomleeuwerik Lulula arborea IE Ter grootte van een mus. Het verenkleed is vaal bruin op de rug en vuilwit op de buik. Hij is meer aan bos gebonden dan de voorgaande leeuweriken. De boomleeuwerik heeft een voorkeur voor “dehesas” (boomweiden) met steeneiken en eikenbossen, zowel als open plekken in het bos. Zijn zang is onmiskenbaar, heel melodieus en bijna vaak hoorbaar in het voorjaar. Nestelt op de grond en voedt zich met kleine insecten en plantaardige materialen. Hij is het hele jaar aanwezig in Extremadura.

Boomklever Sitta europea IE Slechts iets groter dan een mus. De staart is kort, zijn snavel cilindrisch en sterk, de bovendelen blauw en de buik is oranje. Klimt en daalt behendig langs de boomstammen, zowel met zijn kop naar boven als naar beneden, op zoek naar voedsel, voornamelijk ongewervelden. Pleegt de te grote ingangen van spechtennesten te verkleinen met behulp van modder. De boomklever maakt de nestingang zodoende precies op zijn maat, hetgeen dient als verdediging van het nest. Hij is het gehele jaar in oude boomopstanden aanwezig.


222


Grauwe gors Miliaria calandra IE Groter dan een mus. Vaal bruin verenkleed met zwarte stippen op de rug en okerkleurig op de buik. Zijn snavel is stevig. Algemene verschijning in open gebieden, waar hij veelvuldig op paaltjes, struiken of dode bomen zit te fluiten. Zijn voedsel bestaat met name uit zaden, maar kan ook insecten eten tijdens het broedseizoen. Hij is het gehele jaar aanwezig en is zeer talrijk.

Ekster Pica pica Groter van formaat dan de blauwe ekster, met een lange staart en korte ronde vleugels. Zijn verenkleed lijkt op het eerste gezicht zwart en wit maar van dichtbij is op de zwarte vlakken een mooie, groene en paarse glans waar te nemen. Zijn uitgebreide dieet varieert van kleine muizen, hagedissen en aas tot fruit en eieren van andere vogels. Algemene verschijning in “dehesas” (boomweiden) rivierbegeleidende bossen, parken en boomgroepen langs autowegen. Het gehele jaar aanwezig.

Kaffergierzaluw Apus cafer V De Kaffergierzwaluw is iets kleiner dan de gierzwaluw, heeft een donker verenkleed met een witte vlek bovenop zijn staart en nog één in de keel. Hij broedt gewoonlijk in onbezette nesten van de roodstuitzwaluw en de huiszwaluw. Het is een zeer zeldzame soort in Extremadura. Hij arriveert vaak later dan de andere zomergasten, nl. in de meimaand en hij vertrekt naar Afrika in twee trekbewegingen, één in augustus en de ander rond eind oktober.

Gierzwaluw Apus apus IE De gierzwaluw is grijsachtig bruin met witte keel. Hij heeft lange, smalle vleugels en een korte, gevorkte staart. Gierzwaluwen zijn goede vliegers. Ze vangen hun prooi (kleine insecten zoals muggen) in de lucht, en zijn zelfs in staat om op grote hoogte (in de lucht) te slapen. Ze broeden in kieren en gaten in gebouwen en, bij wijze van uitzondering, soms ook in palmbomen. Ze zijn alleen in de lente en de zomer aanwezig.

223

Veldgids Alpengierzwaluw Apus melva V Groter dan de gierzwaluw en met een grote witte vlek op de buik. Broedt meestal in kleine kolonies dichtbij water, bijvoorbeeld in kieren en spleten in bruggen of natuurlijke rotspartijen bij stuwmeren of rivieren. Deze soort keert rond eind maart terug uit Afrika om in Extremadura te broeden en vertrekt rond eind oktober.

Groenling Carduelis chloris Grotere en robuuster dan de putter, en met een sterkere snavel. Het verenkleed van het mannetje is mooi groen, met gele vlekken in de vleugels en de staart. Het vrouwtje is valer gekleurd. De stevige snavel kan de hardste zaden kraken. De groenling is in bosrijke gebieden, “dehesas” en stadsparken aan te treffen. In Extremadura is hij het hele jaar aanwezig en talrijk bovendien.

Dodaars Tachybaptus ruficollis IE Kleine watervogel die meerdere minuten onder water kan blijven om aquatische ongewervelden, zijn voedsel, te vangen. Heeft een onopvallend winterkleed en een mooier broedkleed. Broedt in meren en poelen met stilstaand water mits er voldoende drijvende planten aanwezig zijn. In de winter is de dodaars veel in stuwmeren te vinden.

Wulp Numenius arquata IE Van middelgroot formaat, met lange poten en lange, dunne, naar beneden gebogen snavel. Zijn verenkleed is licht bruin met donkere stippen. Hij foerageert in drassige lagunes en in rijstvelden. In Extremadura is het een zeer zeldzame doortrekker en wintergast, die in het voorjaar naar centraal Europa vertrekt.


224


Orpheusspotvogel Hippolais polyglotta IE Vogel met gracieus silhouet en elegante houding. Zijn verenkleed is discreet, met bruine en grijze tinten op de bovendelen en groengele borst. Hij komt in vochtige terreinen met voldoende dichte bosschages, met name bij rivieren en beken voor. Zijn zang is melodieus en kan imitaties van andere soorten bevatten. Zijn voedsel bestaat uit kleine ongewervelden als insecten, spinnen en wormen. De orpheusspotvogel is vanaf de lente tot het einde van de zomer in Extremadura aanwezig. Hij broedt dichtbij het water mits er genoeg vegetatie aanwezig is om in te broeden.

Grote lijster Turdus viscivorus Groter van formaat en valer op de rug dan de zanglijster. Heeft geen gele tinten op de borst. De vlekken op de borst en buik zijn groter en ronder. We kunnen hem aantreffen in bossen van Pyrenese eik, kurkeik, den, tamme kastanje en ook in “dehesas” (boomweiden). De grote lijster is relatief discreet, maar laat zijn mooie zang op voorjaarsmiddagen horen, vooral na een onweersbui. Zijn voedsel bestaat uit slakken, die hij tegen een steen of boomstam slaat om het slakkenhuis te breken. Eet ook wormen en andere insecten. Het gehele jaar aanwezig.

Zanglijster Turdus philomelos Robuust uiterlijk, vaal bruine rug, okergele borst en witte buik met donkere, pijlpuntvormige stippen. Komt veel voor in bosrijke gebieden, eiken- en tamme kastanjebossen, dichte “dehesas” (boomweiden), rivierbossen, etc... Laat regelmatig van zich horen d.m.v. zijn melodieuze zang. De zanglijster eet slakken, naaktslakken, maden en wormen. Broedt slechts op enkele plaatsen in Extremadura, maar is zeer talrijk en wijdverspreid in de winter.

225

JUNTA DE EXTREMADURA

UNIÓN EUROPEA

Consejería de Cultura y Turismo

Fondo Europeo de Desarrollo Regional

“Una manera de hacer Europa”

www.turismoextremadura.com

Bijeneters JUNTA VAN EXTREMADURA. Raad voor Cultuur en Toerisme. Coördinatie Directoraat Generaal voor Toerisme

Recommend Documents