Bijdrage brede maatschappelijke dialoog toekomst pensioenstelsel KLM pensioenfondsen Wat is de aanleiding? De Nationale Pensioendialoog Nederland heeft een goed pensioenstelsel waarvoor internationaal lof is. Om het pensioenstelsel goed te houden heeft het kabinet allerlei maatregelen voorgesteld. Dit is noodzakelijk onderhoud voor de korte termijn. Voor de lange termijn is mogelijk meer nodig om recht te doen aan de veranderende samenleving. Mensen werken niet meer 40 jaar bij dezelfde baas. Steeds meer mensen werken als ZZP’er. Mensen worden allemaal ouder, maar krijgen ook langer pensioen. Er komen minder jongeren en meer ouderen. Past het pensioenstelsel nog wel bij deze veranderende samenleving? Over deze vraag gaat De Nationale Pensioendialoog. Het pensioenstelsel heeft een aantal kenmerken zoals collectiviteit, solidariteit en verplichtstelling. Wat bedoelen we met deze begrippen en hoe passen die bij een veranderende samenleving? Is keuzevrijheid gewenst en wat betekent dit dan voor het pensioenstelsel? Tijdens De Nationale Pensioendialoog is geen onderwerp taboe. Het kabinet wil dat iedereen zich vanuit zijn eigen rol en in zijn eigen taal uitspreekt. Namens het kabinet ziet staatssecretaris Jetta Klijnsma het ook als haar taak dat iedereen gehoord wordt, dat het kabinet alle inzichten, van zowel grote pensioenfondsen, wetenschappers als van burgers weet. Het allerbelangrijkste is om De Nationale Pensioendialoog open en onbelast te voeren. De opbrengsten uit de brede Dialoog vormen input voor de Hoofdlijnennotitie met bouwstenen voor een mogelijk toekomstig pensioenstelsel. Deze Hoofdlijnennotitie zal de staatssecretaris in het voorjaar van 2015 aanbieden aan de Tweede Kamer.Aan de dialoog kan iedereen meedoen. U kunt uw visie tot 1 december via de website van de pensioendialoog indienen. Bron: www.nationalepensioendialoog.nl
De visie van de KLM - pensioenfondsen De KLM - pensioenfondsen hebben een goede staat van dienst. De drie pensioenfondsen voor respectievelijk vliegend-, cabine- en grondpersoneel hebben een goede naam op het gebied van risicomanagement, solide financiering, toeslagverlening en een hoog niveau van kwaliteit in de pensioenadministratie. Zekerheid, veiligheid en kwaliteitsbesef: het zit diep in het blauwe DNA van de KLM - pensioenfondsen verankerd. De KLM - pensioenfondsen kijken optimistisch naar de toekomst. Tegelijkertijd is er reden tot zorg. In dit schrijven wordt een appèl gedaan op de wetgever en het pensioenveld. Een appèl om het pensioenstelsel bij de tijd, beheersbaar en betaalbaar te houden. Dat is hard nodig. Uitdagingen voor het huidige pensioenstelsel Het meest voorkomende pensioencontract binnen het huidige pensioenstelsel is een defined benefit (DB) contract. Hierin zijn opgebouwde rechten (inclusief verleende toeslagen) onvoorwaardelijk, met in de regel voorwaardelijk uitzicht op het loon- of prijsvast houden van het pensioen. Alle vragen die rond de nationale pensioendialoog worden gesteld zijn in wezen variaties op de vraag: willen we de essenties van dit pensioencontract proberen te behouden? Het antwoord
1 van 5
van de KLM - pensioenfondsen is daarop zonder meer bevestigend, zij het dat de vormgeving van de pensioenregelingen op onderdelen onderhoud nodig heeft om het geheel toekomstbestendig te houden. De vraag die zich vervolgens aandient is of deze wens werkelijkheid wordt. De uitdagingen zijn:
1.
De risico’s binnen het huidige pensioencontract In het huidige DB-contract heeft de deelnemer een verzekering tegen de risico’s van stijgende levensverwachting, een daling van de rente, daling van het beleggingsrendement en risico’s van stijgende inflatie. Soms manifesteren deze risico’s zich tegelijkertijd. Het collectief dekken van deze risico’s is een efficiënte oplossing en geeft voor iedere deelnemer de laagste kosten. Naar ons oordeel zal bij elke verandering van het stelsel goed bezien moeten worden hoe de collectieve dekking van deze risico’s het beste in stand kan blijven. Het is heel gemakkelijk om de ambities zover te verlagen dat er in feite geen pensioenstelsel meer over is en deelnemers alle risico’s zelf dragen. Dat is niet de keus van de KLM - pensioenfondsen. Veel risico’s horen binnen de collectiviteit. Ons voorstel is een pensioenstelsel dat deze lijn ondersteunt. Wij willen af van regels die – goedbedoeld – juist het tegendeel bewerken. Prudentie is goed, enige zekerheid aanbrengen is uitstekend. Maar het doorgaan met het stapelen van zekerheden op nog meer zekerheden werkt contraproductief.
2.
De bijsturingsmogelijkheden binnen het huidige pensioencontract Omdat bij het DB-contract de risico’s collectief verzekerd zijn en de opgebouwde pensioenrechten in beginsel niet verlaagd mogen worden, kan er in situaties van nood (als risico’s zich – veelal in combinatie - voordoen) niet zo goed financieel bijgestuurd worden. Er ontstaan dan tekorten. Tekorten kunnen worden opgelost op de volgende manieren: -verhoging van de premie; -verlaging van de uitkeringen; -het achterwege laten van indexatie; -aanspreken van de buffers; -afhankelijk van de afspraken tussen pensioenfonds en werkgever is het ook mogelijk dat de werkgever financieel bijstort. Anders gezegd: risico’s kunnen zich voordoen, de vraag is wie de rekening betaalt. KLM betaalt thans bijna 400 miljoen euro aan pensioenpremie per jaar. Dit hoort bij een onderneming die al jarenlang prijzen wint als de beste werkgever van Nederland. Maar ook hier zijn grenzen in zicht. Eveneens kan het niet zo zijn dat alle lasten en tekorten eenzijdig worden afgewend op deelnemers en pensioengerechtigden. Voor de KLM – pensioenfondsen is het uitgangspunt dat risico’s op een evenwichtige manier moeten worden verdeeld over alle betrokkenen (werkgever, deelnemers, pensioengerechtigden). Per ‘financieel oplossingsmiddel’ (premie, uitkeringen, buffers en
2 van 5
bijstortingen) zullen werkgever en vertegenwoordigers van werknemers in elk bedrijf, ook bij KLM, moeten nagaan wat de meeste geëigende combinatie van maatregelen is. Hierbij zij opgemerkt dat buffers ervoor zijn om in noodsituaties aangesproken te worden. In het nieuwe FTK zijn de buffereisen dusdanig hoog opgevoerd dat er praktisch geen indexatie voor langere perioden meer mogelijk is. Dat is geen evenwichtigheid. Het betere is soms de vijand van het goede. 3.
De veranderende omgeving van pensioenfondsen Toen de beroepsbevolking jonger was en er nog weinig pensioengerechtigden waren, was het gemakkelijker om een pensioenstelsel op te tuigen dan op dit moment. Nederland vergrijst. Dat kost veel geld. Mensen leven langer. Deze hoge rekening wordt thans door pensioenfondsen gedragen. De rente is historisch laag en daalt steeds verder. Dit kost pensioenfondsen heel veel dekkingsgraad. Het nieuwe Financieel Toetsingskader is niet toegesneden op rentes die zich op het huidige, extreem lage niveau bevinden. Verdere rentedalingen betekent dat pensioenfondsen hun al forse voorzieningen nog verder zullen moeten verhogen. Om de balansen van de systeembanken te versterken voeren Europese monetaire autoriteiten een rentebeleid dat funest is voor pensioenfondsen. Veel mensen hebben steeds meer wisselende carrièrepatronen. ZZP-ers hebben een toenemend aandeel in de economie. Het sociaal kapitaal van iedere werkende is de sleutel. Nu de pensioenleeftijden omhoog gaan zullen alle werkenden in de gelegenheid moeten worden gesteld om langer en met blijvend arbeidsplezier door te werken. Het pensioenstelsel zal om deze reden flexibel, maar ook praktisch en betaalbaar moeten worden ingericht. Door een juiste mix van solidariteit en collectiviteit is naar onze opvatting veel mogelijk. Het is aan sociale partners in bedrijfstakken en ondernemingen zelf om werkbare nieuwe wegen te zoeken. Laat de wetgever dit autonome proces zoveel mogelijk ondersteunen en niet belemmeren. Van groot belang zijn de financiële markten. Pensioenfondsen hebben goede financiële markten nodig voor alle vermogenstitels die op de balans van de fondsen staan. Aandelen, obligaties, hypotheekleningen: de KLM - pensioenfondsen leveren substantiële bijdragen aan de financiering van het bedrijfsleven en overheden in Nederland. Om die reden zijn van bovenaf opgelegde maatregelen in de sfeer van financiering van zorg en hypotheken niet nodig. Onze oproep is verder om pensioenfondsen zoveel mogelijk te vrijwaren van de toenemend zware en zeer kostbare lasten van compliance die allerlei nieuwe regelgeving met zich meebrengt. Even het geheugen opfrissen: Niet pensioenfondsen hebben de crisis veroorzaakt. Het waren andere partijen die door slecht bestuur en incompetentie de financiële sector – en daarmee vaak overheden en landen in zijn geheel - in gevaar hebben gebracht.
3 van 5
Kort en goed: zorg dat het pensioenstelsel van alle betrokkenen blijft. Beperk de lasten. Hou het stelsel uitvoerbaar. Dat is evenwichtskunst en vergt creativiteit. Pensioenfondsen bieden de beste combinatie van risicodekking, zekerheid en ambities. 4.
Pensioenagenda voor 2015 en verder De KLM-pensioenfondsen zetten de volgende punten op het TO DO lijstje van ons land en de pensioensector. Dit is de pensioenagenda voor 2015 en verder:
1. Het Nederlandse pensioenstelsel gaat gebukt onder de lasten van regelgeving. Agendapunt: zelfregulering, binnen de huidige wettelijke kaders, kan veel meer worden aangewend als middel om bepaalde beleidsdoelen te bereiken. Veel nieuwe wet- en regelgeving is een grote kostendrijver voor pensioenfondsen, zelfregulering is stukken goedkoper. 2. Eén van de grootste vraagstukken voor pensioenfondsen is de stijgende levensverwachting. Dit kost veel geld dat pensioenfondsen moeten reserveren. Hogere pensioenleeftijden zijn al doorgevoerd, veelal zullen deze verder gaan stijgen. Agendapunt: het is nu aan ondernemingen en sectoren zelf om het sociaal kapitaal van elke werkende zolang mogelijk te benutten, pensioenfondsen hebben hun deel al gedaan. 3. Pensioenvermogens zijn in essentie opzijgezette middelen voor later. Vermogens van pensioenfondsen zijn er voor de (toekomstige) pensioengerechtigden binnen de pensioenfondsen. Dit uitgangspunt heeft meerdere consequenties: Tekorten in de staatsbegroting worden opgevangen door de overheid zelf, niet door de fiscaal toegelaten toekomstige pensioenopbouw overmatig af te knijpen. Agendapunt: de fiscale omkeerregel blijft in stand. De aftopping van de fiscaal toegestane pensioenopbouw is een kortzichtige maatregel. Het huidige kabinet haalt slechts op korte termijn toekomstige belastingopbrengsten naar voren. Agendapunt: de huidige aftoppingsgrens wordt niet verder verlaagd. Steeds ouder wordende generaties moeten via hun pensioenopbouw in staat worden gesteld om zelf de toekomstige kostenstijgingen in levensonderhoud (bijvoorbeeld ten aanzien van zorgkosten) te dragen. Hard werken en spaarzaamheid in de actieve levensfase moet juist daarom zoveel mogelijk ondersteund worden, en niet ontmoedigd. Indexatie van pensioenen (tijdens de opbouwfase en tijdens de uitkeringsfase) is daarom zo cruciaal. Agendapunt: het nieuwe FTK zal ten aanzien van indexatie moeten worden aangepast. Zekerheid is mooi, maar mag niet worden verabsoluteerd. Op lange termijn is het nemen van beleggingsrisico’s broodnodig om pensioenen te kunnen indexeren. Pensioenfondsen beleggen via meerdere vermogenstitels in renderende en duurzame zorgprojecten, hypotheken en andere investeringen in eigen land. Daar is geen regelgever voor nodig, laat de markt zijn werk doen. Beleggingen van pensioenfondsen zijn voor de lange termijn. Agendapunt: koester de in Nederland beleggende pensioenfondsen. 4. Agendapunt: hou de werkgevers betrokken bij het pensioenstelsel, juist ook in de setting van ondernemingspensioenfondsen, waarbij slechts een enkele werkgever veelal grote pensioenrisico’s draagt. Steeds meer werkgevers haken af, een belangrijke reden achter het verdwijnen van veel ondernemingspensioenfondsen.
4 van 5
5. Herstel van vertrouwen is ook gebaat bij een inkomensonafhankelijke, welvaartvaste AOW. Gedurende afgelopen jaren is sluipend de waarde van de AOW teruggelopen omdat de overheid de uitkeringen niet volledig de prijsontwikkeling laat volgen. Pensioenfondsen dragen om deze reden naar verhouding steeds meer bij aan het totale pensioen. Agendapunt: de overheid zorgt veel beter waarvoor de overheid zelf verantwoordelijk is: het staatspensioen AOW. 6. Nederland kan heel goed zijn eigen pensioenzaken managen. Agendapunt: laat het goede Nederlandse pensioenstelsel niet verslechteren door bemoeienis van Europa. 7. Pensioenfondsen werken op lange termijn. Een evenwichtige verdeling van lusten en lasten in het pensioenstelsel is niet van buitenaf te bepalen door economen met kille modellen en rekenmachines. Pensioenfondsen zijn van echte mensen die met elkaar risico’s dragen, zoals het risico van overlijden en arbeidsongeschiktheid. Risico’s moet je delen en elke generatie spaart voor zijn eigen oude dag. Agendapunt: laat de belanghebbenden bij elk pensioenfonds zelf bepalen hoe de intergenerationele solidariteit vorm wordt gegeven.
5 van 5
