Bij een afscheid en een welkom Enigc tijd geledcn gal'Tarq Hoekstra tc kennen hct cindredactcurschap van 1)e Krt.sÍe t'.ttat,rr nccr te willcn leggen. Tc veel wcrkzaarnhedcn - ook binnen onzc vcrcniging doc.t hij dc nodigc audere dingen - noopten hem daaftoe. Als bestr-rr-rr hcb -je dan lvcl eveu ccÍr pfoblecrl. Itltrcrs het verenigingsorgaan is een van de belangnlkste'kurkcn' waarop ccn vcreniging drif Íï. Gelukkig is dit probleem opgelost, rnaar daarover later.
Tarq Hoekstra is bijna zcvcn jaar eindredacleur gcweest; vanaf nurnrner 56. Hij is het gcbleven tot cn met numlner 82. Dat
betckent. clat uraar licÍ-st 27 nul.nnters onder zijn leicling cn vanuit zi-jn handcn (lecs computcr) verschcnen. In deze periode hcelï De Kostersteen eeu heusc evolutie doorgcmaakt. VanaÍ' 1997 verscheen ons blad op 'gcstreken'papier, een proÍèssioneler uitstraling was het gevolg. Na uitvoerigc discLrssics binnen dc redactie kwarr nret ingang van 1999 een grotc verandering tot stand. De Ko.ttarsteen ging ovcr op een groter fbrrraat. Dit maaktc een oprnaak in twcc kolorlmen rnogehlk, die meer nrogelijkheden tot variatic bood. T'cgelijkertijd kwam cer.r nicuwe lu.t'-oLtt voor hct omslag tot stand en begonnen de jaargangen zich in klcr,rr te onderschciden. (De Ko.stersteen heefl als bijzonderheid, dat het in achtereenvolger-rdc nllmrncrs verschijnt, fbmrecl kent het geen.jaargangen; het is een traditie dic we beslist in stand moeten houden.) Ondanks de toegenomcn omvang is De Koslersteen goed gevuld gcbleven. Het betckent dat een groot aantal artikelen door de redactionele handen van Tarq gegaan zijn. Kortom, op deze plaats zij namens de vereniging gezegd dat wij node van Tarq aficheid nemen als eindredacteur en dat
dc vereni-uing in dezc firnctie vccl
aarr
hern tc danken hecÍi.
Nu terug naar de oplossing van hct probleem waar\'oor het bcstr.rur zich bij het r, crtrek van dc e indre dactcur _ucplaatst zag. De oplossing claarvoor is gcr,onclen in dc persoou van onze huidige secrctaris. Ad Nooij, die rlet ingang van dit uullnter de cindredactie van De Kostcr.sÍ(,srl ovcrgcnomen hccÍl. Daarr-raast is cle rcciactie uitgebreid r-net trr,'ec pcrsonen. In de eerstc plaats rs dat Els Albcrts-Aalbers. dre de - nieuwc - rol van intcrvieu.stcr op zich zal nernen. In dc tweecie plaats is c'lat Piet Srnit. die zich bereicl verkla:rrd hceli clc taak van 'kopic-vinder' op zich te ncntcn. Kortom de rol orl llcnscn die voor Bennekom interessantc dingen $'ctcn zover tc
krijgen, clat zc die ook gaan opschrijven. In z'n totaliteit bcstaat de redactie nu uit r''ijf personcn. Het is ecn omr,ang dic door alle activiteiten binne n de vcrenigiul: gercchtvaardigd wordt. We r,venscn de rcdactie in z'n nieuwc samenstelling alle succes toe.
Berl Lever. voorzitter
Dolerend ire Bennekom
tarre
Bennckom wordt voor het eerst genoemd in een akte uit 1288; er is dan waarschijnlijk al cen kerk. In de veerliende eeuw wordt de kerk gebouwd, waarvan grote delen nog terug te vinden zijn in de huidigc Alexanderkerk in de Dorpsstraat. Deze kerk is met narne in 1857 fors verbouwd, w;iarbij het koor vervangen is door een grote uitbouw. Bij de ingang onder de toren is nog een wijwaterbakje te vinden als herinnering aan de Rooms-katholieke eredienst. Eerder ker,de de kerken verschillende altaren: uiteraard één gewijd aan St. Alexander, maar ook aan St. Antonius, St. Anna en aan Onze Lieve Vrouwe de Moeder Gods.
ve
komen: gangen l nu kan c Creutzb naar Ber
bekiirnrr preck in tuin is h hoorbaa ,DC
De reformatie is in Bennckom langzaatn
tot stand gekomcn. In 1580 oeÍènt
Jan
van Nassau, stadrouder van Gelderland, druk uit op de e,Jellieden in Bennekom om deel te nemen aan de kerkhervorming en niet lang daara wordt de eerste predikant benoemd. In 1599 en 1641 moet er nog aangedrongerr worden op het verwijdercn van de laatste 'pauselijke superstitiën". Nee, van e( n beeldenstonn in Bennekom is geen sp,'akc geweest. E,euwenlang blijÍi het daarna betrekkelijk rustig in kerkelijk Bennekom. Wel is duidelijk dat het gedrchtegoed van de Nade-
re Refonnatie in1;ang vindt. De Afscheiding van I U34 vindt in Bennekom nauwelijks weerklank. ['as dc Doleantie zal aan het cind van de 1 )e eeuw de gemoederen sterk in bcweginlt brengcn en zijn wccrklank vinden tot i:-r onze tiid De Doleantie ln Íèbruari 1886 werd in Kootwijk cen nieuwe prcdikant bevcstigd. De nieuwe predikant was ds F.Ph.L.C. van Lingen, de eerste prcdikant die aan de door Abraham Kuyper opgcrichte Vrije Universiteit
is afgestudcerd. De bcvestigingsdienst wordt gcleid door ds. E. Eisma, predikant in Bennekom. Ds. Eisrna is opgr;grosid in een orthodox Frics bakkersgczin en hecft in Utrecht 2
theologie gestudeerd. In 1883 doet hrj intrede in de Hervormde Gerneente van Bennekom. Het dorp is overwegend hervorrnd: in 1886 91,60Á van de bevolking. Hij bereidt de kerkenraad langzaam voor op hetgeen in 1887 in volle hevigheid naar buiten zou komen. Op l4 februari 1887 besloot de voltallige kerkenraad het synodale juk af te werpen en mee te gaan met de Doleantie, die eind 1886 al had geleid tot een eigen kerkverband. Ook de kerkvoogden steunen het besluit met als niet onbelangrijke uitzon-
dering haar voorzitter, baron
W.E.J. Baron van Wassenaer, de bewoner van
het Huis Hoekelum, voorzitter van het buuftbestuur en de grootste grondeigenaar van Bennekom. Uiteraard volgt een onrustige tijd: predikant, kerkenraad en overgrote deel van de kerkvoogdij worden geschorst, rnaar de diensten gaan vooralsnog gewoon door: dc door de classis benoemde voorganger wordt de toegang geweigerd. Bij gerechtelijk vonnis wordt in mei de kerk en de pastorie aan de Hervormde Kerk toegewezen, rrerlegenwoordigd door Van Wassenaer. Deze wordt overigens in datzelfde jaar, na 18 jaar lid te zijn van de gemeenteraad, door de bevolking niet herkozen... Op zondag l9 juni 1887 kornt het tot een uitbarstins. De burscmeester heeft rnili-
Hij
vet.J
Op26.
dienst in
er milit Langzar weer.
Bij een van de
meerd e derhcid
ten. Nai
diegener een stap
Kerk
tr,
Kerk.
zr
gaan he,
bevolkir
stand uit den, zo l
Gerefor
Lege ha de hand, Nog in
gebruik de hoek
weg. In gebouw "School kerk ger
de Diac
taire verstcrking, deels tc paard,
laten
kclmcn; in totaal zo'n 50 lnan en alle toegangen tot de kcrk worden bewaakt. Eerst nu kan dc door de classis aangewezen ds. Creutzberg na meerdere malen voor niets naar Bennekom te zijn gcreisd. de kansel beklirnmen. Ds. E,isrna houdt ccn hagenpreek in de tuin van de pastorie. Vanuit de tuin is l-ret gezang van de dolerende goed hoorbaar: 'De Heer zal opstcrctrt tot de striid
Hij zal zi.jn hater.s wijd
en zijd verj ctogcl, vers lrooic{ cloen ntc'hten
...' Op 26 juni houden de dolercnden hun dienst in de openbare school en ook dan is er militaire aanwczigheid in hct dorp. Langzamerhand keert de mst in het dorp weer.
('de Ark') aan wat nu dc Eikenlaan [-rcct. in gcbruik genolncn. Twee prcdikanten zullcn de komcndc deccnnia sterk bcpalend zijn voor de jonge kerk: ds. C. de Gooijcr ( I 894- l9l9) en cis. J. Ozinga (1920-1946). Ds. de Gooijer is uit Veenendaal aÍkornstig en is predikant op artikel 13 K.O. Hij heeft dus geen academischc opleiding en is een veflegenwoordiger van dc bevindelijkc stroming, die in dc Gcreformeerdc Kerken toen nog sterk vertcgenwoordigd was. Dit sluit goed aan bij de geloofsbeleving in Bennekom. in het bif zonder in dc Kraats. Na hem komt cls. Ozinga, dic ccn grote invloed hccft gehad in Bennekom. Hij is een sober levendc geleerde, rnct gavcn van woord cn hart. Hij wordt breed
Bij een volkstelling in 1891 blijkt 56,6% van de bcvolking Nedcrduits Gereformeerd en nog 4l7o hervormd: de meer-
gerespecteerd en verstaat dc kunst de ver-
derheid heeft dc Hervormde Kerk verlaten. Naast de gegocde burgerij ziln het diegenen, die cen breuk met de oude kerk een stap te ver vindcn, die de Hervormde Kerk trouw bleven. De Gcreformeerde Kerk, zoals de nieuwc kerk in 1892 zou gaan heten, bestaat vooral uit de boerenbevolking van de Kraats cn de rniddenstand uit het dorp. Zij staan met lcge handen, zo lijkt hct.
bevindelijke strorning, voor
Gereformeerde Kerk van Bennekom Lege handen? De gereformeerden blrjken de handen flink uit de mouwcn te steken. Nog in 1887 wordt een nieuwe kerk in gebruik genomen met 600 zitplaatsen op de hoek van de Veenderwcg en de Krulweg. In 1889 wordt er een pastorie naast gebouwd en in l88U was er al een "School met den Brlbel" naast dc nieuwe kerk gereed gekomen. ln 1890 wordt door de Diaconie een comnlex armenhuizen
schillcnde opvattingcn binnen de kcrk bij elkaar te houden. Enerzrjds was er de
wie
clc
nadmk lag op een persoolllijkc prediking met nadruk op de noodzaak van bekering.
anderzijds hen die hooÍdstroom van de GereÍbrmcerde Kerken vcrtegenwoordigen en die door dc groei van Bennekorn steeds groter in aantal wordcn. Onder lciding van ds. Ozinga wordt ook een nieuwe kcrk gebouwd, dic in 1921 in gebruik wordt genomcn: een trotse grote kerk met twcc torens als ccn klassieke
kathedraal. Het zelÍbcwustzijn van de ' kleine lLryden' is duidehjk tocgcnomen. De Kraats: een degelijke basis In de jaren vijftig wordt door ir. M.M. van Hoffen onderzoek vcrricht naar tal van aspecten van de geschiedenis van Bennekom als basis voor een te schrijven procÍ'-
schrift. Hij overlijdt voor hij het proeÍ-schrift hecft kunnen afrnaken, maar zijn promotor en vrienden schrijven ecn her-
inneringswerk, waarin vcel van zijn onderzoek is vcrwerkt. Onderdeel van zijn onderzoek was ook karakter cn intelligentie, godsdienstige gezindheid en de litcratuur van de Bennekomse boeren in de Kraats. Het overgrote deel van de ondervraagden is gereÍbrmeerd. Het merendeel is een trouw kerkganger en tegen de Nieuwe Bijbelvertaling en het zingen van gezangen in de kerkdiensten. Slechts een klein deel van de geënquêteerden (nog geerr 20%) neemt deel aan het Avondmaal. Opvallend is de aanwezigheid van 'oude schrijvers' in veel gezinnen: de Nadere Reformatie leefï nog in de Kraats. Wel worden ze al in de vijftiger jaren vooral
gevonden onder de oudere boeren. Opmerkelijk is rJat het verschil tussen Gereformeerden en Hervormden betrekkelijk gering is.
DEEL'
op Weg. De bevindelijke strorning in
Zoals
Bennekom is nu vooral in de Oude Kerk en de Christelijke Gereformeerde Kerk te
gedeelte
vinden. ln de Gereformeerde Kerk is er wellicht nog een echo van te vinden, maar is ze grotendeels opgelost, verdwenen door vertrek uit de Gereformeerde Kerk of door aanpassing aan algemene ontwikkelingen in kerkelijk Nederland. Zo is Bennekom een fraaie illustratie van hetgeen Agnes Amelink beschrijft met betrekking tot 'de gereformeerden'en wat ze 'het mysterie van de twintigste eeuw' noemt: het 'verdwijnen'van een karakteristiek volksdeel dat een eeuw lang zo duidelijk aanwezig was in de verzuilde samenleving van die tijd.
pen 50j
Als we nu de baians opmaken, hoe ziet deze er dan uit'J De Íbrmele motieven voor de Doleantie lagen in de sfeer van het bestuur van de kerk. Men wilde vrijheid voor de plaaiselilke gemeente en dat paste wel bij hct individualistische karakter van de Benne
dc gcïsoleerd liggende Kraats was een groep vrome boercn, die zicli nauw ver-
Kees van Grootheest
ln zijn "
"Toen it
Mei de
t
vettr mi,
jonges r zal me z
Wat
is,
heleboe maker.s
klein
w,
Literatuur Aarlsen, Marius, Flitsen uít het arc:hief G ereformeerde Kerk ( I B B 7 - I 9 6 2 ). Bennekorn 2000
blijkt. Toch pasten zc r.rict bij de hooiilstroom van dc landelijkc GereÍbrr.neerclc Kcrkcn die door instroom van bcuoners van elders ook in
cts
ut
I
te;
v,el nije
Jon
K,
gróte k
Arnelink, Agnes, De GereJormeerden. Een Veluws Dorp.Bennekom 1958
daad-
Was ma
vrou\r,
zing
hun leven. Hun
hoc
was bii
Amsterdam 2001
kracht en vroornheid bepaaldcn decennia lang het karaktcr van de Gereformeerde Kcrk van Bennei, or"n. zoals bilvoorbeeld
Jonge,t (
Jan
bondcn voelde met de Naderc Reformatic: begrippen als bekering en uitverkie-
baorlak iemand
bij Jon
t
lVaost
de koek postketc
Hcitink, C.A., Van Woelingen en somanspraak. Bennekom 1987
.le.
Snijders, Rien, Otrde (St Alerunder) Kerlr van Benuekom. Z.j.
klokkem Levie dt
kgen
Lrit l-ret beroepingsrvcrk
J
il,
Kóning
Samen op weg?
bepaaldcr-r
Gaar
Bennekom steeds dominanter werd. De Hervormde Kerk van Bennekom is inmiddels opgedeeld in wijkgemeenten. In de oude Alexanderkerk komt de Gereformeerde Bond bijeen, de rest is Samen
zien clá
,
Gaart Derk en zijn Bennekumsche Krabbels. DEEL TWEE.
ik in De Kostersteen no. 81 van September 2002 heb beloofd, volgt hier nog ecn gedeelte uit de "Bennekurnsche krabbels" van Gaart Derk. In zijn "krabbel" van 3 mei 1947 beschruft hU de veranderingen in het dorp van de afgelopen 50 jaar. Zoals
"Tben ik de vettrige wèèk ut stukkie veur de krant bij de reclakteur Ltroch, zee die dat mit l Mei de nije spelling ingevoerd o^ier en dá de krant die dan ók ging gebruike. Ik zei, dat da veur mijn nie zott meevalle, maor dá ik miin best zott doen. En as ik ut nie w,eet, zulle de ionges van Hent van Mies me wel un bietje heQten en qnders gaoi ik meor noor Lub, die zal me zeker wel ntit de nije ,spelling op de hoogte brenge, want die weet het vast vte!.
Wat i,s ons darp de laotste 50.jaor toch un heleboel veriindercl. Waor nou de schoenmokers Kóning wónen, stong vrógger un klein yvit httis.je. Daor wóónde toen Jan Kóning de schoenmaker, de vaoder van de jonges en de deern, die cl'r nott zitte.
.Ion had er ók un winkeltje bij, moor dd was bij lange nao niet van wat ttt nou is. ï Was muor heel klein, ntaor toch w,o,s de vt"oltrr von Jan er knop druk ntee, veural cts Ltí tege Pqosen liep,dan wiere d'r nog w,el nije schoene geliocht, veural botíintts. Jon Kóning wos ók kqrkmee,ster van de grOte kark. Hij was hev,oorder vqn ut baorlake; dá was tan de kark en as cl'r iemancl begrave mosl vtórde, dan kos men hij Jtrn rrt haot'lake krijgt,rt. Nctost cl'n schoenmaker, waor nott Pieí de koekebakker wóónt, had .je vrógger ut postketoor, dá was dqor achler in Ltt steeg-
je.
kgenover ttt postketoor, v)eot nou de klokkemaker zit, wóónde toen de sloger Levie de Jóód. An het huis kos je toen al zien da daor un slager v,óónde, daor hing
un koeiekop an de gevel.
Daor v,eer naost smeeërij van
hctd
je in die tijd
de
Snijders. Die had trógger oltijd t,ettl bekijks, veurul os :e Ltt ,smidje
dctor ctn ut peerde beslaon waren. Tben cle veurige momblisaotie ( 1914) uitbruk was ut daor un drukte van belung, waní toen
mósten de boere de peerde hrenge err die yyiere claor don beslage. D'r were peercle hi.j die nog nóót ijzers hadden onder gehad. En dctor hadde ze dan un heel vvark mee, want dan glnge -e het,ig le keer.
Tegerrover de .smicl há .je de
Prinsenhof en
tÍ
htin
van huis stong woor notr de
benzinepompe steotl van tle garage. De tuin die d'r bij was, liep helemaoltot achter ttí dcu'p. Dus die hele hoek heurde hí.j Prin,senhoJ.
Dan vetu'bij Prinsenhof' kttctm .je pas eigeluk in ut darp mit de gróte lindebomen. Waor nou Rózeboom de kruienier zit, wóónde vrógger dokter Boudeu*|jn,se; dá w(ts toe cle enip;ste dokter t,on Bennekum.
tÍ
begin
daor no dus een de bóme
smal.lti[t
wissel w
Veur ht
onie is, un grótt de minst ut ander
ter van I sÍaon, n goed vat drinkwa
de pom
"ondeu7 '1i.ii t::,.a
Dotpsstraat. Aan linkerzijde v.l.n.r.: groentehandel v.Silthout, Doktershuis (later achtereenvolgens Rozeboom, Novita, De Boekelier), ziekenhuis Bethanië.
As die de hoer op ging don x*attnt Ga(trt ntit ttí koetsje veur en ginge ze ,samen de klqnte bezuke. En wqor Geart yan Frans
tlou Lnt winkel het, dá was trógger de appeteek von de dokter; daor hield ie smarges ók sprèèkuur. Ut wa,s trn beste dokter en gien zttchte heelmeester, want
hij kos.je iezig beulen as trt nódígwas." Tot de volgende keer. De groetenis van Gaart Derk.
Op 18 mei 1941 ging hij verder met dit verhaal, waarbij het zuidelijke deel van de Dorpsstraat aan de beurt kwam.
"Deze keer wil ik ut nog us over de darpstraot hebbe. Zoas ik al schreef'begos de eigelukke darpstroot bij PrinsenhoJ' en liep dan tot votl Doole, WoÍ zag ons darp
o
er toe heel anders uit cts tegeswóórdig. Daor waor Piet Bothoí'nou zit, wóónde toen z'n vaoder, die had daor tm kleine darpsharbarg. Daorvettr wóónde er ene van Bèèk Er stinge ttn paor gróte lindebome veur ut huis en daor kos.ie ók antre.ffe
de bekende voerbakke. Die wqren duor neergezet veur de peerde van de voerlui. As deze dan van Wageninge h,uamme mit de karre vol stene, dan verzórgde ze de peerde daor mit un huak haver díe ze dan in die bakke dejen. In de tíjd dd de peerde de maag vol atte, ginge de voerlui dan binne ók wat gebruike en verorberde hun bóterhamme. En nao un half turrtje ging ut dan weer veerder. Die voerbakke trofje bij iedere harbarg an. As je dan vetu' de harbarg sting há.je an de linkerkent un hele rii hóme staon. van
Dorpsstr ziekenht Johannit
ut begin tot ut eind vqn ut darp. Dan há.je
daor nog een wissel ligge van de trem, spoor en daor tusse stinge de bóme; daordettr was darpstraot ók arg smal. l,'lou die bome d'r nie meer zin en de wissel weg is, líek ut nou veul breeër. Veur het huis, wá nou ut rusthuis Bethadtt,s een dubbel
oníe is, en eerst ons ziekehuis was, sting un gróte gemetselde pomp. Dqor móste de minse uit de buurt ut waoter haole. An trt cmdere end van ut darp, waor nou dok ter van Omme wóónt, had je ók un pomp staon, maor daor was ut waoter minder goed van, went dA was niet geschikt veur drinh,t,aoter. Daor hing ók un bórdje an de pomp, wqorop geschilderd stíng: "
ondeugd eluk drin kw ao ter ".
Dorpsstraat. V.l.n.r.: Silfhout, Rozeboom, ziekenhuis Bethanië (boven de deur het Johanniterkruis). bakker Otten
Midde in ut darp, tegenover de kntienierswinkel vqn Hannes van Bqrt. hield de trem oltij stil. Daor há .je toe ttn planke schutting staon, mit un dak er overhèèn, waor je bij slecht weer op de trem kos wqchte. Looter hebbe ze daor un wachthok gebouwd mit twee schuifdeure en zes
kleine raampjes er in, dá was in ieder geval veul beter, want dan was je ók veur de wind beschut. Dd wachthok kuj-je nog zien staon bij van Ek an de Dijkgraa/, die ut veur kiepehok gebruikt. Maor ut is nou al zoveer yerrot dá ut daor ók al haost nie meer veur deugt. Weer lqoter kwam er in ut darp un mooier ding te staon, dá was zowat helemaol van glas. Dá was veul bèter en wcts in tweeë gescheije, dus sting je ók nie meer in de trek as je op de trem
mós wachte. Dá wachtlokaol verdween laoter ók weer en ut het nog ut1 tijd gestaon achter ut huis ttan Geurt van Willem, die ut veur geraasje gebruikte. Irlaost het huis van de domenee wóónde vrógger de Jëmilie Gróótheest. Dá ware vier bruur,s- Jqn, Geert, Hent en Getrten 2 zusters. Ze dreven daor un kruienierswinkel en hielde d'r ók nog Ltn boerderij bij. Geert zórgde veur de boerderi.j. Dct was toe de beste winkel yan Bennekum en d'r wier heel yvá umgezet. Ze ware d'r altijd horÍ,stikke druk. Geurt was altij in de winkel en Hent en Jan zog.je sreed,\ mit de bóódschuppemand sjouwe. Ze v)are veur dctg en dattw pre,sení. Dan :og je Hent s marges crl t,róg mit cle ntelkbus lope um cle klante van melk le veurzien. Gettrt wu,s ók tn lieJhebber vanjage. Die zag je vaak mil ut getveer er otrt uittrekke. En schiete dá die kós, dá was geweldig. D'r zat ttn keer un mLtg botte otrt tÍ huoní.je van de tore en die schóót ie ttt linker oop uit.
Tegeno,
maker Diadeer Slager I en zijn
,
genoem
Naast d de Noo gezeten
Bom
er
Vroeger van de
l
Dorpsstraat ( 1901). Links hct brandweerhuisje; verderop het tramhuisje
Of ut wcrrtr is w,eeÍ ik nie, ntaor ut v;ier
Noten: De jonges van Hent van Mies
t,etrr de vasÍe vosíe waorheicl verteld. l,traost de /ëmilie Gróótheest u-óónde cle
waren de zoons van Hent van Mies van
vroeclvrou, clie was getrouwcí mit Willem de smid. Die hacl ul ók org druk en het er
heel waÍ op de wereld geholpen. As er w)eer un ni.ie wereldburger gebore ntós worre, dan was julJer Sniiders er bij. Tegeswoordighebbe we clrie dokters in 't darp, die de zctctkies opknappe, maor zij mós alles alleen doen: wqnneer 't nie 'xw\-cutt goed ging , dan de dokter erbij. Jammer dá ze zo vróg gestorve is, wont ze \ras arg gezien in ï clarp. An de andere kant van de straot, sting vrógger ók nog
Steenbergen, Langesteeg.
Lub was Lubberl van de Kamp, hoofd van de Ned. Herv. School aan de Schoolstraat. Later de Oranjeschool. Schoenmaker Koning woonde op de hoek van de Dorpsstraat en de Schoolstraat. Hier zit nu van Wonderen. Het is dus wel altijd een schoenenwinkel gebleven. Een bottine is volgens van Dale: een hoge schoen, rij glaars, knooplaars.
Dorpssl
Het baorlake was een kleed, waarmee de lijkkist werd bedekt. Piet de koekebakker was de bakker Piet
wínkel
een brandspttithuísje en w(tor nou de kap-
Witteveen.
per zit, daor had je vrógger un bietje ac'hteruit ttog un boerderij stcton
Het postkantoor achter in het
de foto
De groetenis vail Gaart Derk.
steegje
werd later de groentehal van van Heusden. Nu fotostudio Gerl Jan Koster.
t
wielzaa,
gehad.
1
van van Het Prir gemeesl
waarna
Tegenover dat postkantoor de klokken-
maker Poppink, daarna Rothuis en de Diadeem. Staat nu leeg. Slager Levi verhuisde naar de Edeseweg en zljn vrouw had daar een pension Rosa, genoemd naar hun dochter. Naast de slager de smid Snijders. De fa.
de Nooij heeft hier ook nog enige tijd gezeten. Daama sigarenwinkel van de Bom en het Kruitvat. Staat ook leeg. Vroeger waren dit twee winkels. Rechts van de winkel van van den Born heeft nos
gebouwd. Nu is hier Ter Stal gevestigd. Rozeboom de kruidenier was de voorganger van de fam. Kolkman, later Novita en nu De Boekelier. Gaarl mit ut koetsje was Gaaft Bothof en Gaart van Frans was Genit (Gaart) van
Silfhout de groenteboer. Hier zit nu de textielwinkel Silhouet. Piet Bothof met de dorpsherberg is nu het Chinees-Indisch Restaurant China Garden.
Het rusthuis Bethanië (later het ziekenhuis) stond naast de Boekelier Het wachthuisje (abri) voor de tram stond voor de N.H.Kerk. De Dominee in 1941
was Ds. B.N.B. Bouthoom. Hij was de laatste hervormde predikant die alleen was. Na hem kwam er een tweede bij. Nu zljn er drie N.H. predikanten. De kruidenierswinkel van Grootheest werd velangen door de rijwielzaak van Laurens. Nu staat hier de Apotheek Het rijtje huizen waar de vroedvrouw woonde is al lang afgebroken. Hier vindt u nu Supermarkt Snetselaar. Het doktersaantal van drie in 1947 (Dokter van Omme, Dokter Maarleveld en Dokter Kan) is intussen uitgegroeid tot ZCS.
Tenslottc nog hct brandspuithuisje en dc kapper. Het huisje stond langs de Dorpsstraat. Hicr is nu Oxalis Blocmcnshop
Dorpsstraat. Vl.n.r.: P. Slui,s ochtendvoer, winkel van Grootheest (later Laurens riiwielzaak)
gevestigd. De kapper (volgens Mevr. Stunnenberg uit Beringhem was dit Rlke) woonde hier naast. Zijn vrouw had een kapperszaak.
Veel van de genoernde personcn van voor
de fotograaf Klein Obbink een winkel gehad. Dit gedeelte is later bij de winkel
1940 heb
ik
natuurlijk ook niet zelf
van van de Born getrokken.
gekend. Mochten er in het bovenstaandc fouten zitten, dan hoor ik dit graag.
Het Prinsenhof werd bewoond door burgemeester Prins. Is afgebroken in 1920, waarna er de garage van de Weerd werd
H. Giisberísen.
Nel Stolk, wie kent haar nog?
Boekber
Wageni
Verkrijg Graag willen wij de lezers van de Kostersteen die nog persoonlijke herinneringen
hebben aan Nel Stolk uitnodigen deze kenbaar te maken aan de redactie. Wij
zljnmet name geïnteresseerd in verhalen die inzicht geven in de leefomstandigheden van weleer en de wijze waarop Nel Stolk hierop inspeelde. Graag uw reactie! Redactie
Soms br
met
eer
hoofd. I cke plar ningen
waarsch
rabbijn Interpro vool'wol woorder
blieft ni stil naar
tellen h
boek
ir
gedeeld historis< stuk is
waarvaï
eus ln
l
staansg(
Van mgl
Op de soler in het Binnenveld. De leren ja,s boocl beschernting tegen de winterse kou, maar de wapperende sluier werd in die dcrgen niet vervongen door een wollen
klaart
muts.
minder als Men
Nel Stolk hcefl lange tijd in Bennekom gewerkt en ongetwrjÍèld zijn er veel lezers van De Koslersleen die haar gekend hebben. Zij kwam hier in 1934 als
De titel 'octrooi
wijkverpleegster en hecÍt dat werk voorl-
geven \
gezet tot 1959. Toen vertrok zij naar Haarlcrn. Hoewel zij bekcnd stond als een besluitvaardig pcrsoon, lieeÍt zij toch lang in dubio gestaan over dc keuze tussen Bennekorn en Haarlent. Er is ccn r-nooi verhaal tc vcrtellen over de u'ijzc waarop zij uiteindelijk dc knoop doorhaktc.
l0
ligt
d
een
teur ov( geninge
aan Isar een'ee1 graafplz
Bleijk, .ri':?*Eq','':'7u1'r1ra*,,t,,;íí:.'',,,,''', illltr,'l Voor het Johonniterziekenhui,s (Oud Vos.senhol,). De rode knti,sen uií de oorlogstiid zi.jn nog goed zic'hlhoor.
I
kesweg
Het hee
van het
daanroo
Sommil
Boekbespreking: A.G. steenbergen, Een eerlijcke plaets. Memorboek van joods Wageningen en omgeving, Wageningen 2002. ISBN 90-9016386-7. Verkrijgbaar o.a. bij De Boekelier, Dorpsstraat, Bennekom Soms begint men het lezen van een boek
met een verkeerd uitgangspunt in het hoofd. Dat overkwam mij bij 'Een eerlijcke plaets. Memorboek van joods Wageningen en omgeving'. Toch was ik 'gewaarschuwd' door niemand minder dan rabbijn J.S. Jacobs, voorzitter van het Interprovinciaal Opperrabbinaat, die een voorwoord schreef. Hij eindigt dat met de woorden: 'Leest u dit Memorboek alstublieft niet, maar bekijk het en luister heel stil naar de verhalen die ons zoveel te vertellen hebben'. Een wijze raad, want het boek is weliswaar chronologisch ingedeeld, maar het wil geen doorlopend historisch verhaal worden. Ieder hoofdstuk is in feite een zelfstandige schets, waaruan de onderdelen overigens minutieus in noten verantwoord zijn. De ontstaansgeschiedenis van het boek - vrucht van meer dan 35 jaar onderzoek! - verklaarl de compositie. Aan de basis ervan ligt een groot aantal arlikelen die de auteur over de geschiedenis van joods Wageningen schreef en die nu - in meer of minder bewerkte en aangevulde vorm als Memorboek gepubliceerd zijn. De titel van het boek is ontleend aan een 'octrooi' van het Wageningse stadsbestuur aan Isaac Adolph dt 1667, waarbij hem een 'eerlijcke plaets in de Sandtcuijl' gegeven werd als begraafplaats. Deze begraafplaats bestaat nog steeds aan De Bleijk, gelegen tussen de Generaal Foulkesweg en de Veerweg. Het heeft niet veel zin de precieze inhoud
van het boek hier weer te geven. Het is daaloor té gevarieerd en te gedetailleerd. Sommige onderdelen van hoofdstukken
bijbelboeken met afstammingsreeksen, zóveel namen en verwantschappen doen denken aan stukken uit bepaalde
komen er in voor. Het boek zou dan ook zeker aan bruikbaarheid gewonnen hebben als deze namen in een register terug te vinden waren. Anderzijds wordt van de
meeste personen vermeld waar zij gewoond hebben; dat biedt de mogelijkheid een wandeling door joods Wageningen te maken.
Wat het boek zeker bijzonder maakt, zijn de afbeeldingen. Door zijn contacten met nabestaanden van joodse Wageningers
over de hele wereld heeft Steenbergen
veel originele (familie)foto's
kunnen publiceren en ook verder is het boek goed en functioneel geïllustreerd. Bij de wan-
deling kan men behalve soms
nog bestaande gebouwen, ook de gezichten van de voormalige bewoners zien.
Het laatste hoofdstuk van het boek is gewijd aan joodse families in Ede, Bennekom, Renkum, Rhenen en Zetten. Voor Bennekom worden de families Wertheim - Gompeftsz en Levie - Polak uitvoerig behandeld.
Ondanks zijn soms overgrote gcdetailleerdheid is 'E,en eerlijcke plaats' een indrukwekkend monument voor een nu uit Wageningen en omgeving vrijwel verdwenen bevolkingsgroep. De achterin het boek opgenornen 'Lijst van weggcvoerde en omgekomen joodse personen Lrit de omgeving van Wageningen' drukt de lezer nog weer eens hardhandig op de vreselijke feiten. Tarq. Hoekstrct
Agenda voor de Algemene Ledenvergadering op 5 maart 2003 in Kerkheem. Kerkhoflaan 34. om 19.30 uur.
AÍ
rin en
lat 1. Opening 2. Mededelingen 3. Verslag van de ledenvergadering van I 1 maaft 2002 (zte pag.l3 in deze Kostersteen) 4. Verslag van de secretaris over hetjaar 2002 (zie pag.15 in deze Kostersteen) 5. Financieel overzicht over 2002 (zie pag.2l van deze Kostersteen)
6. Begroting 2003
(ei
De
de
se1
11. Benoer
7. Contributie voor 2004 Het bestuur stelt voor om
Mevr.
voortaan tenzrj zich bijzondere omstandigheden voordoen
herkier
de contributie jaarlijks te verhogen met het percentage dat aangegeven wordt door de consumentenprijsindex. Over de afgelopen twee jaar (de laatste contributievaststelling
te benr
vond plaats in 2001) bedroeg deze 8 70. Voorgesteld wordt daarom om de contributie voor 2004 vast te stellen op 13 euro.
W. Ho
-
B. Verslag van de kascontrolecommissie 9. Benoeming van de kascontrolecommissie
gezon(
stelt ht
12. Rondv
13. Sluitin
10. Slatutenwijziging
Het bestuur stelt voor om de statuten op enkele punten te wijzigen:
Na afloop D.W.M. H(
Art.
W. Holzal pag.21.
1. Naam
wijzigen in'Historische Vereniging Oud-Bennekom'.
4ft. 3. Verwijderen van de verplichting
dat het bestuur uit een oneven aanÍal (Onnodig bestuursleden moet bestaan. moet nu bij elke uitbreiding het bestuur telkens met twee personen tegelijk uitgebreid worden.) Art.4l3. Opnemen van de bepaling dat een bestuurslid slechts twee maal herkozen kan worden. De maximale duur van een bestuurslidmaatschap komt hiermee op 9 achtereenvolgende jaren te liggen. (Het lijkt het bestuur nuttig op deze manier zowel continuïteit als vernieuwing te waarborgen.)
4ft.5/1. Voorzitter in functie kiezen door de algemene ledenvergadering;
als
iemand uit het zittende bestuur gekozen wordt als voorzitter, gaat een nieuwe termijn in (dus opnieuw maximaal 3 x 3 jaar). (Moet te korle voorzittersperioden
Verslal
rische'
11 maa De Algem gehouden
er'77 ledet
voorkomen.)
AÍ.
9. Te wijzigen in iets als: 'Donateurs kunnen zijn natuurlijke- of rechtspersonen, die bereid zijn een jaarlijks bedrag aan de vereniging af te dragen. Het minimum hicrvan wordt vastgesteld door de algemene ledenvergadering.'
L De voor
heet de aar
het bijzon Gijsbertse M.A.de Vc
4r1.. 1212. Wijzigen van de uiterste datum voor het houden van een jaarvergadering van I maarl naar 1 april. (Was de tijd voor het vervaardigen van jaarstukken en het publiceren daarvan altijd al kort, nu de laatste jaren de krokusvakantie in de laatste week van februari blijkt te vallen, is het halen van de datum van I maart (eigenhjk) onmogelijk geworden.) De precieze íek,sten voor de statutenwijzigingen zullen op I B en 25 /èbrttari alsmede op maart vcut 9.00 tot 12.00 tnr ter inzage liggen bij het K|jk- en Luistermuseum. Vanaf I8 /ëbruari na telefoni,sche af.spraak ook in te zien bij de ,secretori.s.
I
I
l.
Benoerning bestuursleden Mevr. M.S. de Vos en de heer A. Dirksen zijn statutair aftredend. Beiden stellen zich herkiesbaar. De heer A. van de Weerdhof heeft de wens te kennen gegeven om gezondheidsredenen tussentijds te willen aftreden. Het bestuur stelt voor in zijn plaats te benoemen de heer W.C.L. van Kalleveen. Gezien de toegenomen werkzaamheden stelt het bestuur voor het bestuur uit te breiden met één bestuurslid. nameliik de heer W. Hol.
12. Rondvraag 13. Sluiting
Na afloop van de Algemene Ledenvergadering (waarschijnlijk omstreeks 20. t 5 uur) zal Ir. D.W.M. Hermans een lezing houden over de bouwgeschiedenis van de Oude Kerk. De heer W Hol zal een korte inleiding houden over het orgel van de kerk. Verdere inJbrmatie op pug. 2 I.
Verslag van de Algemene Ledenvergadering van de Historische Vereniging Oud-Bennekom, gehouden op Maandag 11 maart 2002. De Algemene Ledenvergadering van de Historische Vereniging Oud-Bennekom wordt gehouden in Zalencentrum De Brink en begint om 19.30 uur. Volgens de presentielijst zijn er 77 leden aanwezig.
l. De voorzitter opent de vergadering en heet de aanwezigen van harte welkom, in het bijzonder de ereleden de heren A. Gijsbertsen, A. van Steenbergen en M.A.de Vos. Met enige ogenblikken
stilte
wordt het overlijden herdacht van
de
leden J.J.G. Boot en J. Luesink. Aan de heer Boot werd in 1998 de penning, behorend bij het ere lidmaatschap van oudBennekom, uitgereikt. De heer Luesink
was actief in de Werkgroep Geschiedenis. Hij was tevens archivaris van de Nederlands Hervonnde Gemeente. Velen konden op hem rekenen bij hun geschiedkundig onderzoek.
penningmeester, A. van den Weerdhof, is wegens ziekte afwezíg. Volgens de statuten van onze vereniging moet de algemene ledenvergadering voor I maaft plaatsvinden en wordt daarom gewoonlijk in de laatste week van februari gehouden. Door omstandigheden is de vergadering nu verplaatst naar 1l maart.
2.. De
Geen van de aanwezigen maakt hiertegen
bezwaar.
De voorjaarslezing zal worden gehouden op 23 april en heeft als onderwerp Hoekelum en omgeving. De heren P. Lommen en C.A. Heitink zijn de sprekers. De voorjaarsexcursie gaat op 8 mei naar de Linge en naar Oudenbosch. De voorzitter maakt de vergadering attent op een landbouwkundig voorwelp, meegebracht door de heer A. van Steenbergen. Hoe dit voorwerp precies heet is niet bekend. Antwoorden zijn welkom. 3. Het verslag van de algemene ledenver-
gadering van 2'7 februari 2001 wordt, onder dankzegging aan de secretaris, ongewijzigd goedgekeurd. Vorig jaar werd door de heer A. van Hattem gevraagd of er al eens onderzocht is of bezorging door de Stadspost goedkoper is. Voorzitter deelt mee dat bij navraag is gebleken dat verzending via Permar voordeligcr is.
4. Het jaarverslag 2001 wordt, eveneens onder dankzegging aan de secretaris, ongewijzigd goedgekeurd. De voorzitter is verheugd over het groeiend aantal t4
leden, dat afgelopen jaar de 700 is gepasseerd. De werkgroepen zijn actief. Het verheugendste feit van de werkgroep behoud oudste gedeelte begraafplaats
Bennekom is de terugplaatsing van de Engel op het graf van de familie Prins. De werkgroep foto/aÍbeeldingen heeft een boekje over Bennekom vroeger en nu op het programma staan.
De werkgroep voorouderonderzoek zal het komende jaar het onderzoek naar Bennekomse voorouders presenteren. De werkgroep heeft een concept-exemplaar ter inzage meegebracht. De werkgroep monumenten is verheugd over de vorderingen van het pand Dorps-
straat 48. Ook voor villa
't Endt ziin
er
restauratieplannen.
gecontrole financië1e gaande jar kasstelsel. leden voo
meester dr dering gaa 8. De heer kasco
de
reservelid
de heer I bestuursli<
niet door
I
Th.
Goed benoemd de komen commissie
mevrouw
Th.
5. Het financieel overzicht wordt besproken zonder de aanwezigheid van de pen-
wordt ben
ningmeester, die wegens ziekte verhinderd is. Opgemerkt wordt dat het saldo op
9. Statutai
Goed
de bank vermeerderd moet worden met
den E.
/ 10.000,00. Dit bedrag wordt door de kascontrolecommissie bevestigd. Op de vraag van de heer B. van den Born wat het bedrag museumkosten van f 395,21 inhoudt. moet de voorzitter het antwoord schuldig blijven.
Hoogkamr
I
Mevrouw stra steller
ring gaat
Verslal 6. De begroting voor het jaar 2002 laaï
Bestuur.
geen schokkende dingen zien. De verga-
ln het
dering gaat accoord met de begroting
maal bijee
2002.
gen vindt den plannt
7. De kascontrolecomrnissie bestaat dit jaar uit de leden mevrouw W.A. Buitenhuis en de heer G. Klomp. De kascontrolecommissie verklaart daï zt1 op 7 rnaaft 2002 de financiële administratie en het financieel jaaroverzicht 2001 van de Historische Vereniging Oud-Bennekom heeft
het bestuu
verr
r
gerneentel
De
algcn
gehouden
waren me mcvr. G.l\
gecontroleerd en in orde bevonden. De financiële administratie is, conform voorgaande jaren, gevoerd op basis van het kasstelsel. Op grond hiervan stelt zij de leden voor het bestuur en de penningmeester decharge te verlenen. De vergadering gaat bij acclamatie accoord. 8. De heer G. Klomp treedt af als lid van
de kascontrolecommissie. Omdat
het reservelid van de kascontrolecommissie. de heer A. Nooij, is voorgedragen als
bestuurslid kan de vrijgekomen plaats niet door hem worden vervuld. Mevrouw Th. Goedewagen wordt in zijn plaats benoemd tot lid van de commissie voor de komende twee jaar. De kascontrolecommissie bestaat voor het jaar 2002 ui| mevrouw W.A. Buitenhuis en mevrouw Th. Goedewalen. Mcvrouw E,. Mantel wordt benoemd tot reservelid.
9. Statutair aftredend zijn de bestuursle-
den E. Mantel-van Staaveren. G.M. Hoogkamer-Weijman en T.J. Hoekstra. Mevrouw Hoogkamer en de heer Hoekstra stellen zich herkiesbaar. De vergadering gaat accoord met de herbenoeming
van beide bestuursleden. Mevrouw Mantel heeft zich niet herkiesbaar gesteld. In haar plaats is de heerA.T.J. Nooij vooÍgedragen. De vergadering gaat accoord met de benoeming van de heer Nooij. De voorzitter bedankt mevrouw Mantel voor haar bijdragen gedurende de afgelopen 6 jaar aan de bestuursvergaderingen; het nauwgezette bijhouden van de ledenadministratie, en haar betrokkenheid bij het wel en wee van Oud-Bennekom. Voor het vele werk dat zij verrichtte krijgt mevrouw Mantel een glazen schaal met daarin gegraveerd het logo van Oud-Bennekom en een bos bloemen. 10. Rondvraag: De heer G. Klomp dringt
er op aan dat bij uitgave van een Íbtoboekje een herdruk rnogelijk moet zijn. Dit was in het verleden niet het scval tot spijt van velen. I
l. Met dank aan de aanwezigen voor hun
bijdragen aan de besluitvorming op deze
Algemene Ledenvergadering sluit de voorzitter de vergadering orn 20.l5 uur. G.
M.
H oogkct me r-Wa ij m o t t.
Verslag van de secretaris over het jaar 2002. Bestuur. In het verslagiaar kwam het bestuur van de Historische Vereniging Oud-Bennekom vier maal bijeen, namelijk op l6 januari, l5 april, l0 juli, en 9 oktober. Tijdens de vergadcringen vindt o.m. een evaluatie plaats van de activiteiten van de voorgaande periode cn worden plannen besproken voor de komende periode. De vereniging is verlegenwoordigcl in het bestuur van het Kijk- en Luistermuseum en nam deel aan de beraadslaginscn van gerneentelijke commissie Open Monurnenten.
De algcmene
ledenvergadering werd
gehouden op I I rnaart. Statutair aftredcnd
waren mevr. E,. Mantel-van Staaveren. mevr. G.M. Hoogkamcr-Weijman en de
hecr T.J. Hoekstra. Mevr. Mantel stclt zich nict herkiesbaar. De verzorging van de lcdenadrninistratie wordt ovcrgeno-
men door Mevr. G.M.
Hoogkarncr-
Werjman. De hcer A. Nooij wordt als nieuw bestuurslid benoemd; hij neemt het secretariaat over van mevr. Hoogkamer. De samenstelling van het bestuur is nu als volgt: A.J. Lever voorzitter, T.J. Hoekstra
vice-voorzitter, A.T.J. Nooij secretaris, A. van de Weerdhof penningmeester, A.
Dirksen, mevr. G.M.
Hoogkamer-
sprake kwamen: De bouwgeschiedenis van boerderij De Harn door L.H. Boot, De 'krabbels' van Gaarl Derk door H. Gijsbertsen, Het schoolwezen te Bennekom tussen 1888 en 1914 en een beeldreportage over de gebouwen die de firma De Nooij van l9l4 tot heden in gebruik
Bennekon maar dat L
in het alge
Excursies Leden var
had en heeft.
dames H. en P. van I
Lezingen.
Voorjaarsr
In het verslagjaar organiseerde de Vereniging drie lezingen. Na afloop van de jaarvergadering op l1 maart hield de heer A.C. van Grootheest een lezing over de geschiedenis van de Kraats en het Binnenveld. Hij ging in op de geschiedenis van het landschap die bepalend is geweest voor de plaats waar de boerderijen zijn ontstaan en voor het typische wegenpatroon. Hij schetste de geschiedenis van de belangrijkste boerderijen en hun bewoners en wees op de actuele bedreigingen voor het landschap. Op 23 april werd door drs. P.J.A. Lommen en drs. C.A. Heitink een lezing verzorgd over de beschermde buitenplaats Hoekelum. De heer Lommen besprak de criteria en de procedure rond de aanwijzing van Hoekelurn als beschennde buitenplaats. De heer Heitink ging in op de contacten van met name dc farnilie van Wassenaer rnet Bennckom en zijn bewo-
Op woens lijksc cxci
Weijman, mevr. M.S. de Vos.
Ledenadministratie Aan het eind van het verslagjaar telde de vereniging 273 individuele leden en 229 leden in gezinsverband. Dit brengt het totaal van het aantal stemgerechtigde leden op 731. (Op 3l december 2001 was dit aantal 721) In het verslagjaar kon de vereniging 48 nieuwe leden verwelkorren, waarvan 26 individueel en 1l in gezinsverband. Wegens overlijden of bedanken verlieten 38 leden de Vereniging. De Kostersteen.
De redactie bestond uit T.J.
Hoekstra (eindredacteur), C.A. Heitink, en H.J. van
den Oever.
In het verslagjaar verschenen vier nummers (79-82). De tachtigste aflevering was heel bijzonder. Met toestemming van cn dank aan het bestuur van de Vereni-
ging van Eigenaren Het Ericapark en de auteurs zijn daarin tekst en illustraties opgenomen van het boekje dat Piet Smit en Margreet Smit van Rooijen over de geschiedenis van het Ericapark hebben geschreven. Een primeur voor de Kostersteen warcn de afbceldingen in kleur. De frequentie van vier maal per jaar betckent dat bij tachtig nulnrlers ook het twintigste jaar van de Kostersteen volgemaakt werd. Een selectie uit de onderwerpen die in deze twintigste jaargang ter
l6
ging
Oud
grotc
bus
ken 70 d voor een andcrhalf
weer voor Beturve
er
groep in
Tivoli, werd.
(
eer
's
gebracht Agatha er Sint Pieter
r
rncdc danl
Najaarsex
De najaar
onderwertr
ners.
tember w komd bij I Nooij. Alr
Op l3 november vond de najaarsbijeenkomst plaats die in het teken stond van het boek Echte Bennekomnters komen
een wand< in het dortr gevestigd
vaak van elders. Mevr. Hoogkamer ging in op de totstandkoming van hct boek en
bedrijf w
mcmoreerde een aantal interessantc conclusies geïllustreerd met boeiende verhalen en anekdotes over personen die een rol spelen in het boek. De heer Lever liet in zltn voordracht zien dat niet alleen
de directer
door de
he
tie ingeric
in het br gewaardet
Bennekommers vaak van elders kwamen. maar dat het ook geldt voor Nederlanders in het algemeen.
Excursies. Leden van de excursiccommissic zijn de dames H. Grjsberlsen-Vogel, M.S. de Vos en P. van Amerongen-Budding.
Vlegeldag Zoals elk jaar was de Historische Vereniging Oud-Bennekom weer vertegenwoordigd op de Vlegeldag. Van l0 uur's ochtend tot 2 | uur 's avonds werd de kraam bemand door twee personen dic infonnatie gavcn over de vereniging, kleurplaten en puzzels uitdeelden en mensen lieten raden naar naffren bij foto's.
Voor jaarsexc'ursie
Op woensdag 8 mci 2002 vond de jaarlijkse excursie van de Historische Vereni-
ging Oud-Bennckorn plaats. Met
een
grote bus en twee kleine busjes vertrokken 70 deelnemers naar Gcldcnnalsen
voor ccn boottocht op de Linge. Na anderhalf uur varen werd de bustocht weer voortgczet en na een rit door de Betuwe en Noord-Brabant arriveerde dc groep in Oudenbosch, \\raar de lunch in Tivoli, een voonnalig klooster, gebruikt werd. 's Middags werd een bezoek gebracht aan de Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara, een replica van de Sint Pieter in Rome. Deze excursie was, rnede dankzij het mooie weer. een succcs.
l{ajaarsexcursie De najaarsexcursie had een Bennekoms onderwerp. Op woensdagavond 25 september werden 30 deelnemers verwelkornd bij het metaalbewerkingsbedrijf De Nooij. Als inleiding op de avond werd een wandeling gemaakt langs de plaatsen in het dorp waar de firma vanaf 1914 eens
gevestigd was. In de kantine van het bedrijf werd een presentatie gehouden door de heer Christiaan de Nooij, één van de directeuren. Er was een kleine expositie ingericht en men kon een kijkje nemen
in het bedrijf. De avond werd zeer
gewaardeerd.
Tcvcns konden belangstellenden intekenen voor de nieuwe uitgavc van de vcrcniging: "Echte Bennekornmers komen vaak van elders". De kraan-r stond voor
het Kijk- en Luistennilseum en dc belangstelling leek rninder dan andcrc jaren. Wcllicht rnoet er in de toekornst beter aangesloten worden op de kramen die ook in de Kcrkstraat staan. Open Monumentendag Aansluitend op het landehjke thema van
de Open Monumentendag, Handcl cn VOC, hccft de Morrurnenrencomrnissie van de Vereniging een fietstocht door Bennekom uitgezet, waarbij niet alleen aandacht werd geschonken aan een aantal monumenten, maar ook aan historische winkelpanden en aan wegen met een historische betekenis. Ook de relatic dic Bennekom heeft met de Verenigde Oostlndische Compagnie werd belicht.
Werkgroepen. Werkgroep Behoud oudste gedeelíe Bennekomse Begraafplaats Leden zijn: C.A. Heitink (voorzitter), H. Alberls, D. Heij, R. Heij, D. van Kampen (secr./penningm.), A.i. Lever, cn J. de Nooij. ln 2002 zijn er geen nieuwe graven opgeknapt. Wel is in de maanden november /december onderhoud gepleegd. Reeds opgeknapte graven zijn schoongemaakt.
Daarnaast is veel energie gestoken in het verwerven van fondsen om het project het restaureren en conserveren van de oudste graven op de (oude) gemeentelijke begraafplaats aan de Kerkhoflaan te
-
kunnen vervolgen. Gelukkig zijn we met de giften van de heer Leo Westermeijer te Ede en van de Stichting Johannitertehuis. Inmiddels zljn er plannen opgesteld voor het kalenderjaar 2003. Naast het plegen van onderhoud zullen in de eerste helft van het jaar de graven van dr. Jacobse Boudewijnse, familie Onnes en de zusters De Gooijer worden aangepakt. Tevens worden de karakteristieke muurtjes tus-
sen een aantal graven hersteld. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de gemeentelijke subsidieregeling voor monumenten. De bedoeling is in september/oktober nog een tweede 'restauratieronde' te houden. Tenslotte is er aandacht voor enkele grafbedekkingen waarvan nog wel nazaten bekend zijn. Met deze families is/wordt contact gelegd. Leuk was de aandacht voor het graf van
Dick Ket en zijn ouders, elders op de begraafplaats. Een 'beloning' voor het HVOB-lid Van Dodeweerd die een aantal jaren geleden als eerste aan de 'boom schudde'. Jammer is dat, door tijdgebrek, hct historisch onderzoek naar de personen die in de graven liggen bijna stil ligt. We
hopcn volgend jaar betcr nieuws te kunnen melden. Positief is dat in aprtl2002 opnieuw leerlingen van Het Streek Bennckorn een bczoek aan het project hebben
gebracht. Voorafgaand aan dit bezoek r,verd het project toegelicht mrddcls dia's door één van de wcrkgroepleden. Voor de toekomst wordt gekeken naar een cventuele rol voor een groep middelbare scholieren bij bijvoorbeeld het opknappen van oude hekjes rond de graven, op dit
l8
moment met voorsprong de duurste kostenpost.
Het beschr is zeer tijdr
Naast de werkgroep stond de Stichting Behoud Begraafplaats Bennekom. De doelstelling van de stichting valt samen met die van de werkgroep. In de praktijk beheert de stichting de financiën en legt zij zo nodig verantwoording af aan geldverstrekkers. Wie het werk van de werkgroep wil ondersteunen door middel van een gift wordt daar van harte toe uitgenodigd. Ons bankrekeningnummer is:
niet complt dig gebruil
30'70.20.613.
Leden
zijnde
matr
caties en le
Naast de br riaal wordt taal vastleg mee zal no I|/erkgroep zr.1n
Aafisen,
(
Werkgroep Foto s en beeldmateriaal Bennekom
der, G. Bre tink, T.J. H
De werkgroep bestaat uit de volgen de leden: A. Dirksen (voorzitter), Mevr. G.M. Hoogkamer en de heren T. van Beek, K.B.A. Bodlaender, H. Gijsbertsen, F.G. van Oort, D. Poot, H.A.J. Rozen-
Leeuw, W. Nooij. H. , Mw. M. r,a
boom, A.J. Welgraven. Hoewel de werkgroep dit jaar niet bijeen is geweest, zrln de voorbereidende werkzaamheden voor het samenstellen van het oud/ nieuw fotoboek in volle gang. Uit het fotoarchief van de vereniging zrjn
een bijeen rnet welke
een honderdvijftigtal foto's en dia's gese-
lecteerd en ingescand. Deze selectie zal aan de wekgroep voorge legd worden voor eventuele aanvulling en opmerkingen. Door de leden van de werkgroep wordt ondersteuning gegeven aan de beheerder van het fotoarchief bij de beschrijving van de grote hoeveelheid foto's die nog moeten worden gercgistreerd en beschreven.
Smit.
Twee maal
wisselen
hr
ling advies
jaar plaats
Kostersteer voor de pu sultaten. Il/erkgroep
Leden zijn
H. van An
Gijsbertser G. van de I
F. Nieuw Ravenswai
De beheerder van het Íbto- en beeldr-nate-
De werkgr
riaal archief van de vereniging (Dhr.H.
project'\
Gijsbertsen) heeft ook dit jaar weer diverse foto's en dia's door schenking, ruiling en aankoop kunnen toevocgen aan de collectie.
najaarsbije
op 13 novt nekommer, den aangel
Het beschrijven van de verkregen foto's is zeer tijdrovend. Ondanks deze nog lang niet complete beschrijving wordt veelvuldig gebruik gemaakt van het voorhanden zijnde materiaal ter illustratie van publi-
zitter van de Historische Vereniging OudBennekom. Zoals reeds was gebleken brj de voor-intekening is de belangstelling voor deze publicatie groot.
caties en lezingen. Naast de beschrijving van het beeldmateriaal wordt tevens gewerkt aan hct digitaal vastleggen van al dit rnateriaal, hicrmee zal nog veel tijd zijn gemoeid.
Werkgroep MonumenÍen Leden zijn: T.J Hoekstra en A.T.J. Nooij. In het kader van een inventarisatie van panden uit de wederopbouwperiode die
Werkgroep
Gesc:h i eclenís
van
B
ennekont
Leden zijn: A.J. Lever (voorzitter), M. Aafisen. G.M. Alink. K.B.A. Bodlaender. G. Brcman, H. Gijsbertsen. C.A. Heitink, T.J. Hoekstra, M. Koudijs. M. van dc Leeuw W.P. Mantcl, J. de Nooij, A.T.J. Nooij, H. van den Oever, F.G. van Oort, Mw. M. van Rooijcn, A. van Silfhout, P. Smit.
Twee maal per jaar hor-rdt de werkgroep
een bijeenkomst waarop leden melden met welke projecten zij beztg zljn. Zlj wisselen hun ervaring uit en geven onderling advies. De bijeenkomsten vonden dit jaar plaats op 23 mei en 5 november. De Kostersteen biedt de leden een podium voor de publicatie van hun onderzoeksresultaten. l4/e rkgro ep Vo o rott d ero n d erz o e k Leden zijn A. van SilÍhout (voorzitter), H. van Amerongen, B. van den Born, H. Gijsberlsen, G.M. Hoogkamer-Weijman, G. van de Kamp, G.J. Mekking-van Beek, F. Nieuwenhof. C. van Silfhout-van
Ravenswaaij.
De werkgroep heeft in het verslagiaar het
project 'Voorouders' afgerond.
ln
mogelijk in aanmerking komen voor een bcschermde status, is in het afgelopen jaar het huizenbestand van Bcnnekom gcïnspecteerd. Na afronding van de rvcrkzaamhcden zal een voorlopige li.ist van irt aanmerking komendc panden aan de gemcente wordcn aangebodcn. Dit is ccn eerste, zcer globalc inventarisatic die over cnige jaren kan dienen voor de selcctic van monurlentwaardige gebouwen. Bij de inspectie van het huizenbestand is tevens gekeken of er wellicht panden uit een vroegere periode alsnog mogclijkerwijs voor bescherming in aanmerking komen. Toen de Gemeente kcnbaar maakte dat er nog enige aanvulling op de lijst van monumentcn uit de vooroorlogse periode in principe tot dc mogelijkhcden behoorde, kon snel een suggcstie aan de Gemeente worden gedaan. ln het kader van de Open Monumentendag heeft de werkgroep een fietstocht door Bennekom opgezet langs een aantal monumenten, andere historische panden en langs wegen van historische betekenis.
De restauratie van Villa 't End en van Dorpsstraat 48 vond dit jaar zijn voltooiing. De restauratie van villa De Berk is inmiddels gestart.
de
najaarsbijeeneenkomst van de Vereniging op 13 november kon het boek Echte Bennekommers komen vaak van elders worden aangeboden aan de heer Lever, voor-
Collectie Historische Vereniging Oud Bennekom.
De historische collectie van de Vereniging bestaande uit voorwelpen en textiel
is enkele jarcn geleden in pennanentc bruikleen overgedragcn aan de Stichting Kijk- en Luistermuseum. De collectievorming blijft onder verantwoordehjkhcid van dc Vereniging.
Bcgin dit jaar heeft de hecr B. van den Bonr hct besluur tc kenncn gegcvcrr zijrr functie als conscrvator te willcn beëindigen. Het bestuur heeÍt de heer A. Dirksen bereid gevonden hem op te volgen. Het bestuur dankt de heer van den Born voor de inzet waarmee hij in samenwerking
directic cn vrrjwilligcrs de coliectic heeft bcheerd en uitgcbreid. Ook dit jaar zijn weer door een groot aantal personen voorwe rpen en textiel geschonken aan dc vereniging en het rruseum. Alle schenkers nogmaals dank. Al dcze voorwerpcn worden geregistreerd en voor zover rnogelrjk beschrcven. Wat tot nu onvoldoende heeft plaatsgcvonden is kwaliteitsbeoording en het opstellen van een restauratieplan. Wij hopcn dit kalendcrjaar hiermee cen aanr-net
vang te kunnen maken. Het bcstuur spreekt zijn dank
uit aan
de
Stichting Ki-jk- err Luistcrrnuseuln voor het uitstekende behccr van onze collectie.
Foto- en diacollectie De Íbto- en diacollectie van Oud-Bennckom staat onder bcheer van dc heer H. Gijsberlsen cn is ondergebracht in het Kijk- cn Luistermuseum. De collectie omvat ongeveer 4000 Íbto's en 1500 dia's cn r,vordt nog regehnatig aangevuld. De beschnjving van dit r-nateriaal vraagt veel trjd. De heer Gijsberlsen hecÍt zich ook dit laar met veel energie van deze taak gekwetcn.
Publicaties In het verslagjaar publiceerde de Vereni20
ging vicr edities van
cJe KosÍersïeett
,
boek Ec'híe Bennekonmers komen vaak van eltlers. almede het
Bibliotheek De bibliotheekcornmissie bestond uit de darnes G.M. Hoogkatner en M. de Vos, en de heren G. van den Born (tot I mei 2002), A. Dirksen (vanaf I rnei 2002) en T.J. Hoekstra.
De vcreniging heeft cen kleine collcctie boeken. Deze collectie bevindt zich in het Kijk- cn Luistermuseurn. Een gedeeltc van de boeken is eigendom van hct museum, met narne de boeken ovcr (mechanischc) muziek en een gedeelte van dc boeken over texticl, mode en kledcrdrachten.
Financ Bennel Kas
Giro Bank/Giro Bank Rente 200 Contributi,
Adverlenti Verkoop b
Bijdragc
E
Inrniddels is de collectie ingevoerd in het programma Access, een eenvoudig docLrtnentatie- en zoeksystccrn. De volgende
categorieën zijn aangebracht: Muziek Textiel, modc, handwerken, klederdrach-
ten - Christelijke litcratuur - Kinder- en schoolboeken - Achtergrondmateriaal Tijdschrifïen en periodieken - (Cultuur) historie (waaronder ook gcnealogie, ambachten en huishouden). Tezamcn ruim 1500 titels. Mede gezien de beperktc mirnte, zal de bibliotheekcommissie het komendc jaar kritisch mocten kijken naar een aÍbakening van de collectic op relevante onder-
Totaal
De bou
Lezing dc Op 5 maa
D.W.M.
F
de bouwg,
Aansluiter
welpen.
Kerk,
Dankwoord Het bestuur dankt allen die zich hebben ingezet voor de Historische Vereniging
De Oude
een
geschieder
enthousiasme rnaakt de Vereniging boeiend en Bennckom mooier.
1999 is er gemaakt , moest inzi verschilier
Ad l,looii. sec'reíqri s
bouwing
Oud-Bennekom.
Hun
Daarmee
worden
ge
Financieel overzicht 2002 Historische vereniging oud Bennekom Kas
85,1 I
Giro Bank/Giro Bank
105s
Á?
t92,87
Lezingen
35,00
Zaall'nur
186,00
Kostersteen + porto
6204,06 ?55 ttzL
Fotowerk
6422,11
Werkgroepen
Contributies
Verkoop boeken
549,26 tTlt ?s
Brjdragc Ericapark
2060,91
Rente 2001
Contributies en donatie Advertenties Kostersteen
Secretariaatskosten
Aanschaf boeken Kosten bank en giro
Bijdrage Koepel H'b.laan Kas
Giro Bank/giro Bank Totaal
20.538,65
Totaal
8873,00 28,46
269,02 56,95 193,45 1045,42 120,82
2s0,00 0,07 4469,59 29s,1 0 47 15,17
20.538,65
De bouwgeschiedenis van de Ned. Herv. Kerk te Bennekom Lezing door Ir. D.W.M. Hermans Op 5 maarl a.s. zal - in Kerkheem - na aÍ1oop van op deAlgemene Ledenvergadering Ir. D.W'M. lIennans, werkzaam bij Rijksdienst Monumenten Zorg, een lezing houden óver de bouwgeschiedenis van de Ned. Hervonnde Kerk. Aansluitend op de lezing van Ir. Hermans zal de heer W. Hol, organist van de Hcruormde Kerk, een kofte inleiding houden over het orgel van cle kerk.
De Oude Kcrk van Bennekom heeft een geschiedenis van tnecrdere eeuwcn. In 1999 is een bouwhistorische vcrkenning gemaakt van de kerk. Dezc verkcnning moest inzicht geven in dc waarclen van de
Ecn bouwhistorische verkenning is ccn beperkt bouwhistorisch onclcrzoek clat ecn globaal inzicht geefï in de bouwgeschiedenis van cen gcbouw. Er rvorclt daarbrj niet 'achter het bchang' gekekcn naar eventuele bouwsporen, ook woidt er
verschillende onderdclen van dc kerk. Daannec kon het bouwplan voor de verbor-rwing en herinrichting van dc kerk
tend archicÍbndcrzoek r,,erricht. Dat
worden
necprt nict weg dat langs clcze u,eÍr tclcl.l
gctoetst.
gcen archeologisch onclerzoek
of uitput-
ccn intcressant inzicht in dc
bouwgeschiedenis kan wordcn vcrkregen. In de lczing zal worden ingegaan op de rcsultaten van cle bouwhistorische ver-
kenning. Dc drie hooÍïfasen in dc bouwgcschiedenis knjgen bijzondere aandacht. evenals wat daarvan in het sebouw nos
waarnccrnbaar is. Maar ook aan bouwplannen die niet tot stand zijn gekomen en kleirterc wijzigingen zijrr interessant.
Bestuur Voorzitter
A
Mce-voor
T
Redac'tie
Secretaris
A
Penningn
Mededelingen van het bestuur
A
Leden:
Nieuwe leden.
N
Het bestuur heet de volgende personen van hartc welkom als nieuwe leden van dc Histonsche Vercni eins Oud-Bennekom:
N
De heer J.H.G. te Boekhorst Dc hcer M. van Dijk De heer H. Floor Mevrouw H. Haalboom
De heer H.L. van dcn Heuvel De hecr cn mevrouw J.M. Hijmans Mevrouw E. Rooswinkel De heer H. Rozeboom
Ledenad
Mutaties verzoeken wr.1 u vriendelijk schriftelijk door tc geven aan de ledenadministratie, rlrevrouw G.M. Hoo-ekamer-Weijman. Emmalaan 33. 6121ET Bennckom.
Conservi
Agenda van de Historische Vereniging Oud-Bennekom
Beheer Íi
A
F
Wocnsdag 5 maart 2003 19.30 uur in Kerkheem (dus nict zoals gewoonlijk in De Brink !) Algernenc Lcdenvergadering, gevolgd door een lezing door Ir. D.W.M. Hcrmans over dc bouwgeschiedenis van dc Oude Kerk. Aansluitend geeÍt dc hcer W.Hol een kofte inlciding over het orgcl van de kerk l4 rnei; Voorjaarsexcursie naar Horst in LirnbLrrg. Hierzal o.m. ccn charnpignonkwekerij cn een streekmuseurn worden bezocht 2l rnei; lczing door mevr. A. Ottevangcr over de Bennekornse schildcr Dick Kct; in Kerkhccm, aanvang 20.00 uur. 5 juni; avondexcursic naar Hoekelurn. Nadere berichten in het volsende nurnmer van De Ko,stersíeen
22
Redactie
I
t t
t
Bestuur van de Historische Vereniging Oud-Bennekom Voorzitter:
A.J. Lever, Prinsenlaan 2,6121EC Bennekom Vice-voorzitter: T.J. Hoekstra, Van Hoffenlaan Secretaris:
44,6721EX Bennekom
A.T.J. Nooij, Hullenberglaan 4,6121 AM Bennekom. Tel.: 03 18-414570 Penningmeester
A. Dirksen, Commandeurswcg 136, 6121ZP Bennekom Leden:
Mevrouw G.M. Hoogkamer-Weijman, Emmalaan 33, 6121WP Bennekom Mevrouw M.S. de Vos, Dikkenbergweg 8,6721 AC Bennekorn
Ledenadministratie Mevrouw G.M. Hoogkamer-Weijman, Emmalaan 33, 6721 WP Bennckom
Conservator Collectie Oud-Bennekom A. Dirksen, Commandeursweg 136,6721 ZP Bennekom
Beheer foto- en diacollectie H. Gijsberlsen, Gasthuisbouwing 9A,6721 XH Bcnnekom
Redactie Kostersteen A.T'.J. Nooij, Hullenberglaan 4,6121 AM Bennekom, cindredacteur C.A. Heitink, Brinkerpad 29,6121 WJ Bennekorn H.J. van den Oever, Edeseweg 111,6721JT Bennekorn P. Smit, Heelsumseweg 32, 6121 GT Bennekom, acquisitie Mevrouw E. Alberls-Aalbers, Roberl Kochlaan 8 , Bennckorn
