Bezoekerscentrum 31 mei open!

De Alde NATIONAAL

PARK

Feanen Jaargang

8

nummer 1

2008 Deze nieuwsbrief is er voor iedereen die woont, werkt en recreëert in De Alde Feanen. Oplage 10.000

Bezoekerscentrum 31 mei open! Nog even wachten en het bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen opent 31 mei haar deuren! De afgelopen maanden is hard gewerkt om een uitdagend en vernieuwend ontwerp voor de inrichting te realiseren. Op 6 maart jongstleden is het ontwerp goedgekeurd door het Overlegorgaan van het Nationaal Park en daarna kon daadwerkelijk een begin gemaakt worden met de inrichting. Wie het gratis toegankelijke bezoekerscentrum bezoekt wordt uitgenodigd en gestimuleerd om De Alde Feanen met haar verschillende landschapstypes te ontdekken. Kinderen kunnen via een aantal quizzen, kijk- en voelkastjes en een interactief spel het gebied beleven. Niet alleen de flora en de fauna komen aan bod, ook de ontstaansgeschiedenis, de recreatie en het beheer zijn in het bezoekerscentrum goed vertegenwoordigd. Zo krijgt de bezoeker aan de hand van (webcam)beelden een unieke kans om een aantal plekken te zien die anders niet toegankelijk zijn. Denk maar eens aan de aalscholverkolonie in de Princehof of een nest van een bepaalde vogel. Verder kan de bezoeker de rol van It Fryske Gea overnemen en krijgt men op een interactieve en educatieve wijze les wat bijvoorbeeld de invloed is van het verhogen van het waterpeil of het maaien van het riet voor plant en dier. Wil de bezoeker daadwerkelijk het gebied in, dan kan men via een interactieve kaart van De Alde Feanen bekijken waar men kan wandelen, vogelen, fietsen of (kano)varen. Tevens wordt aangegeven welke bezienswaardigheden er langs de route te vinden zijn. Voor de mensen die meteen naar buiten willen, bestaat de mogelijkheid om meer informatie bij de balie of uit de winkel te halen.

In deze nieuwsbrief onder meer • Beheerder voor nieuw bezoekerscentrum • Rengerspôle weer klaar voor recreanten • Natuureducatiebos in beeld • Met GPS door De Feanen

Het bezoekerscentrum biedt natuurlijk meer dan alleen het centrum aan, want het gaat tenslotte om het gebied daarbuiten, Nationaal Park De Alde Feanen. Vanuit het bezoekerscentrum zijn voor alle leeftijden tal van activiteiten en excursies te doen. Wil men er bijvoorbeeld met de hele familie of met collega’s een gezellig dagje uit van maken, dan bieden wij ook nog een aantal originele en leuke arrangementen aan. Binnenkort kunt hierover meer informatie vinden op de websites: www.dealdefeanen.nl en www.itfryskegea.nl. Maar ook een (betaald) bezoek aan de Friese landschapsexpositie en het Frysk Lânboumuseum is zeker de moeite waard! Contactgegevens: Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen Koaidyk 8a 9246 TP Earnewâld Tel. 0511 – 53 96 18 Fax. 0511 – 53 96 97 Email: [email protected] Openingstijden en meer informatie vindt u op pagina 2.

Vervolg Bezoekerscentrum open!

Openingstijden 2008

Even voorstellen:

31 mei t/m 1 november Ma t/m Za 10.00 – 17.00 uur Zo 13.00 – 17.00 uur

Sébastiaan Laarman

14 juni t/m 1 augustus Ma t/m Za 10.00 – 21.00 uur Zo 13.00 – 17.00 uur

Sinds juli 2007 ben ik beheerder van het bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen en houd ik mij tevens bezig met het jeugdbeleid van It Fryske Gea. Daarvoor ben ik bij de vereniging twee en een half jaar werkzaam geweest op de afdeling Verenigingszaken en Communicatie.

1 november t/m 31 december Ma t/m Vr balie en winkel open tijdens kantooruren Za 10.00 – 17.00 uur Zo 13.00 – 17.00 uur Feestdagen 25 en 26 december gesloten

Landschapsexpositie en Frysk Lânbou Museum Volwassene Kind 6 t/m 16 jaar Kind 0 t/m 5 jaar Gezinskaart (3 pers. of meer) Museumjaarkaart Groepen (> 15 volwassene ) Groepen (> 15 kinderen)

€6,€3,Gratis €15,Gratis €5,- p.p. €2,- p.p.

Ik ben geboren op 30 april 1979 te Zwolle, maar ik heb bijna mijn hele jeugd doorgebracht in een klein dorpje onder de rook van Amsterdam. Na mijn middelbare school ben ik in 1998 voor mijn HBO-studie naar Leeuwarden verhuisd. Tijdens mijn studie ben ik in aanraking gekomen met It Fryske Gea. Al snel werd mij duidelijk dat ik bij deze Friese natuurbeschermingsorganisatie graag een baan wilde hebben. In 2005 kreeg ik een baan aangeboden op de afdeling Verenigingszaken en Communicatie. Op deze afdeling hield ik mij bezig met allerlei zaken, zoals vrijwilligers, jeugdbeleid, evenementen, educatie en voorlichting. De diversiteit van de taken sprak mij erg aan. Medio 2007 kwam de functie van beheerder bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen vrij. Deze functie sprak mij erg aan vanwege de zelfstandigheid en het opzetten van een vernieuwend en uitdagend bezoekerscentrum. Daarnaast is het een functie met veel verschillende taken. Daar houd ik van. Ik woon samen met mijn vriendin in Leeuwarden. Wij verwachten medio augustus ons eerste kind. Mijn hobby’s zijn wandelen in de natuur, mijn twee honden en informatica. Ik hoop u spoedig een keer te ontmoeten in het nieuwe bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen!

“Life” project Jan Durkspolder opgeleverd

Op vrijdag 14 maart is het Life-project Jan Durkspolder/ Wester Sanning officieel opgeleverd en geopend door gedeputeerde van de Provincie Fryslân mevrouw mr. A.M. Andriesen. Na de officiële openingshandeling konden de genodigden, onder leiding van projectleidster Julia Klooker, een deel van het gebied verkennen via de nieuwe wandelroute. In en rond de Jan Durkspolder, in het zuidoosten van Nationaal Park De Alde Feanen, is in opdracht van It Fryske Gea een groot natuurontwikkelingsproject uitgevoerd. Door graafwerkzaamheden en aanpassingen aan de waterhuishouding krijgt moerasontwikkeling hier een nieuwe kans. Daardoor wordt het leefgebied van de zeer zeldzame Noordse woelmuis vergroot. Niet alleen deze zeldzame muis, maar ook moerasvogels en insecten als vlinders en libellen, zullen er hun plek vinden. Door het te

voeren beheer, hoge en lage waterpeilen afwisselen, zal er een dynamisch gebied ontstaan met een rijke flora en fauna. Met de herinrichting is niet alleen rekening gehouden met de natuur, maar ook met de natuurliefhebbers. Zo zijn er een nieuwe wandel- en kanoroute aangelegd, is er een tweede vogelkijkhut geplaatst en zijn op de startpunten van de wandelroute informatiepanelen geplaatst. Kortom, u kunt hier volop genieten van de mooie natuur die De Alde Feanen te bieden heeft. Het project heeft circa 1,2 miljoen euro gekost. Dankzij de financiële steun van de Europese Unie (Life-Natuurfonds), het ministerie van LNV, Provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân kon het project gerealiseerd worden. De aanleg van de publieksvoorzieningen is daarnaast gesteund door de Hedwig Carolina Stichting.

U kunt weer aanmeren aan De Rengerspôle! Op 28 maart heeft de voorzitter van de Marrekrite, mevr. J.A. de Vries, samen met vertegenwoordigers van It Fryske Gea, Wetterskip Fryslân en het Overlegorgaan Nationaal Park De Alde Feanen, De Rengerspôle feestelijk geopend. De werkzaamheden hebben, mede door de vele regen en de slappe grond een vertraging opgelopen van 3 maanden. Het was geen makkelijke klus, maar het resultaat mag er zijn: • Er liggen (meer dan voorheen) mooie duurzame steigers van gerecycled kunststof voor de recreatievaart. • Op De Rengerspôle is extra damwand geplaatst zodat ook minder validen makkelijk van en aan boord kunnen komen. • Langs De Geau zijn de oevers door een steenstort beschermd tegen verdere afkalving. Hierbij is de oude vaarbreedte behouden en zijn overhangende bomen teruggesnoeid. • Het noordelijk deel van De Rengerspôle is omgetoverd in een ondiepe plas voor spelevaren. • Op de Wyldlannen tegenover De Rengerspôle is een vogelkijkhut gerealiseerd. • Er is een laad- en loswal aangelegd voor de aan- en afvoer van afval. • Er is een waterinlaat aangelegd ten behoeve van de zomerpolder De Wyldlannen. Door deze inlaat kan het waterpeil in De Wyldlannen nog beter op de natuurwaarden aangepast worden.

Watersporters zijn vanaf 1 april weer van harte welkom op De Rengerspôle. Wilt u nog wel een beetje voorzichtig zijn bij het betreden van de oevers. De grasmat is nog zeer kwetsbaar en moet zich de komende weken nog zetten.

Planvorming laagveenmoeras (tweede module) in de eindfase De Bestuurscommissie Herinrichting Alde Feanen heeft de afgelopen twee jaar hard gewerkt aan de nadere vormgeving en inrichting van het laagveenmoeras. Daarbij gaat het om de verbetering van de natuurontwikkeling en een betere fijnregeling van de waterpeilen in het gebied. Maar ook om een heroriëntatie op en mogelijk aanpassing van het beheer en het ruimte geven aan passende vormen van recreatief medegebruik. Daarbij gaat het o.a. om routes en voorzieningen voor kano’s, fluisterboten en kleine roeiboten. De planning was om de tweede module begin 2008 op te leveren. De Bestuurscommissie heeft dat tijdstip en de voorlopige inhoud van het plan in een voorlichtingsbijeenkomst op 20 september 2007 en een inloopbijeenkomst op 24 september met bewoners en belangstellenden besproken en uitgelegd. Maar er is vertraging ontstaan doordat begin 2008 duidelijk werd dat het plan beter aan de voorwaarden van het Europese beleid voor Natura 2000 moet voldoen. Er is daarom besloten met hulp van de adviesbureaus Altenburg & Wymenga en het bureau Successie Natuurzaken het natuuraspect nog eens goed onder de loep te nemen. Deze nadere uitwerking verloopt goed en het is nu de bedoeling dat de tweede module voor de zomer van 2008 klaar is. Het plan zal dan direct na de zomer 6 weken ter inzage komen te liggen en de provincie Fryslân kan het vervolgens in het najaar van 2008 vaststellen. De Bestuurscommissie wil het eindconcept in mei 2008 echter eerst aan de bewoners en belangstellenden in de streek voorleggen. Er zullen voor die voorlichting aparte uitnodigingen verstuurd worden.

De Alde

Feanen

Er zal zorgvuldig worden omgegaan met de waterpeilbeheersing en eventuele gevolgen van aanpassingen. Daarom is het bouwkundig adviesbureau Peter van der Veen uit Tytsjerk benaderd om bouwkundige opnames van de woningen en opstallen in het gebied van de tweede module uit te voeren. De Bestuurscommissie heeft alle betrokkenen uiteraard voorafgaand schriftelijk geïnformeerd en gevraagd medewerking te verlenen. Het bureau zal in de periode eind maart – half april 2008 met elke bewoner afspraken over het bezoek maken. Het bureau legt de huidige bouwkundige staat van de gebouwen vast op schrift en in beeld. Er worden nadrukkelijk geen nadelige gevolgen verwacht, maar voorkomen moet worden dat er discussies over oorzaken en gevolgen van inrichtingsmaatregelen ontstaan. De kosten voor deze bouwkundige opnames zijn uiteraard voor rekening van het herinrichtingproject. De Bestuurscommissie beraadt zich op de vormgeving van een derde module. Het is nog niet bekend om welke gebieden het precies zal gaan. De Bestuurscommissie denkt bijvoorbeeld na over het gebied ten noorden en mogelijk ten noordoosten van het tweede modulegebied. Het zal daarbij o.a. gaan om verbetering van de waterpeilen. Naar verwachting zal daar een wijziging van het peilbesluit uit voortkomen. Uiteraard wil de Bestuurscommissie in mei 2008 ook hierover met u, bewoners en belangstellenden van en uit het gebied, van gedachten wisselen.

Natuureducatiebos in Earnewâld in beeld

Op 9 november 2007 is de start van de aanleg van het natuureducatiebos in Earnewâld gemarkeerd door een openingsbijeenkomst in restaurant It Wiid. De bijeenkomst werd druk bezocht door bestuurders van de Bestuurscommissie Herinrichting Alde Feanen, de bestuurders van het Nationaal Park en bewoners en belangstellenden uit de streek. Nu – in het voorjaar van 2008 – zijn veel graafwerkzaamheden inmiddels afgerond. Op de foto’s kunt u veel stadia van de uitvoering zien, waaronder de openingshandeling van voorzitter Gonnie Ploeg - van den Brug van de Bestuurscommissie.

In de laatste fase van de uitvoering zullen speeltoestellen voor kinderen geplaatst worden en bepaalde delen van het gebied zullen met bomen ingeplant worden. De oplevering zal waarschijnlijk in september 2008 gaan plaatsvinden. Op dat moment zal ook een informatiepaneel geplaatst worden waarop de bezoekers van het natuureducatiebos kunnen lezen en zien wat er zoal te beleven is. Ook zal dan de naam voor het natuureducatiebos bekend gemaakt worden. Er zijn plannen om de basisscholen in Earnewâld en Oudega bij dit alles te betrekken. Het bos geeft immers juist voor de jeugd veel mogelijkheden om vertrouwd te raken met natuur en water.

Het fotoboek van Anton Huitema

D e g rote rate laar Nationaal Park De Alde Feanen is rijk aan planten. Ruim 450 soorten zijn er bekend uit het gebied. Deze grote variatie aan plantensoorten danken we aan het feit dat De Alde Feanen zoveel verschillende soorten natuur herbergt. Een aantal soorten komt heel algemeen voor en andere soorten zijn wat kritischer wat hun groeiplaats betreft en dus zeldzaam. Dat geldt ook voor de grote ratelaar. De grote ratelaar komt van nature voor in vochtige en matig voedselrijke gras- en hooilanden. Hij kan soms zo massaal voorkomen dat hele velden zacht geel gekleurd zijn door de ‘rinkelblom’, zoals hij in het Fries wordt genoemd. Door de intensivering van de landbouw is deze plant op veel plaatsen verdwenen. Het is dan ook een beschermde plantensoort. Gelukkig hebben we in De Alde Feanen een aantal plekken waar deze, toch wel bijzondere, plant nog voorkomt. De grote ratelaar (Rhinanthus angustifolia) is een éénjarige plant die 10 tot 80 centimeter hoog kan worden en bloeit van mei tot oktober. Het bijzondere van de grote ratelaar is dat hij gedeeltelijk parasiteert op de wortels van grassen. Dat wil zeggen dat de plant voor een groot gedeelte zijn voedsel uit de wortels van grassen haalt. Dit heeft echter tot gevolg dat het gras pas laat tot groei komt en dus ook laat gemaaid kan worden. De ratelaar moet eerst uitgebloeid zijn en zaad hebben gevormd alvorens het gras volop tot groei kan komen. De naam van deze plant is afkomstig van de periode waarin de zaden rijp zijn. De rijpe zaden rammelen dan in de vrucht als een soort ratelaar. Overigens zijn de zaden van de grote ratelaar maar één jaar kiemkrachtig. In De Alde Feanen kom je de grote ratelaar vooral tegen in de verschillende zomerpolders als Laban, de Wyldlannen, de Twa sân-mêden en polder Grondsma. Ook in de Bolderen en op de Lange Sâne bloeit hij vaak uitbundig. Dit zijn dan ook allemaal

D e m a n y n it fj il d Anton Huitema U kunt Anton Huitema (42) bijna dagelijks tegenkomen in De Alde Feanen. Anton is educatief medewerker bij het Nationaal Park en wie weet leert u hem nog eens kennen tijdens één van de vele excursies die hij doet met jong en oud. Anton is ook natuurfotograaf. Voor elke nieuwsbrief van De Alde Feanen kiest Anton een foto uit zijn archief en vertelt hij er iets over. Deze keer: de ratelaar.

gebieden die op een speciale manier beheerd worden. Deze gebieden worden laat gemaaid, meestal na 15 juli, en niet of nauwelijks bemest. Door dit beheer blijven de botanische waarden in stand. Bovendien zijn deze gebieden vaak ook erg geschikt voor weidevogels.

Nieuwe Infozuilen Nationaal Park Vanaf deze zomer kunt u op een vijftal plaatsen in het Nationaal Park een informatiezuil tegenkomen. Op deze zuilen vindt u een overzichtskaart van het Nationaal Park en enige informatie over natuur en recreatieve mogelijkheden op de locatie van de betreffende zuil. De zuilen zijn het Nationaal Park aangeboden door de ANWB in het kader van het zilveren regeringsjubileum van Hare Majesteit in 2005. Het Nationaal Park hoopt dat de zuilen er toe bijdragen dat u nog meer ziet en geniet van De Alde Feanen!

Nieuws

De Alde

Feanen

Hot spot: It Wikelslân Nationale Parken spelen een belangrijke rol bij het behoud van de rijkdom aan planten en dieren (= biodiversiteit) in ons land. Het zijn immers relatief grote natuurgebieden met een (soorten)rijke natuur. Dit geldt ook voor Nationaal Park De Alde Feanen. Een ‘hot spot’ qua landschappen, planten en dieren is It Wikelslân. Afwisselend landschap

It Wikelslân ligt ten noordoosten van het dorp Earnewâld. Dit gebied is De Alde Feanen in het klein: vrijwel alle landschappen van Nationaal Park De Alde Feanen zijn hier te vinden. Van besloten bos met mysterieuze petgaten, via uitgestrekte rietvelden, voormalige legakkers tot open weilanden. Soortenrijke natuur

Deze rijke scharkering aan landschappen levert ook een enorme rijkdom aan planten en dieren op. Zo treft u in het bos veel soorten mossen, paddenstoelen en typische bosvogels als staartmees, grote bonte specht, fitis, tjiftjaf en havik aan. De rietlanden bieden onderdak aan vele soorten moerasvogels zoals roerdomp, bruine kiekendief, rietzanger en rietgors. De waterpartijen bieden vooral eenden een prima thuis. En de omringende weilanden bieden ruimte voor ganzen en weidevogels als kievit en tureluur. De afwisseling aan landschappen zorgt ook voor een enorme rijkdom aan insecten, waarbij vooral de vele soorten libellen opvallend zijn. Ook de heikikker, een soort van de Rode Lijst, komt hier veel voor. En wie weet komt u oog in oog te staan met een ree of vos!

Ervaar de rijkdom zelf!

It Wikelslân is zeer goed toegankelijk. In dit gebied liggen verschillende wandelpaden die u door alle landschappen voeren. Onderweg komt u langs een aantal vogelhutten van waaruit u ongestoord de vogels kunt bespieden. U kunt uw auto of fiets het beste parkeren bij It Eibertshiem (= het ooievaarsstation) aan de Ds. Van der Veenweg 7 te Earnewâld.

Op Veenquest in De Alde Feanen Veenquest is een educatief recreatief digitaal communicatiesysteem, gericht op jongeren, dat het mogelijk maakt De Alde Feanen op een aantrekkelijke en innovatieve manier te ontdekken. Met de Personal Digital Assistent (PDA) in de hand gaan de jongeren op ontdekkingsreis in Nationaal Park De Alde Feanen. Middels korte animatiefilmpjes worden de jongeren ingeschakeld als reporters voor de (fictieve) krant De Veenbode. Ergens in De Alde Feanen is een buitenaards wezen neergestort en de jongeren gaan op onderzoek uit. Terwijl het Global Positioning System (GPS) hen de weg wijst, doorkruisen ze het nieuw ingerichte deel van de Lytse Mear bij Earnewâld. De PDA geeft hen op bepaalde locaties opdrachten. Deze opdrachten gaan over de natuur en geschiedenis van het gebied. Zo gaan ze op zoek naar allerlei planten en dieren in het gebied, onderzoeken ze de waterkwaliteit en leren iets over het beheer van het gebied. De deelnemers voeren de opdrachten uit en voeren hun resultaten in de PDA in, waarbij aan het eind van de tocht een bepaalde score gehaald is. Belangrijker dan de score is natuurlijk dat de deelnemers van alles geleerd en ervaren hebben over de natuur in De Alde Feanen. En dat op een vernieuwende digitale manier die de jeugd van tegenwoordig zeer aanspreekt. Veenquest is vooral bedoeld voor gezinnen met kinderen in de leeftijd van 9 tot 14 jaar. De PDA’s en de bijbehorende rugzak met veldwerkmaterialen zijn vanaf komende zomer te huur in

het nieuwe bezoekerscentrum van het Nationaal Park aan de Koaidyk te Earnewâld. De totale tocht duurt circa twee uur. Veenquest is ontwikkeld door de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Keur-ICT en het IVN Consulentschap Fryslân. Veenquest wordt gefinancierd door de Provincie Fryslân (Fryslân Fernijt), het Nationaal Park De Alde Feanen en de betrokken organisaties.

Av o n t u u r D e A l d e F e a n e n

Avontuur De Alde Feanen

Colofon Deze nieuwsbrief is een gezamenlijke uitgave van het Nationaal Park De Alde Feanen en de Landinrichtingscommissie Alde Feanen www.dealdefeanen.nl Nationaal Park De Alde Feanen Secretaris Anne Steegstra Provinsje Fryslân Postbus 20120 8900 HM Leeuwarden

Zaterdag 10 mei, 24 mei en 7 juni • Kanovaren door een deel van Nationaal Park De Alde Feanen en op zoek naar de broedvogels van De Koai en ’t Bil. Van 06.30-11.30 uur. • Maximaal 14 deelnemers. Laarzen, verrekijker en koffie en brood meenemen. Zaterdag 27 september • Wandelexcursie door de Fjirtich Mêd. Van 08.00 – 10.00 uur. • Maximaal 20 deelnemers. Laarzen en verrekijker meenemen.

Herinrichtingscommissie Alde Feanen Secretaris Henk van Straten Dienst Landelijk Gebied Postbus 2003 8901 JA Leeuwarden

Zaterdag 25 oktober, zaterdag 8 november, zaterdag 22 november • Varend met de Blaustirns door De Alde Feanen en wandelen naar de vogelkijkhut in de Jan Durkspolder. Van 08.00-11.00 uur. • Maximaal 25 deelnemers, verrekijker meenemen.

Foto’s: Anton Huitema Dico Klein Jörgen de Bruin Keur ICT Ars Longa Dienst Landelijk Gebied De Marrekrite Henk Feitsma

Zondag 23 november • Wandelexcursie door de Kraanlannen bij De Veenhoop van 14.00-16.00 uur. • Maximaal 20 deelnemers, laarzen en verrekijker meenemen

Redactie: Jörgen de Bruin Anton Huitema Hugo Eekhof Rinske Sytema Henk van Straten Henk Feitsma

Meer activiteiten, zie website www.dealdefeanen.nl

Ontwerp en realisatie: www.spinoffcommunicatie.nl [email protected]

Voor alle excursies geldt: Deelname leden van It Fryske Gea gratis. Niet leden betalen €3,00 per persoon. Opgave tot een week van te voren via It Fryske Gea, telefoon (0512) 38 14 48.

Zoals u elders in deze nieuwsbrief heeft kunnen lezen, openen het bezoekerscentrum en het Frysk Lânboumuseum eind mei hun deuren. Behalve een prachtige expositie, zullen er dan ook tal van activiteiten georganiseerd worden. U kunt deze activiteiten binnenkort onder andere vinden op de website van het Nationaal Park: www.dealdefeanen.nl