b e w u s t b o er en in b r a b a n t d e k emp vo rt um-mu llem
Dat is ongeveer het verhaal van Antoine Achten. Afkom-
Hij koos voor een landelijk leven als moderne herbergier
stig uit Venray trok hij voor zijn opleiding en bijbehorende
in de geboortestreek van zijn voorgeslacht. Zijn vrouw
beroep van communicatie- en designconsultant dertig
zou via haar werk voeling met de randstad blijven houden,
jaar geleden naar de grootste snelsteden van ons land,
maar de nieuwgebouwde eigenwoning, vonden echtelie-
Amsterdam en Rotterdam, om zich daarna met vrouw en
den en kroost, moest beslist in Kalmpjes-Rustigoord
drie zoons te herijken op de toekomst.
staan.
Soms is het goed je impulsen te volgen. Een overzichtelijk leven staat vaak gelijk aan een wezenloos ronddralen. Dus het roer om, Hollandse randstad wordt Brabants platteland, afstandelijk designmanager wordt sociaal gastheer… Eens even internetten welke archi-
foto’s: www.johnlewismarshall.com
tect daarbij iets kan ontwerpen. Hm, uit Groningen? Hm, meteen doen!
Langgevelboerderij Als opdrachtgever had hij enkele
woonkeuken, twee bed and breakfast-verblijven (elk 20
vastomlijnde ideeën over de multifunctionele woning. Het
m2) en een vergaderruimte. De woonfaciliteiten zetten zich
moest zijn geënt op de hoeves uit de omgeving, de Brabant-
op de verdieping voort met woonkamer, kindergebied met
se langgevelboerderij. In een lange rechthoek zijn hierbij
drie bedsteden en speelklimmeubel en ouderslaapkamer.
voorhuis, stal en schuur achter elkaar gepositioneerd. De
Googelend op boerderijen en schuren stuitte Achten al snel
lengte was nodig om achter elkaar plaats te creëren voor
op architectenbureau Onix NL uit Groningen, dat groot is
Vergaderzaal met eiken meubilair en betimmeringen in araucotriplex die doorlopen in de gang. Helemaal rechtdoor de woonkeuken; ervoor links de toegangsdeuren tot de gastenverblijven.
mei 2015
mei 2015
4
4 6
3
5 2
1
tekeningen: onix nl groningen
het houtblad
40
Plattegrond begane grond. Legenda. 4. Gastenverblijven
2. Gang
5. Woonkeuken
3. Vergaderzaal
6. Trap naar eerste verdieping
Detail gevel-dak.
Woonkeuken. Een trapboekenkast in araucotriplex als nieuw interieurfenomeen.
foto’s: www.johnlewismarshall.com
1. Entree
liet hij als eerste ontwerpschets merelgeluiden horen. Associatief leidde dat tot het zwarte volume en het snaveloranje blanke hout. De langsgevel op het noorden is geheel zwart, met daarin als ruime insnijding de entreepartij van blank iroko geveltimmerwerk. Beide kopse gevels beginnen zwart en gaan dan zigzaggend over in sterk verticale blanke iroko stijlkozijnen. De zuidelijke langsgevel die
mei 2015
uitzicht biedt op het landschap, is bijna geheel kozijn op een zwarte T in het midden na. Doordat het dak ook zwart is, lijkt het of de merel in duikvlucht is. Een andere gedachtesprong is het afpellen van de donkere schil, waardoor je bij het lichte, kwetsbare innerlijk komt. De verticale lijnen
41
van gevelbekleding en stijlen relativeren de horizontaliteit
het houtblad
van het boerderijtype. De kozijnen werken bovendien van opzij als gordijnen, waardoor je niet naar binnen kunt kijInterieur gastenverblijf in Brabants geel en iroko geveltimmerwerk.
ken: een typisch Onix-spel van to kozijn or not to kozijn.
Prima uitvalsbasis Het beeld van de merel had te maken met het oudste landschap van Nederland aldaar: de geworden in het ‘vreemd vertrouwd’ omgaan met archety-
Maasheggen, een cultuurnatuur van percelen, verdeeld
pische vormen.
door ineengegroeide meidoorn- en sleedoornheggen. Landbouw en veeteelt waren er eeuwenlang de middelen
Perfect imperfecte Het budget was beperkt. Hoewel
van bestaan. Het tweelingdorp Vortum-Mullem zelf, val-
de lange logementwoning er vanbuiten behoorlijk fors
lend onder Boxmeer, is een prima uitvalsbasis naar histo-
uitziet, merk je binnen toch een zekere krapte. Behalve
risch interessante, kortbije bestemmingen als Nijmegen,
door het ruime programma dat erin moest worden onder-
Cuijk, Grave, Venlo, Overloon, Essen en Kleve. Voorts is
gebracht komt dit doordat het volume bezuinigingsgewijs
het een van de pleisterplaatsen van het Pieterpad, Neer-
met 1,5 x 0,5 m is ingekrompen. Complete hout(skelet)-
lands langste wandelroute van Pieterburen in opper-Gro-
bouw was te duur, reden waarom de woonwerkvoorzie-
ningen naar de Sint-Pietersberg in neder-Limburg. Ook
ning in hybridebouw is uitgevoerd. Architect Haiko Meijer
de Staatsbossen met heide en zandverstuivingen groeien
van Onix NL vindt low budget echter eerder een uitdaging
om de hoek. Het waren allemaal redenen voor Achten aan
dan een beperking. ‘Ook een veranda is wegbezuinigd.
de rand van dit natuurgebied een woon-verblijf-vergader-
Maar elk plan moet in zichzelf zo sterk zijn, dat het iets kan
centrum te stichten.
missen. Het past bij onze visie van het perfect imperfecte.’
Waarheid der onzekerheid Het resultaat is een abstracter archetype van een langgevelboerderij: strak-
zonder onzekerheid vind je niets nieuws uit
zwarthouten gevels, strakzwartpannen dakvlakken. Maar Meijer greep iedere kans om te spelen met vormen en betekenissen, te verrijken, te vereenvoudigen en op losse
Elegante omslag Bijdragend aan het abstracte beeld in
schroeven te zetten, in het speciale Onix-idioom. Boven
het geschakeerde landschap zijn de zwarte, borstelig ruwe
alles torent de waarheid der onzekerheid, zonder echter
gevels, waarvoor gebrand inlands douglas is gebruikt. Dit
dat dit tot multitasten leidt. ‘Het ideale realiseren is niet
nieuwe FSC-gecertificeerde product van Zwarthout uit
mogelijk, alleen het tijdelijke. Zo geloof ik in de uniciteit
Laren grijpt terug op de oude Japanse techniek shou-sugi-
van de locatie: elke locatie heeft z’n eigen huis. Je kunt
ban (gebrande ceder geveldelen). De eerste experimenten
dus niet iets bedenken dat overal past. We onderzoeken
met lariks (shou-karamatsu-ban) nagelde architect-direc-
nu bijvoorbeeld oude gebinten om te komen tot een nieu-
teur Pieter Weijnen op zijn woning op IJburg; zie Het
we locatiespecifieke verleidelijkheid: gebinteergebegint.
Houtblad 7/2009. Inmiddels levert hij verschillende vari-
Zonder onzekerheid vind je niets nieuws uit.’
anten in diverse houtsoorten. Hier is verticaal geordende open gevelbekleding van Naoshima Douglas (shou-
Merel in duikvlucht Nieuw is dat hij de laatste tijd ook
dagurasu-ban) toegepast in drie afmetingen (150/100/50
poëzie in zijn architectuur brengt. Bij de eerste bespreking
x 20 mm), dosse gezaagd douglas dat diep is ingebrand.
■ ■ ■
Woonkamer op de eerste verdieping met tralievide. Links is het driezonendomein nog net zichtbaar.
De jongenswereld met getimmerde bedsteden en MDF-studie-/klimmeubel. De wand rechts is betimmerd met Shodoshima: dosse gezaagd douglas dat is gebrand, geborsteld, gebrand en geolied.
Links de privéwoning, rechts de zakelijke vertrekken. Van daaruit volop zicht op het oudste landschap van Nederland,
foto’s: www.johnlewismarshall.com
de Maasheggen.
Hierdoor krijgt het hout een prachtig houtskoolachtig aan-
Onix, het megameubel, keert terug in de trap en de daaraan
zien dat al naar de zonwerking in zilver-, grijs- en bruintin-
vastgeklonken tweehoge boekenkast in araucotriplex; de
ten opglanst. Door het kwetsbare brosse oppervlak vraagt
boekenplanken fungeren als verspringende leuning.
het een speciale geschroefde montage. Volgens voor-
Meijer: ‘Een trap kan vastzitten aan een meubel, zelf meu-
schrift moet houten gevelbekleding vanwege opvliegend
bel worden of onderdeel zijn van een vloer.’
Jeugdig timmerwerk Op de verdieping is over de vol-
horizontale planken die eenvoudig te vervangen zijn.
le lengte één wand betimmerd met Shodoshima, een an-
Beeldspelend heb je nu in plaats van een broek met te kor-
dere blakervariant: dosse gezaagd douglas dat is gebrand,
te broekspijpen een pantalon met een elegante omslag.
geborsteld, gebrand en geolied. Door de glans komt de levendige nerfstructuur sterk naar voren. De woonkamer en
Robuust, eerlijk, ruig Als scherp contrast is het inte-
ouderslaapkamer op de respectieve koppen bestaan voor
rieur een stuk lichtergekleurd en daardoor ook intiemer.
de vergezichten grotendeels uit iroko verticaalkozijnen.
Voor een groot deel zijn de ruimtes betimmerd met mooi
Achter de bank in de woonkamer zit een halfopen vide van
vlammend PEFC-gecertificeerd araucotriplex (Chileens
iroko stijlwerk naar de keuken. De binnenaftimmering van
radiata pine-triplex). Dat kwam tegemoet aan de planop-
het scharnierdak is in het zicht gelaten. Het Fins vurentri-
vatting van zowel Achten als Meijer: robuust, eerlijk, ruig,
plex is onbedoeld gewhitet in plaats van gewhitewashed.
in lijn met het schuurachtige karakter. Door de grote op-
De naden zijn subtiel aan het oog onttrokken door twee
pervlakken blijft het beeld rustig. Dat begint al meteen bij
latjes naast elkaar. De jongenswereld in het midden is een
de entree, waar de gangwanden en deuren ermee zijn be-
feest van jeugdig timmerwerk. De zijwanden zijn uitge-
kleed; de laatste geven toegang tot het bedrijfsgedeelte
voerd in araucotriplex, evenals de langswand waarachter
van vergaderzaal en twee gastenverblijven links en tot de
rauwe bedsteden zijn getimmerd. Midden in de ruimte is
privévertrekken rechts. Ook de betonnen breedplaatvloer
een MDF-klim- en studiemeubel geplaatst als speel- en
van de verdieping is hier en elders basic grijs in het zicht
leerrots in Brabants goudoker.
gehouden. De cementdekvloer ligt overal met een geelachtige PU-coating onder de voet. Brabants geel, een
Ruig esthetisch Zo is ook dit lageprijsproject ter goede
goudoker bekend van omringende boerderijen, is een
bestemming gekomen. Als vanouds is Onix erin geslaagd
andere vaste waarde die eenheid schept, in wandvlakken
perfect met hout te detailleren. Meijer: ‘Ik weet dat we
en het meubilair van tafels en stoelen.
daarom bekend staan. Maar voor ons is de tactiliteit van hout belangrijker dan de techniek.’ En daarmee raken we
Open en dicht De vergaderzaal (voor 6-10, maximaal 14
aan weer een paradox van dit bureau: ruig esthetisch. •
personen) zit op het zuidoosten. De hoek bestaat groten-
hans de groot
deels uit verdiepingshoge kozijnen. Achten heeft speciaal eiken vergadermeubilair laten ontwerpen. De twee bed and breakfast-vertrekken, gespiegeld ten opzichte elkaar, zijn
CO2-VOETAFDRUK
voorzien van toilet, douche, koelkast, kluisje, wifi, maar
In het project is circa 20 m3 aan houtproducten toegepast (4 m3
voor de rust niet van tv. Op de andere (zuidwest)hoek be-
gebrand douglas, 8 m3 araucotriplex, 2,5 m3 Fins vurentriplex,
vindt zich de woonkeuken die door de enorme raampartijen
5 m3 iroko en 0,5 m3 MDF). Dit betekent een CO2-vastlegging
haast een buitenruimte lijkt. Aan de gevels valt trouwens
van 26.960 kg. Het compenseert de uitlaatgassen van een
een andere Onix-onzekerheidsironie op: het verwisselen
middenklassenauto over 110.034 km, of het jaarlijkse elek-
van open en dicht. De gevels zijn open kozijnen, de ramen
tragebruik van 21 huishoudens.
(spuiluiken) en deuren zijn dicht. Een ander thema van
Locatie: Provincialeweg 1b, Vortum-Mullem Opdrachtgever: Familie Achten (dekemp-vortum.nl) Ontwerp: Onix NL Groningen (onix.nl); Haiko Meijer; Peter van der Knoop, Koen Looman Aannemer: GE-Bouw Oirlo-Landhorst Venray (ge-bouw.nl) Constructeur: Bouw- en constructieadviesbureau Horst Assen (horst-assen.eu) Leverancier/montage Naoshima Douglas/Shodoshima: Zwarthout Laren (zwarthout.com) Leverancier araucotriplex (Varelplex): Jongeneel Venlo (jongeneel.nl) Leverancier dakelementen: Linex Hulst (linexprefabdak.com) Leverancier iroko geveltimmerwerk: Gerrits Machinaal Timmerwerk Groeningen (gerritskozijnen.nl) Bebouwd oppervlak: 158 m2 Bouwperiode: Februari - november 2014 Bouwkosten: N.b.
43
het houtblad
Onix-oplossing is hier de ruimte opgevuld met dubbele
mei 2015
vocht en vuil 30 cm boven het maaiveld starten, maar als
