BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE

BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE

© PN van Harten zondag 28 april 13

BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE

© PN van Harten zondag 28 april 13

BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE

© PN van Harten zondag 28 april 13

BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE

Prof. dr. Peter N van Harten

© PN van Harten zondag 28 april 13

BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE

Prof. dr. Peter N van Harten

© PN van Harten zondag 28 april 13

Bewegingen Indeling

© PN van Harten zondag 28 april 13

Bewegingen Indeling • Automatisch

© PN van Harten zondag 28 april 13

Bewegingen Indeling • Automatisch • Willekeurig

© PN van Harten zondag 28 april 13

Bewegingen Indeling • Automatisch • Willekeurig • Semi-willekeurig

© PN van Harten zondag 28 april 13

Bewegingen Indeling • Automatisch • Willekeurig • Semi-willekeurig • Onwillekeurig

© PN van Harten zondag 28 april 13

Algemene aspecten

© PN van Harten zondag 28 april 13

Algemene aspecten • Verdwijnen tijdens de slaap

© PN van Harten zondag 28 april 13

Algemene aspecten • Verdwijnen tijdens de slaap • Ernst bewegingsstoornissen wisselt door – Dosering antipsychotica – Stress – Relaxatie – Andere factoren

© PN van Harten zondag 28 april 13

Acuut of tardief?

© PN van Harten zondag 28 april 13

Acuut of tardief? • Acuut: (uren) dagen tot weken na starten of verhogen van het middel veelal antipsychotica

© PN van Harten zondag 28 april 13

Acuut of tardief? • Acuut: (uren) dagen tot weken na starten of verhogen van het middel veelal antipsychotica • Tardief: na maanden tot jaren gebruik of na staken van het middel.

© PN van Harten zondag 28 april 13

© PN van Harten zondag 28 april 13

ACUTE BEWEGINGSSTOORNISSEN DOOR MEDICIJNEN

© PN van Harten zondag 28 april 13

ACUTE BEWEGINGSSTOORNISSEN DOOR MEDICIJNEN Prof. dr. Peter N. van Harten

© PN van Harten zondag 28 april 13

Acute  medica1e  geïnduceerde   bewegingsstoornissen

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Acute  medica1e  geïnduceerde   bewegingsstoornissen • Acute dystonie

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Acute  medica1e  geïnduceerde   bewegingsstoornissen • Acute dystonie • Akathisie

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Acute  medica1e  geïnduceerde   bewegingsstoornissen • Acute dystonie • Akathisie • Parkinsonisme

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Acute  medica1e  geïnduceerde   bewegingsstoornissen • Acute dystonie • Akathisie • Parkinsonisme • Onttrekkingsdyskinesie

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Acute  medica1e  geïnduceerde   bewegingsstoornissen • Acute dystonie • Akathisie • Parkinsonisme • Onttrekkingsdyskinesie • Myoclonieën

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Acute dystonie

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Acute dystonie • Klinisch beeld – Ontstaat binnen 4 dagen na starten of verhogen antipsychoticum – Voornamelijk hoofd/hals gebied of handen – Veroorzaakt vaak angst/pijn, soms paranoïdie

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Oculogyre crisen

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Oculogyre crisen • Uitzondering – Ontstaat ook bij langdurig antipsychoticagebruik – Vaak onder invloed van emotie, spanning

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Risicofactoren

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Risicofactoren • Lage leeftijd

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Risicofactoren • Lage leeftijd • Voorgeschiedenis van acute dystonie

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Risicofactoren • Lage leeftijd • Voorgeschiedenis van acute dystonie • Recent gebruik van cocaïne

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Risicofactoren • • • •

Lage leeftijd Voorgeschiedenis van acute dystonie Recent gebruik van cocaïne Vooral First Generation Antipsychotics – Hoogpotente > laagpotente

Acute Dystonie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Akathisie

Akathisie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Akathisie • Klinisch beeld – Rusteloosheid – Beenbewegingen – Provocatietest • In staande positie ontstaat lopen op de plaats

Akathisie zondag 28 april 13

© PN van Harten

Parkinsonisme

© PN van Harten zondag 28 april 13

Parkinsonisme • Trias – Akinesie /bradykinesie – Tremor – Rigiditeit – (houdingsinstabiliteit)

© PN van Harten zondag 28 april 13

Akinesie/ bradykinesie

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Akinesie/ bradykinesie • Weinig en vertraagd bewegen

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Akinesie/ bradykinesie • Weinig en vertraagd bewegen • Spraak monotoon door afname dynamiek en volume

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Akinesie/ bradykinesie • Weinig en vertraagd bewegen • Spraak monotoon door afname dynamiek en volume • Minder mimiek soms licht openstaande mond

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Akinesie/ bradykinesie • • • •

Weinig en vertraagd bewegen Spraak monotoon door afname dynamiek en volume Minder mimiek soms licht openstaande mond Zwakte in de spieren en snel vermoeid

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Akinesie/ bradykinesie • • • • •

Weinig en vertraagd bewegen Spraak monotoon door afname dynamiek en volume Minder mimiek soms licht openstaande mond Zwakte in de spieren en snel vermoeid Lopen – gebogen houding – langzaam lopen – kleine pasjes – verminderde armzwaai – Start stop problemen

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Akinesie/ bradykinesie • • • • •

Weinig en vertraagd bewegen Spraak monotoon door afname dynamiek en volume Minder mimiek soms licht openstaande mond Zwakte in de spieren en snel vermoeid Lopen – gebogen houding – langzaam lopen – kleine pasjes – verminderde armzwaai – Start stop problemen • Speekselvloed

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Akinesie/ bradykinesie • • • • •

Weinig en vertraagd bewegen Spraak monotoon door afname dynamiek en volume Minder mimiek soms licht openstaande mond Zwakte in de spieren en snel vermoeid Lopen – gebogen houding – langzaam lopen – kleine pasjes – verminderde armzwaai – Start stop problemen • Speekselvloed • Dysarthrie of dysfagie Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Rusttremor

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Rusttremor • Kenmerken – Aanwezig in rust – Frequentie 4-8Hz – Beweging: een Pro- supinatie – Toename bij • Lopen • Stress en emotie

– Kortdurende afname bij intentionele beweging – Vaak veel schaamte en ook fysieke last

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Rigiditeit

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Rigiditeit • Kenmerken – Aanhoudende verhoogde tonus van de spieren – Voelt als buigen van een loden pijp – Tandradfenomeen

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Rigiditeit • Kenmerken – Aanhoudende verhoogde tonus van de spieren – Voelt als buigen van een loden pijp – Tandradfenomeen

• Patiënt klaagt over stijfheid/ gespannenheid

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Subjectieve verschijnselen

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Subjectieve verschijnselen • Verlies van energie/ Moeheid

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Subjectieve verschijnselen • Verlies van energie/ Moeheid • Apathie

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Subjectieve verschijnselen • Verlies van energie/ Moeheid • Apathie • Onhandigheid

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Subjectieve verschijnselen • Verlies van energie/ Moeheid • Apathie • Onhandigheid • Problemen in de coördinatie

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Subjectieve verschijnselen • Verlies van energie/ Moeheid • Apathie • Onhandigheid • Problemen in de coördinatie • Soms pijn aan de gewrichten

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Subjectieve verschijnselen • Verlies van energie/ Moeheid • Apathie • Onhandigheid • Problemen in de coördinatie • Soms pijn aan de gewrichten • Geringe lidslag: ogen droog en pijnlijk

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Subjectieve verschijnselen • Verlies van energie/ Moeheid • Apathie • Onhandigheid • Problemen in de coördinatie • Soms pijn aan de gewrichten • Geringe lidslag: ogen droog en pijnlijk • Micrografie

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Subjectieve verschijnselen • Verlies van energie/ Moeheid • Apathie • Onhandigheid • Problemen in de coördinatie • Soms pijn aan de gewrichten • Geringe lidslag: ogen droog en pijnlijk • Micrografie • Seborrhoea

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Epidemiologie

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Epidemiologie • Incidentie – FGA’s 30-40% – SGA’s duidelijk lager

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Epidemiologie • Incidentie – FGA’s 30-40% – SGA’s duidelijk lager

• Risicofactoren – Voorgeschiedenis parkinsonisme – Oudere leeftijd

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Epidemiologie • Incidentie – FGA’s 30-40% – SGA’s duidelijk lager

• Risicofactoren – Voorgeschiedenis parkinsonisme – Oudere leeftijd

• Parkinsonisme – risicofactor voor later tardieve dyskinesie

Parkinsonsime zondag 28 april 13

© PN van Harten

Myoclonie

© PN van Harten zondag 28 april 13

Myoclonie • Plotselinge, schokachtige contractie van een spier of een groep spieren

© PN van Harten zondag 28 april 13

Myoclonie • Plotselinge, schokachtige contractie van een spier of een groep spieren • Ontstaan veelal na – Antidepressiva, vooral Tricyclische – Clozapine (hoge bloedspiegel) – Lithium vooral actie-myoclonie

© PN van Harten zondag 28 april 13

Conclusies

© PN van Harten zondag 28 april 13

Conclusies • Acute medicatie geïnduceerde bewegingsstoornissen – Acute dystonie – Akathisie – Parkinsonisme – Myoclonie

© PN van Harten zondag 28 april 13

Conclusies • Acute medicatie geïnduceerde bewegingsstoornissen – Acute dystonie – Akathisie – Parkinsonisme – Myoclonie

• Preventie en behandeling goed mogelijk

© PN van Harten zondag 28 april 13