Bewegingsstoornissen in de acute psychiatrie Prof dr. Peter N van Harten
Welke medicijnen geven frequent bewegingsstoornissen • • • • • • •
Antipsychotica Anti-‐emetica Antidepressiva Anti-‐epileptica Lithium Stimulantia (methylphenidaat, cafeïne) Sympathicomimetica (theophylline)
Acute psychiatrie • Antipsychotica • Acute dystonie • Akathisie • Parkinsonisme • Antidepressiva • Tremor • Myoclonie
3
Cocaine risk factor drug induced acute dystonia • hLp://www.thirteen.org/closetohome/ animaOon/coca-‐anim-‐main.html
Faculty of Health, Medicine and Life Sciences
www.bewegingsstoornissendoormedicijnen.nl
© PN van Harten
Akathisie
•
Meten met actometer voor en na het starten antipsychotica
Janno et al: Neuroleptic-induced movement disorders in a naturalistic schizophrenia population: diagnostic value of actometric movement patterns, BMC Neurology 2008
Electronic measurement
with wireless sensors
Electronic measurement
34
40 30 20
Totale score UPDRS bradykinesie sub-schaal
10 0
0
10
20 Elektronische Meting dag 1
30
40
Association between Electronic measurement and the UPDRS bradykinesia sub-scale (r2 = 0.55, p < 0.01) The ICC was 0.79 (p < 0.01) 8
Psychofarmaca bij depressies • Bewegingsstoornissen door – Antidepressiva – Lithium – Anti-‐epileptica
Bijwerkingen antidepressiva CZS Tricyclische antidepressiva
SSRI’s
• Vaak – Hypnosedatie/ Verwardheid Manie/ – Verwardheid/ Angst /Hoofdpijn/ Hoofdpijn Sedatie / Zenuwachtigheid /Insomnia / – Agitatie Anorexia – Myoclonieën – Agitatie • Zeldzaam – Myoclonieën – Agressieve uitbarstingen/ Verergering wanen • Zeldzaam – Centraal anticholinerg syndroom – Hypomanie/ Insulten – Insulten – Tremor – Tremor – Parkinsonisme/ Acathisie/ Dystonie Dyskinesie
• Vaak
Moleman Praktische psychofarmacologie, 2008
Bain, PG (2002) The management of tremor J Neurol Neurosurg Psychiatry 72:(Suppl I):i3-‐i9
11
Classificatie tremor • Rusttremor • Actie tremor – Postural tremor – Kinetic tremor • Simple kinetic • Intention
– Isometrische tremor – Taak specifieke tremor
Smaga S. Tremor, Am Fam Physician:2003; 68:1545-‐52
Tremor • Rusttremor • Houdingstremor • Intentietremor
Smaga S. Tremor, Am Fam Physician:2003; 68:1545-‐52
Rusttremor – Aanwezig als lichaamsgebied ondersteund wordt – Amplitude • groter bij – mentale stress – Algemene bewegingen (lopen)
• Kleiner (verdwijnt) bij – Intentionele beweging (vinger neusproef)
Actietremor • Actietremor – Bij willekeurige bewegingen (handen strekken) – Vormen • Postural • Isometrisch • Kinetisch – Simple kinetic – Intention
– Alcohol reduceert tremor – Cafeïne versterkt de tremor Smaga S. Tremor, Am Fam Physician:2003; 68:1545-‐52
Actietremor
Intentietremor • Tremor amplitude neemt toe als het doel van de beweging dichterbij komt • oftewel als de intentie tot handelen groter wordt • Vinger neus proef • Belemmert patiënt ADL • eten, wassen, tandenpoetsen, persoonlijke hygiëne 17
Bij intentie tremor • Let op • dysarthria • nystagmus • Loop problemen • titubatie
http://library.med.utah.edu/neurologicexam/html/coordination_anatomy.html
18
Middelen die tremor kunnen geven • Antiepileptica – Carbamazepine – Valproinezuur • Antidepressiva (SSRI’s, tricyclische) • Antipsychotica • Lithium • Methylfenidaat • Cafeïne • Anderen – Amfetamines – Bèta adrenerge agonisten – (pseudo)epinephrine – Hypoglycemische stoffen – Theofylline – Thyroid hormonen
Middelen die tremor kunnen reduceren
• Alcohol • Benzodiazepinen • Bèta adrenerge antagonisten (propranolol) • Primidone
Smaga S. Tremor, Am Fam Physician:2003; 68:1545-‐52
Veel voorkomende medicamenteuze oorzaken per tremor Houdings tremor • • • • • • • • • • •
Cafeïne Amfetamines Cocaïne Antidepressiva Anti-‐epileptica Lithium Calcitonine Cyclosporine Steroïden Theofylline Thyroid hormonen
Intentie tremor • Lithium intoxicatie • Alcoholgebruik (chronisch)
Rust tremor • Antipsychotica • Anti-‐emetica (metoclopramide (Primperan®))
Myoclonie • Plotselinge, schokachtige contractie van een spier of een groep spieren • Positieve myoclonie • Negatieve myoclonie • Actie-myoclonie
Myoclonieën • Ontstaan veelal na – Antidepressiva, vooral tricyclische – Clozapine (hoge bloedspiegel) – Lithium vooral actie-myoclonie
Anti-‐epileptica • Houdingstremor – Prevalentie tot 45% – Natriumvalproaat : andere anti-‐epileptica= 5:1
• Bij Natriumvalproaat kan volledig Parkinson beeld ontstaan! (Cave variabel interval)
Zadikoff et al. Movement disorders in patients taking anticonvulsants. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2007;78:147-‐51.
Antiepileptica • Ataxie – Meestal intoxicatie • Vooral fenytonïne en carbamazepine
– Soms bij chronische behandeling
Lithium • Houdingstremor (Lithium tremor) • Tekenen van intoxicatie – – – – – – – –
Vergroving van de tremor Ataxie Gastro-‐intestinale stoornissen Traagheid Slaperigheid Duizeligheid Dysarthrie Spiertrekkingen/ fasciculaties
• Zeer ernstige intoxicatie – Insulten – Verwarring – Coma
Conclusies: Bewegingsstoornissen in de acute psychiatrie • Antipsychotica • Acute dystonie/ Akathisie/ Parkinsonisme (rusttremor) • Antidepressiva • Houdingstremor /Myoclonie (Positieve / Negatieve) • Lithium • Houdingstremor /Ataxie • Antiepileptica (Depakine) • Houdingstremor /Volledig parkinsonbeeld
26
