Bewaard gebleven voorvallen uit de dagelijkse onderwijspraktijk van Madzy Dekker In twee schriften met paars/grijze grauwe dikke kaft staan in schoonschrift prachtige verhalen opgetekend door Madzy Dekker. Madzy Dekker was de oudere zus van mijn opa en na haar overlijden in de jaren vijftig zijn een aantal van haar persoonlijke bezittingen bewaard gebleven waaronder deze twee schriftjes. Madzy Dekker werkte eerst op een volksschool in de Jordaan en later als montessorileidster in Amsterdam vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw. De uitspraken van kinderen zijn door haar fonetisch genoteerd en de briefjes van ouders zijn bewaard en toegevoegd. Aangezien 2007 het jaar is dat het montessori-onderwijs 100 jaar bestaat, heb ik de teksten overgetypt om deze te kunnen verspreiden. De dagelijkse strijd die de crisisjaren met zich meebrengen, is tussen de regels door te lezen. Het welslagen van het onderwijs wordt in deze jaren hierdoor sterk beïnvloed. Mijnheer daar ik uw asseblieft wou Vragen af uw asseblieft nog een Brief wilt schrijfen voor mijn naar de heerrengracht daar ik zoo noodig op de kleeren zit te wachten dat ik mijn kinderen niet eens meer ken ver schoone want ik heb een Jonge die doet nog wel een wat in zijn broek je en daar weet ik geen raad mee die gaat ook op school dus weest uw zoo goed en doet uw dat even voor mijn uw kunt wel be grijpe een jaar moeten ze er mee doe en dat duur lang. J.Schulte Mijn man is al zoo lang zonder werk. Het is niet bekend welke briefjes bij welke school horen. Ook weet ik niet op welke montessorischool Madzy Dekker gewerkt heeft. Het is misschien aannemelijk dat de stukjes waarin sprake is van veel armoede en achterstand zich afspelen in de Jordaan. Montessoricholen waren misschien nog wat meer elitescholen, hoewel in Amsterdam montessorischolen gemeentescholen werden. Volgens een familielid die Madzy Dekker nog gekend heeft, waren het juist de ervaringen van misstanden en weinig ontwikkelingskansen voor de kinderen in de Jordaan die haar van het belang van de pedagogiek van Montessori overtuigden. Hanneke Dekker Losse briefjes Briefje van de werkster: M. wilt u alles opruimen er moet geschopt worden. De werkster Briefje van de heer Hein waarin hij verantwoord waarom Pauline afwezig was: Jufvrouw Daar Pauwvlintje Donderdag en Vrijdag niet op school kan komen daar zij een kwouw geval had en zoo een pijn in der hoofd had en kramp in het lijf. Achtend J. H. Hein Briefje van de moeder van Wim: Meheer Wim is Zonda bij zijn zuster in het Waarter geVallen. Vandaar nu erg kout en pijn in de beenen. Van de schrik Zijn Zuster is gister nog Weesen Vraagen hoe het met hem Was. Moeder Briefje van een moeder die niet wil dat er aan de haren van haar dochter geknipt wordt vanwege luizen:
Jufvrouw Bij deze laat ik u weten dat ik riekje weer gekampt heb. En dat haar hoofd weer rein is . Juvrouw ik wil apsoluut niet dat haar haar er af gaat dus dat ik niet naar de school dokter ik ben en blijf baas over me kind als de zuster dat maar denk z.o.z. (note: er staat niets aan de ommezijde)Juvrouw dus U weet dat ik beslist niet hebben wil dat ze aan haar haar KNOEIEN en NIET knippen als U weet. Briefje van een moeder die vanwege armoede vraagt om kleding: Mejufvrouw Gaarne had ik een vriendlijk verzoek aan u edle of ik voor Cornelia Ladru ook een stel ondergoed en bovenkleeren en kousen kan krijgen en mantel of keep daar zij dit erg noodig heeft. Achtend u dienstwillige dienaresse ouders Omwille dat mijn man verkeloos is sedert augustus 192 Briefje van bezorgde vader: Juffrouw Wees uw zoo goed om Marietje Meyer als zij het vraag om naar de W.C. te laten gaan want zij komt elke dag met een nate broek thuis. Want Marietje heb geen vaste geit op haar water. Antwoord s.p. Vader G. Meyer Brief van stiefmoeder van Rientje van Raam: Geachte Mijnheer Aangezien mij schrijven maakt u kennis met rientje van Raam haar tweede moeder en nu wauw ik graag weeten of zij ook zoo op school is als thuis want het is een schande zoo als ze tegen mij is vreeselijk liegen en brutaal en gisteren moest zij een boodschap voor mij doen en ze was zoo Dom dat zij niet eens wist wat een krulzing was van de rozegracht ik stuur haar drie keer weg en nog kwam zij met niets trug toen werdt ik kwaad op haar en toen gaf ik haar een paar klapen en wat deed ze toen wat ik maal niet netje vint en dat ik ook niet gewent ben ze gooide de cent die ze in haar hand had in mij gezicht u kan mij begrijpen daar ik nog ziek in bed leg en nog heelmaal nog niet van bed af mag dat het mij erg Veel verdriet deed dat zij dat deed. Want rientje is stiekem en een leugenaar ik wil graag weeten er ik hoop dat u haar Vlink de Waarheidt wil zeg of straf geefs aste blieft. Van Raam Briefje dat Jannetje ziek is: Meester daar Jannetje ziek in bed legd en de dokter zegt dat ze invelenwenschen hebt heefd ik haar maar thuis gehouden Briefjes met boodschap Mester: Daar lise Brnk zoo be Nout is kunerwer niet chool zemed. B Brink. Juffvouw, As Eissie moet as Eissie mag Grootvader Boekhoff schrijft een brief aan collega Van Slooten Aan Den Heer v. Slooten Onderwijzer
Mijnheer Ten alle tijden heb ik mij op het standpunt geplaatst om de leering op school zooveel mogelijk te helpen bevorderen en mij te plaatsten aan de zijde der leeraren tegenover de leerlingen doch indien een school als Klasse van Discieplien wordt gebruikt moet ik mij daartegen verzetten. Indien ik bij u kom over Gerrit te spreken, krijg ik doorgaans een goed rapport zijn Gedragboekje is vooruitgaande nu bemerk ik dat als u in de klas bent, het geheel contra is. Dat u hem straft met regels motiveer ik doch dat u hem dwingt ze zaterdag in te leveren daar u weet dat hij niet opschool komt, motiveer ik niet en hem dan ’s maandags in de hoek te zetten voor een jongen van 15 ½ en dan te zeggen ik zal mijn maatregelen wel nemen als dat doelt op zijn loflijk ontslag is het beter dat ik hem direct van school af neem want de tijd dat wij als slaaf laten behandelen is voorbij: Het spijt mij wel dat ik zoo moet optreden doch gaat ten kosten van zijn loflijk ontslag is het beter nu ontslag als over maanden. Bijgaand mijn dank voor hetgeen u hem geleerd hebt en tevens zijn boeken inleverende blijf ik met achting G Boekhoff grootvader 1926 Geachte Juffrouw Geplaagd door een kies- of tandpijn heeft Johanna Hahn hedennacht een slapelooze nacht doorgebracht. Wij hebben gemeend haar hedenmorgen gelegenheid te moeten geven om te slapen, redenen waarom zij de lesuren moet verzuimen. Hoogachtend G. Hahn.
Juffrouw, Mijn zoon was gisteren ziek hij had pijn in zijn zij dat hij geen azem kon hallen en in zij hooft. Vrouw van scheppingen
Meester de reede dat mij zoon niet op school is geweest is dat hij ziek was en pijn in zijn hooft en hij moest aldaar naar de wc lopen wan ik heb hem al 2 morgen heelemaal moete verschoone als dat zijn bet vul heeft gemaak maar hij komt zoo gauw moogelijk naar school Vrouw van scheppingen
Juffrouw ik had geen brood en toen moest ik eerst iefers heen voor brood en dat wert zoo doender wat laat straft u ze maar niet. Mej. Stoffers Meester aangezien ik van plan ben mijn moederbed in het gasthuis uit te leggen zoo ben ik nu al genoodzaakt nu al voor onderzoek te gaan en aan te vragen en dat is des maandags of vrijdags en daar het vrijdag blinde zaterdag is moet ik wel vandaag dus meester ben ik genoodzaakt betje thuis te houden hoop dat u het goed zult vinden met me hartelijken dank Mej. Stoffers
Beste bovenmeester ach ik weet geen raad met Gerada daar zij door zwakten in bed Watert Zoo heb Zij het nu ook weer gedaan en ach tot aan haar nek toe zij was er ziek van ik heb haar maar in bed gelaten daar ik geen schoon goed voor haar meer had. Mej. Stoffers.
Zij is de eenigsten
Mijnheer, Wilt u Cotje Aldering uit de eerste klas verbieden want Henk kwam vanmiddag thuis met 1 schoen en zijn blouse in fladder nu moet ik hem voor die jongen thuis houden want ik kan hem niet met 1 schoen naar school stuuren ik heb geen anderen schoenen voor hem want mijn man verdient erg weinig op het oogenblik ik zal hem om vier uur opwachten hij zal natuurlijk wel zeggen dat hij het niet gedaan heeft maar ik zal hem zeker ze portie wel geven als u hem ze portie dan ook eens flink onderhanden neemt dan zal hij het wel laten Hoogachtend Mej Wolleswinkel
Jufvrouw Daar henkje gister middag niet op school is geweest daar hij zoo een pijn in ze oog had. Mej. Robijn
Juffrouw Bab mag geen gemestiek doen want hij heeft pijn zn liezen. Denkt u er om ! Juffrouw v.d. Braak Ma Stravers heeft vroeger op school wel eens iets gehoord over spellingsregels. Er zal haar er nu geen een ontgaan: Jopie wasch ziek van der verkouwendheid ze wasch zoo kouwt en aakelig dad ze niet na school kon. Moeder Nieuwolt is bang dat de juf haar dingen kwalijk zal nemen: Willem klaagt over oorpijn en kan niet op school komen. Hopende dat u mij dat niet kwalijk neemt. U moet mij maar niet kwalijk nemen, maar ik hou zielsveel van hem (met hand op haar hart) Het hoofd van de school ontving de volgende brief nadat de schoolzuster Kaatje naar huis had gestuurd met de mededeling dat ze niet rein was: Het was beter dat u naar kindere keek die s’morgens zonder ete naar de school moet die geen kleertjes nog schoentjes aan ’t lichaam hebbe u moest u schame om een kind wat al niet zoo bij is met lere om die voor een paar netje naar huis te stuure ik zeg u dat u dat voor de laatste keer doet want als u dat kind van haar lere wil onthoude dan zal ik het verder zoeken zoo ik mij noem Strijkenkamp
Geachte juffrouw 30-4-28 Amsterdam Een dag is het van vreugde Een dag is het van strijd Een dag van het ontwaken Den volkeren gewijd Redenen waarom Johanna morgen de school zal verzuimen Hoogachtend G. Hahn
Daar ik niet verkiest dat de kinderen op gemistiek gaat want ze hebben een bloedstorting in der hoofd gehad. En als ze toch moeten zal mijn moeder ze wel thuis houden. Moeder zegt laat ze zelf maar op der kop staan voor de kinderen. Maar den kinderen niet voor haar. De eenen klaagt over die pijn in de hooft en een andere een bloedstorting in de Hooft H. de Hooyer Aan het Hooft Der School 4-3-29 Den Heer Daar ik u Mede deel dat u Anna Beijdorff van Dezen week niet op de School komt is De Reden Dat zij Maandag Bij Dokter van Giels is geweest in het Boerhaven Kleniek en heeft gezegt Dat zij een Nues openraatsie moet ondergaan en de Dokter heeft gezegt dat zij voral niet verkauden mag woorden want anders moet het weer uitgestelt worden en hoe gauwer dat zij geholpen wort beter af het is want zij is dan de eennen kant al flink Doof dus Daarom hou ik haar maar liever thuis dat is beter voor haar zelf ook hoe gauwer dat ze eraf is hoe Beter. TH. Beijdorff
Me Heer Morgen Daar ik Van Alie geHoord Heeft Als dat u tegen haar zee u Durbt niet agter aan ze komen om dat De zuster zee ze heeft neeten op haar hooft maar ik zal ze wel spreeke Want ik laat Me kind niet door haar Beleedigen want kijk u zelf maar eens hoe schoon zij is ik durf haar wel bij 10 dockters te sturen hoe ik mijn kinderen schoon hou Van onder en boven de Voorgen keer zee de dockter als dat ze netjes was en nu moet u er zelf van overtuigen of het zoo niet is. Me de Hooyer Ik ga met Alie een Woensdag mee dan spreek ik de zuster
Meester Dientje ken niet op school komme. Me moeder dinkt dat ie masele kraagt want ze ruikt zo uit haar keel en se ken niet af.
Juffrouw Truusje is an de dire mag ze astublieft naar de W.C. loopen papier zit in haar schooltas Hoogachtend Juff. Ruissen
Ik was noot ge dwongen Dirk thuis te houden bij twee kinderen Daar me dogter in arbijd lag en niemand anders had
De reden dat Bebpie niet op school is geweest is deze dat zij naar een feest je is geweest en haar een beetje oversnoept heb zoo dat zij de geheele nacht over moest geven en geen nacht rust heb gehad zoo komen snoepers te pas Achtend mej. Meyer
Johan Johan is ’s morgens niet op school en er wordt een jongen met een briefje heen gezonden. Jongen vindt het huis gesloten en Vader op de hoek van de straat. Vader vult het briefje in: Johan de hele nacht niet geslapen, motten braken, buikpijn. Tekent: zijn vader s Middags: Getrouwde zuster van Johan komt hem op school brengen. Op mijn vraag of hij ziek is geweest volgt: ‘Nee juf, ik zel u us vertellen wat er gebeurd is. Gisteravond heb vader weer zo tekeer gegaan. Hij wou me moeder te hoop steken en liep met een scheermes rond. Hij heb het hele huishouden de deur uitgezet en ze durven er niet meer terug te gaan. De hele buurt is bang van hem. Hij heeft de deuren en ramen dichtgespakerd. Moeder en de kinderen hebben toen den helen nacht op straat rondgezworven.’ Volgende ochtend bij getrouwde zuster gekomen. Een dag of vijf later vertelt Johan: ‘Juf, we binne weer tuis. Vader is weze frage of we weer kwamme. Hij wist niet waar we ware, maar zag me kleine broertje op straat spelen en vroeg of hij zegge wilde waar moeder en de anderen waren. Om een reep zei broertje. Hij vertelde het en toen kreeg hij zijn reep. Vader loopt nu niet meer met een mes.’ Maandagmorgen. Alle kinderen zitten te suffen. Hoe laat zijn ze naar bed gegaan?: Leentje: half drie, naar een bruiloft geweest. Tijme: 11 uur, want toen ze thuis kwamen was de deur dicht en moeder nog niet thuis en toen hebben ze maar zo lang buiten gespeeld. Jan: 11 uur want het was zondag Andries: 11 uur want naar Opoe geweest Piet: half twee want Opoe was jarig Gerard: 11 uur want naar de speeltuin geweest Uitspraken Gerard was vanmorgen te laat want hij moest een receptie bij de dokter halen Suusje wilde niet uit de kraan drinken want dat was vlechtwater (water uit de Vecht) Toen onze Mop een Mopje was, ……………..en bijt nog boven de knie (bovendien) Jo zegt: ‘Ik zal je knok hout slaan.’ Hofmakerij van een jongen van 10 naar een meisje uit de eerste klas: ‘Sussie steek je koppie door een lussie.’ Annie zegt: ‘Juf, ze zegt dat ik een jongensslet ben en ze doet het zelf.’ ‘Juf, ik pas niet op de WC.’ Meisje van vier vraagt: ‘Ben jij nou juf? En ga je dan altijd luieren?’ ‘Juf mag ik als u belieft even een nodige boodschap?’ Annie van Veen is niet op school. Volgende morgen vraag ik waar ze is geweest: ‘Ik heb stukkies gedraaid.’ Jaartallen ‘Juf me fader seg dat ik geen jaartallen hoef te leren, want dat is me fak niet.’ Doesje springt op: ‘Dan ga ik nooit meer na de w.c. want tonnenman is me fak niet…’ Moeder met enig zoontje van 9 jaar: ‘Ja, de tijden zijn veranderd. Ik kom uit een huisgezin met 24 kinderen en mijn man van 20. Wij mochten niet vrijen voor we 20 waren. Mijn zoon heeft al vaste verkering…’ (het kind is negen!) Albert Leich ( reuzenboef) zit van top tot teen onder de rode pukkeltjes: ‘Dan komme der van die beesies en die prikken mijn.’ Willy reageert: ‘Oh, zeker vlooien.’ Jacob Gaas weet niet waar hij woont. Ik vraag om een briefje waar het adres op staat. Het briefje volgt: Memmer O tien 3 hoof kobus Gaas
Wat is een concert?: Dat doe je om je lijf Een elastiek om je been Een huis Het concertgebouw waar ze zitten te schrijven Zo’n ding dat aan de zijkant van een jas hangt Waar je een grote doet Een wc waar je aan zo’n ding kunt trekken Een rol concertpapier Een hoop mensen In de klas De juffrouw heeft bij haar in de groep een aantal favorietjes. Deze kinderen werken zeer keurig. Op een dag maakt een van die kinderen een vlek met inkt in het schrift en knoeit. Het kind krijgt van de juf voor het eerst een standje. En voelt zich zeer ongelukkig, valt met zijn armen over elkaar snikkend op de bank. De juf wil met het kind gaan lezen maar dit kind is niet te bedaren. De les gaat kalm verder en de andere kinderen zijn zeer onder de indruk van het verdriet. Plotseling klinkt er door het lokaal: ‘Wacht maar! Ik zal je wel krijgen. Ik ga naar de Roomsche school.’ De invaller De juffrouw is ziek en er is een tijdelijke onderwijzer in haar groep. Nog jong en niet gewoon met kleine peuters om te gaan. Hij vraagt wie er een versje op kan zeggen. Een aantal kinderen zegt keurig en bedeesd een versje op. De kleine roodharige Harry weet ook een versje. Hij gaat voor de klas staan en zegt op ernstige toon: ‘Moeder ging de tafel dekken Vader liet een scheet Mijn broertje wou hem vangen Maar hij was te heet’ De jonge onderwijzer geeft later terug dat hij het werken in een onderbouw erg lastig vindt. Opstellen van kinderen Omen wil u astublieft mijn schooljuf f vrouw betofere in een mier dag oom De ondankbare muis Een rustige leeuw lag rustig te slapen. Op de rotsput zaten de muisjes in een troeptje bij elkaar om de leeuw gezelschap te houden. En op eens schrikt de leeuw wakker. Een zijn tegen de eet mijn astublieft niet op want ik heb nog een hongerig maagtje en zijn de leeuw dat hij uit de voeten moest maken. Dan keerdende muis hij kwam aan gelopen om te zien wat er weer een zijn leeuw zagt zeien de leeuw krijge medelijden met de muisjes. Lambert Toen de spanjaarden Haarlem in hadden gingen op de jacht. Toen de spaanze soldaten ook op de jacht ging en trekken. Daarom woonden Lambert in Wetszaan want mijn zou de spaanse soldaten niets doen. Toen hij aan zijn moeder vertelden De spanjaarde vluchtten op de mensen op. De jongen ligt in bed. Ze trekt de deken weg. De opdracht is het woord ‘resultaten’in een zin te gebruiken: De resultaten liepen zwijgend naast elkaar voort. 1930 Willem Vuik moet naar een andere school maar kan zijn vorige juffrouw maar niet vergeten en stuurt haar dientengevolge telkens ansichten waarop de juffrouw hem weer dezelfde vriendlikheid (letterlijk
overgenomen) bewijst. Dit ontroert vader Vuik zodanig dat hij onderstaand briefje schrijft. Hij weet dat de juffrouw getrouwd is en betreft ook haar man in ’t geval behalve als het te intieme zaken betreft. Amsterdam 11 februari 1930 Geachte Mevrouw en Mijnheer Ik moet U mededeelen dat Willem U briefkaart in dank ontvangen heeft. Och! Mevrouw hij kon U nog niet vergeten want hij en Marinus wisten dat U een goed en Edel karakter had, tegen al U leerlingen. Verder geachte Mevrouw en Mijnheer hopen wij dat U nog in gezonden staat mag verkeeren, Mevrouw en Mijheer, wat op het oogenblik mijn gezin betreft is niet van rooskleurig Mevrouw en Mijnheer mijn vrouw ligt al bijna drie jaar ziek te bed zij heeft het aan ’t hart en nieren en ze heeft het water erbij gekregen, Mevrouw, en Mijnheer ze gaat nu een weinig vooruit maar zwak in de beenen U begrijp Mevrouw zoo’n drie jaar bedlegerig alle spieren verstijven op laatst Mevrouw! Nu weet U wel dat U mijn vrouw gekent hebt dat zij altijd flink was, zij is nu door en door zwak en daarbij Mevrouw en Mijnheer komt er nog bij dat ik al een heele tijd werkloos ben: Verders Geachter Mevrouw, en Mijnheer gaat Willem op de Ambachtschool die is geplaatst weer in de derde klasse en Marinus gaat op het 7 de leerjaar en dan heb ik nog een meisje van 10 jaar: Mevrouw en Mijnheer ze passen goed op: Verders Geachte Mevrouw bedankt voor de kaart en Wensch U en Mijnheer van harte Gezondheid, Willem, Rinus en Sientje en met de Meeste Hoogachting van Uw Ond: dienst Willige Dinaar A: Vuik Roosje Polak verspreidt op school minder aangename geuren. Ze heeft schijnbaar geen vastigheid op haar water. Er gaat een boodschap naar moeder of Roosje niet wat meer gewassen en verschoond kan worden, teneinde de geuren te verminderen. Het volgende briefje was het antwoord: Juffrouw, Roosje is niet op school om an te ruiken maar om an te leren. Moeder valt uit tegen de juffrouw omdat ze boos is: ‘Vuile snotkwibus! Sta je nog te lachen ook. ‘k zal je es an je haren trekken as je op straat komt je mog wille dat je zo knap was as ik om zo kindere te krijge.’ Een nieuwe groep met 48 kinderen. In de loop van den eersten ochtend stapt een jongentje uit de bank en wandelt naar de gang. De juf vraagt wat hij gaat doen en hij zegt: ‘Ik ga piesen.’ De juf zegt dat hij de volgende keer moet vragen of hij naar achteren mag. Een uurtje later vraagt een kind: ‘Juf, mag ik even naar voren?’ Hanneke Dekker is mede-directeur van De Trinoom in Eindhoven.
