Bestuursrecht HST 1: TER INLEIDING OP HET BESTUURSRECHT (NK) HST 2: FORMELE RECHTSBRONNEN VAN HET BESTUURSRECHT. 1. Opsomming Zie ondertitels

Bestuursrecht HST 1: TER INLEIDING OP HET BESTUURSRECHT (NK) HST 2: FORMELE RECHTSBRONNEN VAN HET BESTUURSRECHT 1. Opsomming 

Zie ondertitels

2. Een veelheid van regelgevers  

Federale staatsstructuur Grondslagen: art. 105 en 108 GW, 41 en 162 GW

 Internationaal en supranationaal recht 

Hoogste formele rechtsbron naast GW Internationaal  Formele wetgever: goedkeuring  Koning/deelstatelijke regering: ratificeren  Supranationaal:  Europese mensenrechtenverdragen  Verordeningen/richtlijnen vd Raad van Ministers/Europese Commissie vd Europese Gemeenschap  Bekendmaking: Publicatieblad van de Europese Gemeenschap  Inwerkingtreding:  Datum in verordening of richtlijn  20d na bekendmaking  Cass. 1971: smeerkaasarrest  Verdragsregels met directe werking in interne rechtsorde: voorrang op interne rechtsregel  Volgt uit aard  Strijdigheid  rechter: interne regel buiten toepassing laten  Directe werking: voorwaarden  Constitutionele totstandkoming  Volkenrechtelijk van kracht  Self-executing: voldoende nauwkeurig en volledig  Andere belangrijke verdragsbepalingen  Art. 7 (bestuurlijke sancties) EVRM  10 (huiszoekingen) EVRM  Zie ook art. 15 GW  Maar: groot verschil in interpretatie  Cass.: “woning” = privé-wonin + tuin/caravan+…  EHRM: ruimere interpretatie  Vb. ook bedrijfsgebouwen  Art. 6 Europees Sociaal Handvest: stakingsrecht ambtenaren  Art. 12 Kinderrechtenverdrag: betrekken/horen minderjarigen in bestuurlijke procedures  Lidstaten moeten regelgeving aanpassen zodat hoorverplichting wordt gewaarborgd: 2 procedures  Gerechtelijke: vb. horen in echtscheiding ouders  Bestuurlijke: tuchtrechtelijke sanctie (secundair onderwijs) niet mogelijk zonder horen minderjarige  Vb. schorsingsprocedure 

1

 De grondwet 

Hoogste federale rechtsregel Rechtsgrond bevoegdheid centrale/gewestelijke/gemeenschaps-/gedecentraliseerde besturen  Grondslag voor nationale regelgeving  Relativeren: onschendbaarheid wet en decreet ( naar GwH)  Ondergeschikt aan  Fundamentele rechten en vrijheden (EVRM)  Direct werkend Europees Gemeenschapsrecht  GWH: ander internationaal recht geen voorrang 

 Wetten, decreten en ordonnanties  Formele wetten 

= algemeen verbindende voorschriften Kamer(s):goedkeuren  Koning:  Bekrachtigen  Afkondigen: geen termijn bepaald  Redelijke termijn  Uitvoeren: stilzitten  mogelijke veroordeling bestuur  BS: bekendmaking in Nl en Fr  Beide: authentieke teksten  Verschillen:  Oplossen via gewone interpretatieregels  Interpretatieve wet  Terugwerkende kracht e  Bindend: 10 dag na bekendmaking  Tenzij andere termijn bepaald  Belangrijke wetten  Wet van 10 vendimaire jaar IV: aansprakelijkheid gemeente voor schade aan gemeente-inwoners door niet-inwoners  Toelating burgemeester voor organisatie v/e bepaalde activiteit op de openbare weg vereist  Reden: gemeente = aansprakelijk  Soms in vermeld dat bij schade die gemeente moet vergoeden, de gemeente de vergoeding kan terugvorderen vd organisatie  Wet van 11 april 1994 betreffende openbaarheid van bestuur  Inzagerecht burgers mbt bestuursdoc  Nieuwe gemeentewet: gemeentelijke administratieve sancties  Bepaalde overtredingen die door lokale organen vh actief bestuur ipv door rechter worden beslecht  … 

 Decreten en ordonnanties  Kracht van wet gelijkwaardig aan federale wetten  Mbt toegewezen materiële en territoriale bevoegdheid  Decreten  Onschendbaarheid  Bekendmaking  Regeling:  Bijzondeere wet 8 augustus 1980 (BWHI)  Gewone wet van 31 december 1983 tot hervorming der instellingen van Duitstalige gemeenschap  BS:  Vlaams parlement: Nl + Fr vertaling  Fr parlement: Fr + Nl vertaling

2

 

Waals parlement: FR + NL en Du vertaling Du gemeenschap : Du + Nl en Fr vertaling  Ook in ‘Memorial des Rates der deutschsprachigen Gemeinschaft’: Du  Ordonnanties  Brussels Hoofdstedelijk Gewest  Bekendmaking  Regeling: Bijzondere wet ban 12 januari 1989  BS: Nl + Fr    



De besluitwetten uit de oorlogsperiodes 1941 – 1918: Koning Albert I 1940 – 1944: Belgische regering in ballingschap te Londen Cass.: geldigverklaring

De wetsbesluiten en Koninklijke besluiten genomen op grond van wetten tot toekenning van buitengewone of van bijzondere machten



Wetsbesluiten: Op grond van bijzonderemachtenwet  Toekenning buitengewone bevoegdheid aan koning  Kracht van wet  Vermoeden juris et de jure van grondwettigheid  KB op grond van bijzonderemachtenwet  Kracht van wet  Rb: toetsing aan GW + machtigingswet  Onschendbaarheid  Enkel buiten periode van bijzondere machtiging + bij federale wet gewijzigd/opgeheven worden  Ontsnappen aan rechtsmacht RvS 

 Samenwerkingsakkoorden 

Tussen staat, gemeenschappen, gewesten = interne verdragen  Onderhandeld  Gesloten door bevoegde overheid  Regeringen  Goedkeuring bij wet/decreet/ordonnantie  Gedragsvoorschriften die gemeenschappelijke rechtsonderhorigen rechtstreeks binden zijn mogelijk  Art 92bis §1 BWHI: akkoorden met o.m. betrekking op  Gezamenlijke oprichting + beheer van gemeenschappelijke diensten/instellingen  Gezamenlijke uitoefening van eigen bevoegdheden  Gemeenschappelijke ontwikkeling initiatieven 

 Koninklijke besluiten en besluiten van de deelregering  Koninklijke besluiten 

Formeel: handelingen van de koning + medeondertekening minister GW: gelijk welke minister  Bestuurspraktijk: bevoegde minister  Wetgever: vrij bijkomende formaliteiten opleggen  Categorieën:  Reglementaire: rechtsregel (algemene verbindende voorschriften)  Beschikkende: concreet individueel geval/toestand  Exceptie van onwettigheid 

3

  

Besluiten van de deelregering Vlaamse regering: Vlaamse gemeenschaps- en gewestaangelegenheden Brussels Hoofdstedelijk Gewest  Brussels Hoofdstedelijke regering: gewestelijke aangelegenheden  Verenigd College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie: bi-persoonsgebonden aangelegenheden

 Ministeriële besluiten  

GW: koning mag verordenende bevoegdheid in beginsel aan geen ander overdragen RS: legitimeert delegatie  Voorwaarde: bijkomstige en aanvullende maatregelen  Art 69 BWHI: gemeenschaps-/gewestregeringen kunnen beslissingsbevoegdheid delegeren aan individuele leden

 Provinciale en gemeentelijke reglementen  Provinciale verordeningen 

Provincieraad Politieverordeningen: handhaving penbare orde  Geen betrekking op reeds door wet/decreet/ordonnantie/besluit van federale/deelregering geregeld onderwerp  Reglementen van inwendig bestuur: interne organisatie van provincie/provinciale instellingen  Algemene bevoegdheid  Beperking:  Wet/decreet/ordonnantie/besluit v federale/deelregering  Wet/decreet/ordonnantie die bevoegdheid uitdrukkelijk aan gemeente opdraagt  Wetgever kan uitdrukkelijk bevoegdheid om verordenend op te treden opdragen  Bekendmaking: Bestuursmemoriaal van de provincie  Bindend: 8d na publicatie  Tenzij verordening/reglement kortere termijn bepaalt  Provincieraad kan extra andere wijze van bekendmaking voorschrijven  Naast bestuursmemoriaal  vb. aanplakking 



Gemeentelijke verordeningen

 

Gemeenteraad Reglementen van inwendig bestuur/politieverordeningen  Niet  wet/decreet/ordonnantie/reglementen en besluiten van staat/gemeenschap/ gewest/gemeenschapscommissie/provincieraad/bestendige deputatie  Ophouden bevoegdheid: normen = systematisch geheel waaruit blijkt dat hogere overheid regeling naar zich toe trok  Bekendmaking:  College van burgemeester en schepenen  Aanplakking  Spoedeisende gevallen in plattelandsgemeente: op wijze die college geraden acht  Bindend: 5d na bekendmaking  Tenzij reglement/verordening kortere termijn bepaalt  Politiereglement  Niet bekend gemaakt:  Niet toepasselijk  Geen nietigverklaring  Melding in Bestuursmemoriaal vd provincie  Afschrift naar griffies vd politierb + rb van eerste aanleg

4

 Rechtspraak  

= geheel van uitspraken door hoven, rechtbanken en rechtscolleges Rechtsvorming  Verbod op rechtsweigering, ook al zijn er lacunes/tegenstrijdigheden  Algemene beginselen van behoorlijk bestuur (ABBB)  Rechter leidt af uit beginselen ten grondslag ah geschreven recht  RvS: vernietigingsgronden grotendeels zelf invullen  Rechtskracht  Gewone rechter: inter partes  Vernietigingsarresten RvS: erga omnes  Rechtshandeling verdwijnt uit rechtsorde  RvS als cassatierechter tav lagere bestuurlijke rechtscolleges:  Jurisdictionele beslissing vernietigen bindend tav rechtscollege waarnaar zaak verwezen wordt

 Gewoonte 

Specifieke bezwaren voor bestuursrecht Algemene/blijvende instemming = moeilijk vast te stelling in verhouding met overheid  Eenzijdig optreden bestuur  Gewoonte onwettige bevelen instemming door materiële druk ipv vrij  Tolerant bestuursoptreden ≠ voorgoed afzien van strengere toepassing  Art 105 GW: UM heeft door GW en wet toegewezen bevoegdheid   Geen macht toe-eigenen op grond van gewoonte   Burgers geen rechter verwerven op grond van gewoonte  Enkel op grond van wet  Wel verduidelijken/aanvullen wetteksten  Geldig als niet  bestaande wetten  = bestuurlijk optreden id marge die het geschreven recht laat  ≠ ABBB 

 Rechtsleer 

Onrechtstreekse bron: wetgever/rechter laat zich leiden

3. Twee bijzondere formele rechtsbronnen in het bestuursrecht  Ter herinnering: de klassieke formele rechtsbronnen in het bestuursrecht (zie boven)  Twee bijzondere formele rechtsbronnen in het bestuursrecht  Pseudo-wetgeving  = geheel van omzendbrieven, circulaires, richtlijnen, instructies, dienstnota’s, …  Geven aan hoe hiërarchisch ondergeschikte ambtenaren/onder toezicht staande gedecentraliseerde overheden  Wetten/besluiten uitleggen/toepassen  Discretionaire bevoegdheid uitoefenen  Bestuursbeslissingen nemen  Geen echte rechtsregels  Niet bindend voor rechtszonderhorgiden  Uitzondering: verordende omzendbrief   niet in rechte bestreden door bestuurden  Kunnen bindend zijn voor ambtenaren  Hiërarchisch beginsel  Overheidsbeslissing:  Rechtsmatigheid: strikt na te leven rechtsregels/ABBB  Beleidsopvattingen: discretionaire bevoegdheid   Ruimte voor pseudo-wetgeving

5



Omzendbrieven: soorten Interpretatieve: instructiebevoegdheid  Instructies aan diensten/ondergeschikte besturen  Wijze waarop wetten/besluiten toegepast/uitgelegd moeten worden  Niet-naleven: tuchtmaatregelen  Tav bestuurden: niet bindend/griefhoudend  Feitelijke/zijdelingse gebondenheid: als ambtenaar instructies toepast op burger  Indicatieve: indicatie-/aanwijzingsbevoegdheid  Toezichthoudende overheid: richtlijnen voor zichzelf  Bij onderzoek individuele gevallen  Voorwaarden als toezichthoudende overheid  Geen bevelen/autonomie van lagere bestuursoverheden niet beperken  Verordenende: normeringsbevoegdheid  Nieuwe en voor rechtsonderhorigen bindende rechtsregels  Niet de vorm van verordening/reglement/besluit/andersoortig voorschrift  Voorwaarden: bestuursoverheid  Wil nieuwe rechtsregels creëren  Geen loutere herhaling  Vaststelling: vgl omzendbrief met wettekst  Wil regels verplicht stellen  Vaststelling:  Terminologie  Al dan niet exhaustieve formulering  Al dan niet imperatief karakter  Als dan niet bestaan van enige handelingsvrijheid  Eventuele dreiging met sancties  Bevoegdheid om persoon die ze moet toepassen, te binden*  Beschikken over middelen om handhaving af te dwingen*  * aanwezig als cumulatief voldaan aan:  Schrijvende overheid: directe instructiemacht over adressant  Gerechtigd eindbeslissing te nemen over toepassing algemeen voorschrift dat ze wijzigt, aanvult, …  Dwangmiddelen om naleving te waarborgen  Bestuurspraktijk: richtlijn voor uitoefening discretionaire bevoegdheid  Eenvormigheid  Vastheid en continuïteit  Samenhangend beleid  Gelijke behandeling  Rechtszekerheid  Rechtsbescherming:  Interpretatieve + indicatieve omzendbrieven  Geen bindend karakter voor bestuurden   Rechterlijke beslissing die regels niet in acht neemt: geen cassatie  Geen vernietigingsberoep bij RvS  Uitz.: interpretatieve met algemene draagwijdte  Verordenende:  Gewone vernietigingsprocedure RvS 

 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur  Gelden in niet-betwiste zaken  Uitvoerende bevoegdheid: overheid treedt op als orgaan van actief bestuur   overheid als bestuurlijk rechtscollege (toegewezen politieke rechten)  Doel: doeltreffende rechtsbescherming burgers  Minimumrechtsregels voor bestuurlijk optreden

6



Algemene rechtsbeginselen Gelden op elk beleidsdomein  Ongeschreven  Codificatie  geen algemene beginselen meer  = vormvereiste: niet afwijken   algemene beginselen: men kan afwijken  Rechters: afleiden uit geldende recht in proces van rechtsvinding en controle  praetoriaans  Doel: onrechtmatig optreden kunnen sanctioneren  Vb. geen terugwerkende kracht voof wetten   geen voltrokken/verlopen situaties/verworven rechten wijzigen  Cass: ‘is alg Rbeginsel’ 

Bijzondere categorie: algemene beginselen van behoorlijk bestuur



 Oorsprong: Nederlandse bestuursrecht  Handelingscriteria voor overheid bij optreden/nemen van beslissingen 

Toezichthoudende overheid: toetsingscriteria bij behoorlijkheidscontole

 Discretionaire bevoegdheid 

Overheidsoptreden  Wettigheidscomponent: procedures die moeten gevolgd worden  Uitsluitend dit  gebonden bevoegdheid  Opportuniteitscomponent: keuze bij beslissing   discretionaire bevoegdheid  Niet willekeurig: afweging  Motivering  Marginale toetsing

 Aanvullen bestaand recht 

 Niet  geschreven wel/geldende recht  In bepaalde gevallen afwijkingen mogelijk RL: onderscheid  Processuele beginselen: verloop besluitvormingsproces  Hoorplicht (audi et alterem partem)  Recht van verdediging  Miskenning  santionering door RvS + Cass  RvS: toepassing tav alle grievende beslissingen  3 aspecten: betrokkene  mogelijkheid standpunt mbt voorgenomen maatregel kenbaar maken  Betrokkene tekortkomingen/feiten die aanleiding tot maatregel gevel, meedelen  Betrokkene: redelijke termijn om voor te bereiden  Niet onbegrensd: niet of in mindere mate als  Zaak geen uitstel dult/betrokkene niet binnen redelijke termijn kan worden gelokaliseerd  Noodzakelijke courante gezagsuitoefening binnen dienst hierdoor onmogelijk wordt gemaakt  Feiten: eenvoudige constatering/ zonneklaar/geen discretionaire bevoegdheid  Onpartijdigheid (nemo judex in causa sua)  Niemand in zaak rechter en partij tegelijk  Tav bestuurlijke rechtscolleges + organen van actief bestuur  Niet onbegrensd: tuchtprocedure mag niet onmogelijk worden  Noe-arrest: beginsel niet toepasselijk op hoogste disciplinaire overheid in

bepaalde gezagsstructuur

7

 Motiveringsplicht  Materiele:  Bestuursbeslissing moet op Rgeldige wijze in feite en in rechte gemotiveerd

worden Hoeft niet steeds in de beslissing tot uitdrukking te komen Formele:  Motieven in besluit zelf opnemen  Ontstentenis  onrechtmatigheid 



 Fair play  Overheid mag burgers niet unfair behandelen  RvS: geen expliciete vernietigingsgrond  Zorgvuldigheid, behoorlijke belangenafweging  Bij voorbereiding besluiten: vaststelling/waardering van feiten



Inhoudelijke beginselen: eigenlijke beslissing  Gelijkheidsbeginsel  Art. 10 en 11 GW  Overheid burgers, in mate dat ze in zelfde omstandigheden verkeren, gelijk 

behandelen RS: verschil kan als  Objectief, verifieerbare en pertinente verschillen  Wettig doel  Proportionaliteit en evenredigheid: nodig om doel te bereiken

 Rechtszekerheid en gewekte verwachtingen  Erop vertrouwen dat overheid/medeburgers naar recht zullen handelen  Erop vertrouwen dat men binnen grenzen vh recht mag handelen  Motivering  Materiële: moet voor alle bestuurshandelingen  Bestuurshandeling: steunen op rechtsgeldige motieven in feite en rechte  Redelijkheidsbeginsel  Bij afweging van betrokken belangen in redelijkheid tot besluit/handeling komen  Ander redelijk handelend bestuur tot zelfde beslissing kunnen komen  RvS: marginale toetsing  Schending = kennelijk onredelijk  Evenredigheids-/proportionaliteitsbeginsel = bijzondere toepassing in tuchtzaken  Beoordeling tuchtfeiten + strafmaat: discretionaire bevoegdheid  Vereist: redelijke verhouding tussen feiten – sanctie

4. Het rechtmatigheidsbeginsel/legaliteitsbeginsel 

Overheid: verplicht handelen binnen/volgens recht Normen + ABBB  4 elementen:  De hiërarchie der Rregels  Toegewezen aard van bevoegdheden  Waarde en de naleving van de eigen rechtsregels  Onwettigheid van delegatie 

8

 De Hiërarchie der rechtsregels  

Schema: p. 37 Ondergeschiktheid administratieve rechtshandelingen:  art. 108 BW: rechtstreekse uitvoeringsbevoegdheid  Koning: verordeningen/besluiten nodig voor uitvoering wet  Wet niet schorsen/vrijstellen van uitvoering  Draagwijdte niet beperkten/uitbreiden  Gevolgen uit afleiden  Wettige machtiging = overbodig  Redelijke termijn  Zelfs indien wetgever geen termijn bepaalde  Verzuim: bestraffing door rechter  Vordering tot schadeloosstelling  Annulatieberoep (tegen impliciet afwijzende beslissing)  Art. 159 GW: exceptie van onwettigheid  Hoven/rb/bestuurlijke rechtscolleges passen algemene, provinciale en plaatselijke besluiten/verordeningen alleen toe als ze overeen stemmen met hogere rechtsnormen (materiële en formele)  Te allen tijde: niet aan termijnen gebonden  Ambtshalve  Geen opportuniteitscontrole!  Onwettigheid  Externe:  Onbevoegdheid  niet-naleving substantiële/op straffe van nietigheid voorgeschreven vormvereisten  Interne:  Machtafwending  Machtsoverschrijding  RvS: vernietigingsberoep

 Aard van de bevoegdheden van de overheidsbesturen: toegewezen bevoegdheid 

Verticale bevoedheidsverdeling: UM – WM – RM  Horizontale bevoegdheidsverdeling: federale staat – gemeenschappen – gewesten  WM: volheid van bevoegdheid  UM: toegewezen bevoegdheid  Federaal: art. 105 GW  GW/krachten GW genomen wet  Deelstatelijk: art. 78 BWHI  GW/(bijzondere) wet/decreet krachtens GW  RS en RL: zelfstandig verordenende bevoegdheid Koning  Maatregelen inzake interne inrichting vh rijksbestuur nemen  Oprichting federale overheidsdiensten (FOD) + hun interne organisatie  Copernicushervorming: FOD als opvolgers van ministeries  Vaststellen vd personeelfsformatie  (federale) ambtenarenrechtspositieregeling uitvaardigen  Benoeming/bevordering/ontslag ambtenaren bij algemeen bestuur/buitenlandse betrekkingen  Maatregelen inzake politie (zonder wettelijke rechtsgrond) nemen  = handhaving inwendige orde + openbare veiligheid  RL: ook openbare zedelijkheid en gezondheid  Voorwaarden:  Geen absolute politiemaatregelen  Noodzakelijk  Evenredig aan vooropgesteld doel 

9

 Patere legem quam ipse fecisti 

= bestuursoverheden zijn bij nemen van individuele bestuursbeslissingen gebonden door eigen algemene rechtsregels   ° Cohesie  RvS: François-arrest: bestuursoverheid mag eigen reglementen niet buiten toepassing plaatsen  Exceptie van onwettigheid (wettigheidscontrole): uitsluiten door rechter  Wel aanpassen/opheffen

 Delegatie van bevoegdheden 

= overdragen va beslissingsmacht In beginsel verboden  ≠ absoluut binnen UM: koning kan toegewezen bevoegdheid aan overdragenr minister/ambtenaar  RS: bevoegde overheid regeling vastgesteld  vaststelling/uitvoering detailmaatregelen mogen door andere bestuursoverheid  Cass.:  Onder toezicht bevoegde overheid  Onder voorbehoud van uitdrukkelijke/stilzwijgende goedkeuring van bevoegde overheid  RvS.: onmogelijk als bevoegdheidsuitoefening ernstige gevolgen kan hebben  Strikte opvatting tav fundamentele grondrechten en vrijheden  ≠ toewijzing van bevoegdheid  Verschil: wetgever heeft mogelijkheid delegatie zelf open gelaten  Vb. Vlaams Gemeentedecreet: benoemingsbevoegdheid gemeentepersoneel  Gemeenteraad  mogelijkheid over te dragen aan college van burgemeester en schepenen  ≠ delegatie van handtekening:  = ambtenaar mag beslissingen in naam van delegans te ondertekenen  Geen beslissingsmacht 

10

HST 3: DE ORGANISATIE VAN HET OVERHEIDSBESTUUR 1. De substatelijke gezagsorganisatie 

Schema: zie p. 45

 Centralisatie, deconcentratie en decentralisatie  Centralisatie: gezamenlijke overheidstaken bij 1 orgaan + 1 hiërarchische structuur  Bestuurspraktijk: onmogelijk  Komt nergens voor  Wel als organisatie van bepaald orgaan  Geen gemeente, provincie, …  Voordelen: eenheid/uniformiteit in bestuurlijke rechtshandelingen  Nadelen  Te grote machtsconcentratie  Ondergeschiktheid plaatselijke belangen  Vervreemding centraal bestuur tov bevolking  …  Gezagsspreiding: gedeelte van soevereiniteit aan andere, specifiek daartoe opgerichte overheden  Gemeenten en provincies  Territoriale indeling  Eigen beslissingsmacht  Eigen rechtspersoonlijkheid  Rechtstreeks verkozen raad + uitvoerend orgaan  Taken van gemeentelijk/lokaal of provinciaal/bovenlokaal belang  Deelstaten  Publieke rechtspersoon  Welbepaalde overheidstaak/-functie  Meest voorkomende vormen:  Varianten op gecentraliseerd bestuur: spreiding van beslissingsmacht binnen rechtspersoon  Gepersonaliseerd bestuur  Rechtstreekse toewijzing van bevoegdheid  Tweevoudige bevoegdheid  Deconcentratie  Decentralisatie: spreiding van beslissingsmacht tussen rechtspersonen  Het gecentraliseerd bestuur  Centralisatie  Gecentraliseerde diensten: hiërarchisch verband  Vb.  FOD (federale overheidsdienst)  Structuur: zie boek p. 48  Vlaams ministerie  Gevolg:  Hoger bestuursorgaan: bevelen/richtlijnen mbt toegewezen beslissingsmacht aan ondergeschikte ambtenaren  In de plaatsstelling door meerdere  mogelijkheid tot hervorming beslissingen  Het gepersonaliseerd bestuur of overheidsdiensten met technische zelfstandigheid  Hiërarchisch gezag  Autonomie op bestuurlijk, financieel-budgettair of boekhoudkundig vlak   meer soepeleindustriële of commerciële uitbating  Vb.: regies, gemeente-/provinciebedrijven, …  2 vormen van technische zelfstandigheid  Zonder rechtspersoonlijkheid  Be staat dagvaarden

11

 Vb. IVA zonder rechtspersoonlijkheid, gemeentebedrijf, … (= Intern verzelfstandigd agentschap) 

Met rechtspersoonlijkheid  instelling dagvaarden

 Vb. EVA, Regie der gebouwen, autonoom gemeentebedrijf (= Extern verzelfstandigd agentschap)  Gepersonaliseerde besturen  Rechtstreekse toewijzing van bevoegdheid  Wetgever wijst uitoefening bepaalde bevoegdheid rechtstreeks aan ambtenaar, die in beginsel onder hiërarchisch gezag v/e minister staat  Ambtenaar: treedt op als besluitvormende instantie  Geen hiërarchisch toezicht  Minister kan bevoegdheid niet naar zich toetrekken  In de plaatsstelling zou = uitoefening door onbevoegd orgaan  Vb. provinciale directeur vd directe belastingen  De tweevoudige bevoegdheid  2 functies: afhankelijk van zaak waarin men optreedt  Onder hiërarchisch gezag van centrale overheid  Als orgaan van gedecentraliseerd bestuur  Vb.: provinciegoeverneur :  Nu 4ledige functie  Vertegenwoordiger van UW vh centrale bestuur  Voorzitter vd deputatie: provinciaal orgaan  Kan bevoegdheden van Vl gemeenschap/gewest toegewezen krijgen  Benoemd door Vl regering, op advies van Ministerraad  Deconcentratie en decentralisatie  Beiden: spreiding vh overheidsgezag of beslissingsmacht  Deconcentratie:  Opgedragen aan ondergeschikte organen:  Gedeelte overheidsgezag  Nemen v bepaalde, dwingende en verbindende rechthandelingen   ook overheid is dan hierdoor gebonden  Binnen zelfde rechtspersoon  Hiërarchisch verband  Hiërarchisch toezicht  Richtlijnen van hogerhand over wijze van uitoefening bevoegdheid  In de plaatsstelling: hoger orgaan kan beslissingsmacht naar zich toe trekken  Vormen: geen invloed op rechtsgevolgen  Interne: aan orgaan binnen centrale dienst  Vb. voorzitter FOD, …  Externe: aan orgaan van buitendienst  Vb. arrondissementscommissaris, gewestelijke directeur, …  Voordelen  Ontlasting centrale overheidsorganen  Onaantastbaarheid van eenheid van gezag  Beslissingsmacht nauwer bij bestuurde  Art. 33, lid 2 GW: alle machten moeten op de door GW bepaalde wijze uitgeoefend worden   principieel geen delegatie  Delegatie: uitzonderlijk toelaatbaar  Aan onder toezicht staand orgaan  Kan herroepen worden  Beslissingen onderworpen aan uitdrukkelijke/stilzwijgende goedkeuring van delegataris  Betrekking op bijkomstige/aanvullende detailmaatregelen

12



Voorbeelden:

 DAB’s = Diensten met afzonderlijk beheer    

Oprichting: wet/decreet/ordonnantie Geen afzonderlijke rechtspersoon Vaak autonomie begrotingstechnisch vlak Art. 140 gecoördineerde wetten op de Rijkscompatibiliteit: essentiële vereisten:  Rekenhof: mogelijkheid om rekeningen te controleren  Beheer werkingsmiddelen door rekenplichtige die aan Rekenhof verantwoording verschuldigd is  Koning/deelregering: nadere werkingsregels  Vb.: Internationaal Perscentrum, Vlaamse Gewestelijke luchthaven van Deurne, …  Gepersonaliseerde besturen van categorie A:  Wet 16/3/1954 betreffende controle op sommige organismen van openbaar nut  Eigen rechtspersoonlijkheid  …  Decentralisatie  (meest belangrijke vorm in België)  Zelfstandige beslissingsmacht aan bepaalde overheidsbesturen  Tussen en naar daartoe opgerichte rechtspersonen  Geen hiërarchisch verband  Bestuurlijk toezicht  Volledig autonoom orgaan: steeds behouden  Uitzonderingen  Wettigheids- en opportuniteitscontrole  Sancties  Vernietiging  Schortsing  Niet-goedkeuren  In beginsel geen in de plaatsstelling  Uitz.: dwangtoezicht  Vormen  Territoriale: meerdere aangelegenheden binnen 1 gebied  Lokale en bovenlokale niveau  Identieke rechtspersonen: gemeente en provincie  Zelfde organieke regelgeving  Beslissingsmacht enkel voor eigen grondgebied  Algehele bevoegdheid voor gemeentelijk/provinciaal belang  Organen  Representatieve, rechtstreeks verkozen beraadslagende vergadering  Bestuurscolleges die verantwoording aan vergaderingen verschuldigd zijn

 Functionele: 1 welbepaalde materie/algemeen belang     

1 rechtspersoon Zelfstandige dienst Typische overheidstaak voor hele federatie/deelstaat uitoefenen Specifieke opdracht Instellingen  Parastatale: vb. RVA  Pararegionale: vb. VDAB, De Lijn  Paracommunautaire: vb. Kind en gezin, Bloso

 Mengvorm: 1 welbepaalde functie binnen 1 gebied 

Instellingen  Autonome overheidsbedrijven  Openbare kredietinstellingen

13

 Publiekrechtelijke beroepscorporaties  NV naar publiekrecht …



Vb. OCMW  Territoriaal: verschillende identieke rechtspersonen (1/gemeente) onderworpen aan

OCMW-wet  Functioneel: 1 bepaalde bevoegdheid  Zorgen voor menswaardig bestaan voor iedereen op gemeentelijk grondgebied

Voordelen  Lokale mandatarissen zijn vertrouwd met lokale toestanden  Vervlakking wantrouwen bestuurde  Vermindering centrale bureaucratie  Nadeel  Versnippering 

 Omtrent publiekrechtelijke rechtspersonen  Algemeen  Rechtspersonen  Eigen juridisch bestaan:  Onafhankelijk van personen  Verschillende vermogens die rechtspersoon samenstellen  Groepering/vermogen treedt op als geïndividualiseerde entiteit  Welbepaald maatschappelijk doel  Specialiteitsbeginsel: rechtspersoon wordt slechts toegekend ter verwezenlijking doel  Niet zo strikt  Rechtssubject: drager van rechten/plichten  Toegekend krachtens wet/decreet/ordonnantie  Rechtspersoonlijkheid zonder wettelijke toekenning  Be staat  Provincies  Gemeenten  Wetgever: verlenen/criteria bepalen  Onderscheid  Vereniging: 2/meer (rechts)personen brengen nieuwe rechtspersoon tot stand  Publiekrechtelijke rechtspersonen dmv verenigingen  Intergemeentelijke vereniging  Bepaalde publiekrechtelijke verenigingen  Handelsvennootschappen die openbare dienst waarnemen + gelijkaardige statuten als CV (coöperatieve) of NV  Autonome overheisbedrijven  NV van publiekrecht  Stichting:  Affectatie van (deel van) vermogen bij authentieke akte/testament  Filantropisch/godsdienstig/wetenschappelijk/artistiek/pedagogisch doel  Openbare diensten dmv stichting  Gepersonaliseerde besturen  Aan gezag minister onderworpen  Afzonderlijke rechtspersoonlijkheid  Autonomie op financieel + bestuurlijk vlak  Openbare instellingen  Vb. Vlaamse Interuniversitaire Raad, OCMW, …  Publiekrechtelijke beroepscorporaties  Verplichte toetreding voor beoefenaars van bepaalde vrije beroepen  Adviesorgaan  Tuchtrechtelijke bevoegdheid

14



Eenzijdige rechtshandelingen kunnen aangevochten worden bij RvS  Uitz. Orde van Advocaten  Openbare adviesorganen  Louter adviserende bevoegdheid  Financieel-budgettaire autonomie  De indeling van de rechtspersonen  Privaatrechtelijke  Particulier initiatief  Economisch/industrieel/commercieel doel  Uitz.: VZW en ION  Geen openbaar gezag 

Publiekrechtelijke Behartiging algemeen belang/collectieve nood/sociale voorziening  Gedeelte van staatsgezag  Bijzondere prerogatieven  Vb. eenzijdige gezagshandeling, onteigeningsbevoegdheid, …  Belangrijkste:  Territoriale  Vb. staat, gemeenschappen/gewesten, provincies, gemeenten, …  Openbare instellingen: specifieke openbare dienstverlening  Vb. parastatalen (instellingen van openbaar nut), OCMW, autonome overheidsbedrijven, … 

 Functioneel gedecentraliseerde besturen  Geen uniform statuut  Structuur aanpassen aan taak  Onderverdeling ogv  Oprichtende overheid/heden  Gehanteerde oprichtingstechniek  Publiek- dan wel privaatrechtelijk procédé bij oprichting  De federale functioneel gedecentraliseerde besturen  Gemeenschappelijke kader-/harmonisatiewetgeving: poging tot eenheid  Harmonisatiewet 16 maart 1954 betreffende controle op sommige instellingen van openbaar nut  Toepassingsgebied  Beperkt  Geen sluitend geheel van controlemaatregelen  Vooral betrekking op financieel en bestuurlijk toezicht  In beginsel slechts toepasselijk op in art. 1 genoemde publieke rechtspersonen in art. 1  Aantal belangrijke gedecentraliseerde overheidsondernemingen ontkomen  Geen eenvormigheid: 4 verschillende regimes  Categorie A, B, C, D  Zelfstandigheid: B > A  C: voornamelijk financiële instellingen  D: vooral sociale zekerheidsparastatalen  Indeling naar specifieke situatie  Rekening met:  Opdracht  Financiering  Aard  Noodzakelijk geachte controle

15



Maar ruimer dan enkel federale overheidsondernemingen  Ook heel wat gewestelijke/ gemeenschapsoverheidsondernemingen  Toepasselijk op instellingen die werden overgedragen na wet, zolang gemeenschaps-/

gewestwetgever dit niet wijzigt Gemeenschappen/gewesten delen hun gedecentraliseerde instellingen vaak zelf in bij 1 vd categorieën  Andere rechtspersonen (niet vermeld in art. 1)  Voorbeeldfunctie  Sommige bepalingen toepasselijk 



Harmonisatiewet 21 maart 1991 houdende hervorming van sommige eco overheidsbedrijven Herorganiseren 4 grote federale overheidsbedrijven  meer marktconform  Regie der Luchtwegen (nu Belgocontrol)  NMBS  Regie der Posterijen (nu De Post)  Regie der Telegraaf en Telefoon (nu Belgacom)  Beheersautonomie in industriële/commerciële sector voor andere organismen van openbaar nut   Beheerscontract met staat sluiten  Autonomie  Vrij bedrijvigheden ontwikkelen  Verenigbaar met doel!  Handelingen: geacht daden van koophandel te zijn  Boek II W.Kh: niet van toepassing op hen/hun goederen  Immuniteit van tenuitvoerlegging  Vrij prijzen/tarieven vastleggen  Behoudens:  Prestaties van openbare dienstverlening  Toepassing algemene wet betreffende controle der prijzen  Vrij beslissen over verwerving/vervreemding van goederen  Beheerscontract kan vereiste van goedkeuring door toezichthoudende minister bij bedragoverschrijdende transactie bepalen  Overheidsopdrachtenwetgeving mbt werken/leveringen/diensten naleven  Geen overschrijding Europese drempelbedragen  enkel voor opdrachten mbt taken van openbare diensten  Financiële autonomie  Kunnen participaties in privaatrechtelijke/publiekrechtelijke vennootschappen/verenigingen/instellingen waarvan maatschappelijk doel verenigbaar met hun doel nemen  Begrensde autonomie  Raad van bestuur + gedelegeerd bestuurder: aangewezen door Koning  Directieraad aangewezen door gwne leden van directiecomité op voorstel van gedeligeerd bestuurder  Minister kan beslissingen via regeringscommissaris vernietigen  Termijn: 8 vrije dagen na beslissing  Voor beslissingen  wet/organiek statuut/beheerscontract  Minister: bevoegde orgaan verplichten te beraadslagen over ieder door hem bepaalde aangelegenheid indien naleving wet/organiek statuut/beheerscontract dat vereist  Slechts voor beperkt aantal gedecentraliseerde overheden  2 verschillende regimes  Gewone autonome overheidsbedrijven  Hebben geen (volledige) vennootschapsstructuur  Enige: Belgocontrol  NV van publiek recht  Hierbij is vennootschapsrecht toepasselijk voor alles wat niet anders geregeld is  De Post, NMBS, NMBS-holding, Infrabel en Belgacom 

16



Overige federale functioneel gedecentraliseerde overheden Ad hoc/sui generis statuut  Kern statuut: meestal vermening 2 voorgaande fed. wetten + private vennootschaps/verenigingsrecht  Grote verscheidenheid aan bijzondere bepalingen en regimes 

 De deelstatelijke functioneel gedecentraliseerde bestuurden  Vlaamse Gemeenschap en Vlaams Gewest:  Zie schema p. 63 en 64  Ad hoc statuut  Gewestelijke gedecentraliseerde overheden  Wet 16 maart 1954: kader voor veel gewestelijke overheden  Steeds meer onderworpen ad regeling vh Kaderdecreet Bestuurlijk Beleid van 18 juli 2003  Zie schema p. 66  Doel: optimalisering organisatie/werking vd Vlaamse openbare instellingen + gehele Vlaamse administratie  Herverdeling bevoegdheidspakket in “homogene beleidsdomeinen”  Elk beleidsdomein: 1 minister bevoegd  Alle bestuurlijke entiteiten van 1 beleidsdomein vallen onder zelfde minister  Vlaams ministerie voor ieder beleidsdomein  Departement  Beleidsondersteuning: minister ondersteunen  Uitwerken beleid:  Voorbereiding  Evaluatie  Aansturen/opvolgen uitvoering beleid (  agentschappen)  Uitzonderlijk: beleidsuitvoerende taken ( verzelfstandigde agentschappen)  Voorwaarden  Motieven om toe te vertrouwen:  Noodzaak eigen cultuur gericht op de professionaliteit vd uitvoering  Verwachting van hoge doelmatigheid/slagvaardigheid  Deskundigheid  Activiteiten op de markt brengen in competitieve sfeer  Dichter bij klant staan  Gewenste/nodig geachte onafhankelijkheid tov regering 

1/meerdere intern verzelfstandigde agentschappen (IVA’s)*  Geen eigen rechtspersoonlijkheid  Hiërarchisch gezag minister



Mogelijkheid: oprichten 1/meer extern verzelfstandigde agentschappen (EVA’s) binnen beleidsdomein  Eigen rechtspersoonlijkheid  Raad van Bestuur  Oprichting  Duidelijke functionele redenen  Autonomie/ onafhankelijkheid bij uitvoering  Partnerschap bij uitvoering  Toegevoegde waarde  Nog niet gerealiseerd: politieke redenen

17



*Verzelfstandiging: 4 generieke basisvormen:

 Flexibel invullen  IVA’s zonder rechtspersoonlijkheid  

   

Oprichting: Vlaamse regering Operationele autonomie  Vlaamse regering: uniform nader uitwerken  Voor interne organisatie  Voor interne controle  Om overeenkomsten te sluiten  Voor personeelsbeleid  Voor aanwenden van middelen:  Enveloppenfinanciering: elk jaar identiek subsidiebedrag Beheersovereenkomst Hiërarchisch gezag v/e minister Ressorteren onder rechtspersoonlijkheid vd Vlaamse Gemeenschap Hoofd: personeelslid door Vl regering aangesteld  Taken:  Leiding  Beheer  Vertegenwoordiging  Bevoegdheden delegeren aan andere personeelsleden: binnen grenzen oprichtingsbesluit

 IVA’s met rechtspersoonlijkheid    

Uitzonderlijk Hiërarchisch gezag vd Vl regering ~ instellingen van categorie A Zou worden afgeschaft

 EVA’s  

Eigen rechtspersoonlijkheid Raad van Bestuur  Aangesteld door Vl Regering  Volheid van bevoegdheid  Eindverantwoordelijkheid  Leden: mandaat waarvan duur = duur ambtstermijn vd Vl regering  2 vormen:  Publiekrechtelijk vormgegeven EVA  = regel  Indien afwijken vd dwingende bepalingen vh vennootschapsrecht/verenigingsrecht  Art 9 Bijzondere Wet 8 augustus 1980  Oprichtingsdecreet noodzakelijk: basiskenmerken vastleggen  Maatschappelijk doel  Toezichtregeling  Samenstelling/werking organen  Vlaamse regering: beheersovereenkomst  Privaatrechtelijk vormgegeven EVA  Uitzondering  Voorwaarden  Voldaan ad minimale voorwaarden  Vereiste voordelen/doelstellingen kunnen niet op zelfde wijze gerealiseerd worden door interne /publiekrechtelijke externe verzelfstandiging  Oprichting/statuut in overeenstemming met dwingende bepalingen vh private vennootschaps-/verenigingsrecht  Indien ook maar van 1 bepalingen afwijken  publiekrechtelijk vormgegeven EVA

18





Voordelen:  Stimuleren samenwerking met/betrokkenheid van particulieren/private belangengroepen  Noodzaak/wenselijkheid onafhankelijkheid uitvoeringsorganisatie  Noodzaak/wenselijkheid uitvoering  Op commerciële wijze onder identieke werkingsvoorwaarden als concurrenten  Ih kader van non-profit onder identieke werkingsvoorwaarden als andere actoren van gelijkaardige activiteiten

Overige Vlaamse functioneel gedecentraliseerde overheden: ad hoc-statuut

 Uitdrukkelijk/stilzwijgend uitgesloten van kaderdecreet  De lokale functioneel gedecentraliseerde besturen  3 categorieën  Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden  Decreet 6 juli 2001: mogelijkheid gemeenten belangrijke activiteiten samen te exploiteren  Voor decreet: wet 22 december 1986  Blijft voor Brusselse gemeenten  Geen gelijkaardige regeling voor provincies  Autonome gemeente- en provinciebedrijven  Provincies/gemeenten kunnen alleen functioneel gedecentraliseerde overheden met eigen rechtspersoonlijkheid oprichten  Voorbeelden  Gemeente:  Antwerpse, Oostendse en Gentse Havenbedrijven  Gentse Parkeerbedrijf  Kortrijkse Woonregie  Provincie: hogescholen  Overige  Specifieke wetten/decreten: machtiging gemeente/provincie om op te richten  Vb.: Haven Zeebrugge  De openbare dienst  Begripsbepaling en – omschrijving  Geen wetbegrip  Tweevoudige betekenis  Organieke openbare dienst: bestuurlijke overheid/instelling naar publiekrecht Bepaald organisme: overheidsdienst/-instelling  > Federale overheid/deelstatelijke overheid/lokaal/provinciaal bestuur  Functionele openbare dienst Bepaalde functie: behoefte/opdrachten van algemeen belang  Juridische aard speelt geen rol  Privaatrechtelijk: overheidstoezicht  beperkt tot controle op (kwaliteit) dienstverlening/besteding overheidsmiddelen  Vb. onderwijs: reglementering onderwijsorganisatie + toekenning subsidie afhankelijk van naleven voorwaarden/verplichtingen  Uitgeoefende taken: behartiging collectieve behoefte/opdrachten van algemeen belang  Valt niet samen met territoriale/functionele decentralisatie  Het rechtsregime van de openbare dienst  Bijzonder bestuurlijk rechtsregime voor organieke en in mindere mate functionele openbare diensten  Kenmerken:  Eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen  (ver)bindende rechtskracht  Privilège du préalable (wettigheidsvermoeden)

19

 Privilège de l’exécution d’office (mogelijkheid tot uitvoering zonder voorafgaande rechterlijke 



 

  

  

 

  

tussenkomst) Bijzonder goederenregime Verwerving door overheid: eenzijdige mechanismen  Onteigening  Erfdienstbaarheden  Publiekrechtelijke verkooprechten  Concessieovereenkomst  Overheidsopdrachten (≠ taken) Domeingoederen: specifieke bestuurlijke regels  Principiële uitvoeringsimmuniteit op overheidsgoederen   in beginsel geen beslag mogelijk Statutaire rechtstoestand personeel Statuut: eenzijdig door overheid Weerlegbaar vermoeden dat ambtenaren statutair benoemd zijn Specifieke begrotingsrechtelijke en boekhoudkundige regels Toezicht Rekenhof Begrotingsrecht Strikte naleving wetgeving mbt taalgebruik in bestuurszaken Wetgeving van openbare orde  rechter ambtshalve opwerpen Algemeen bestuurlijk toezicht en uitzonderlijk dwangtoezicht Bestuursbeslissingen/optreden openbaar bestuur Wettigheids-/opportuniteitscontrole Beginselen vd openbare dienst

 De beginselen van de openbare dienst  Ongeschreven: inherent aan werking vd openbare dienst  3 beginselen  Veranderlijkheid: dienstverlening aan gewijzigde omstandigheden aanpassen  Toename behoeften: schikking treffen/maatregelen nemen  Afname behoefte: inkrimping/afschaffing  Organisatie/voorwaarden dienstverlening aanpassen  Rechtspositie personeel  Rechtspositieregling/opdrachten/taakinvulling onderhevig aan verandering  Wel vastheid van tewerkstelling ≠ vastheid van betrekking  Geen verworven rechten: rechten die men vd overheid krijgt, mogen naar de toekomst veranderen  Vb.: aanmoedigen openbaar vervoer om verkeersinfarct op te lossen   dienstverlening aanpassen: uitbreiding openbaar vervoer om stijgende vraag aan te pakken  Continuïteit: dienstverlening moet gewaarborgd blijven zolang ze a/e (collectieve) behoefte/bepaalde vraag beantwoord   Ononderbroken voortzetting vd activiteiten/optreden openbare dienst  Voorbeelden:  Theorie vd feitelijke/noodambtenaar: vernietiging/benoeming persoon heeft geen gevolg voor beslissingen die deze nam   theorie vd gevolgakte: administratieve rechtshandeling steunt geheel/gedeeltelijk op andere rechtshandeling (initiële rechtshandeling)  Vernietiging initiële  onderzoeken wat gevolgen zijn voor afgeleide  Rechtszekerheid  Steunt op schijnleer  = moment dat handeling gesteld wordt, bestaat schijn dat persoon rechtmatig aangesteld is en deze handeling mag stellen  Ontslag ambtenaar gaat pas in op ogenblik van afvaardiging

20

 Ambtenaren hebben in beginsel geen stakingsrecht  Na verkiezingen blijft gemeenteraad werkzaam tot nieuwe geïnstalleerd is  Lopende zaken  Benaderen met nodige realiteitszin  openbare diensten moeten ‘regelmatig’ functioneren in overeenstemming met hun opdrachten organieke ‘statuten’  Benuttinggelijkheid: elke bestuurde heeft tav openbare dienstverlening een gelijk gebruiksrecht  Mag niet intuïtu personau worden toegekend  = bestuursrechtelijke toepassing gelijkheidsbeginsel  In beginsel ook eenzelfde gebruiksprijs  Gunsttarieven voor bepaalde bevolkingsgroepen mogen ih kader v/e bepaald beleid  Toepassing op ambtenaren: alle Be onderdanen kunnen in burgerlijke/militaire bedieningen worden benoemd  Benoemingsvoorwaarden  Titels en verdiensten op objectieve wijze met die vd andere kandidaten vgl

2. Het begrip “bestuursoverheid” of “bestuurlijke overheid”  Situering 

Art. 14 RvS-wet: Bestuursoverheid Geen definitie  Parlementaire voorbereidingen  enkele criteria  Onvoldoende duidelijk  Begrip ook vaak vermeld in andere wetten  RS RvS: invulling  Evolutie inhoud: telkens inhoud veranderd  verandering in wet 

 Begripsomschrijving  Publiek/privaat gehalte v/e rechtspersoon: niet op algemene wijze vast te stellen  Per regelgeving: criteria vastgesteld  Negatieve criteria  Algemeen  RvS: diensten/instellingen vd UM  Geen WM/RM  Ook organen die er nauw bij aanleunen uitgesloten  Uitsluiting wetgevende vergaderingen  Ook uitgesloten indien ze andere handelingen stellen en niet als bestuur optreden  Andere organen die rechtsregels uitvaardigen ≠ WM: wel bestuurlijke overheid  Vb. gemeente/provincie  Uitsluiting jurisdictionele organen:  Hoven en rbn vd RM  Andere hoogste rechtscolleges  Bestuurlijke rechtscolleges   geen annulatieberoep RvS tegen vonnissen/arresten  Niet nodig: hoger beroep/Cass.  Scheiding der machten  Ook niet tav andere handelingen van rechters  Ook niet tav verzoeken tegen tenuitvoerlegging  Enkel Belgische bestuurshandelingen!  Vb. RvS was niet bevoegd voor beslissingen bestuur in Be Congo  Organiek criterium: inhoud doet er niet toe  RVS: annulatieberoep enkel tegen bestuurshandelingen UM  Vb.: Orde van geneesheren, bedrijfsrevisoren, kamer van notarissen, …  Orde van advocaten niet: link met RM

21



Nieuwe art. 14 RvS-wet: uitbreiding begrip “bestuurlijke overheid” Ook bepaalde bestuursbeslissingen mbt personeelsaangelegenheden/ overheidsopdrachten van organen vd WM/RM



 Positieve criteria  4 cumulatieve voorwaarden:  Oprichtingscriterium: Oprichting door overheid   alle territoriaal/functioneel gedecentraliseerde besturen = bestuursoverheden  RvS: ruime invulling  Bepaalde vormen van erkenning = valabel alternatief  ook instellingen opgericht door private Rpersonen  Soms ook instellingen niet door overheid opgericht/erkend  persoon met taak van algemeen belang waarbij hij gezagshandelings stelt  Cass.: nuancering:  Geen oprichting door overheid  vereist:  Erkenning door overheid  Werking bepaalt door overheid  Overheidscontrole  Eenzijdige bindende beslissingen kunnen nemen Doelmatigheidscriterium: taken van algemeen belang



 Vaag begrip: invulling door overheid/RS in concreto  Belangen die het louter individuele/particuliere overstijgen  Wet 21 maart 1991: Autonome Overheidsbedrijvenwet (AOB-wet) 

 wet-/decreet-/ordonnantiegever: vaker onderscheid taken van openbare dienst – overige opdrachten  Verschillend juridisch regime  RvS: tweedeling doorgetrokken naar hun hoedanigheid als bestuursoverheid  Gevolgen voor beslissingen die gedeeltelijk op openbare dienst/andere taken betrekking hebben  2 benaderingswijzen  Zodra deels taak van openbare dienst: optreden als bestuursoverheid  Afweging belang gedeelte openbare dienst  RvS: recent arrest  1e benaderingswijze

Functionaliteits-/handelingscriterium: eenzijdige beslissingsbevoegdheid



 = Bevoegdheid om eenzijdige, reglementaire, organieke of indiviuele Rhandelingen uit te   

vaardigen  belast met gedeelte vd uitoefening vh openbaar gezag Komt principieel enkel aan organen vd overheid toe Bevoegdheid om gezagshandelingen te stellen door rechtspersonen die opgericht en gecontroleerd worden door de overheid  Maar alles steeds meer: contractueel  Sommige: geen gezagsbevoegdheid:  RvS: = bestuursoverheid  Arrest Traveaux  Cass.: Gimvindus-arrest: NV die geen derdebindende beslissingen kan nemen, verliest privaatrechtelijk karakter niet  Bevestigt tav sociale huisvestingsmaatschappijen  Niet duidelijk of deze RS beperkt moet blijven tot personen met private rechtsvorm

22



Controle door overheid

 Brede zin: beheersing (“meester zijn van”)  Enge zin: functionele controle 

Bestuurlijk toezicht op regelmatigheid en/of opportuniteit  Andere vormen van toezicht zijn mogelijk

 Evolutie van het begrip  RvS  Aanvankelijk: organiek criterium prevaleerde  Publiekrechtelijke rechtspersonen  Arresten Fuss, Wattier en Nesjzaten van 1 juni 1982 mbt hoedanigheid vd bestuursorganen v/e vrije universiteit  Voldeden niet aan oprichtingscriterium: particulier initiatief  Later: functionele invulling  Reeds indien taak van algemeen belang  Oprichting door overheid nog steeds essentieel  RvS arrest Scheuermann: vrije universiteiten nadien toch als bestuurlijke overheid e  1 x laten uitschijnen dat privaatrechtelijke rechtspersonen onder bepaalde omstandigheden als bestuursoverheid kunnen optreden, indien  Taak van algemeen belang  Gezagshandelingen  Oprichtingscriterium verloor belang op voorwaarde dat andere criteria cumulatief vervuld waren  Cass: Gimvindus-arrest  Keuze voor privaatrechtelijke vennootschapsvorm  geen bestuursoverheid  Autonome overheidsbedrijven: geen bestuursoverheid voor hun niet typische openbare dienstactiviteiten

23

HST 4: DE ACTIEMIDDELEN VAN DE OVERHEID 1. Ter inleiding  Algemeen 

Bestuursoverheden: rechts- en handelingsbekwaamheid Alle rechtshandelingen stellen met oog op verwezenlijken maatschappelijk doel/naleving bepalingen gemeenrecht  Behoudens andersluidende bepalingen  Nood aan dwangmatige actiemiddelen  Eenzijdig en bindend optreden  Uitsluitend overheid en privaatrechtelijke personen (erkende openbare diensten)  Slechts wanneer wet-/decreetgever die wijzen niet uitdrukkelijk verboden heeft 

 Bijzondere gezagsuitoefening  Plaatsvervanging  

= tijdelijke vervanging vd titularis v/e functie/mandaat door iemand anders GW:  Plaatsvervanging staatshoofd door regent/ministerraad bij onmogelijkheid om te regeren  Tijdelijke vervanging parlementslid dat door Koning/Vlaams parlement tot minister/staatssecretaris benoemd/verkozen na aanvaarding  Wet: voor RM en UW  Be RS, RL en bestuurspraktijk: ook in andere gevallen binnen bepaalde grenzen toelaatbaar  Met og op continuïteit openbare diensten  Noodzakelijk optreden vd UM  Vb. aanblijven burgemeester/oude gemeenteraad bij vernietiging gemeenteraadsverkiezingen  Delegatie van bevoegdheid  = overdracht uitoefening bevoegdheid door orgaan dat bevoegdheid op regelmatige wijze toegewezen heeft gekregen aan ander meestal ondergeschikt orgaan  In beginsel onwettig  Rechtmatigheidsbeginsel  Toegewezen bevoegdheid = bindende bevoegdheid, geen recht  In bestuurspraktijk: regelmatig gebruikt  Delegatie binnen WM  GW: geen algemene bepalingen  RL en rechtspraktijk: aanvaarding in zeer uitzonderlijke omstandigheden :  Zelfs voor voorbehouden bevoegdheden vd WM  Noodtoestand  Tijdens WO’n: besluitwetten  (grond)wettig bevonden door Cass.  Delegatie binnen UM  Specialiteitsbeginsel  Bestuurspraktijk + RS: erkenning binnen bepaalde grenzen  Bevoegdheden met aanvullend karakter/loutere uitvoeringsmaatregelen  Tijdelijk, onder toezicht, ten allen tijde herroepbaar  Concrete/individuele maatregelen (= uitvoeringsbevoegdheid) sneller aanvaard dan verordenende  Geen definitieve afstand van bevoegdheid zelf  Toewijzing van bevoegdheid  Overheid een door regelgeving als mogelijk verder over te dragen bevoegdheid, effectief aan ander overheidsbestuur/-orgaan toewijst  Bevoegdheid toekennen aan orgaan  Orgaan kan er geen afstand van doen

24

Toewijzende overheid: niet id plaats treden/geen andere richtlijnen dan bepaalt door wetgever Vb. overdracht benoemingsbevoegdheid voor bepaalde personeelscategorie ën door gemeenteraad aan schepencollege





 Gezagsuitoefening in noodtoestand  Noodtoestand: feitelijke omstandigheden maken normale werking vd instellingen onmogelijk  Geen algemene regeling  Enige: potentiële verordeningbevoegdheid burgermeester in uitzonderlijke en dringende omstandigheden  RL en RS: legitimeren onder bepaalde omstandigheden  Beginsel vd continuïteit

2. De tweewegenleer 

Bestuursoverheid: keuze voor verwezenlijking openbare dienstopdracht Privaatrechtelijke/contractuele procédés  Publiekrechtelijke/eenzijdige procédés 

 Redenen voor (gebruik en succes vh) contractuele overheidsoptreden 

Ontbreken publiekrechtelijk alternatief Bestuursrecht: ontstaan als uitzonderingsrecht op privaatrecht  Voor wet 29 maart 1962: ruimtelijk en stedenbouwkundig beleid (vaak noodgedwongen) via private contractenrecht  Nadelen  Nieuwe voorwaarde/wijzigen voorwaarden slechts mogelijk nadat gronden opnieuw door overheid werden verworven  Geen echt beleid/algemene toepassing  Bijkomende flexibiliteit/efficiëntie  Psychologische overwegingen  Privaatrecht: bekend als efficiënt, doelgericht en slagvaardig  Publiekrecht: bekend als bureaucratisch, verstard, inefficiënt en willekeurig  Reële efficiëntie  Bestuursrecht: bevoegdheden en verplichtingen toekennen  Soms te vergaand  verstarring  Doelstellingen zo optimaal mogelijk realiseren  Nood aan medewerking, kennis en kapitaal vd particuliere sector  Juridische vorm samenwerking met private partners door gebruik privaatR 

 Beperkingen ah contractuele overheidsoptreden  

Overheid: in beginsel vrij in keuze publiekrecht – privaatrecht Belangrijkste voorwaarden gebruik contractenrecht:  Niet  dwingende positiefrechtelijke regeling  Uitdrukkelijk/impliciet  Vb. privaatrechtelijke regeling in vgl met publiekrechtelijke biedt geen gelijkwaardige waarborgen voor inspraak, openbaarheid, …  Beoordeling in concreto  Verenigbaar met algemene rechtsbeginselen: ih bijzonder:  Gelijkheidsbeginsem  ABBB  Veranderlijkheid en continuïteit  Niet leiden tot miskenning bevoegdheid andere overheid  Bevoegdheidsverdeling respecteren  Niet leiden tot miskenning eigen bevoegdheden  Geen verboden delegatie/ongeoorloofde inperking

25

HST 5: HET GEZAGSOPTREDEN OF … BESTUURLIJKE RECHTSHANDELING … 1. De bestuursbeslissing of eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling  Begripsbepaling  Omschrijving 

Bestuurlijke Rhandeling: Uitvoerbare beslising  Eenzijdig genomen  Met het oog op:  Opleggen van verplichtingen  Toekennen of intrekken van rechten  Beletten van bepaalde Rgevolgen  Vermoeden van wettigheid  Art. 14 RvS-wet: 4 kenmerken  Rechtshandeling  Door bestuurlijke overheid genomen/uitgevaardigd  Eenzijdig  Uitvoerbaar  Inhoud:  Rechtsregel  Invoering  Wijziging  Opheffing  Concrete rechtstoestand:  Tenietgaan rechten  Opleggen verplichting  Toekennen rechten  Beletten rechtsgevolgen v/e bepaalde handeling 

 Typologie van bestuurshandelingen  Inhoudelijk:  Reglementaire rechtshandelingen:  Abstracte/algemene/onpersoonlijke/afdwingbaare Rregels  Onbepaald aantal keren toepassen  = besluiten/verordeningen/reglementen  Materiële wet  Organieke rechtshandelingen  Oprichting dienst door bepaald overheidsbestuur  Samenstelling, werking, bevoegdheden, … bepalen  Beschikkende/individuele rechtshandelingen  Individuele strekking  Individuele rechtsverhouding beïnvloeden (vestigen/wijzigen)  Acte condition  Breidt toepassingsgebied van bestaande algemene rechtsregel uit  Toepasselijk maken op bestuurde/nieuwe rechtssituatie  Jurisdictionele handeling  Bestuurlijk contentieux: beslechting geschil overeenkomstig gerechtelijk recht  Soeverein interpreteren toepasselijke recht  = verklarend en conflictoplossend  Niet rechtsscheppend  Valt niet onder formele motiveringswet  Art. 149 GW: motiveren

26



Vormelijk: wijze van totstandkoming Eenzijdige rechtshandeling  Gaat uit van 1 rechtspersoon: beschikt over prerogatief  RvS: objectief vernietigings-/schorsingscontentieux  Aanvechten wegens onwettigheid  Justitiële rechter: subjectief contentieux  Ten gronde/kort geding  Bestuurlijk beroep  Bestuurlijk toezicht  Formele motiveringswet: verplichting eenzijdige individuele rechtshandelingen afdoende en deugdelijk motiveren  Meerzijdige rechtshandeling  Samenloop van wederzijdse overeenstemmende wil(suitingen) van meerdere (rechts)personen  Doel:  Eenzelfde rechtsgevolg bereiken  Verschillende harmoniserende rechtsgevolgen bereiken  Geen annulatie-/schorsingsberoep bij RvS  Uitz. afsplitsbare akte 

 Belang van het onderscheid tussen reglementaire en individuele bestuurlijke

rechtshandelingen   









Reglementen: rechtsregel met algemene draagwijdte Individuele/beschikkende bestuurshandelingen: geldende regelgeving toepassen op bepaalde persoon/bepaalde zaak Hiërarchisch verband:  Beschikkende mag niet afwijken v/e reglementaire  Vaste RS RvS: algemeen reglement kan enkel door algemene bepalingen gewijzigd worden (patere legembeginsel)  Patere legem quam ipse fecisti: respecteer de wet die je zelf gemaakt hebt   hiërarchie geldt ook als beslissingen van zelfde bestuurlijke overheid komen Art. 3 RvS-wet:  Ontwerpen van reglementaire besluiten: verplicht advies RvS-afdeling wetgeving  Substantiële vormvereiste: niet-naleving  vernietiging  Uitz.: hoogdringendheid  Geen verplicht advies voor individuele rechtshandelingen Formele motiveringsplicht:  Individuele: formeel en uitdrukkelijk motiveren  Reglementen: enkel materiële motivering  In feite en rechte aanvaardbare motieven mogen uit dossier blijken Schorsing van tenuitvoerlegging/vernietiging door RvS:  Indien nodig kan bestuursrechter bepaalde gevolgen (bij wijze van algemene beschikking) vh vernietigde reglementaire besluit verder laten bestaan Bekendmaking en tegenstelbaarheid  Reglementaire en organieke: bekendmakingsvereiste  Bekendmaking in extenso  Behoudens andersluidende bepaling  Individuele: betekenen  Indien regelgeving bekendmaking voorschrijft: meestal volstaat bekendmaking bij uitreksel  Tegenstelbaarheid: kennisgeving  Pas vanaf dan lopen beroepstermijnen

27

 Bestuurlijke rechtshandelingen (gezagshandelingen/imperiumhandelingen)  Constitutieve elementen 

Kenmerken bestuursbeslissing: Rechtshandeling  Bestuurlijke overheid  Eenzijdige rechtshandeling  Uitvoerbare rechtshandeling 



Rechtshandeling Doelbewust: rechtsgevolgen tot stand brengen/beletten  Rechten creëren  Verplichtingen opleggen  Verleende rechten aan bestuurden ontnemen  Rechtsgevolgen beletten  Veelal complexe rechtshandelingen  Meerdere afzonderlijke bestuursbeslissingen  RvS: enkel definitieve rechtshandelingen  ‘bestuurshandeling’ = essentiële ontvankelijkheidsvoorwaarde voor vernietiging/schorsing voor RvS  begrip nauwkeurig analyseren en omschrijven  Enkel diegene die beantwoorden ad vereisten van art. 14 RvS-wet  Rhandeling die de Rsituatie van de bestuurde effectief heeft beïnvloed  Termijn: 60d  Mogelijke handelingen:  Voorbereidende  Gaan definitieve bestuursbeslissing vooraf  Geen rechtshandelingen  Geen weerslag op rechtstoestand   niet voor RvS aanvechten  Uitz.: bindende voorbereidende rechtshandelingen  Bestuursoverheid mag niet afwijken  Indien deze aanleiding geven tot onwettigheid  wel als rechtsmiddel in annulatiecontentieux vd eindbeslissing opwerpen  Soorten  Algemeen  Advies (ih raam van bestuurlijk toezicht): advies inwinnen v/e andere instantie  Vb.: Vl parlement wil gemeenten samenvoegen  advies inwinnen van provincieraden  = vorm van medebewind  Nooit bindend  niet bij RvS aanvechten  Tenzij regelgever het bindend maakt  ≠ advies RvS – afd. wetgeving  = substantiële vormvereiste  Niet aan voldaan  onrechtmatig 

 Loutere inlichtingen/mededelingen  geen invloed op rechtstoestand  geen RvS  Niet-definitieve beslissingen  Pas uitvoerbaar nadat de wettelijk/decretaal voorgeschreven handeling is gesteld   Genomen onder opschortende voorwaarde  Annulatieberoep: pas na uitvoerbaar  Vb.: goedkeuring van toezichthoudende overheid

28

 Bevestigende beslissingen  Hernemen van vroegere bestuurshandeling  Volledige eenheid naar vorm en inhoud  Ongeacht bestuursorgaan dat eraan ten gronde ligt  Geen wijziging rechtstoestand  geen RvS  Loutere uitvoeringshandelingen  Uitvoering bestuurshandeling mogelijk maken  Materiële handeling, geen rechtshandeling  Vb. eed = uitvoeringshandeling van benoemingsbesluit  Ambtenaar gaat akkoord  Maatregelen van inwendige orde  Organisatie/werking vh bestuur zelf  Ih belang vd overheid zelf, zonder daar noodzakelijk een fout mee gepaard moet gaan  Geacht niet grievend te zijn  geen RvS  ≠ ordemaatregel: goede werking bestuur verzekeren/herstellen na verstoring door

gedrag ambtenaar  Geen dienstfout  Wel aanvechten bij RvS  Rechtserkennende maatregelen  Vaststelling rechtshandeling waaraan niets gewijzigd wordt  Meestal erkenning subjectief recht   hoven en rbn: subjectief contentieux  Geen RvS  Vb.: wedde v/e ambtenaar vaststellen  Afwijzende bestuursbeslissing  Overheid blijft na 4m, na daartoe aangemaand te zijn, stilzitten en neemt geen 

bestuursbeslissing Rechtspositie niet beïnvloeden door niets te doen   ingebrekestellen na 4m  RvS: 60d na termijn 4m

 Impliciete weigeringsbeslissing  Stilzitten overheid wanneer er een rechtsplicht op haar rust  Overheid=wettelijk verplicht op te treden  RvS  Regeringsdaden  Uitoefening wetgevende/decretale macht  Handelingen UM in hoedanigheid van tak vd WM  Onttrokken aan RvS  Rechtshandelingen:  Bekrachtiging/afkondiging  Ontbinding Kamer van Volksvertegenwoordigers  Pseudo-wetgeving 

Bestuurspraktijk: meestal totstandkoming in verschillende stappen

 Vb. benoeming ambtenaar 

Principiële beslissing tot nemen v/e beslissing  Personeelsformatie: kwantitatieve/kwalitatieve opsomming vacante betrekkingen  2talig gebied: opsplitsen in verschillende talen  Voorzien in vacante betrekking door externe aanwerving, bevordering of interne

mobiliteit

29



Discretionaire bevoegdheid BS Besluitvoorbereiding  Oproep tot kandidaten, vaststellen examenprogramma, jury aanstellen, … Besluitvorming  Examenprogramma/-commissie  1: schriftelijk  2: mondeling  Alle kandidaten die op schriftelijk per onderdeel min 50% + in het totaal min. 60% behaalden Besluituitvoering Effectieve indiensttreding Eedaflegging RvS:  Aanvechten opsplitsing personeelsformatie over Fr- en Nltaligen  25 waaruit overheid na examens kiest, kunnen tegen beslissing opkomen 

 

   



Bestuurlijke overheid Koning (zijn regering en administratie)  Deelregeringen (en hun administratie)  Lokale/provinciale besturen (territoriaal gedecentraliseerd)  Functioneel gedecentraliseerde instellingen  Criteria:  Negatief:  Geen organen WN/RM  Geen buitenlandse  Positief:  Oprichtingscriterium: door overheid  Doelmatigheidscriterium: opdracht van algemeen nut  Handelingscriterium: eenzijdige rechtshandelingen nemen  Toezichtscriterium: toezicht door overheid 



Eenzijdige rechtshandeling Bestuursoverheid breng/wijzigt, zonder tussenkomst/toestemming bestuurde, bepaalde rechtstoestand tot stand   meerzijdige rechtshandeling  Materiële bevoegdheid RvS 



Uitvoerbare rechtshandeling Zelf uitvoeren, zonder rechterlijke tussenkomst  RvS: pas bevoegd bij uitvoerbare rechtshandeling  Reden:  Bestuurlijk toezicht: kan er nog voor zorgen dat bestuurshandeling niet uitvoerbaar is  Bestuurlijk beroep: beroepsmogelijkheden bij bestuurlijke organen  Uitputten voor RvS 

 Declaratieve en constitutieve bestuursbeslissingen/bestuurshandelingen op grond van

discretionaire en gebonden bevoegdheid 

Gebonden bevoegdheid: overheid strikt gebonden door toepasselijke regelgeving  Rechtmatigheidsbeginsel   declaratieve beslissing  Discretionaire bevoegdheid: overheid heeft vrije beleids-/beoordelingsruimte   constitutieve beslissing  Bestuurshandelingen: nooit zuiver discretionair  Te voeren beleid: mogelijke beleidsopties/-keuzes

30



Vb.:  Welke kandidaat beantwoord best aan vooropgestelde profiel  Opteren voor bestuurlijke/strafrechtelijke handhaving  …

 Rechtmatigheidsaspect 

Vb.    

Bevoegde overheid Toepasselijke rechtsregels en procedure Formele motivering vereist voor individuele rechshandelingen …  Mag niet kennelijk onredelijk zijn  Geen willekeur  Afweging  Rechtsgevolgen vh onderscheid  Gebonden bevoegdheid  declaratieve beslissing: justitiële rechter  Meestal subjectief recht  Discretionaire bevoegdheid  consitutieve beslissing: RvS  Voor zover politiek recht + wetgeving geen andere rechter bevoegd maakte  Rechterlijke controle  Rechtmatigheidsaspect  Scheiding der machten  geen controle over beleidselement   gebonden bevoegdheid: volledige rechterlijke controle  Indeplaatsstelling  Overheid bevelen handeling te stellen  Beleidskeuze: marginaal toetsingsrecht  Nagaan of ander naar redelijk handelende overheid tot zelfde besluit zou (kunnen) komen  Kennelijke onredelijkheid  vernietigen  Bevoegde overheid= zelf nieuwe beslissing  Kenmerken  Behartiging algemeen belang  voorrechten  Bindende en verbindende kracht  Eenzijdig karakter  Bindend: zonder instemming burger:  Rechten toekennen/ intrekken  Verplichtingen opleggen  Rechtstoestanden tegenhouden  Overheid/organen/personen tav wie = gebonden  Verbindend: tegenstelbaar/tegenwerpelijk (gelding)  Na bekendmaking/betekening  Onregelmatigheid in bekendmaking/betekening: geen gevolg voor rechtsgeldigheid  Uitz.: opgelegd binnen bepaalde termijn  laattijdigheid aanvechten bij RvS  Bewijslast: bij overheid  Uitz.: vaste datum  Aangetekende zending: vanaf ophaling/dag na verzending bij niet-ophaling  Ontvangstbewijs  Deurwaardersexploot  Bestuurden geacht hun handelen erdoor te laten leiden 

 

Wettigheidsvermoeden = privilège du préalable Elke bestuurshandeling wordt geacht gelijkvormig te zijn met het recht Weerlegbaar vermoeden  kan bestreden worden voor rechter  Bestuurlijk beroep  Mogelijkheden

31

   











 

Vernietiging Niet-goedkeuring Hervorming Intrekking  Moeten uitgeput worden  Vb.: niet akkoord met examencommissie  ombudsman Bestuurlijk toezicht  Mogelijkheden  Schorsen/vernietigen  Niet-goedkeuren  Hervormen: uitzonderlijk  Eigen initiatief/verzoek van bestuurde Jurisdictioneel beroep ten gronde  Vernietigingsberoep bij RvS  Vernietiging erga omnes + ex tunc  Rechtsvordering bij gewone rechter Kortgeding bij voorzitter Rb van Eerste Aanleg / Bestuurlijk kortgeding  RvS = schrosingsprocedure  Hoogdringendheid  Uitvoering kan moeilijk te herstellen ernstig nadeel veroorzaken  Bevoegdheidsverdeling  RvS wanneer deze ook bevoegd is voor annulatieberoep  uitsluiten rb eerste aanleg  Eerste aanleg verklaart zich niet altijd onbevoegd: afhankelijk van hoe kortgeding ingesteld wordt  Onwettig besluit  RvS  Objectief contentieux  Schending subjectieve rechten  rb van eerste aanleg  Subjectief contentieux Exceptie van onwettigheid (art. 159 GW)  Gedingvoerende partij vraagt rechter geen rekening te houden met onwettige bestuurshandeling  Niet gebonden aan termijnen  Besluit blijft bestaan:  Inter partes: tussen gedingvoerende partijen in concrete zaak  Geen vernietiging  Geen stare decisis: rechters zijn niet gebonden aan uitspraken van andere rechters

Uitvoerbare kracht = privilège de l’exécution d’office Uit zichzelf uitvoerbaar, zonder rechterlijke tussenkomst Probleem: bestuurde leeft niet vrijwillig na  Gedwongen uitvoering: rechterlijke tussenkomst vereist  Rechtsregels met voorwaarden  Geen rechtsgrond: probleem  RL + RS: overheid kan dwangmatig optreden, tenzij strafrechtelijke sanctie voorop is gesteld

 Werking ratione termporis  Normaal voor de toekomst  Geen uitdoving: geen stilzwijgende verdwijning uit rechtsorde (door niet-gebruik)  Uitdrukkelijke verwijdering nodig  Concrete uitwerking gehad/doel verwezenlijkt  Wettelijke bepaling: vb. eenjarigheid van begrotingsbesluit, toekenning subsidie, ...  Slechts van toepassing op 1 concreet dossier: vb. vergunning voor houden loterij, erkenning natuurrampen, …

32

 Rechterlijke tussenkomst: vernietigingsarrest   



Overschrijden/afwenden macht Substantiële/op straffe van nietigheid voorgeschreven pleegvormen Retroactief Geen tijdslimiet: intrekking/opheffing  Opheffing: (bestuurlijke rechts)handeling die andere bestuursbeslissing voor de toekomst geheel/gedeeltelijk uit rechtsorde doet verdwijnen  Rechtstreeks/onrechtstreeks  Uitdrukkelijk/impliciet  Impliciet: nieuwe bestuursbeslissing spreekt voorgaande tegen  3 kenmerken  Rechtshandeling: reglementair/individueel   RvS bevoegd  Voor de toekomst (ex nunc)  Gevolgen voor verleden blijven bestaan  Gaat uit van (bevoegde) bestuursoverheid  Onderscheid:  Reglementaire  Te allen tijde mogelijk: geen verworven rechten voor bestuurden  Discretionaire bevoegdheid: opheffing wordt in functie van te voeren beleid beoordeeld  Toepassing:  Afschaffen/wijzigen openbare dienst  Wijzigen reglementaire statuten vd openbare functie  Individuele:  Strikte legaliteitsvereisten: enkel indien wetgeving dit mogelijk maakt  Gebonden bevoegdheid  Beginsel van onaantastbaarheid  Vb. examenbeslissing: kan niet meer worden opgeheven  Voorwaarden: analoog ad intrekking  Intrekking: bestuursbeslissing verdwijnt voor verleden, heden en toekomst uit de rechtsorde  Impliciet/uitdrukkelijk  Andere betekenissen ‘intrekking’  Sanctie bij niet-respecteren vd vergunningsvoorwaarden  Intrekking van vergunning door burgemeester als politiemaatregel (niet als sanctie)  3 kenmerken:  Rechtshandeling   RvS  Retroactief  alle gevolgen uitgewist  Gaat uit van (bevoegde) overheid die bestuurshandeling nam  Vermoeden van wettigheid + rechtszekerheid  voorwaarden: zie ook schema p. 115  Geen rechten toekennen: intrekking altijd mogelijk  Beïnvloed rechtssituatie bestuurde niet  Vb.rechtserkennende/onbestaande/opschortende of ontbindende handelingen/…  Regelmatig + rechten toekennen: slechts in bepaalde wettelijk bepaalde gevallen + onder wettelijke voorwaarden  Onregelmatig + rechten toekennen:  Kan gedurende termijn voor RvS  Verstreken  geacht wettig te zijn  60d na bekendmaking/betekening  Annulatieberoep ingediend  tot sluiting debatten  Beperkingen  Slechts mogelijk als er onzekerheid bestaat omtrent wettigheid  Niet verder dan uitvoering vh vernietigingsarrest

33



Wel mogelijk: gedogen dat beslissing bepaalde tijd niet toegepast wordt

 Kan op elk moment terug ih leven geroepen worden  Verdwijnt niet uit rechtsorde  Regularisatie (NK)  Omtrent termijnen in het overheidsoptreden  Problemen  Rechtsgevolgen voor bestuurde/overheid bij overschrijding termijn waarbinnen overheid moet handelen  Geen vaste termijn  Gebonden aan aantal regels:  Indien wettelijke/decretale verplichting: nodige uitvoeringsmaatregelen uitvaardigen  Fair play-beginsel  …  Vaak onduidelijke regelgeving over aanvang termijn  Soorten termijnen:  Termijnen van orde  Geen bepaalde rechtsgevolgen bij overschrijding  Overheid kan na verstrijken nog optreden  In gebreke blijven kan worden aangevochten  Justitiële (kortgeding)rechter: verzoek tot uitvaardigen bevelschrift tot handelen  RvS: annulatieberoep tegen afwijzende beslissing  Vervaltermijnen  Bepaalde gevolgen bij overschrijding  Niet meer buiten termijn optreden  Geacht impliciet in te stemmen met/goedkeuring vd rechtstoestand/bestuurshandeling  Regelgeving roept zelf nieuwe rechtssituatie ih leven  Termijnen opgelegd ad burger = vervaltermijnen  Vb. niet tijdig indienen aanvraag  Andere termijnen  Regelgeving bepaalt hoe men bij overschrijding moet handelen  Formele motivering (!!)  Tot begin jaren ’90: geen algemene verplichting  = in bestuurshandeling zelf juridische en feitelijke overwegingen waarop beslissing steunt, weergeven  Voor 1/1/1992: slechts verplicht als wet/decreet dit uitdrukkelijk oplegde  Wel steeds materiële motivering  Toezicht RvS  Lacunes  Bestuurde bleef ih ongewisse  Motivering pas kenbaar maken bij geschil/overleggen bestuurlijk dossier  Wet 29 juli 1991: formele motiveringswet  Alle individuele bestuurshandelingen uitdrukkelijk en afdoende motiveren  Ratio: bestuurde de redenen/motieven die ad aan hem betekende beslissing ten grondslag liggen, meedelen   niet langer gerechtelijk procedure voor nodig 

Doelstellingen

 Tav bestuurde: inzicht in redenen die precies tot beslissing hebben geleid   

Men kennis van zaken oordelen of dit onrechtmatig/kennelijk onredelijk is  al dan niet aanvechten Negatieve bestuursbeslissing aanvaardbaarder maken Onbesuisde rechtsvorderingen vermijden

34

 Tav bestuur: snel en ongegronde/willekeurige bestuursbeslissingen vermijden  Tav toezicht: beter in staat rechtmatigheids-/opportuniteitscontrole uit te oefenen  

Bestuurlijk toezicht: toezichthoudende overheid: gouverneur/regering Jurisdictioneel beroep: rechter

Toepassingsgebied:



 Institutionele werkingssfeer: federale/deelstatelijke/gedecentraliseerde bestuursoverheden 



waarvan eenzijdige rechtshandelingen onder vernietigingsbevoegdheid RvS vallen   geen WM/RM Materiële werkingssfeer: eenzijdige individuele bestuursbeslissingen die rechtsgevolgen voor 1/meer bestuurden/ander bestuur hebben + > van organen vd bestuursoverheden/ bepaalde privaatrechtelijke rechtspersonen   geen reglementaire of meerzijdige (contractuele) Personele werkingssfeer: natuurlijke publiek-/privaatrechtelijke rechtspersoon in zijn betrekkingen tot overheidsbestuur Draagwijdte: tweevoudig aspect



 Feitelijke + juridische gronden = materiële motivering  Veruitwendiging  Uitdrukkelijke motiveringsplicht    

  

Art 2 motiveringswet Substantiële vormvereiste Belang vd bestuurde Niet  tast wettigheid aan  Vernietiging RvS  Exceptie van onwettigheid Raakt openbare orde niet  rechter niet ambtshalve opwerpen RS: motiveren met verwijzing naar voorafgaand advies/ader bestuursstuk = toegelaten Eventuele betwisting: enkel verantwoorden op grond vd id betekende akte bekendgemaakte motieven

 Afdoende motivering: beslissing voldoende en in redelijkheid rechtvaardigen    

   

 

Art 3 motiveringswet Evenredigheid ernst beslissing – motieven Gewichtiger bij diecretionaire bevoegdheid = Draagkrachtvereiste  Geen vage, duistere, niet relevante, onduidelijke, onnauwkeurige,ongeldige, niet plausibele motieven  Geen standaard motivering die op meerdere gevallen van toepassing kan zijn  Gedetailleerd  Feitenrelaas  Letterlijk verwoorden van de reden

Uitzonderingen: Les specialis-regeling: bijzondere regeling legt gelijkaardige/strengere verplichting dan motiveringswet op Art. 4 formele motiveringswet: uitzonderingen voorzien  Indien afbreuk aan:  Uitwendige veiligheid staat  Openbare orde  Eerbied voor het privéleven: geldt enkel tav derden  Vb.: functie afgewezen om medische redenen  Betrokkene op de hoogte brengen, derden niet

35

 Zwijgplicht

 Dringende noodzaak/geheime stemming ≠ uitzonderingen  

Voorwaarde: belanghebbende kan er kennis van nemen Vb. arrest Smissaerd (13 juli 2008)  Marktreglement Waregem: markt = 53 plaatsen  KB op openbare markten/leurhandel/…  Januari: 2 plaatsen, voorbehouden voor textielkramen, worden 2 nieuwe kramen (wenskaarten en geschenkartikelen)  Mei: opnieuw afgeschaft en extra kraam voor ondergoed en voeding  Aangevochten want willekeurig  Bevoordelen van bepaalde handelaars  Moet materieel gemotiveerd zijn en redenen blijken niet uit dossier  RvS: aanvaard

 Openbaarheid van bestuursdocumenten  = grondrecht met directe werking  R om elk bestuursdocument te raadplegen en er een afschrift van te krijgen  Art. 32 GW  Uitvoeringsmodaliteiten en uitzonderingen: door wetgever vastgesteld  Geen uniforme regeling: federaal/deelstatelijk 

Actieve openbaarheid vh bestuur: overheid neemt initiatief Informatie- en communicatiebeleid: op eigen initiatief bestuurden op regelmatige tijdstippen inlichten over gevoerde beleid/genomen beslissingen  Federale inlichtingsdienst  Vlaamse voorlichtingsambtenaar  Jaarlijks verslag  …  Wegwijs-document/gelijkaardig initiatief: beschrijven van interne organisatie/bevoegdheden diensten  Coördinaten van een met een dossier belaste ambtenaar vermelden  Vermelden van eventuele beroepsmogelijkheden/-instanties  … 



Passieve openbaarheid vh bestuur: bestuurde neemt initiatief Inhoud  Inzagerecht: recht om bestuursdoc waarover bestuursinstantie/-overheid beschikt, te raadplegen en ter plaatse in te zien  Informatierecht: uileg verkrijgen  Kopierecht: mededeling in afschrift te ontvangen  Aanvullings-/correctierecht: als uit gebruik inzagerecht onjuiste/onvolledige gegevens v/e persoon blijken  Geen belang vereist  Uitz.: persoonlijke aard  Bestuursdocument = alle info onder welke vorm ook  Bestuurspraktijk: elke informatiedrager  Bijzondere regeling: auteursrechtelijk beschermde doc./doc. die slechts gedeeltelijk voor openbaarmaking vatbaar zijn 



Uitzonderingen Toepassing: kijken naar materiële aangelegenheid  Vlaanderen:  Uitzonderingen krachtens federale Openbaarheidwet die door alle bestuursinstanties/overheden in acht moeten worden genomen  Veiligheid vd bevolking 

36

 Fundamentele rechten/vrijheden vd bestuurden  Openbare orde/veiligheid  Federale internationale betrekkingen van Be  Geheimhouding identiteit persoon  …  Uitzonderingen die federale bestuursoverheden bijkomend in aanmerking moeten nemen  Onvolledig doc  Aanleiding tot misvatting  Vertrouwelijk ad overheid meegedeeld advies/mening  Kennelijk onredelijk/te vage aanvraag  Specifieke uitzonderingen voor Vlaanderen  Decretaal bepaalt  Eco, commercieel, financieel belang vd bestuursinstantie  Vertrouwelijk karakter van internationale betrekkingen  …  + afwijzen aanvragen die  Kennelijk onredelijk/te algemeen  Mbt onvolledige/onafgewerkte bestuursdoc  Geheim van beraadslagingen miskennen  Doc die uitsluiten ten behoeve van strafvordering/vordering v bestuurlijke sanctie opgesteld  Voorbereidende doc als er eindbeslissing is  Weigering: formeel motiveren  Aanvraag:uitdrukkelijk+schriftelijk gericht aan bestuursoverheid die over doc beschikt  Binnen wettelijk/decretaal vastgelegde termijn inwilligen/afwijzen/doorsturen  Verlenging in uitzonderlijke omstandigheden  Weigering: kan worden aangevochten  Tegelijk  Aanvraag tot heroverweging  Binnen 15d na advies CTB  Verzoek tot advies ad Commissie voor Toegang tot Bestuursdoc  Binnen 30d  Georganiseerd bestuurlijk beroep

2. Publieke rechtshandhaving en de bestuurlijke sanctie  Publieke vs. strafrechtelijke rechtshandhaving 

Bestuursrechter: bevoegdheid om bij inbreuken op regelgeving + met het oog op herstel rechtsorde zelf te bestraffen  Bestuurlijke sanctie  Verschillende vormen  Nooit vrijheidsberoving  Doel maatregelen  Handhaving recht  Inbreuk op publiekrechtelijk voorschrift bestraffen  Einde stellen aan overtreding  Geen algemeen aanvaarde definitie ‘bestuurlijke sanctie’  Kenmerken  Voorafgaande verstoring vd rechtsorde  Concrete inbreuk op rechtsorde  Individuele sanctie  Door orgaan vh actief bestuur  Zonder tussenkomst rechter  Rechterlijke controle a posteriori  RvS  Justitiële rechter

37

  strafsanctie: door rechtscollege uitgesproken



Nadeel aan bestuurde  Individuele constitutieve beslissing  Declaratieve beslissing tot vaststelling effect vh rechtstreeks werkend algemeen

voorschrift  Feitelijke grondslag  Overtreding voorschrift  Bestraffingsbevoegdheid



In essentie preventief doel  Verhinderen/voorkomen niet-conform sociaal gedrag  Voorbeeld-/afschrikkingfunctie



Repressief  Bestraffen  Beëindigen onwettige toestand

 

Formele motiveringsplicht Sanctie id zin van art. 7 EVRM  Geen strafrechtelijke sanctie naar intern recht  Niet in strafregister  Kan gecumuleerd met strafsanctie  Behoudens uitdrukkelijk andersluidende bepalingen  Geen opdeciemen  Voorbeelden: zie boek p. 129

3. Overheidsaansprakelijkheid (zie Lust)

38

HST 6: HET BESTUURLIJK GOEDERENRECHT 1. De goederen van de overheid  

Goederen: materieel/diensten Overheid kan opdrachten slechts uitoefenen indien zij beschikking heeft over de noodzakelijke goederen  Regime: 2 vh gemeenrecht afwijkende situaties  Publiekrechtelijke mechanismen om goederen/diensten te verwerven  Bijzonder bestuurlijk rechtsregime voor domeingoederen  Domeingoederen: leer  Gedeeltelijk in BW  Motieven in besluit zelf opnemen vooral op basis van RS van Cass.  Praetoriaans en casuïstisch

2. Het verwerven van goederen en diensten door de overheid 

Invloed van begrotingsrecht: overheid kan slechts goederen verwerven als begroting middelen voorzit  2 technieken:  Vaststellingskredieten  Ordonnantieringskredieten  Probleem: infrastructuurwerken > 1j

 Ter inleiding  Tweewegenleer 

Art 1143 BW: overheid kan gebruik maken van privaatR mechanismen indien nodig voor algemeen belang (koop/verkop/verhuur)  Gebruik van contractenrecht in overheidsoptreden: beginselen  Niet  dwingende positiefrechtelijke regeling  Verenigbaar met algemene rechtsbeginselen  Ih bijzonder:  Gelijkheid  ABBB  Veranderlijkheid & Continuïteit  Niet tot miskenning bevoegdheid andere overheid/eigen bevoegdheid leiden  Overeenkomsten en andere vormen van overheidsonderhandelen  Contrats de l’administration: privaatrechtelijke mechanismen  Toch aantal algemene publiekrechtelijke beginselen  Contrats administratifs = bestuurlijke contracten: publiekrechtelijke procédés  Geen gelijkheid partijen  Algemeen belang realiseren  Reden: principiële wilsautonomie belet overheid vaak goederen op meest voordelige wijze te verschaffen  Behartigen openbare dienst  Kenmerken  Aantal exorbitante – vh gemeenrecht afwijkende – clausules of  Directe medewerking particulieren/private ondernemingen  Belangrijkste  Overheidsopdrachten  Concessieovereenkomsten  Overeenkomsten tussen 2/meer bestuursoverheden ih kader van gezamenlijke openbare dienstverlening  Beleidsovereenkomsten  Economische expansiecontracten  Openbare leningen

39



Bestuursoverheid: vrij in wijze waarop ze beleid wil verwezenlijken Keuze privaatrechtelijk – publiekrechtelijk mechanisme  Vergaande bestuurlijke (rechtmatigheid en opportuniteit) + rechterlijke (rechtmatigheid en marginale toetsing) controle 

 Bestuurlijke contracten en gewone overheidscontracten  Fr bestuursrecht: onderscheid  Contrats de l’administration = gewone overheidscontracten  Overheid treedt op identieke wijze als particulier op  Justitiële rechter bevoegd  Contrats administratifs = bestuurlijke contracten  Kan enkel door bestuursoverheid  Bestuurlijke rechtscolleges bevoegd  Be publiekrecht:  RvS kan enkel kennis nemen van eenzijdige bestuurshandelingen, niet van overeenkomsten  Burgerlijke rechter: Gewone overheidscontracten + bestuurlijke contracten  Bestuurlijke contracten: bijzondere, vh burgerlijk recht afwijkende, regels  Enkele algemene beginselen voor het sluiten van overeenkomsten door de overheid  Miskenning   Justitiële rechter: overeenkomst = niet-rechtsgeldig  RvS: vernietiging met overeenkomst samenhangende afsplitsbare eenzijdige bestuursbeslissing  Vb. RvS niet bevoegd voor geschil ° door overeenkomst maar wel voor ‘acte detachable’  Bij het sluiten van overeenkomst: voorbereidende stappen = eenzijdige Rhandeling  wel aanvechtbaar bij RvS  niet in annulatiecontentieux  niet in kort geding  wel schorsing indien dringend (RvS)  Bevoegdheid tot aangaan overeenkomsten  Specifieke bepalingen  Vb.: Opdrachten van federale/deelstatelijke overheid: voor beleidsdomein bevoegde minister (zie p. 141)  Onbevoegd orgaan  externe/formele onwettigheid  Geen RvS voor overeenkomst  Afsplitsbare akte = acte détachable: eenzijdige beslissing bij overeenkomst  Wijze van toekenning opdracht (aanbesteding/offerte)  Keuze van bedrijf   RvS  Uitvoering: in beginsel nietig  Geen rechtsgeldige toestemming  Leer vd schijnbevoegdheid om uitvoering te bekomen  Rechtzetten ig kader vh bestuurlijk toezicht  Algemeen/bijzonder: vernietiging/niet-goedkeuring  Geen uitwerking  geen rechtsgevolgen  Termijn  Vb. Onwettig optreden?  Verkeerde/onbevoegde bestuursoverheid neemt beslissing  in se door RvS vernietigbaar  Maar: beslissing metteen gevolgd door overeenkomst:  RvS is niet bevoegd voor overeenkomsten  Derde die wil aanvechten: naar rb & hoven Maar: overheid is verplicht overeenkomst ter goeder trouw uit te voeren = men moet beslissing nakomen!  Rechter: nietigverklaring uitspreken? Medecontractant kan zich niet beroepen op schijnmandaat  rechter zal nietig verklaren

40



Domeingoederen die geen voorwerp van overeenkomst kunnen zijn Private domein  Openbaar domein: buiten de handel   kunnen niet het voorwerp v/e overeenkomst zijn 

 Concessieovereenkomst  Begripsomschrijving 

= bestuurlijk contract tss overheid en particulier/rechtspersoon, die onder gezag vd overheid en met naleving vd concessievoorwaarden tijdelijk beslast wordt met de uitoefening v/e openbare dienst  Risico: concessiehouder  Vergoeding principieel op gebruikers verhaald  Soorten  Concessie van bouwwerken  Exploitatie + participatie in infrastructuurwerken  Kostprijs verhalen op gebruikers openbare dienst  Vb. péage-systeem op Fr snelwegen  Verpachting van openbare dienst = aannemeningscontract  Loutere exploitatie v/e openbare dienst  Installaties bestaan reeds/dienstverlening veronderstelt geen bijzonere werken  Betaling: bouwheer-overheid  Vb. verpachting openbare parking, ophalen vuilnis, …  Kenmerken  Bestuurlijk contract  Verleend door bestuursoverheid die openbare dienst ih leven riep  Concessiehouder kan handelaar zijn  Tijdelijk  Onder gezag overheid  Beheer v/e openbare dienst  Risico ten laste vd concessiehouder  Toepassing taalwetgeving  Toepassing beginselen vd openbare dienst 

Bestuurlijk contract = contrat administratif Overeenkomst sui generis: valt uiteen in 2 delen  Contractuele aard:  Partijen onderhandelen slechts over contractuele deel  Financiële verhouding  Vooral subjectieve rechten vd partijen  Duur/looptijd  Financiele vergoedingen  Recht op schadevergoeding bij niet-uitvoering  …  Reglementaire aard: eenzijdig door overheid  Vooral mbt dienstverlening  Exploitatievoorwaarden  Kostprijs voor verbruiker  …  Behartiging van bepaalde doelstellingen van algemeen belang die door de concessiehoudende overheid worden nagestreefd  Kan niet uitsluitend door regels vh burgerlijk recht worden beheersd  Gebruiker ≠ partij maar kan zich wel op reglementair deel beroepen  Kan verbintenissen vd concessiehouder inroepen  Vb.: op bepaalde plaatsen gaat ‘De Lijn’ beroep doen op particuliere busondernemingen via concessie 

41

 Reglementair deel: hoe loopt traject, stopplaatsen, frequentie, …  Contractueel deel: schadevergoeding bij niet-naleving, … 

Verleend door bestuursoverheid die openbare dienst ih leven riep Kan op elk bestuursniveau Concessiehouder kan handelaar zijn  Soms: daden van koophandel = voorwerp concessie   concessiehouder die van concessie zijn gewoon beroep maakt = handelaar Tijdelijk: duur behoort tot contractuele deel Onder gezag overheid: overheid zal vooral toezicht houden op reglementaire deel  Kan te allen tijde exploitatievoorwaarden wijzigen  Voorwaarde: betalen vergoeding aan concessiehouder voor geleden nadeel Beheer v/e openbare dienst Risico ten laste vd concessiehouder  Kosten verbonden a/d uitbating  Er kan ook bedongen worden dat concessiehouder een (procentuele) vergoeding (op winsten/omzet) aan concessiegever moet betalen Op de gebruikers verhaalbare vergoeding  Uitz.: concessiegevende overheid verstrekt subsidies/waarborden  Reglementair deel: wijze/prijs Toepassing taalwetgeving  De geconcedeerde dienst blijft openbare dienst: onderworpen aan gecoördineerde taalwetten Toepassing beginselen vd openbare dienst  Veranderlijkheid: te allen tijde concessieovereenkomst aanpassen/einde aan maken  Benuttigingsgelijkheid: concessiehouder kan geen gunsttarieven toestaan  Continuïteit: concessiehouder kan niet omwille van exceptio non adimpleti contractus/om andere redenen uitbating geheel/gedeeltelijk onderbreken 



 

 



 

 Van concessieovereenkomst naar nieuwe beheersvormen  Overheid beschikt vaak over noodzakelijke technische ervaring  Regelgeving is aangepast zodat bestuursoverheden meer commerciële activiteiten/faciliteiten tot stand kunnen brengen  Andere beheersvormen:  Intergemeentelijke vereniging  Eco ondernemingen met gemengd beheer  Autonome overheidsbedrijven  Publiek-privte samenwerking

3. Overheidsopdrachten  Inleiding 

Wet 24 december 1993 mbt overheidsopdrachten en sommige opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten

 Begripsomschrijving 

Overeenkomsten onder bezwarende titel gesloten door 1 vd publiek-/privaatrechtelijke personen, vermeld id wet van 24/12/1993  Doel: Verwezenlijking aanneming van werken/leveringen/diensten: Art 5 Overheidsopdrachtenwet  Aanneming van werken: aannemer – overheid  Hetzij uitvoering/uitvoering + ontwerp werken ivm de id bijlage 2 vd wet vermelde werkzaamheden/werk  Vb.: algemene bouwwerken, water-, spoor- en wegenbouw, …  Hetzij uitvoering, met welke middelen ook, v/e werk dat ad door de overheid vastgestelde eisen voldoet  “werk”=geheel van bouwwerkzaamheden/wegenbouwkundige werken dat ertoe bestemd is een economische of technische functie te vervullen

42

 Aanneming van leveringen: leverancier – overheid  

Verwerving door koop-/aannemingsovereenkomst, huur, huurkoop, leasing met/zonder aankoopoptie van productie Mag bijkomende werken van aanleg en plaatsing bevatten

 Aanneming van diensten: dienstverlener – overheid  In bijlage 2 vd wet vermelde diensten  Vb. onderhoud- en reparatiewerken, vervoerdiensten, schoonmaakdiensten, …  Onder voorwaarden in wet 24/12/1993 + uitvoeringsbesluiten

 Wettelijke en reglementaire regeling 

Vroegere wet van 14 juli 1976: Eenvormige regeling voor gunnen/uitvoeren e  Maakte uitvoering vd 1 Europese richtlijn mbt overheidsopdrachten mogelijk  Opheffing vd discriminerende nationale bepalingen  Coördinatie vd gunningsprocedures voor werken & leveringen  Toepassingsgebied: beperkt  Instellingen op lijst  Voornaamste modaliteiten: bekendmakingsvoorschriften + aangepaste termijnen  1993: Europese interne markt  Nieuwe Eur richtlijnen met ruimere draagwijdte/aangelegenheden die vroeger uitgesloten waren   nieuwe Wet 24 december 1993 

 Toepassingsgebied ratione materiae  Openbare rechtspersonen 

Gunning door Staat  Gemeenschappen/gewesten  Provincies  Gemeenten  Intergemeentelijke verenigingen  Openbare instellingen  Publiekrechtelijke verenigingen  OCMW’s  Kerkbesturen  Gewestelijke ontwikkelingsmaatschappijen  Polders en wateringen  Ruimverkavelingscomités  Verenigingen van aanbestedende overheden  Elke openbare rechtspersoon die: cumulatief  Rechtspersoonlijkheid heeft  Specifiek doel: voorzien in behoefte van algemene belangen die niet van industriële/commerciële aard zijn  Bijzondere overheidsinvloed  Hetzij financiering  Hetzij toezicht  Hetzij directie, raad van bestuur of toezicht samengesteld uit leden waarvan meer dan de helft door overheid aangeduid 

 Bepaalde privaatrechtelijke personen  Gunning door  Privaatrechtelijke universitaire instellingen: voor opdrachten gesubsidieerd door overheid  Elke privaatrechtelijke rechtspersoon die: cumulatief  Rechtspersoonlijkheid heeft

43

 Specifiek doel: voorzien in behoefte van algemene belangen die niet van industriële/commerciële aard zijn

 Bijzondere overheidsinvloed   

Hetzij financiering Hetzij toezicht Hetzij directie, raad van bestuur of toezicht samengesteld uit leden waarvan meer dan de helft door overheid aangeduid  Bepaalde privaatrechtelijke rechtspersonen die voor opdrachten van werken/ leveringen/diensten > bepaald bedrag subsidies van openbare rechtspersonen genieten

 Gunningsprocedures  Opdrachten ingevolge aanbesteding 

Soorten Openbare aanbesteding:  Inachtneming regels van bekendmaking die Koning bepaalt  Opening vd aanbieding  Openbare afkondiging prijzen  Art 14, lid 1&3 Overheidsopdrachtenwet  Beperkte aanbesteding  Inachtneming regels van bekendmaking die Koning bepaalt  Bij raadpleging aannemers/leveranciers/dienstverleners: bevoegde overheid selecteert  Enkel geraadpleegden mogen aanbieding indienen + aanwezig zijn bij opening vd aanbieding  Openbare afkondiging prijzen  O.m. verantwoord voor aanbiedingen van betrekkelijk belang  Mededeling beperken tot firma’s die wegens technische bevoegdheid/financiële positie in aanmerking komen  Aanneming met bepaald geheim karakter  Uitvoeringstermijn past niet bij procedure van openbare aanbesteding  Art 14, lid 2&3 Overheidsopdrachtenwet  Bekendmaking opdracht  KB 8 januari 196: voorschriften  Europese bekendmaking: verplicht voor  Werken waarvan geraamde bedrag ≥ 5.278.000 (excl. BTW)  Leveringen/diensten waarvan geraamde bedrag ≥ 211.000 of 137.000 (excl. BTW) naargelang opdrachtgevende overheid  Vergelijking vd inschrijvingen  Gelijke behandeling van inschrijvers: zelfde criteria  RvS: onregelmatige aanbieding ≠ nietig  Nietigheid: indien schenden substantiële vorm  Schending beginsel van gelijkheid van inschrijvers  Belangen vd overheid schaden  Geen: Onregelmatigheid die geen invloed had op rankschikking  Beoordeling regelmatigheid aanbiedingen + onderlinge vgl  Enkel adhv aanbiedingen (niet aanvullende verklaringen)  Gunning:  Moet worden toevertrouwd aan laagste regelmatige aanbieder  Op straffe van forfaitaire schadeloosstelling van 10% vh bedrag vd inschrijving (excl. BTW) (art 15, lid 1, overheidsopdrachtenwet)  Beoordelingsbevoegdheid: rekening met aangeboden prijs + andere berekenbare gegevens die met zekerheid de uitgaven verhogen (art 15, lid 2, overheidsopdrachtenwet)  Soms: inschrijvers bepaalde vrijheid in keuze middelen tot technische verwezenlijking  Rangschikking van basisoffertes en varianten 

44

 Opdrachten ingevolge offerteaanvraag  Soorten  Algemene offerteaanvraag  Inachtneming regels van bekendmaking die Koning bepaalt  Opening vd aanbieding ih openbaar  Art 14, lid 1 overheidsopdrachtenwet  Beperkte offerteaanvraag  Inachtneming regels van bekendmaking die Koning bepaalt  Bij raadplegen van door bevoegde overheid geselecteerde aannemers/leveranciers/dienstverleners:  Enkel geraadpleegde mogen offerte indienen + aanwezig zijn bij opening aanbiedingen  Art 14, lid 2 overheidsopdrachtenwet  Bekendmaking: zelfde voorschriften als voor aanbesteding  Gunning aan aanbieder met voordeligste regelmatige offerte  Rekening met gunningscriteria in bestek/aankondiging vd opdracht  Overheid kan vrije varianten in aanmerking nemen die worden voorgesteld door inschrijvers  Uitz.: verboden door bestek  Minimumvoorwaarden in bestek vervullen  Ad voor hun indiening gestelde eisen voldoen  Motivering gunningsbeslissing  Steunen op afwegingscriteria:  Bij dossier voegen  Ter kennis brengen van inschrijvers die erom vragen  Verschil tussen aanbesteding en offerteaanvraag  Initiatiefrecht inschrijvers  Aanbesteding: geen  Lastenboek en opmetingsstaat: opdracht tot in details bepaald  Varianten: slechts wanneer en op wijze gevraagd door opdrachtgever  Offerteaanvraag: mogelijkheid vrije varianten in te dienen  Tenzij het bestek dit verbiedt  Lastenboek: meestal niet gedetailleerd  vrijheid inschrijvers  Gunning/toewijzing  Aanbesteding: prijscriterium = bepalend  Goedkoopste regelmatige aanbieding  Offerteaanvraag: ook andere criteria  Voordeligste regelmatige aanbieding  Vb. kwaliteit, uitvoeringstermijn, …  Afkondiging der prijzen  Aanbesteding: openbaar  Offerteaanvraag: geen afkondiging  Opdrachten ingevolge de onderhandelingsprocedure  Aard opdracht: overheid raadpleegt en onderhandelt over voorwaarden met meerdere aannemers/leveranciers/dienstverleners (art 17, §1 overheidsopdrachtenwet)  Slechts in limitatief aantal gevallen  Gevallen restrictief interpreteren  Gevallen zonder naleving bijzondere bekendmakingsregels bij aanvang procedure  Gevallen: zie art. 17, §2 Overheidsopdrachtenwet (+ p 156-157 boek !!!)  Opdrachten die Europees drempelbedrag bereiken: geen aankondiging opdracht publiceren, wel bericht met uitslagen onderhandelingsprocedure voor werken/leveringen/bepaalde diensten  Opdrachten onder drempelbedrag: geen bekendmaking

45

 Gevallen met naleving bijzondere bekendmakingsregels  Gevallen: zie art. 17, §3 Overheidsopdrachtenwet (+ p 157-158 boek !!!)  Opdrachten boven Europese drempelbedragen: gewone bekenmakingsvoorschriften  Opdrachten onder drempels: enkel aankondiging opdracht publiceren  Vrijheid om gunningswijze te kiezen  Volledige keuzevrijheid tussen aanbesteding en offerteaanvraag  Steeds ruimer gebruik vd offerteaanvraag  Resultaat evolutie in opvattingen over doelmatigheid vd gunningsprocedure  Voordelen tgo aanbesteding

 Gemeenschappelijke bepalingen voor aanbesteding, offerteaanvragen en onderhandelingsprocedures  Geen verplichting om opdracht toe te wijzen 

Bestuur: volledig vrij om opdracht al dan niet toe te kennen/procedure (ev. op andere wijze) te herbeginnen  Niet-toekenning/herbeginnen: rechtsgeldige motieven  Geen  inbreuk op gelijkheidsbeginsel indien hierdoor het voordeel van toewijzing onthouden aan inschrijver

 Mogelijkheid voor bestuur om, indien opdracht verschillende percelen betreft, niet alle

percelen uit te schrijven en hiervoor nieuwe opdrachten uit te schrijven   

Steunen op aanvaardbare motieven e Art 18, 2 lid overheidsopdrachtenwet Mogelijkheid: uitdrukkelijk in bestek/als zodanig geldende stukken voorzien zijn

 Gezamenlijke uitvoering van werken, leveringen en diensten voor rekening van verschillende

overheden    

Mogelijk ih algemeen belang Betrokkenen wijzen overheid/orgaan aan: in hun gezamenlijk naam bij gunning optreden Art 19 overheidopdrachtenwet Vaak toepassingsmoeilijkheden: betwistingen  Keuze aannemer  Sluiten contracten  Uitvoeringsmodaliteiten (betaling, oplevering, …)  Ih bijzonder bij samenwerking staat – deelstaten – gemeente   overheden moeten onderling diegene aanwijzen die voor de gunning en uitvoering verantw is

 Keuze vd aannemer en kennisgeving vd keuze  Onderscheid  Gunningbeslissing: bestuur kiest inschrijver  Rechtsverhouding inschrijvers aanbesteding/offerteaanvraag onderling  Bestuur kiest ene boven andere inschrijvers  Kennisgeving gunningbeslissing aan gekozen inschrijver  Rechtsverhouding bestuur – inschrijver: totstandkoming contract  Bijkomend belang: bepalen op welk tijdstip aannemer ad erkenningvereiste moet voldoen  Bij sluiten overeenkomst: kennisgeving gunningbeslissing  Termijn gedurende welke de inschrijver gebonden blijft voor zijn inschrijving  60 kalenderdagen  Ingang: dag na zitting aangaande opening vd aanbiedingen  Tenzij: bestek bepaalt andere termijn  Mogelijkheid: inschrijvers zelf termijn te bepalen  Binnen termijn niet gegund  latere gunning vereist schriftelijke instemming zonder voorbehoud van inschrijver

46



Mogelijkheden als inschrijver aanbieding slechts handhaaft aan hogere prijs Procedure herbeginnen  Gevraagde prijsverhoging toestaan  Gevorderde verhoging in overeenstemming met gewijzigde omstandigheden na opening aanbiedingen   bekomen nieuwe prijs blijft lager dan die van de oorspr aanbiedingen mededingers  Bevoegdheid toestaan: kan niet gedelegeerd worden  Zich achtereenvolgens richten tot inschrijvers met lagere prijs  Volgens rangschikking van hun regelmatige aanbiedingen  Andere inschrijvers vragen op grond van oorspronkelijke voorwaarden prijs te herzien  Opdracht gunnen volgens nieuwe prijsaanvraag  Gekozen laagste inschrijver handhaaft aanbieding niet/slechts onder andere voorwaarden dan prijsverhoging  Zich achtereenvolgens tot andere inschrijvers richten  Volgens rangschikking van hun regelmatige aanbiedingen  Analoge regeling voor opdrachten gegund na offerteaanvraag 

 Betaling op forfaitaire grondslag voor verstrekte en aanvaarde werken, leveringen of diensten  Art 1, §1 overheidsopdrachtenwet  Ingevoerd in 1864  Reden: risico onderneming door aannemer laten dragen  Verhindert herziening prijzen ivm bepaalde factoren van economische/sociale aard niet  Voorwaarde:  Mogelijkheid uitdrukkelijk in bestek/overeenkomst  Tegemoetkomen aan prijsevolutie vd bijzonderste componenten vd kostprijs (art 7, § 1 overheidsopdrachtenwet)  In bepaalde gevallen: alleen voorlopige prijzen/gecontroleerde uitgaven ( art 7, §2 overheidsopdrachtenwet)  Normaal enkel betaling voor verstrekte en aanvaarde diensten  Aangelegde voorraden voor uitvoering opdracht, goedgekeurd door aanbestedende overheid  Voorschotten: kunnen volgend voorwaarden en modaliteiten bij KB (art 8 overheidsopdrachtenwet)  Bijzonderheden betreffende de aannemers van opdrachten  Werken waarop wet mbt overheidsopdrachten van toepassing + werken die door overheid voor min. 25% gefinancierd/gesubsidieerd worden  Slechts gunning aan erkende aannemers overeenkomstig wet 20 maart 1991 voor  Categorieën: kostprijs > 75.000 euro excl. BTW  Ondercategorieën: kostprijs > 50.000 euro excl. BTW  Erkenning: verleend door overheid op aanvraag van aannemer & na advies vd Commissie voor erkenning der aannemers  Indeling werken  Volgens omvang  Volgens aard: categorieën en ondercategorieën  Bepaald maximumbedrag van alle werken gelijktijdig door zelfde aannemer  Overheidsopdrachten inzake bouwwerken + aantal andere werkzaamheden voorgeschreven bij KB: enkel geregistreerde aannemers  Bedrieglijke praktijken van koppelbazen voorkomen   vermoeden van fiscale en sociale betrouwbaarheid  Bij aanbesteding en offerteaanvraag  Geen verplichting om met geregistreerde aannemers te contracteren  Geen geregistreerde aannemer: verplichting inhouding en storting van 2x 15% op betaling die voor bepaalde werkzaamheden worden gedaan  Door ambtenaar aangewezen door Koning

47

 Verbodsbepalingen  Ambtenaar/openbare gezagdrager/ander natuurlijk/rechtspersoon belast met openbare dienst: persoonlijk/door tussenkomst v/e tussenpersoon belangen  zich onthouden van tussenkomst bij gunning van /toezicht op uitoefening overheidsopdracht  Wet: gevallen waarin belangen vermoed worden (art 10 overheidsopdrachtenwet)  Overtreding: bestraffing persoon tot wie verbod gericht is  Naleving niet verzekeren door sanctie tegen inschrijver  Belast geweest met onderzoek/proeven/studie/ontwikkelen van werken, leveringen of diensten  geen aanvraag tot deelneming aan/offerte voor overheidsopdracht

4. Enkele bijzonderheden (NTK) 5. Het regime der domeingoederen  Domeingoederen  Eigen rechtsregime  

Grotendeels praetoriaans Art. 538 – 541 BW: opsomming domeingoederen  Onvolledig  Oorspronkelijke CassRS: goederen die strekken tot gebruik van eenieder  Meer morderne CassRS: artistieke/architectonische:wetenschappelijke/historische/bestuurlijke e e e waarde (1 vwe)+ onmisbaar voor openbare dienstverlening (2 vwn indien aan 1 voldaan)  Onderscheid:  Privaat domein  Openbaar domein  Andere rechtsregels  Goederen vh openbaar domein  Affectatie: goed van privaat  openbaar domein  Uitdrukkelijke beslissing overheid  Materiële handeling   verandering bestemming goed: openbaar karakter en toegankelijk voor iedereen  Samenstelling  Maritiem domein (havens, aanlegkaaien, bevaarbare/vlotbare waterwegen, …)  Wegen- en spoorwegennet  Onroerend openbaar domein (openbare musea, bibliotheken, kerken …)  Roerend openbaar domein (musea- en bibliotheekcollecties (wnr raadpleegbaar), voor dienstverlening noodzakelijk materieel, …)  Militair openbaar domein (kazernes, militaire installaties, versterkte burchten, …)  Rechtsregime: staan buiten handel  Niet vervreemden  Uitz.: Vl decreetgever kan verhuren zonder desaffectatie  Geen zakelijk recht op vestigen  Niet gehypothekeerd  Niet verkrijgen door verjaring  Niet in beslag nemen  Desaffectatie: openbaar  privaat domein  Kan enkel door uitdrukkelijke bestuursbeslissing  Goederen vh privaat domein  Alle goederen die niet tot openbaar domein horen  Rechtsregime:  Wel id handel  Slechts door id wet bepaalde vormen: openbaarheid en herhaalde termijnen bij vervreemding   Beletten dat mandatarissen/ambtenaren misbruik van functie maken  Bij openbare aanbesteding vervreemdbaar

48



Kunnen voorwerp zijn van  Verkoop/verhuur  Zakelijk recht  Hypotheek



Inbeslagneming: zelfde criteria als openbaar domein

 Uitvoeringsimmuniteit of het beslag op de goederen vd overheid  Lange tijd uitvoeringsimmuniteit: geen gedwongen uitvoering mogelijk  Privaat/openbaar domein  Ook niet indien niet nakomen van veroordeling  RL & lagere rechters: ter discussie  Art. 1412bis Ger.W.: principiële uitvoeringsimmuniteit  Overheid kan lijst met voor beslag vatbare goederen opstellen  Voorwaarde:  Verklaring gaat uit van bevoegde bestuursorgaan  Neerlegging  Ter griffie v/e parlementair assemblee  Op kabinet van bevoegde minister/kantoor vd aangewezen ambtenaar  Op de zetel vd gedecentraliseerde besturen  Ontstentenis lijst/goederen volstaan niet voor voldoeningschuld:  Beslag op goederen die kennelijk niet nuttig zijn voor dienstverlening/continuïteit niet in gedrang brengen  Overheid kan verzet doen en andere overheidsgoederen aanbieden  Aanbod bindt beslaglegger  Ingebruikneming van openbare domeingoederen  Collectieve ingebruikneming: staat uit aard ter beschikking van iedereen  Voorwaarde:  Bestuurde moet zich naar regels schikken  Bestuurde moet bestemming goed respecteren  Privatieve ingebruikneming: eigen profijt  Kan op 2 rechtstechnische wijzen toegestaan worden:  Stationeer- en wegvergunning: particulier/private onderneming krijgt toestemming om exclusief, precair en herroepbaar een gedeelte vh openbaar domein in gebruik te nemen  Stationeervergunning: uitsluitend bezetting oppervlakte goed  Meestal op openbare weg  Toegekend door gemeentebestuur (ongeacht eigendomsrecht)  Vb.: toestemming parkeerplaatsen taxi’s/caféterras tijdens zomer op voetpad/stadsplein  Wegvergunning: bezetting oppervlakte + ondergrond  Steeds verleend door overheid die eigenaar is  Vb. ondergrondse tunnel die gebouwen aan weerzijde straat verbindt, ondergrondse tank op domeingoed  Geen subjectief recht op toekennen/behouden vergunning  Beoordeling aanvraag/verzoek: discretionaire bevoegdheid  Steeds herroepbaar  Intrekkingsbesluit: motiveren, maar geen schadeloosstelling  Concessie: overheid geeft dmv bestuurlijk contract aan particulier/private onderneming toestemming om op exclusieve wijze een gedeelte vh openbaar domein te gebruiken  Contractueel element: concessiehouder heeft tegenstelbaar en afdwingbaar subjectief recht tgo overheid  Miskenning contract  schadevergoeding  Geen bevoegdheid RvS  Min. 3j: bescherming concessiehouder e  1 aanvraag krijgt concessie  Vb. strandconcessie: plaatsen strandstoelen, -kabines, …

49

Hst 7: DE RECHTSPOSITIE VAN HET OVERHEIDSPERSONEEL 1. De ontstentenis van een uniform ambtenarenrecht  Ambtenarenrecht of ambtenarenregelingen?  Veelheid aan regelgevers 

  

Autonomie gemeenschappen/gewesten/lokale bestuursoverheden: Eigen aangepaste ambtenarenregeling binnen vooropgesteld wettelijk kader GW: rechtspositieregeling voor bepaalde categorieën overheidspersoneel Formele regelgevers/(deel)regeringen: regels voor personeel van bepaalde openbare diensten

 De juridische aard van de rechtspositie: statutair vs. contractuele tewerkstelling  Het ambtenarenbegrip  Strikte zin: elke persoon die ih kader v/e overheidsbestuur en in dienstverband prestaties van

bestuurlijke aard uitoefent  RL: bijzondere reglementaire rechtspositieregeling

 Belang vh onderscheid aangaande de juridische aard vh dienstverband  Statutaire tewerkstelling ambtenaar ( contractueel tewerkgesteld)  Reglementair besluit: overheid bepaalt eenzijdig rechten/plichten van haar personeel  Kan te allen tijde eenzijdig door overheidsbestuur worden opgeheven/aangepast  Continuïteit en veranderlijkheid:  Gewijzigde omstandigheden  individuele tewerkstelling kan op elk ogenblik worden herzien  Geen verkregen rechten  Vb.: andere standplaats, andere dienst, andere functie, …  Vastheid van tewerkstelling: werkzekerheid  Geen einde aan dienstverband door opzeggingstermijn/-vergoeding  Ambtsbeëindiging: limitatief opgesomde gevallen  Andere sociale zekerheidsregeling voor statutaire ambtenaren  Kunnen niet werkloos worden door eigen fout   nooit aanspraak op werkloosheidsuitkering  dragen niet bij aan sociale zekerheid mbt werkloosheidsuitkering  Hoger pensioen  grotere bijdrage voor pensioenen  Verschil in rechtsbescherming:  Contractuele tewerkstelling: arbeidsgerecht (art 578 GerW)  Ambtenarenzaken:  RvS: objectief contentieux  Vb. geschillen ivm stage, vaste benoeming, evaluatie,...  Gewone hoven/rbn: subjectief contentieux  Vb.: loongeschil: rb van eerste aanleg  Geschematiseerde inhoud v/e ambtenarenregeling  Eenzijdig vastgestelde regels: rechten/plichten overheidspersoneel          

Aanwerving(svoorwaarden) Deontologische verplichtingen/rechten Bevordering en evalutatie Bestuurlijke standen Tuchtregeling Ambtsbeëindiging Taalwetgeving in zoverre van toepassing Verloning: weddenschalen Berekenen geldelijke anciënniteit Verschillende vergoedingen waarop ambtenaren recht kunnen hebben

50

2. De impact van de hervormingen vd instellingen  De rechtshistorische achtergrond  Art. 87 §1 BWHI: federale overheid/Gemeenschappen/gewesten: bevoegd om  



Eigen administratie inrichten Rechtspositie van hun personeel bepalen e Deelstaten: sinds 3 staatshervorming  Uitz.:  federaal  Pensioenregeling  Sociale zekerheid  Syndicaal statuut  Beperking:  Ministerraad wijst in KB algemene beginselen vh federale ambtenarenstatuut aan:  Van toepassing op persoon vd deelstatelijke overheden/openbare instellingen  Na advies deelregeringen  Uitz.: personeel van gemeenschaps-/gesubsidieerd officieel/vrij onderwijs  Eigen rechtspositiedecreet

 Algemene beginselen inzake ambtenarenzaken  AP-KB: Algemene beginselenbesluit  Voornaamste:  

  



    

  

 

  

Vast dienstverband Vermoeden juris tantum van reglementair dienstverband Slechts uitzonderlijke/tijdelijke opdrachten bij arbeidsovereenkomst Aanwerving/benoeming: voorafgaande vergelijkende selectieprocedure Rechter bepaalt in laatste instantie of het gaat om statutaire/contractuele tewerkstelling  Van belang voor rechtsbescherming  Vb.: arbeidsrechtbank beslist statutair karakter   = onbevoegd  Termijn RvS: 60d  Kan al verlopen zijn  Criteria:  Gebruikte terminologie  Vb. ‘stage’ in overeenkomst  statutair  Contractueel: ‘proefbeding’  = 1j + eventuele verlenging  3 tot 4x zo lang als proefbeding  Sociale zekerheid Personeelsformatie: rangschikken betrekkingen in niveaus Gelijke behandeling man en vrouw Spreekrecht/vrije meningsuiting tav feiten waarvan zij kennis hebben uit hoofde van hun ambt Deontologische verplichtingen: ambt loyaal/op integere wijze uitoefenen, onder gezag/ verantwoordelijkheid van hiërarchisch meerderen Werving en stage: weinig regels in huidige AP-KB Loopbaanorganisatie Garantie openheid en doorzichtigheid Statuut bepaalt bevorderingsvoorwaarden/-procedures Procedures van evaluatie: Bestuurlijke beroepsprocedure indien eindbeslissing waaraan rechtsgevolgen verbonden zijn Tuchtrecht: disciplinaire bestraffing tekortkomingen in ambtsverplichting AP-KB: tuchtmaatregelen, rechten van verdediging, verplichting van georganiseerd beroep, motivering Elke ambtenarenregeling: nadere regels Bestuurlijke standen en verlofregeling: uitgewerkt in ambtenarenregeling

51



Beperkte ambtsbeëindiging:

 Slechts in gevallen vastgelegd in AP-KB  Vrijwillige ambtsbeëindiging  Op rust stellen 3. Krachtlijnen vh ambtenarenrecht

 Preliminair: de principiële bevoegdheid vd uitvoerende macht  Art. 37, 96 en 107 GW: koning bevoegd

Bestuurlijke organisatiestructuur vaststellen Personeelsformatie/rechtspositieregeling (federale) ambtenaren uitvaardigen  Art. 87 BWHI: deelregeringen bevoegd  Personeelsformatie/ binnen wettelijk kader vh AP-KB rechtspositieregeling  Eenzijdige gezagshandelingen vh bevoegde orgaan  Uitz. omstandigheden: formele wetgever moet tussenkomen bij uitvaardiging van bepaalde aspecten v/e rechtspositieregeling  Taakgebruik in bestuurszaken  Toepassing prioriteitswetten  Pensioenwetgeving  …  Scheiding der machten  enkel als GW uitdrukkelijk bepaalt  

 Materieel ambtenarenrecht  Aanwerving en benoeming  = eenzijdige bestuursbeslissing: acte condition waarbij batig gerangschikte kandidaten in statutair

dienstverband i/e vacante betrekking id personeelsformatie worden aangeworven  Benoemingsvereisten

Vervullen toelatingsvoorwaarden Moeten gehele carrière vervuld blijven Be nationaliteit/nationaliteit EU-lidstaan, diplomavoorwaarde, burgerlijke en politieke rechten, gedrag in overeenstemming met vereisten vd functie, lichamelijke geschiktheid, …  Geslaagd zijn in wervingsexamens + batig gerangschikt zijn  Doorlopen van voorgeschreven stage  Duur: wettelijk/decretaal/reglementair vastgelegd  Kan 1x voor beperkte periode verlengt worden  Specifieke vormingsactiviteiten  Stageverslag  Gunstige beoordeling  Geen vaste benoeming  tijdelijk contractueel aanwerven  Doel = verkrijgen werkloosheidsuitkering  Selectieprocedures vacante betrekkingen: BS  Redelijke termijn tussen oproep en uiterste datum 

 

 “Deontologische code”  Ambtenarenregeling: 

     

  

Rechten: Vrije meningsuiting: (beperkt) spreekrecht Stakingsrecht: voor bepaalde categorieën beperkt Vormings-/opleidingsrecht Inzagerecht in persoonlijk dossier … Verplichtingen Dienst- en loyauteitsverplichting Integriteitverplichting Gelijke/niet-discriminerende behandeling vd gebruiker vd openbare dienst

52

   





 

Ambtelijke waardigheid/onkreukbaarheid Discretie- en geheimhoudingsplicht … Niet-naleving   Tuchtrechtelijke sanctie  Strafrechtelijke vervolging  Titel IV-VI Boek II Sw.: misdrijven in hoedanigheid van ambtenaar  Burgerrechtelijke vordering Onverenigbaarheden en cumulatieverboden: vastgelegd in rechtspositieregeling van elke overheid Niet-naleving   Tuchtrechtelijke sanctie  Strafrechtelijke vervolging  Burgerrechtelijke vordering Regelgeving mbt ongewenste seksuele intimiteiten op de werkvloer Antipestwet

 De evaluatie of beoordeling  Regelmatige evaluatie vd prestaties van ambtenaar 

    

  

 

Rechtsgevolgen Tijdelijke beperking bevorderingskansen Inhouding weddenverhoging Tuchtrechtelijke sancties Ambtshalve ambtsbeëindiging AP-KB: Aantal rechten Sluitend evaluatiesysteem Tegen evaluatiebesluit: Georganiseerd bestuurlijk beroep Annulatiecontentieux bij RvS  Na uitputting georganiseerde beroepen

 De carrièreloopbaan of bevorderingsmogelijkheden  Anciënniteit: tijdsperiode die ambtenaar in bepaalde hoedanigheid binnen administratie heeft

doorgebracht Berekening:  Conform rechtspositionele bepalingen  Naargelang aard anciënniteit  Graad-/niveauanciënniteit: berekend ifv werkelijke diensten in  Vast dienstverband  Stagair  Voor zover men titularis van ambt met volledige prestaties was  Periode: vanwege ambtenaar geen vrijwillige werkonderbreking  Dienstanciënniteit: alle werkelijke diensten in enigerlei hoedanigheid  Zonder vrijwillige onderbreking  In ambt met volledige prestaties  Geldelijke anciënniteit: rechtsgevolgen voor verhoging van wedde  Bevordering: benoeming van ambtenaar tot graad van hogere rang in zelfde niveau/hoger niveau  Opeenvolgende benoemingen: vanaf indiensttreding tot verbreking  3 vormen:  Door verhoging van graad in zelfde niveau  Door overgang van niveau  Voor bepaalde graden in vlakke loopbaan 

53

 Orde- en tuchtmaatregelen  Ordemaatregel = maatregel van interne orde: werking/organisatie v/e behoorlijke dienstverlening te

realiseren Niet noodzakelijk verband met gedrag/houding ambtenaar  Vb.: overplaatsing ih belang vd dienst, preventieve schorsing  Tuchtregeling:  Repressief  Bestraffing van  Houding/gedragingen  Niet-nakoming vd proffesionele verplichtingen  Inbreuken op regelgeving v/e ambtenaar  Procedureaspecten  Eigen tuchtreglement in alle facetten naleven: procedure  Regelmatig qua strafmaat/finaliteit  Uitsluiten straffen voorgeschreven in reglement  Niet door machtsafwending ingegeven  Redelijke verhouding straf – tuchtfeit  Rechten van verdediging respecteren  Hoorplicht  Inzagerecht in tuchtdossier  Bijstand van raadsman  …  Redelijke termijn tss kennisneming tuchtfeiten door bestuur, voeren vd tuchtrechtspleging en opleggen sanctie  Afhankelijk van zwaarte straf  Ambtenarenregelingen: verjaringstermijn  Uitdrukkelijke, afdoende en deugdelijke motivering  Beslissing schriftelijk ter kennis vd ambtenaar alvorens van kracht te zijn  Georganiseerd beroep  Al dan niet intern  Uitputten voor RvS 

 Ambtsbeëindiging  Vastheid van tewerkstelling

Slechts in beperkt aantal gevallen beëindigen



 Belangrijkste vormen van rechtswege zonder opzegging:

Onregelmatige benoeming Tijdig intrekken  Niet bij uitlokking benoeming door arglist/bedrog van ambtenaar  Niet meer vervullen van benoemingsvoorwaarden  Onwettige afwezigheid > 10d  Definitieve ongeschiktheid: blijkt uit 2 opeenvolgende negatieve beoordelingen  Ambtsneerlegging van rechtswege: gevolg van toepassing burgerlijke en strafwetten  Afzetting bij tuchtmaatregel/ambtshalve ontslag  Vrij om te allen tijde vrijwillig ontslag te nemen  Aanvaarding binnen redelijke termijn  Lichamelijke ongeschiktheid: ook mogelijke aanleiding 



 Het collectief ambtenarenrecht  Rechtsgrond  Wet 19 december 1974 tot regeling vd betrekkingen tss overheid en vakbonden van haar personeel   

Kaderwet: uitsluitend algemene beginselen Uitvoeringsbesluiten: nadere regeling Voor alle overheden

54

 IAO-verdrag van 27 juni 1978 mbt bescherming vh vakverenigingsrecht en procedures voor het

vaststellen van arbeidsvoorwaarden id openbare diensten Goedkeuring: wet 4 april 1991



 Onderhandelings- en overlegmateries  Grondige besprekingen tss overheid en representatieve vakorganisaties over voorgenomen

overheidsmaatregelen/rechtspositieregelingen  Onderhandelen: inspraak in belangrijke maatregelen

Resultaten: protocol Akkoord  overheid is politiek gehouden tot het nemen van uitvoeringsmaatregelen waartoe zij zich tgo vakorganisaties verbonden heeft  Materies:  Bij KB aangewezen grondregeling mbt bestuurlijke rechtspositieregeling  Vakantie-/verlofregeling  Bezoldigingsregeling  Pensioenregeling  Betrekkingen met vakorganisaties  Organisatie vd sociale diensten  Overleg: medezeggenschap in minder belangrijke maatregelen  Resultaten: gemotiveerd advies  Maatregelen: verplicht advies  Voorgaande materies die niet als grondregeling aangewezen zijn  Arbeidsduur/organisatie werk, eigen a/e bepaalde dienst  Matregelen van inwendige orge/richtlijnen  Vaststelling personeelsformatie  

 Structuren  zie schema p. 196

55

Hst 8: DE BESTUURSTAALWETGEVING 1. Een historische en juridische reflectie  Het Belgische taakprobleem  Een Multi-linguïstische en –etnische staat  Taalproblemen: inherent aan Multi-linguïstische staten  Belgische taalproblemen: 

Taalgrens = cultuurgrens

 Evolutie naar multiculturele en Multi-etnische staat: migratie

’50: Italiaanse, Spaanse en Poolse gastarbeiders  Eind ’60-’70: nasleep v/e ‘booming’ eco situatie: Marokkaanse en Turkse migranten  Val vd Berlijnse muur en groeiende Noord-Zuid kloof: Oost-Europese onderdanen + Vluchtelingen uit hele wereld  Problematiek van ‘illegaliteit’  Uitbreiding EU 

 De evolutie vd taalwetgeving in België e  1 echte taalregeling:aanhechting Be provincies bij Fr+Wet van 9 Vendémiaire jaar IV 

Bestuurshandelingen ih Frans

 1815 – 1830: vernederlandsing onder Willem I 

Teruggeschroefd onder grote Franstalige druk

 Initiële Be GW: taalvrijheid e e  19 – 20 E: (Bestuurs)taalwetten onder druk vd Vlaamse beweging

Wet van 22 mei 1878 mbt gebruik der Vlaamsche taal in bestuurszaken Wet 18 april 1898 mbt gebruik vd Vlaamsche taal id officiële bekendmaking  Gelijkheid landstalen  Wet 31 juli 1921 op het gebruik vd talen in bestuurszaken  Opgeheven bij Bestuurstaalwet van 28 juni 1932  Eentaligheid in Vlaanderen en Wallonië  Tweetaligheid in Brussel en centrale rijksdiensten  Bestuurstaalwet van 8 november 1962: vastleggen taalgrenzen  Wet 2 augustus 1963 op het gebruik vd talen in bestuurszaken  

 Constitutionele en wettelijke beginselen  Ter herinnering: de grondwettelijke (bevoegdheids)regeling  Art. 30 GW: taalvrijheid in Be

Absolute vrijheid in  Persoonlijke levenssfeer  Particuliere en persoonlijke betrekkingen  Erediensten  (niet-gesubsidieerde) onderwijs- en culturele activiteiten  Arrest Sint-Genesius-Rode: geen waarborg voor ambtenaren/overheidsmandatarissen  Dubbele beperking:  Uitsluitend formele wetgever kan grondrecht gedeeltelijk aan banden leggen  Beperkingen slechts mogelijk in 2 gevallen  Handelingen van openbaar gezag  Gerechtszaken  Arrest Oostende: taalwetgeving als beperking op art. 30 GW restrictief interpreteren  Enkel een in Be gesproken taal opleggen: Fr – Nl – Du  Gebruik Engels/eigen taal v/e vreemde burger ≠ toegestaan  Vandezande-arrest  Cheema-arrest  Art. 129 GW: Gemeenschappen regelen voor wat hen betreft het gebruik van talen in bestuurszaken/onderwijs/sociale betrekkingen bij decreet 

56

 De taalwetgeving in bestuurszaken  KB 18 juli 1996 houdende coördinatie vd wetten op het gebruik der talen in Bestuurszaken (SWT)  (principiële) eentaligheid bij overheidsoptreden  Openbare besturen/overheidsfunctionarissen/particulieren belast met behartiging v/e openbare dienst in homogene taalgebieden  “openbare dienst”: organieke en functionele betekenis  Officiële talen zijn gelijk   eentaligheid waar tweetaligheid de regel is: >< taalwetten + discriminerend  Juridische aard van de bestuurstaalwetgeving  RvS en Vaste Commissie voor Taaltoezicht: taalwetgeving = van openbare orde  Strikte uitlegging/lezing  Absolute nietigheid bij miskenning  Verplichting rechter ambtshalve miskenning in te roepen  Mogelijkheid exceptie van nietigheid in elke stand vh geding/voor het eerst in voorziening in Cass op te werpen

 Het begrip “dienst” in de SWT  = handelingen gezagsdragers/ambtenaren vd overheidsbesturen + optreden vd bestuursorganen  Verwijst naar alle rechtstreeks/onrechtstreeks van federale/deelstatelijke/ gedecentraliseerde

besturen afhangende diensten/openbare instelling  SWT: 3 categorieën diensten

Centrale diensten: werkkring bestrijkt hele land Gewestelijke diensten: werkkring bestrijkt meer dan 1 gemeente, maar niet hele grondgebied  Plaatselijke diensten: werkkring bestrijkt 1 gemeente  

2. De invloed vd taalwetgeving op de bestuurlijke organisatiestructuur en op het overheidspersoneel  De taalkaders  Situering binnen de bestuurlijke organisatiestructuur  Art. 43 §1 SWT: afdelingen in centrale diensten zijn ingedeeld telkens aard zaken/aantal

personeelsleden dit rechtvaardigen Nl en Fr directies  Onderafdelingen  Bureaus  Secties   grondslag voor taalkaders  = percentage vd betrekkingen die ah Frans en Nederlands kader moet worden toegewezen op alle trappen vd hiërarchie, rekening houdend met het belang dat elke dienst boor het Nl en Fr taalgebied vertegenwoordigt  Kwantitatieve/kwalitatieve opsomming vd betrekkingen v/e bepaalde administratie/dienst volgens taalkundige grondslag  ≠ voorbehouden van opgenomen betrekkingen voor bepaalde taalgroep  Enkel bij doorgedreven opsplitsing diensten/werking zich beperkt tot zaken die duidelijk lokaliseerbaar zijn in 1 taalgebied  Tweetalige taalkaders ≠ onderdeel vd eentalige kaders  Afzonderlijk evenwicht tot stand brengen  Verdeling vd betrekkingen over het tweetalig taalkader heeft invloed op toewijzing vd betrekkingen ad eentalige 

 Vaststelling en rechtsgevolgen  Vaststelling taalkaders: Koning  Na advies vd Vaste Commissie van Taaltoezicht  Max. 6j  Doel: evenwichtige verdeling over de taalgroepen met het oog op naleving vd taalwetgeving

57

 Bescherming voor ambtenaren: geen benoeming regelmatig indien

Niet mogelijk binnen grenzen van betrokken taalkader en in beginsel dus niet kan worden toegewezen  Ambtenaar rechtens niet tot taalgroep kan worden gerekend  Vastlegging: enkel rechtsgevolgen voor de toekomst 

 De taalwetgeving in het ambtenarenrecht  Taalkennis id centrale diensten  Art. 43 §2 SWT: alle ambtenaren ingeschreven op Nl/Fr taalrol

 ambtenaar voor aanwerving en loopbaanontwikkeling definitief in taalgroep geplaatst Geen vrije keuze: bepaalt door taal waarin men aanwervingexamens aflegt  Examen: op grond van taal waarin het in aanmerking te nemen diploma/getuigschrift is gesteld  Uitz.: betrokkene levert vooraf bewijs van kennis vd andere taal: taalexamen  Taalexamens: onder toezicht vd VCT  Getuigschrift: geldig vanaf uitkering + blijft onbeperkt gelden voor de toekomst  Definitief en taaldeterminerend criterium naar de toekomst  Overgang naar andere taalrol = verboden  Uitz.: klaarblijkelijke vergissing bij inschrijving/indeling  Alle latere bevorderingsexamens in zelfde taal  Examens: per taalkader  

 Taalkennis id deelstatelijke diensten  Uitsluitend taal vh betrokken taalgebied  Eventuele taalfaciliteiten vd inwoners vd rand- en taalgrensgemeenten respecteren  Diensten/instellingen die afhangen vh BHG: Nl en Fr  Taalkennis id gewestelijke en plaatselijke diensten  Plaatselijke diensten in homogeen taalgebied  Geen benoeming/bevordering van persoon die taal vh gebied niet kent  Aanwerving-/bevorderingsexamens uitsluitend in betrokken taal  Kandidaat slechts toegelaten indien dit zijn onderwijstaal was  Ontstentenis aanwervingsexamen/getuigschrift: kennis bewijzen adhv taalexamen  Geldt ook in taalgrensgemeenten  Kandidaten voor functie van secretaris/ontvanger vd gemeente en het OCMWe bestuur/politiecommissaris: voldoende kennis vd 2 taal (examen)  Andere ambten met omgang met publiek: voorafgaand examen over elementaire kennis vd e 2 taal  Plaatselijke diensten id tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad  Wervingsexamen in hun onderwijstaal:  Ontstentenis wervingsexamen: taalstelsel van taal waarin ze onderwijs volgden/adhv taalexamen over hoofdtaal  Toebehoren aan taalstelsel = definitief  Vak- en werkliedenpersoneel: afwijkende regeling  Ambtshalve indelen in taalgroep, overeenkomstig onderwijstaal e  Indien voorgeschreven: elementaire kennis 2 taal vereist bij toelatingsexamen  Hogere ambtenaren: bijzondere bepalingen  Voldoende kennis van 2e taal aantonen: schriftelijk taalexamen  Randgemeenten: kennis van NL  Aanwervingexamens verplicht ih NL  Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Wemmeù: bijzondere regeling  Gemeenteambtenaren die contact met bevolking hebben: elementaire kennis vd 2 e taal doen blijken: taalexamen

58

2. De taalwetgeving en het overheidsoptreden  Het taalgebruik in de binnendienst  Centrale diensten  Nl/Fr volgens: 

Gelokaliseerde/lokaliseerbare zaken

 Homogeen taalgebied: uitsluitend taal taalgebied  Gelijkaardige lokalisatie in homogeen taalgebied en Brussel-Hoofdstad: taal betrokken taalgebied  Gelijktijdige lokalisatie ih Nl en Fr taalgebied: taal van taalgebied waar zaak oorspring vindt 

Zelfde bij gelijktijdige in Nl/Fr taalgebied en Brussel-Hoofdstad

 Gelijktijdige lokalisatie in Fr, Nl en Brussel-Hoofdstad: regeling volgend niet-lokaliseerbare zaken Niet gelokaliseerde lokaliseerbare zaken  Zaak heeft betrekking op personeelslid: taal vd ambtenaar ifv zijn toelatingsexamen/taalgroep  Door particulier gebruikte taal  Ander geval: taal van toelatingsexamen ambtenaar waaraan zaak is toegewezen  Ontstentenis examen: hoofdtaal ambtenaar  Geldt ook in betrekkingen vd centrale diensten met gewestelijke/plaatselijke diensten in BrusselHoofdstad 

 Deelstatelijke diensten  Uitsluitend taal van betrokken taalgebied  Binnendienst  Betrekkingen met andere diensten  BHG: Fr/Nl overeenkomstig regeling centrale diensten  Gewestelijke en plaatselijke diensten  Taal van taalgebied waar betrokken dienst gelegen is  Brussel-Hoofdstad:  Taal volgens criteria voor niet gelokaliseerde/lokaliseerbare zaken  Orders en onderrichtingen: Nl/Fr  Betrekkingen met diensten in ander taalgebied: taal vh taalgebied

 Het taalgebruik op akten, getuigschriften, vergunningen, mededelingen, officiële bekendmakingen, …  Enkele begripsverduidelijkingen  SWT: 

Berichten, mededelingen en formulieren = alle verspreidingsmiddelen van overheidspublicaties

 Vb.: aanplakbiljetten, persmededelingen, … 

Akten = (officieel) geschrift waarin handeling wordt opgetekend dat dient tot bewijs ervan

 Vb. geboorteakte, nietigverklaring v/e belasting, … Getuigschrift = schriftelijke bewijzen die de werkelijkheid bevestigen  Vb. rijbewijs, identiteitskaart, leurderkaart, …  Verklaring: van bestuursoverheid uitgaande officiële documenten  Machtiging/vergunning: officiële overheidsdocumenten waarbij een toestemming wordt verleend  Vb. wapenvergunning, verkavelingvergunning, … 

 Wettelijke regeling vh taalgebruik  Centrale diensten: ifv aard vd handeling  Berichten en mededelingen voor het publiek:  Verspreiding via plaatselijke diensten: taal vh gebied  Rechtstreekse verspreiding: Nl en Fr en zo nodig ook Du  Andere documenten: naargelang taal die particulier vraagt  Deelstatelijke diensten  Vlaanderen  Gemeente zonder speciale taalregeling: uitsluitend Nl

59

 Gemeente met speciale taalregeling:  

Berichten, mededelingen, formulieren: Nl Akten, getuigschriften, verklaringen, machtigingen, vergunningen: NL  Verzoek natuurlijk persoon die noodzaak aantoont: vertaling  Randgemeenten:  Berichten ed: Nl en Fr  Getuigschriften: kunnen ih Fr naar wens vd beanghebbe,de  Fr en Du taalgebied  Gemeenten vh Malmédyse: kunnen in Du bekomen worden zonder verantwoording vd aanvraag  Gemeenten vh Du taalgebied: kunnen ih Fr bekomen/opgesteld worden zonder verantwoording vd aanvraag  Gewestelijke en plaatselijke diensten  Vlaanderen: NL  Berichten, mededelingen, …: NL  Akten: NL  Getuigschriften: NL  Verklaringen, vergunningen, …: NL  Wallonië: FR  Berichten, mededelingen, …: Fr  Akten: Fr  Getuigschriften: Fr  Verklaringen, vergunningen, …: Fr  Malmedy  Berichten, mededelingen, …: Fr/Du  Akten: Fr  Getuigschriften: Fr/Du  Verklaringen, vergunningen, …: Fr/du  Du taalgebied  Berichten, mededelingen, …: Du/Fr  Akten: Du  Getuigschriften: Du/Fr  Verklaringen, vergunningen, …: Du/Fr  Brussel: NL/FR  Berichten, mededelingen, …: Nl/Fr  Akten: Nl/Fr  Getuigschriften: NL/Fr  Verklaringen, vergunningen, …:NL/FR

 Het taalgebruik in betrekkingen met het publiek  Gemeente zonder speciale taalregeling: in beginsel taal vh taalgebied

Centrale diensten: taal waarvan belanghebbende gebruik maakte Mogelijkheid tot gebruik andere bestuurstaal voor particulieren gevestigd in ander taalgebied  Gemeenten met bijzondere taalregeling: taal waarin belanghebbende zich tot bestuursoverheid heeft gewend/het gebruik hebben gevraagd  

4. Toezicht, sancties en rechtsbescherming  Toezicht op de naleving vd bestuurstaalwetgeving  Bestuurlijk toezicht  Taalwetgeving: openbare orde  Toezichthoudende overheden

Rekening met naleving SWT Miskenning: schorsen/vernietigen/goedkeuring onthouden  Manifeste onwil: dwangtoezicht mogelijk  Bijzondere commissaris/indeplaatsstelling  

60

 Bestuurlijk beroep  

Hiërarchische overheid Georganiseerd bestuurlijk beroep

 Vaste Commissie voor Taaltoezicht (VCT)  SWT  12 leden (incl. 2 voorzitters)  2 afdelingen  Nltalig: Nl ondervoorzitter VCT  Frtalig: Fr ondervoorzitter VCT  Treden op in gelokaliseerde/lokaliseerbare aangelegenheden  5 leden  Verenigde Vergadering:  Zaken die niet tot bevoegdheid afdelingen behoren  Zaken mbt bescherming van minderheden  Meervoudige opdracht  Advies over algemene zaken mbt gebruik talen in besuurszaken  Geraadpleegd door ministers bij schriftelijk ondertekend verzoekschrift  Bepaalde gevallen: zelf voorafgaand advies schrijven  Iedereen kan klacht tegen elke miskenning indienen  Onderzoek mbt naleving bestuurstaalwetten in verschillende diensten op eigen initiatief + advies uitbrengen  Toezicht op taalexamens georganiseerd ih kader vd SWT  Miskenning SWT  VCT heeft klachtenrecht bij RvSµ  Uitzonderlijke 5jarige verjaringstermijn  Andere toezichtinstanties  Speciaal daarvoor ingestelde bestuursorganen  (adjunct)arrondissementscommissaris van Moeskroen en Voeren  Vice-gouverneur van Brussel-Hoofdstad  Adjunct-gouverneur van Vlaams-Braband

 Sancties  Nietigheid

Geen nietigheid van rechtswege Aangeklaagd bij/vastgesteld door overheid/rechter  Volstrekte nietigheid: betrekking op inhoud  Nietigheid tot kwestieuze handeling is overgedaan: betrekking op vorm  Disciplinair bestraffen van beleidsverantwoordelijken/ambtenaren die door bevelen/handelingen de taalwetgeving trachten te miskennen/omzeilen  

 Rechtsbescherming  RvS:

Eenzijdige rechtshandelingen Na uitputting van eventueel georganiseerd bestuurlijk beroep  Verzoekschrift waar miskenning SWT niet is aangehaald: rechter van rechtswege oproepen  Justitiële/bestuursrechter: exceptie van onwettigheid (art. 159 GW)  

61

HST 9: DE SUBSTATELIJKE GEZAGSORGANISATIE 1. Functionele of dienstgevwijze decentralisatie  Begripsbepaling en toepasselijke wetgeving 

Oprichting autonome publiekrechtelijke rechtspersoon die voor hele land/gemeenschaps/gewestterritorium met behartiging v/e algemeen belang/collectieve voorziening belast is  Harmonisatiewet 16 maart 1954  Oprichting, financiering en controle  Uitdrukkelijk vermelde instellingen/instellingen waarvoor oprichtingswet/organiek besluit naar ION-wet verwijst  Kaderdecreet Bestuurlijk Beleid van 18 juli 2003

 Instellingen van openbaar nut  Categorieen 

Wet 16 maart 1954 : 4 categorieen instellingen Categorie A: gepersonaliseerde besturen en regieën  Gepersonaliseerde besturen = diensten let technische/boekhoudkundige zelfstandigheid  Beperkte autonomie stellen niet zelf begrotingen op/rekeningen vast  Maken zelf voorstel  Bevoegde minister beslist  Rekenhof: controle rekeningen  Kamer van Volksvertegenwoordigers/deelparlement: goedkeuring begroting/rekeningen





Categorie B: openbare instellingen en publiekrechtelijke verenigingen die begroting/rekeningen zelf opstellen, maar vereist goedkeuring bevoegde minister en minister van financiën  Nadien: mededeling aan Kamer van Volksvertegenwoordigers/deelparlement  Rekenhof: controle











Categorie C: openbare instellingen van financiële aard Stellen zelf begroting/rekeningen op  Begroting: goedkeuring bevoegde minister + minister van financiën vereist  Rekeningen: meegedeeld aan zelfde ministers  Rekenhof: controle Categorie D: openbare instellingen die zich met sociale zekerheid bezig houden Bijzondere begrotings- en boekhoudkundige regels  Begroting: controle door kamer van volksvertegenwoordigers  Vergemakkelijken bestedingen

Alle instellingen: Vastgestelde tijdstippen: opgave mbt financiële toestand + jaarlijkse werkingsverslagen aan bevoegde minister + minister van financiën  Koning kan algemene/bijzondere regels opleggen mbt vorm/inhoud begrotingen/rekeningen/periodieke verslagen  Op voordracht bevoegde minister + minister van financiën  Regelgeving:  Overheidsopdrachtenwet  Regels mbt domeingoederen  Wetgeving mbt taalgebruik in bestuurszaken 

62

 Toezicht  Bestuurlijk toezicht vd oprichtende overheid :  Uitoefening door commissaris vd regering  Beslissing  algemeen belang/wettelijke regel: binnen termijn beroep instellen bij de bevoegde minister   schording rechtsgevolgen  Evocatierecht tav bepaalde instellingen: bepaald punt ter beraadslaging aan agenda vh beraadslagend orgaan toevoegen

2. De autonome overheidsbedrijven  Historiek 

Eind jaren ’80: ION-wet niet meer aangepast aan aantal commerciële/industriële parastatale instellingen  Wet 21 maart 1991 mbt hervorming van sommige eco bedrijven  Oprichting nieuwe categorie overheidsbedrijven: autonome overheidsbedrijven  Onttrekt deze aan toepassing wet 16 maart 1954  Wettelijk kader waarbinnen ze moeten/kunnen opereren  Gemeenschappelijke regels mbt controle, structuur, personeel, maatschappelijk doel, …

 Krachtlijnen vd wettelijke regeling  Institutionele werkingssfeer     

Belgacom De Post Belgocontrol NMBS-holding, NMBS, Infrabel Wetgever kan andere instellingen van openbaar nut omvormen  Indien industriële/commerciële activiteit  Organiek statuur in overeenstemming

 Bestuursorganen  Raad van Bestuur :  Max. 18 leden  Incl. 6 vh directiecomité  Hernieuwbare periode van 6j  Benoemd door regering  Bevoegdheden  Noodzakelijke/dienstige handelingen voor verwezenlijking maatschappelijk doel  Goedkeuring beheerscontract  Vaststelling ondernemeningsplan  Toezicht op beleid vg directiecomité  Directiecomité  6 leden: Van rechtswege ook zitting in Raad van Bestuur  Bevoegdheden:  Dagelijks bestuur  Vertegenwoordiging dagelijks bestuur  Uitvoering beslissingen vd raad van bestuur  Onderhandelingen ivm beheerscontract  Het beheerscontract  = overeenkomst tussen staat – betrokken autonoom overheidsbedrijf  Bijzondere regels en voorwaarden  Wettelijke opdracht van openbare dienstverlening  Inhoud:  Taken van openbare dienstverlening  Grondregels mbt (overheids)subsidiering/eventuele vergoedingen aan overheidsbedrijf  Doelstellingen inzake financiële structuur

63

  

(verplichte) elementen vh ondernemingsplan Vaststelling vd bestuursbeslissingen aan bijzonder bestuurlijk toezicht Eventuele sancties bij niet-nakoming beheerscontract

 Autonomie en toezicht  Grotere autonomie dan instellingen van openbaar nut  Toezicht: art. 23 AOB-wet  Onder toezicht vd bevoegde minister:  Minder vergaande controle dan bij andere openbare instellingen  Bestuurlijk toezicht:  Regeringscommissaris: naleving wetgeving/organiek statuut/beheerscontract  College van commissarissen: financieel toezicht  4 leden  2 bedrijfsrevisoren  2 leden vh Rekenhof

3. De territoriale decentralisatie 

Betekenissen Loutere territoriale indeling vh grondgebied in kleinere (bestuurlijke) entiteiten  Geheel van politieke instellingen: lokale en provinciale besturen  Eigen rechtspersoon  Rechtstreekse, vrije, geheime en regelmatige verkiezing van representatieve vergaderingen 

 Enkele constitutionele beginselen  Lokale en provinciale autonomie binnen (grond)wettelijke regels 

Art. 41 GW: beginsel van provinciale en gemeentelijke autonomie Grondwetsherziening 1997: binnengemeentelijke territoriale decentralisatie  Grondwetsherziening 1999: gemeentelijke en provinciale volksraadpleging  Art. 162, 164 – 166 GW  Formele wet-/decreetgever: organieke regelgeving  Regels mbt provincie-/lokale besturen  Gemeentelijke/provinciale autonomie  Bestuurlijk toezicht: rechtmatigheid en opportuniteit  Decentralisatie van bevoegdheden naar provinciale/gemeentelijke instellingen  Openbaarheid van begroting, rekeningen en beraadslagende vergaderingen  Binnen perken vd wet  Bijhouden akten vd burgerlijke stand + registers  Mogelijkheid van vereniging van gemeenten/provincies overeenkomstig wet/decreet + oprichting agglomeraties/federaties van gemeenten 

 Bevoegdheidsverdeling inzake de organieke regelgeving  Sint-michielsakkoord: regionalisering van organieke regelgeving op gedecentraliseerde besturen  Pas onder regering Verhofstadt I doorgevoerd  Belangrijkste bevoegdheidsverdelende regekd:  Art. 162, lid 3 en 7 BWHI  Art. 6 § 1 BWHI  Art. 6 § 1, VIII BWHI  Art. 5, II, 2° BWHI

 Het kerntakendebat 

Regionalisering organieke regelgeving op provinciale/lokale besturen  Vlaamse overheid kon fundamentele hervorming van bestuurlijke landschap in Vl doorvoeren   kerntakendebat: (rechts)vragen:  Wat-vraag: kritische reflectie op taakivulling vd overheid  Moeten de taken die vandaag = overheidstaken id toekomst verder door de overheid worden uitgevoerd?

64



Wie-vraag: welk bestuursniveau is best aangewezen voor kerntaken  Bij positieve beantwoording wat-vraag  Subsidiariteit: niet door hoger niveau waarnemen als het door een lager bestuursniveau kan uitgevoerd worden  Afwijking: mogelijk op grond van aanvullende toetsingscriteria:  Behoorlijk bestuur:  Rechtszekerheid  Rechtmatigheid  Rechtsgelijkheid  Economy/zuinigheid  Effectiviteit  Efficiëntie  Openbaarheid  Verantwoording  Toegankelijkheid  Participatie  Doorzichtigheid/aanspreekbaarheid  Vanuit perspectief burger  Maximaal homogene bevoegdheidsverdeling  Vereenvoudiging regels/procedures  zo helder mogelijke regelgeving  Evenwaardig partnerschap tussen bestuursniveau’s: samenwerking, geen concurrentie  Democratische kwaliteit

 Het provinciewezen     

Wet 25 juni 1997 tot wijziging provinciewet Wet 1 juli 1860 tot wijziging provinciewet mbt eedaflegging Wet 19 oktober tot regeling vd provincieraadsverkiezingen Vlaams Provinciedecreet 9 december 2005 Schema structuur: zie p. 226

 Bestuursorganen  Provincieraad  Samenstelling:  Representatieve/vertegenwoordigende orgaan vd provinciale instellingen  75 – 84 leden: afhankelijk van inwonersaantal  Lid dat wegens handicap mandaat niet zelfstandig kan uitvoeren: zich laten bijstaan door vertrouwenspersoon  Zelfde middelen/verplichtingen als raadsheer  Vervanging lid: 2 gevallen  Verhinderd door vervulling actieve militaire diensttijd/burgerdienst als gewetensbezwaarden  Ouderschapsverlof: geboorte/adoptie kind  Verkiezingen: samen met gemeenteraadsverkiezingen  Onderzoek rechtmatigheid verkiezingen/geloofsbrieven: Raad voor Verkiezingsbetwistingen  Rechtstreeks verkozen door kiescolleges id verschillende districten  Evenredigheidsbeginsel: bevolkingscijfer/provinciale deler  aantal raadsleden per district  Deler: bevolkingscijfer/aantal te begeven zetels  Kiesvoorwaarden  Be nationaliteit  18j  Burgerlijke en politieke rechten  Woonplaats in gemeente vd provincie  Verkiesbaarheidsvoorwaarden:  Be nationaliteit  18j  Woonplaats id provincie

65

 Politieke rechten  Zich niet bevinden in toestand van onverkiesbaarheid  Onverenigbaarheden: afstand doen  Legislatuurinstelling: vaste termijn van 6j  Vroegtijdige ontbinding = onmogelijk  Tussentijdse verkiezingen voor opengevallen en opneembaar mandaat = mogelijk  Organisatie:  Voorzitter onder en door leden raad verkozen  Op eerste vergadering  Eerste vergadering: voorgezeten door oudste lid, bijgestaan door jongste leden  Geherwaardeerde rol/voorrang tov deputatie:  Wettelijke verplichting minstens maandelijks te vergaderen  Behalve juli en augustus  Ook op andere momenten is mogelijk e  Provincieraad kan, na 3 oproeping en ongeacht aantal aanwezigen beslissen over onderwerpen e die voor 3 x op agenda staan  Verslag aan raadsleden: binnen 7d na vergadering  Raadsleden kunnen afschrift vd notulen bekomen vd deputatie  Binnen 15d na vergadering  Effectievere controle vd raad:  Inzage- en vragenrecht leden uitgebreid tot medebewindstaken van gouverneur/deputatie  Werking  Voorzitter roept vergadering samen  $Aangelegenheden waarvoor raad bevoegd is die dit vereisen  Op vraag van 1/3 vd raadsleden  Op verzoek vd deputatie  Oproeping: schriftelijke uitnodiging  Vermelding agenda  Voorstellen van beslissingen  Min. 7 vrije dagen voor vergadering  Spoedeisende gevallen: beperkt tot 1 vrije dag  Prerogatieven raadsleden  Inzagerecht: wettelijke + toegewezen opdrachten vd uitvoerende organen  Afschrift opvragen: vergoeding = kostprijs  Bezoekrecht: alle inrichtingen/diensten die provincie heeft opgericht en beheert  Vragenrecht: tav deputatie/gouverneur  Mbt aangelegenheden die het bestuur vd provincie betreffen  Vragenuurtje: begin elke vergadering  Raadsleren kunnen mondeling vragen over actuele onderwerpen stellen  Schriftelijke vragen: binnen 20d beantwoord  Verschijnen in bulletin van vraag en antwoord  Informatierecht: mbt wijze waarop gouverneur/deputatie bevoegdheid uitoefent  Niet absoluut:  Wettelijk bepaalde uitzonderingen  Geen afbreuk aan bevoegdheid deputatie/gouverneur  Niet voor dossiers mbt bestuurlijk toezichtop beslissingen gemeente/OCMW  Deputatie  Expliciet vermeld in Provinciedecreet  Samenstelling: 6 leden  Personen van verschillend geslacht  Verkozen door en onder leden vd provincieraad  Wijze van verkiezing: id wet geregeld  Voordracht van kandidaten: getrapte verkozen  Uitz.: om Voeren: rechtstreeks verkozen (pacificatiewet)  Gezamenlijke akte van voordracht ingediend bij gouverneur  Ondertekend door meerderheid vd verkozen leden vd meerderheidspartij

66



Raadslid kan slechts 1 akte ondertekenen Voordracht ter zitting als schriftelijke voordrachten niet volstaan om deputatie te vormen/geen geldige  Behalve schriftelijke die niet verkozen zijn  Stemming bij ontstentenis voordrachtakte  Geheim  Volstrekte meerderheid  Zoveel afzonderlijke stemming al te verkiezen gedeputeerden  Rang bepaalt door volgorde van stemmingen  Van belang bij vervanging van burgermeester bij afwezegiheid  Elk gerechtelijk arrondissement vertegenwoordigd in deputatie  Blijven in functie tot installatie opvolgers  Vermoede ontslagneming: 1 maand onafgebroken aanwezig zonder toestemming vd deputatie  Gaat in na goedkeuring provincieraad  Gouverneur: van rechtswege voorzitter  Geen stemrecht  Tenzij bij rechtssprekende functie vd deputatie  Wet 25b juni 1997  Reden: gouverneur oefent toezicht uit op optreden deputatie  kan zelf niet deelnemen aan besluitvorming  Afwezig: vervangen door ander lid deputatie  Werking:  Collegiaal orgaan:  Meerderheid  Lid heeft geen eigen beslissingsmacht  Bevoegdheden kunnen verdeeld worden onder de leden  Voorbereiden/uitvoeren beraadslagingen/besluiten vd deputatie/provincieraad  Provincieraad op de hoogte brengen  Gouverneur  Dubbele functie:  Vertegenwoordiger vd centrale overheid  Eerste provinciale mandataris  Benoeming: door Vlaamse regering, op voordracht vd ministerraad  Voor onbepaalde termijn  Kan onder wettelijke voorwaarden en procedure door Vlaamse regering afgezet worden  Bestuurspraktijk: kan gevolg zijn van vertrouwenscrisis  Art. 131bis vd Provinciewet: college van provinciegouverneurs  Voor bepaalde aangelegenheden: bestuurlijk toezicht op Voeren en Komen-Waasten  Normale controletaak vd gouverneur/deputatie van Limburg/Henegouwen  Vlaams-Brabant: adjunct-gouverneur  19 Brusselse gemeenten: vice-gouverneur 

 Bevoegdheden  Provincieraad  Provinciale autonomie: art. 41 en 162 GW  Algemene bevoegdheid: provinciaal belang  Behoudens gevallen die wet aan andere provinciale instantie toewijst  Bevoegd bij stilzwijgende regelgeving  Exclusieve/voorbehouden bevoegdheid: wat wetgever uitdrukkelijk toekent  Uitvaardigen provinciale reglementen van inwendig bestuur en politieverordeningen  Bepalen personeelsstatuut + benoemingen die niet aan deputatie/gouverneur opgedragen zijn  Provincieraadscommissies oprichten  Werking en samenstelling bepalen  Kunnen deskundigen/belanghebbenden horen  Bespreking beleidsnota; jaarlijks voorgelegd door deputatie

67



Beleid vd verschillende intergemeentelijke verenigingen, waaraan provincie deelneemt en ih beheer zij vertegenwoordigd is bespreken  Taken van medebewind: quasi-gebonden bevoegdheid  Beslissingen mbt kosten aan decanale kerken, gerechtsgebouwen, …  Advies aan centrale overheid omtrent voorstellen mbt wijziging gemeentegrenzen  = nauwkeurig omschreven verplichtingen tot medewerking ad uivoering van regelen van hoger gezag  Gemengde taken: samen met hoger bestuursniveau uitoefenen  Grotere discretionaire bevoegdheid  Vb. uitvoering op provinciaal niveau vd decreetgeving mbt ruimtelijke ordening  Deputatie:  Toegewezen bevoegdheid  Algemene provinciale taken:  Voorbereiding en voorafgaand onderzoek dossiers die op vergadering vd raad behandeld worden  Dagelijks bestuur  Vb. rechtsgedingen voeren, overheidsopdrachten gunnen, …  Beheer vd provinciale instellingen  Verlenen van bevelschrift tot betaling  Medebewindstaken  Uitoefening gedeelte bestuurlijk toezicht op beslissingen vd gemeentelijke overheden  Advies aan federale/deelstatelijke regeling als wet/decreet dit opdraagt  Rechtsprekende bevoegdheid: contentieux inzake bezwaren tegen aanslagen mbt lokale belastingen  Gouverneur:  Provinciale taken  Met raadgevende stem beraadslagingen provincieraad bijwonen + zaken laten behandelen  Van rechtswege voorzitter vd deputatie  Enkel stemgerechtigd bij rechtsprekende taak  Niet-provinciale aangelegenheden:  Instructiebevoegdheid tav deputatie en provincieraad  Uitvoeringsbevoegdheid mbt wetten/decreten/besluiten van algemeen bestuur en deelregeringen  Onder gezag vd respectieve overheden  Algemene politiebevoegdheid  Handhaving vd orde  Als gemeente dit niet doet  Ordeverstoring strekt zich uit over meerdere gemeenten  Coördinatiebevoegdheid bij hulpverlening in geval rampenfase 2  Opeisingbevoegdheid bij staking/stakingsdreiging  Benoemingsbevoegdheid: bepaalde personeelscategorieën die taken namens federale/deelstatelijke overheden uitoefenen  Bestuurlijk toezicht:  Algemene schorsingsbevoegdheid tav bestuursbeslissingen vd provincieraad/deputatie  Schorsingsbevoegdheid tav bestuursbeslissingen vd verschillende gemeentelijke bestuursorganen en instellingen  Schepenen schorsen/afzetten: na advies vd deputatie  Adjunct)gouverneur van Brabant:  Toezicht op naleving/toepassing taalwetgeving in bestuurszaken/onderwijs id randgemeenten  Klachteninstantie inzake taalwetgeving voor inwoners/rechtspersonen  Vice-gouverneur vh arrondissement Brussel-Hoofdstad: gelijkaardige bevoegdheden tov 19 Brusselse gemeenten  Openbaarheid  Provincieraad  Art. 23 Provinciedecreet: plaats/dag/tijdstip/agenda vergaderingen provincieraad met ter kennis vd bevolking door aanplakking  Plaats waar raad zitting houdt

68

  

Zelfde termijnen als voor bijeenroepen raad Reglement van inwendige orde kan nog andere wijzen van bekendmaking opleggen Inwoners: recht om schriftelijke uitleg te vragen over beraadslagingen/besluiten  Vergaderingen: in beginsel openbaar  Gesloten deuren:  2/3meerderheid vd aanwezige raadsleden  Begroting: steeds openbaar  Over personen: steeds gesloten deuren  Deputatie: beleidsnota in Bestuursmemoriaal  Uitvoerende organen: altijd besloten  Uitz. tuchtaangelegenheden wanneer ambtenaar openbaarheid vraagt  Openbaargesloten: belangrijk voor formele motiveringsplicht  Niet uitdrukkelijk vermeld = miskenning vd motiveringsbeslissing

 Het gemeentewezen 

Structuur: zie p. 237

 Bestuursorganen  Gemeenteraad  Rechtstreeks verkozen en representatief orgaan  Leden: 7 – 55  Afhankelijk van inwonersaantal  Vaststelling op grond van 10jaarlijkse bevolkingstelling  Verkiezingen:  Kies- en verkiesbaarheidvoorwaarden:  Nationaliteitsvoorwaarde  Niet-Be Europese onderdanen: sinds 2002 actief en passief kiesrecht als ze zich als kiezer laten registreren  6 Brusselse randgemeenten en alle taalgrensgemeenten: vereiste taalkennis: mandaat in taak vh taalgebied uitoefenen  Burger die niet opgenomen is in kiesregister: klacht indienen bij college van burgemeester en schepenen  Uitspraak op korte termijn  Hoger beroep bij hof van Beroep tegen beslissing  Raad voor Verkiezingsbetwistingen:  Geldigheid verkiezingen  Zetelverdeling  Rangorde vd effectief verkozen leden en opvolgers  Hoger beroep bij RvS  Korte termijnen  Nieuwe verkiezingen  uittredende gemeenteraaf blijft tot installatie nieuwe  Voorzitter:  Burgemeester  (Belgisch) gemeenteraadslid dat daartoe door meerderheid is voorgedragen en is verkozen  Buiten gemeenteraad benoemd: geen stemrecht  taken  Opstellen agenda raadzitting  Openen, leiden, sluiten vergaderingen  Ordehandhaving tijdens zitting  Afwezig: vervangen overeenkomstig Gemeentedecreet  Leden; zelfde prerogatieven als provincieraadsleden  Neemt verplicht huishoudelijk reglement en deontologische code aan  Vergadering  Bijengeroepen door College van burgemeester en schepenen  Min. 8d voor zitting  Telkens aangelegenheden geregeld moeten worden die tot zijn bevoegdheid behoren

69



Op verzoek min 1/3 gemeenteraadsleden  Schriftelijk aan college van burgemeester en schepenen  Agendapunten vermelden



Openbaarheid:  Grondwettelijk gewaarbord   kiezers kunnen uitoefening mandaat vd verkozen leden controleren  Steeds openbaar:  Bespreking jaarlijks verslag  Toestand van gemeentezaken  Installatie en eedaflegging  Gesloten deuren:  Gevallen door wet vermeld  Uitzonderlijke gevallen  Persoonlijke dossiers  Uitz.: tuchtrechtelijk vervolgde ambtenaar vraagt om openbaarheid  College van burgermeester en schepenen  Samenstelling  Burgemeester: van rechtswege voorzitter  Stemgerechtigd  2 – 10 schepenen:  Afhankelijk van inwonersaantal  Personen van verschillend geslacht  Verkiezing op installatie vd gemeenteraad  Door en onder gemeenteraadsleden  Zelfde verkiesbaarheidvereisten als voor gemeenteraad  Bijkomende onverenigbaarheden naast die voor gemeenteraadsleden  Voordrachtakte ondertekend door meerderheid raadsleden + meerderheid elke politieke partij  Volgorde van verkiezing: belang bij vervanging burgemeester  Bijzondere regeling in Brusselse randgemeenten en Voeren: rechtstreekse verkiezingen  Voldoen aan vereiste van taalkennis  Ontstentenis/verhindering: vervangen door  Daartoe verkozen vervangende schepen e  Gemeenteraadslid dat 1 plaats op rangorde bekleedt  Wetgeving bepaalt wanneer vervanging moet  Verplichte vervanging/ouderschapsverlof: gemeenteraad verkiest vervangende schepen op zelfde wijze als normale schepenverkiezing 

Sinds 2007: OCMW-voorzitter kan opgenomen worden  Geldt in Vlaams Gewest  Gemeenteraad beslist  Bijzondere bevoegdheid geven  Verplicht vanaf 2013  Werking:  Uitvoerend en collegiaal orgaan  Slechts geldig beraadslagen bij aanwezigheid min ½ leden  Besluiten: bij meerderheid vd uitgebrachte stemmen  Mogelijkheid om werkverdeling af te spreken  Elke schepen 1/meerdere beleidsdomeinen opvolgt  Voorbereiding beraadslagingen/besluiten gemeenteraad en college  Zittingen: niet openbaar  Ongeacht behandelde thema’s  Burgermeester  Dubbele functie:  Orgaan vd gemeente  Vertegenwoordiger vd federale/deelstatelijke overheden id gemeente

70

Benoeming: door Vl regering op grond v/e geldige voordrachtakte Vl regering is niet verplicht voorgedragen kandidaat te benoemen 2 mogelijkheden  Burgemeester is gemeenteraadslid:  Kandidaat kan door meerderheid vd gemeenteraadsleden worden voorgedragen  Voordrachtakte ondertekend door meerderheid gemeenteraadsleden + meerderheid elke partij  Noodzakelijke vormvereiste  1 persoon mag slechts 1 voordrachtakte ondertekenen  Toezenden aan gouverneur:  onderzoekt kandidatuur  geeft advies aan Vlaamse regering na advies van procureur-generaal  Burgemeester wordt buiten gemeenteraad benoemd  Uitzonderlijke omstandigheden  Min. 25j  Na advies bestendige deputatie  Slechts gemeenteraadsvoorzitter met raadgevende stem  Stemgerechtigd voorzitter vh college  Tijdelijke verhindering van uitoefening ambt/overlijden/afzetten: vervangen  Wijst zelf plaatsvervangende schepen aan: afwijking vd rangorde  Schriftelijk  Toezichthoudende overheid in kennis stellen  Niemand aangeduid  eerste schepen  Altijd bij overlijden/afzetting 

 

 Bevoegdheden  Gemeenteraad  Algemene bevoegdheid: gemeentelijk belang  Wanneer regelgeving geen ander gemeentelijk orgaan aanwijst  Exclusieve bevoegdheden  Beslissingen mbt gemeentegoederen  Vaststelling gunningswijze/-voorwaarden vd overheidsopdrachten  Aanvaarding giften/legaten  Beslissingen mbt gemeentefinanciën  Goedkeuring jaarlijkse begroting/eindrekening gemeente  Aangaan van leningen  Beslissingen mbt personeel  Vaststelling rechtspositieregeling personeel  Benoeming/ontslag personeel dat uitdrukkelijk toegewezen zijn + ander gemeentepersoneel waarvoor college van burgemeester en schepenen niet bevoegd is  Beslissingen mbt organisatie gemeentelijke volksraadpleging  Uitvaardiging reglementen van inwendige orde/gemeentelijke politieverordeningen waarvan inbreuken met politionele straffen/bestuurlijke sanctie kunnen worden bestraft  College van burgemeester en schepenen  Toegewezen bevoegdheid:  Uitdrukkelijk toegekend door gemeentedecreet  Gedelegeerd door gemeenteraad  Opgedragen door andere regelgeving  Kan bevoegdheden delegeren ad gemeentesecretaris  Uitz.:  Medebewindstaken  Taken waarvan uitvoering lokaal belang overstijgen  Mogelijkheid: subdelegatie aan ander gemeentepersoneel  Uitz.: hem persoonlijk gedelegeerde bevoegdheden

71

Bevoegdheden van dagelijks bestuur Voorbereiding/voorafgaand onderzoek van dossiers die op gemeenteraadszitting behandeld zullen worden  Uitvoering raadsbeslissingen  Beslissingen mbt  Gemeentegoederen  Gemeentefinanciën  Rechtsgeschillen voeren  Kan niet worden gedelegeerd  Schepen/ambtenaar kan wel gerechtigd worden om in rechte te verschijnen  Art. 193 Gemeentedecreet  Bijhouden vd burgerlijke stand  Toezicht op geesteszieken  Bestuurlijk toezicht op handelingen/beslissingen OCMW  Burgemeester  Medebewindstaken: als vertegenwoordiger vd centrale overheid  Uitvoering centrale regelgeving  Uitz.: als wet taak aan schepencollege/gemeenteraad opdraagt  Politietaken :  Hoofd vd bestuurlijke politie  Zonale politieraad voorzitten  Reglementerende bevoegdheid in uitzonderlijke omstandigheden ordehandhaving: concrete politiemaatregelen uitvaardigen  Publieke rechtshandhaving: bestuurlijke sancties opleggen om openbare overlast/verstoring openbare orde tegen te gaan  Algemene taken  Eventueel voorzitter gemeenteraad  Voorzitter college van burgemeester en schepenen  OCMW-raad bijwonen met raadgevende stem  Ambtshalve deel van kerkfabriek  In beginsel ambtenaar vd burgerlijke stand 



 Openbaarheid  Vlaams Openbaarheiddecreet 26 maart 2004  Mogelijkheid: gemeentelijke volksraadpleging  Aanplakking: openbaarheid besluiten gemeenteraad/college van burgemeester en schepenen  Openbaarheidsbeginselen: zoals voor provincie  Enkele specifieke aangelegenheden  Gemeentelijke bestuurlijke politie  Handhaving openbare orde op grondgebied vd gemeente  Wet Gemeentelijke Administratieve Sancties (GAS-wet): 3 wijzigingen mbt ordehandhaving  Uitbreiding verantwoordelijkheid voor handhaving openbare orde tot tegengaan/nemen van maatregelen bij alle vormen van openbare overlast  Politieverordeningen aan publieke rechtshandhaving koppelen  Mogelijkheid van tijdelijke sluiting van inrichting/schorsing van vergunning bij niet-naleving uitbatings-/vergunningsvoorwaarden  Max. 3m  Verordenende bevoegdheid inzake bestuurlijke politie  Art. 41 GW, nader uitgewerkt in art. 119 N.Gem.Wet  Niet  politiewetten  Handhaving openbare orde, rust, veiligheid en gezondheid  Openbare orde:  Materiële: burgemeester kan publiekrechtelijk optreden  Morele

72





   

Cass. en bestuursRS: gemeentelijk politiereglement kan beperkingen op fundamentele vrijheden inhouden  In uitvoering politiewet  Strikte voorwaarden  Evenredigheid: veeleer nuttige politiemaatregel dan algemeen politiereglement voor concrete ordeverstoring  RvS: wettigheidscontrole  Nagaan of  Uitgevaardigde maatregel gevreesde verstoring tegengaat  Noodzakelijke en onontbeerlijk  Evenredigheid  Bewijslast: bestuur  Uitzonderlijk: burgemeester bevoegd om bij verordening algemene regel vast te stellen  Ipv gemeenteraaf tot die zelf kan optreden  Nagaan of ordehandhaving niet kan met individuele politiemaatregel  Redelijk verband tussen maatregel en onheil  Strikte wettelijke voorwaarden  Imminente dreiging van oproer, kwaadwillige samenscholing, ernstige stoornis vd openbare rust, andere onvoorziene gebeurtenis  Dringen en noodzakelijk: geringste uitstel kan schade/gevaar opleveren voor inwoners  In concreto onmogelijk/zeer moeilijk om gemeenteraad tijdig samen te roepen  Maatregel ter kennis vd gemeenteraad brengen met het ook op bekrachtiging Individuele politiemaatregelen Uitvoering gemeentelijk politiereglement Art. 133, lid 2, N.Gem.Wet  Behoudens andersluidende bepalingen Niet afhankelijk van bestaan voorafgaand reglement Zelfstandige bevoegdheid: discretionair  Mogelijkheid van preventieve maatregelen als wettelijke voorwaarden vervuld zijn  Uitvoering politiewetten: burgemeester beooreelt autonoom voorliggende feitelijkheden  Concrete maatregelen: ABBB (oa hoorplicht)

 Recente innovatie: publieke rechtshandhaving op gemeentelijk niveau  Wat Gemeentelijke Administratieve Sancties: gemeenteraad heeft mogelijkheid politiereglement dmv publieke rechtshandhaving te laten bestraffen  Schema: zie p. 258  Bestuurlijke sancties  Opgelegd door burgemeester  Schema: zie p.260  Art. 134ter N.Gem.Wet: vergunningsbeleid  Bij niet-naleving voorwaarden vd uitbating inrichting/vergunning: tijdelijke sluiting/schorsing  Voorwaarden:  Hoogdringend  Door bijzondere regelgeving niet aan andere overheid toevertrouwd  Mogelijkheid overtreder om verweermiddelen naar voor te brengen  College van burgemeester en schepenen bekrachtigd op eerstvolgende vergadering  Veeleer politiemaatregel dan bestuurlijke sanctie   wettelijke voorwaarden:  Hoorplicht respecteren  Max. 3m sluiten  Evenredigheid  Bekrachtiging door college op eerstvolgend vergadering  Opgelegd door college van burgemeester en schepenen  Schema: zie p. 259  Als politieambtenaar/hulpagent inbreuk op gemeentelijke politieverordening/bestuurlijke voorschriften vaststelt

73



Waarbij bestuurlijke sanctie:  Schorsing/intrekking vergunning  Tijdelijke/definitieve sluiting instelling  Kenmerken:  Gewone regels mbt werking college  Noodzakelijke aanwezigheidsquorum  Onverenigbaarheden  …  Respect voor ABBB  Formeel motiveren  Nieuwe Gemeentewet: geen verjaringsregels  Kan in Gemeentelijk reglement

 Niet langer dan 6m  Uitz. inbruek van voortdurende aard Bestuurlijk beroep/jurisdictioneel schorsings- en annulatieberoep RvS/vordering bij gewone rechtscolleges  Toezichthoudende overheid: rechtmatigheid en opportuniteit  Algemeen bestuurlijk toezicht Opgelegd door ambtenaren: bestuurlijke geldboete Schema: zie p. 257 Ambtenaar aangewezen door gemeentebestuur  ≠ diegene die strafbare feiten vaststelde Voorwaarden:  Expliciete procedurele waarborgen in regelgeving: rechten van verdediging  Proportioneel bedrag  Beroepsmogelijkheden  Uitvoerbaar na 1m  Verjaringsregels: 6m vanaf uitvoerbaarheid 



  

74

Hst 10: HET BESTUURLIJK TOEZICHT 1. Begripsomschrijving 

Bestuurlijk toezicht: bij decentralisatie en gezagsspreiding Rechtmatigheids-/legaliteitstoezicht: nagaan op (voor)genomen beslissing niet  hogere regels/ABBB  Opportuniteitscontrole: verenigbaarheid met algemeen belang  Gevaar van beknotting vd gemeentelijke en provinciale autonomie   Geen in de plaatstreding, nieuwe beslissing, hervormen/verbeteren/aanvullen beslissing  Uitz. uitzonderlijke omstandigheden  In essentie negatief karakter: verhindert rechtskracht/-gevolgen beslissing  Niet  principiële autonomie: gedecentraliseerd bestuut behoud beslissingsrecht  Omvang toezicht: afhankelijk van regelgeving  Geen wettelijke bepaling  geen controle 

2. Bevoegdheidsverdeling inzake bestuurlijk toezicht id Belgische federale staatsstructuur 

Art. 7 BWHI Gewoon bestuurlijk toezicht:  Gemeentewet  Provinciewet  Wet op de agglomeraties en federaties van gemeenten  VL gewest:  Decreet van 24 juli 1991 mbt regeling van het administratief toezicht op handelingen mbt tucht- en sommife ordemaatregelen genomen tov het gemeentepersoneel bedoeld in de nieuwe gemeentewet  Decreet van 28 april 1993 mbt regeling van administratief toezicht op de gemeenten  Decreet van 22 februari 1995 mbt regeling vh adminsitratief toezicht op provincies  Specifiek bestuurlijk toezicht: overheid die de materiële bevoegdheid in betrokken aangelegenheid is toebedeeld, legt toezichtregels vast/oefent toezicht uit  Formele regelgever: reglementeren omtrent vormen en procedures van bestuurlijk toezicht  UM/deelregeringen: uitoefening  Voeren; bijzondere toezichtregeling 

3. Vormen  De juridische verschijningsvormen  Gewoon en specifiek  A priori en a posertiori 

Naar gelang toezicht alvorens/na uitvaardiging bestuursbeslissing A priori: advies en machtiging  A posteriori: andere 

 Repressief en preventief  Algemeen/dwangtoezicht: altijd repressief  Bijzonder toezicht  Preventief: voor beslissing  Advies  Machtiging  Goedkeuring  Repressief: na beslissing  Vernietiging/tenietdoen  Reeds rechtseffecten gehad  Bijzonder en algemeen  Bijzonder: alleen tav door wet, decreet, ordonnantie vermelde bestuurshandelingen  Algmeen: tav alle genomen bestuurshandelingen

75

 Generiek en buitengewoon  Generieke vormen: beslissingsmacht blijft uiteindelijk bij normaal bevoegde orgaan  Buitengewoon: autonomie vh onwillig bestuur ter zijde schuiven  Dwangtoezicht  In de plaatsstelling  Beslissing na beroep

 Uitoefening van bestuurlijk toezicht  Bijzonder bestuurlijk toezicht  

Beperkt: enkel in wettelijk voorgeschreven gevallen Vormen  (voorafgaand) advies:  Nooit bindend  Behoudens andersluidende bepalingen  Substantiële vormvereiste: niet-naleving  vernietiging  Beslissing kan soms pas na eensluidend advies  Bestuur kan niet afwijken van negatief advies, wel van positief advies  Niet grievend voor bestuurde  geen RvS  Wel eventuele onwettigheid inroepen bij aanvechten vd definitieve bestuursbeslissing  Uitz. bindend advies  (voorafgaande) machtiging: toezichthoudend orgaan controleert overeenstemming met hogere rechtsregels/algemeen belang  Vooraleer beslissing genomen kan worden  Ontstentenis kan achteraf niet rechtgezet worden  Kan gedeeltelijk gegeven/ingetrokken worden  Rechtsgevolgen tav ondergeschikt bestuur  Kan aanvechten bij RvS  Niet tav bestuurden  Goedkeuring: toezichthoudend orgaan controleert overeenstemming met algemeen belang/hogere rechtsregels  Opschortende voorwaarde tav de uitvoering  Retroactief  Niet goedgekeurd besluit kan op eigen risico vd partijen uitgevoerd worden  Regelgeving bepaalt termijn  Verstrijkt  niet noodzakelijk impliciete goedkeuring  Geen termijn; redelijke termijn  Niet  weigering goedkeuring  Rechtgevolgen  RvS

 Algemeen bestuurlijk toezicht  In beginsel op alle bestuursbeslissingen v/e onder toezicht staand bestuur  Bestuur zend toezichthoudende overheid een lijst met vermelding vd genomen beslissingen/besluit in extenso  Regelgeving bepaalt termijn  2 vormen:  Schorsing: bij onwettigheid, >< algemeen belang  Tijdelijk geen rechtsgevolgen  Ondertussen: toezichthoudende overheid onderzoekt ten gronde  Ondergeschikt bestuur  Handhaven geschorste besluit  Intrekken besluit  Nadere inlichtingen verstrekken  Besluit aanpassen aan schorsingsbesluit  Tijdelijk: nadien:  Opgeslorpt door vernietiging  Dooft uit bij verstrijken (verval)termijn voor vernietiging

76

In bepaalde gevallen moet schorsing vernietiging voorafgaan Voorbereidende rechtshandeling: geen annulatieberoep RvS  Vernietiging: bij onwettigheid,  algemeen belang  Ontbindende voorwaarde: gevolg  Rechtshandeling was voor vernietiging niet rechtsgelding  Na vernietiging wordt beslissing ab initio uitgewist  Geen gedeeltelijke vernietiging mogelijk  Termijnen:verstrijken  bestuursbeslissing wordt definitief  Niet meer ongedaan maken  Definitieve rechtshandeling: rechtgevolgen voor bestuurde/bestuur  RvS  

 Dwangtoezicht, de in de plaatsstelling en beslissing na beroep  Ernstige inbreuk op autonomie en zelfstandigheid gedecentraliseerd bestuur  Uitzonderlijk + strikte regels  Bij in gebreke blijven/manifeste onwil/voortdurende nalatigheid bestuur  Enkel gebruiken om bestuur te verplichten regelgeving na te leven  Geen opportuniteit  Repressief  Vormen:  Dwangtoezicht: bijzondere commissaris  Wettelijke regels uitvoeren id plaats vh gedecentraliseerd orgaan  Strikte vereisten  Voorafgaande kennisgeving vh voornemen  Kosten ten laste vh gedecentraliseerd bestuur  In de plaatsstelling  Beslissing na beroep  Als regelgeving bestuurlijk beroep openstelt tegen bestuursbeslissingen v/e gedecentraliseerd bestuur  Beslissing in beroep hervormen

77