ADMINISTRATIEVE RECHTSBIBLIOTHEEK
Bemiddeling in het bestuursrecht ALTERNATIEVE METHODEN TOT BESLECHTING VAN BESTUURSGESCHILLEN
Lien DE GEYTER
algemene reeks nr. 16
2006
die keure
INHOUD
INHOUD
WOORD VOORAF INHOUD
V VII
INLEIDING
1
DEEL 1. BEGRIPPENKADER
7
HOOFDSTUK 1. ALTERNATIVE DISPUTE RESOLUTION (ADR) ALTERNATIEVE GESCHILLENBESLECHTING (AGB)
11
Afdeling 1. Alternative dispute resolution A. Begripsbepaling A.l. De definities A.2. De verschilpunten 1. Verzamelnaam of op zichzelf staande methode? 2. Geschillenoplossing of geschillenbeslechting 3. Bindende of niet-bindende geschillenbeslechting 4. Aanwezigheid van een derde? A.3. De gelijkenissen 1. De procedure speelt zich niet af voor de rechter 2. De contractuele basis 3. De vertrouwelijkheid 4. De flexibiliteit B. Het wezen van ADR
11 11 11 16 17 17 19 20 21 22 23 23 25 27
Afdeling 2. Verschillende vormen van ADR A. Primaire geschillenbeslechtingsprocedures A. 1. Overleg en onderhandeling A.2. Bemiddeling A.3. Arbitrage B. Hybride geschillenbeslechtingsprocedures B.l. Mini-trage B.2. Med-arb
33 36 36 37 41 43 44 45 VII
INHOUD
B.3. Summary jury trial B.4. Private judging B.5. Early neutral evaluation B.6. Court-annexed arbitration B.7. Court-annexed mediation B.8. Mediation-expertopinion/expert-determination B.9. Final offer arbitration B.10. High-low contracts B.l 1. Multi-door courthouse B. 12. Utility regulators B.13. Nog ontelbare andere hybriden
46 47 47 48 49 50 51 52 52 53 53
HOOFDSTUK 2. BESTUURSGESCHILLEN
55
Afdeling 1. Inleiding
55
Afdeling 2. Bestuursgeschil
59
HOOFDSTUK 3. BESLUIT
67
DEEL 2. ADR TEN AANZIEN VAN BESTUURSGESCHILLEN
69
HOOFDSTUK 1. ADR-ALGEMEEN
71
Afdeling 1. Vereisten voor een behoorlijke alternatieve geschillenbeslechting A. De wettelijke beperking van het beroepsrecht A.l. Zuivere bestuursgeschillen A.2. Onzuivere bestuursgeschillen 1. Internationaal 2. Nationaal B. Vrijwillige beperking van het beroepsrecht C. Besluit
71 77 77 79 79 80 85 88
Afdeling 2.De keuzemogelijkheid van de overheid ten aanzien van de uitoefening van haar bevoegdheden
90
VIII
INHOUD
Afdeling 3. De principiële toepasselijkheid van het burgerlijk recht op overeenkomsten in het kader van ADR ter oplossing van bestuursgeschillen
96
HOOFDSTUK 2. DE MOGELIJKE TOEPASSING VAN ADR IN HET BESTUURSRECHT 103 Afdeling 1. Is ADR verenigbaar met het bestuursprocesrecht? A. Impliceert de toelaatbaarheid van ADR in privaatrecht de toelaatbaarheid van ADR in bestuursrecht? B. Beperken de bijzondere eigenschappen van het bestuursprocesrecht de toepassingsmogelijkheden van ADR? C. Besluit
103
107 111
Afdeling 2. De doelstellingen van ADR op lange termijn
112
HOOFDSTUK 3. JURIDISCHE EN FEITELIJKE PROBLEMEN EN BEPERKINGEN AANGAANDE DE TOEPASSING VAN ADR IN HET BESTUURSRECHT
117
Afdeling 1. Algemeen
117
Afdeling 2. Juridische problemen A. Beschikkingsrecht van de overheid B. De juridische waarde van de overeenkomst als resultaat van overleg en bemiddeling C. De in aanmerking te nemen belangen D. De positie van de overheid E. De overheid moet handelen binnen een dwingend publiekrechtelijk karakter E. 1. Algemeen 1. De hiërarchie van de rechtsnormen 2. Patere legem quam ipse fecisti 3. De toegewezen aard van de bevoegdheden 4. Verbod van delegatie van bevoegdheid E.2. Het beginsel van de veranderlijkheid van de openbare dienst
119 119
104
123 126 128 133 133 133 136 138 139 141 IX
INHOUD
E.3. Algemene beginselen van behoorlijk bestuur 1. Het zorgvuldigheidsbeginsel 2. Het verbod van machtsafwending 3. Het redelijkheidsbeginsel 4. Het gelijkheidsbeginsel 5. Het vertrouwensbeginsel 6. Besluit E.4. Het beginsel van de openbaarheid van bestuur 1. Algemeen 2. Openbaarheid van bestuur F. De bevoegde overheid G. De vastliggende procedures en termijnen G. 1. De voorbereidende fase van besluitvorming G.2. Na de besluitvorming G.3. Besluit H. Gebonden versus discretionaire bevoegdheid Afdeling 3. Feitelijke problemen
143 144 146 148 150 152 153 154 154 156 158 164 164 165 171 172 176
Afdeling 4. Mogelijkheden van de bestuursrechter 178 A. De rol van de rechter 178 B. De rechter als doorverwijzer naar ADR 184 C. De rechter na ADR 192 D. De rechter en de uitvoering van de overeenkomst als resultaat van overleg of bemiddeling of de arbitrale uitspraak 193 E. Besluit 195
DEEL 3. TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN IN DE PRAKTIJK
197
HOOFDSTUK 1. CRITERIA VOOR DE KEUZE VAN EEN METHODE VAN GESCHILLENOPLOSSING
199
Afdeling I. Algemeen
199
Afdeling 2. Criteria nader onderzocht A. Rechtswaarborgen B. Gelijk halen, legitimatie van de positie
201 201 202
X
INHOUD
C. Bereiken van een zo goed mogelijk resultaat D. Snelheid van de geschillenbeslechting E. Kosten van geschillenbeslechting F. Vertrouwelijkheid G. Behoud of herstel van de relatie H. Besluit
202 203 204 204 205 205
Afdeling 3. ADR en de kwaliteit van het openbaar bestuur
206
Afdeling 4. Besluit
207
HOOFDSTUK 2. IS DE GEKOZEN METHODE WERKBAAR?
209
Afdeling 1. Onderhandeling en overleg A. Algemeen B. Onderhandelingsmethodes B.l. Klassiek of destructief onderhandelen B.2. Productief of constructief onderhandelen C. Besluit
209 209 210 211 212 213
Afdeling 2. Bemiddeling A. Algemeen B. Vormen van bemiddeling B.l. Algemeen Onderscheiden criteria Indelingen overgenomen uit de rechtsleer Indeling overgenomen uit de wetgeving B.2. Institutionele bemiddeling C. Bemiddeling ten aanzien van bestuursgeschillen C l . Algemeen C.2. In het kader van het onderhandelend bestuur C.3. In het kader van overleg tussen private partijen D. Besluit
214 214 222 222 222 225 226 228 230 230 237 239 240
Afdeling 3. Arbitrage A. Algemeen B. De bekwaamheid om een overeenkomst tot arbitrage te sluiten C. De objectieve en subjectieve arbitrabiliteit C. 1. De objectieve arbitrabiliteit
244 244 250 254 254 XI
INHOUD
C.2. De subjectieve arbitrabiliteit D. Besluit D.l. Algemene regeling: geen bestuursgeschillen onderwerpen aan arbitrage D.2. Bekwaamheidsuitbreidende regels: bestuursgeschillen kunnen worden onderworpen aan arbitrage
DEEL 4. BEMIDDELING TEN AANZIEN VAN BESTUURSGESCHILLEN
256 265 265 266
271
HOOFDSTUK 1. CONCRETE MOGELIJKHEDEN VOOR BEMIDDELING TEN AANZIEN VAN BESTUURSGESCHILLEN
273
Afdeling 1. Vooraf
273
Afdeling 2. Soorten relaties A. Zuivere bestuursgeschillen B. Onzuivere bestuursgeschillen C. Besluit
273 273 276 277
Afdeling 3. Tijdstip voor het toepassen van de bemiddeling A. Voorafgaand aan de bestuurlijke procedure B. Tijdens de bestuurlijke procedure en voorafgaand aan de beslissing C. Nadat de beslissing is genomen, maar vóór de zaak is ingeleid voor de rechter D. Als een gerechtelijke procedure is ingeleid
278 279
281 282
Afdeling 4. Beperking van de mogelijke terreinen
284
HOOFDSTUK 2. DE BEMIDDELINGSPROCEDURE
291
HOOFDSTUK 3. DE BEMIDDELAAR
301
Afdeling I. Algemeen A. Ad-hocbemiddeling
301 301
XII
280
INHOUD
B. Institutionele bemiddeling C. Besluit
301 303
Afdeling 2. Zijn verplichtingen
303
DEEL 5. BESLUIT
307
UITGEBREIDE BIBLIOGRAFIE
317
Boeken
317
Tijdschriften
343
Websites
365
XIII
