Best of Dutch Engineering

Best of Dutch Engineering Encyclopaedia of Dutch high-tech system development Inside view of one of the world’s most influential and powerful high tech ecosystems

PARTNER COUNTRY 2014

1

2

F

oreword

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Aliquam elementum dictum arcu. Nunc mattis. Aliquam mauris. Nullam libero dolor, luctus in, convallis id, congue vitae, felis. Sed arcu sapien, imperdiet eget, molestie a, feugiat non, lectus. Proin sodales tortor vel augue. Nunc fringilla nisl sed turpis. Sed eget lectus a justo commodo condimentum. Phasellus eget eros id ligula euismod sagittis. Nulla a sapien. Curabitur pulvinar, ipsum sit amet adipiscing lacinia, leo nisl fermentum purus, vitae sodales mauris turpis a sapien. Etiam euismod est sed sem. Vivamus non magna. Etiam adipiscing turpis a neque. Curabitur aliquam, urna vitae hendrerit faucibus, nibh lectus tempus nunc, a blandit massa orci in augue. Morbi sollicitudin, est rhoncus ultricies iaculis, enim sem sollicitudin nulla, vitae feugiat risus nisl ac turpis. Vivamus enim. Morbi tincidunt leo malesuada odio. Duis egestas gravida lectus. Donec mauris nisl, fermentum non, tempor vitae, sodales ut, magna. In hac habitasse platea dictumst. Sed non nibh eu dui tempor sagittis. Etiam gravida semper justo. In et nulla id nibh molestie volutpat. Morbi risus tellus, feugiat eget, ullamcorper ultricies, faucibus eu, dui. Nam lacus. Duis tempus mi at dui. Quisque venenatis. Maecenas eu neque a diam vehicula nonummy. Suspendisse sem ipsum, pharetra at, volutpat vel, pulvinar non, neque. Praesent ut turpis vel est cursus malesuada. Etiam eleifend. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos hymenaeos. Nunc in orci. Sed suscipit justo eu sapien. Sed luctus lectus in tortor. Curabitur varius massa vel massa tincidunt fermentum. Nunc volutpat dapibus elit. Integer egestas. Proin placerat. Marc Hendrikse

PARTNER COUNTRY 2014

3

I

nterview

Interview | Hans Streng

‘Batterijen worden goedkoper, dat is on-af-wend-baar’

Extatisch over elektrisch rijden Als elektrisch rijden een geloof is, dan is Hans Streng, senior vicepresident bij ABB, er de evangelist van. Aan hem zal het niet liggen als de wereld het nieuwe rijden niet omarmt. Toch liggen er uitdagingen genoeg voor de automotive-industrie. Elektrische voertuigen moeten goedkoper worden en een grotere actieradius krijgen. Omschakelen naar een elektrische aandrijving heeft grote consequenties voor de productieketen. Er moet een infrastructuur van laadpalen komen. Toch gaat dit alles volgens Streng de komende vijf à tien jaar gebeuren. Honderd procent zeker. Jan Kees van der Veen

In Rijswijk, aan de Vliet, en aan het tramlijntje tussen Den Haag en Delft, ligt het hoofdkwartier van de voormalige Delftse start-up Epyon, in 2005 opgericht om ‘slimme laadoplossingen voor

‘Tesla heeft geen last van legacy en gooit zijn auto’s gewoon op de markt’

elektrische voertuigen’ te ontwikkelen. Het bedrijfje is twee jaar geleden opgeslokt door het ABB-concern, heet nu de Product Group EV Charging Infrastructure, maar opereert nog steeds zelfstandig en op enige afstand, ook geografisch, van de andere ABB-bedrijfsonderdelen. General manager Hans Streng, die deze overgang meemaakte en zich nu senior vicepresident van ABB mag noemen, heeft zich ontpopt als een vurig pleitbezorger van elektrisch rijden. Reden voor Bits&Chips om zijn visie te horen op de aanstaande e-revolutie. Na de Automotive Engineering School in Apeldoorn en een studie elektrotechniek aan de TU Eindhoven haalde Hans Streng bij de University of Rochester in de VS masters in automotive, elektrotechniek en business administration. Hij begon zijn loopbaan als researcher bij Philips, maar stoomde snel door naar managementfuncties, werd CEO bij verschillende start-ups en kwam weer terug naar Philips, later NXP. In 2009 werd hij CEO van Epyon. Pers en publiek zijn nog steeds sceptisch over elektrisch rijden. Electric vehicles (EV’s) zijn onbetaalbaar voor Jan Modaal. Alleen een paar duizend zakelijke rijders maakt er gebruik van, dankzij riante subsidies. Gaat het ooit goed komen? ‘Absoluut. Er gaat de komende tijd heel veel veranderen. De kosten van EV’s worden voornamelijk bepaald door de batterijen en momenteel investeren vooral de Chinezen enorm in batterijtechnologie en batterijfabrieken. De prijzen zullen naar beneden gaan. Ik verwacht dezelfde ontwikkeling als bij de zonnecellen: op zeker moment donderen de prijzen in elkaar en wordt de technologie bereikbaar voor gewone consumenten. Ik voorzie dat tipping point binnen vier à vijf jaar. Nieuwe technologie komt altijd met schokeffecten. Mensen kijken de kat uit de boom, de politiek doet uitspraken, de pers heeft positieve en negatieve verhalen, de overheid probeert er vaart in te krijgen met subsidieregelingen, stopt er weer mee zodra het gaat lopen: iedereen duwt en trekt op zijn manier, maar op de lange termijn is de ontwikkeling niet te stuiten.’ ‘Het ontwikkelen van een auto duurt tien jaar. Autofabrikanten nemen geen kortetermijnbeslissingen, ze moeten ver vooruitkijken. Ze kijken welke technologie de beste perspectieven

4

‘Je moet anders leren denken over tanken’

heeft, ze kijken waar de politiek heen wil, ze kijken wat de concurrentie doet en dan maken ze hun keuze. Ze zeggen allemaal: elektrisch is the way to go. Allemaal weten ze dat de batterijprijzen omlaag moeten. Dat gaat ook gebeuren, dat is on-af-wend-baar. Rudolf Krebs van Volkswagen zei vorig jaar: de prijs van de elektrische auto zal binnen drie jaar lager zijn dan die van de auto met verbrandingsmotor. Dat kan alleen als de batterijprijzen tachtig procent zakken!’ ‘Maar let op: iedereen staart zich blind op de aanschafprijs, maar vergeet dat de variabele kosten van een EV zeer laag zijn. Het energieverbruik is ongeveer 0,2 kWh/km. Bij de huidige elektriciteitsprijs is dat vier cent per kilometer, een factor vijf à tien lager dan de brandstofkosten van personenauto’s met verbrandingsmotoren. En: onderhoud aan de motor is niet nodig. Als je kijkt naar de totale kosten over een periode van vier jaar dan is voor fleet owners elektrische rijden nu al rendabel. En die kosten gaan alleen maar naar beneden.’ Los van het economische verhaal hebben de autofabrikanten ook nog een paar technische problemen op te lossen. Een actieradius van honderdvijftig kilometer is erg klein voor een auto. ‘Ook dat gaat veranderen. Tesla komt binnenkort met een volwaardige gezinsauto, voor vijf personen plus bagage, die 350 kilometer kan rijden. Een fenomenale auto, de hele wereld kijkt ernaar. In China komen volgend jaar maar liefst vijftien elektrische auto’s op de markt

ABB Company data

van merken waar wij nog nooit van hebben gehoord, met een range van rond de driehonderd

1,001,684,088

kilometer. Ja, het is waar, het is nog niet de zes- à zevenhonderd kilometer die we nu halen met

1,100

onze benzineauto’s. De batterijcapaciteit moet omhoog en dat gaat ook gebeuren, evolutionair. Of we ooit de zeshonderd kilometer halen, weet ik niet, maar hoe hard is die eis? Een nieuw product moet vechten tegen een bestaand product en op dit punt scoort het EV - nog - mager,

Sectors

maar daar staan andere punten tegenover. Bijvoorbeeld de rijervaring. Iedereen die een keer elektrisch heeft gereden, is verkocht. De snelle start en het enorme koppel bij het wegrijden.

5

Interview | Hans Streng

Het ontbreken van geluid. Het niet hoeven schakelen. De stabiele wegligging. De supereenvoudige bediening. Elektrisch rijden is geweldig!’ De verslaggever wordt meegenomen voor een proefritje in een Nissan Leaf en moet na afloop toegeven: comfort, rijeigenschappen en bedieningsgemak van deze elektrische auto zijn ten minste gelijk en op vele punten superieur aan die van een auto met verbrandingsmotor. Die er honderd jaar voor nodig heeft gehad om zover te komen ... Je noemt EV-pionier Tesla als voorbeeld, maar heeft die al één cent winst gemaakt? ‘Tesla is een succesverhaal. Hun beurswaarde is nu al groter dan die van Peugeot en Fiat samen. Het geeft aan hoeveel de markt erin gelooft. Ze beginnen winst te maken en hebben net een grote overheidslening terugbetaald. De grote verdienste van Tesla is dat ze als nieuwkomer de automarkt openbreken. Gevestigde fabrikanten hebben immers te maken met het innovator’s dilemma: wanneer schakel je over op een nieuw product, waarvan je weet dat het gaat kannibaliseren op je bestaande producten? Ze willen niet te laat zijn, maar zeker niet te vroeg. De praktijk is dat ze wachten tot het niet anders kan. Tesla heeft geen last van dit soort legacy en gooit zijn auto’s gewoon op de markt.’ En het tijdrovende opladen van de accu’s. Gaat dat nog veranderen? ‘Zo langzamerhand snapt iedereen wel dat opladen aan een gewoon stopcontact veel te lang duurt, zelfs al is het bij je thuis. Het is niet handig om 24 uur lang je auto niet te kunnen gebruiken. Beter is te kijken naar het gebruik van de auto. Je moet laadpunten neerzetten op de plaats waar mensen heen gaan: winkelcentra, kantoren, parkeergarages. Die laadpunten moeten zo krachtig zijn dat de auto’s zijn opgeladen als de mensen weer vertrekken. Je zet er laadpalen van 20 tot 30 kW neer, de oplaadtijd is dan ongeveer een uur. Langs de snelweg

6

moet het sneller. Daar zet je palen van 100 kW neer die de accu in tien minuten opladen. En als de mensen het ook thuis willen doen, dan installeren ze een 5 tot 10 kW laadpunt. De laadtijd is dan een uur of acht.’ ‘Je moet anders leren denken over tanken. Het moet normaal worden dat je overal waar je parkeert meteen je auto inplugt. Dat je, als je een langere afstand wilt afleggen, van tevoren inschat of je het gaat redden met je accu en, als je twijfelt, onderweg een oplaadbeurtje inplant. Het energieverbruik, en daarmee je actieradius, zijn afhankelijk van je rijstijl, je snelheid, de wind, de temperatuur. Mijn Nissan Leaf heeft een range van ongeveer honderdvijftig kilometer. Als ik van Rijswijk naar Eindhoven rijd met de wind mee, dan rijd ik in één ruk door, maar met tegenwind moet ik bij Tilburg even van de weg af om ‘bij te tanken’. Als het net van laadpalen fijn genoeg is - dat wordt straks veel fijner dan het huidige net van tankstations dan is dat geen enkel probleem. Je moet op een andere manier leren denken.’ Nog zo’n stokpaardje van sceptici: het milieu wordt helemaal niet schoner van elektrische auto’s want de elektriciteit wordt toch gemaakt in vervuilende kolencentrales? ‘Een bekend argument, maar het antwoord is net zo bekend: elektriciteit kun je ook maken met niet-fossiele energiebronnen als zonlicht en wind. In Duitsland is al 35 GW aan zonneenergie beschikbaar. Daar kun je honderdduizenden auto’s op laten rijden. Probleempje: er is een mismatch in tijd tussen de beschikbaarheid en de vraag van de energie. Dat is in de toekomst op te lossen met bufferopslag. Daarvoor moet je een slimme infrastructuur opzetten. Autobatterijen hebben na een jaar of vijf nog maar zeventig procent van hun capaciteit; ze moeten dan worden vervangen, maar kunnen prima een tweede leven krijgen als lokaal opslagmedium. Daarmee kun je die tijdverschuiving voor elkaar krijgen. Je kunt er ook verbruikspieken mee afvlakken. Daar hoef je dan geen nieuwe kolencentrale voor neer te zetten. Het is nog niet zover, maar technisch is dit op te lossen.’ Wat is er mis met waterstof als voertuigbrandstof, de weg die Hyundai heeft gekozen? Dat is toch heel schoon, en makkelijker te transporteren en op te slaan dan elektriciteit? ‘Op zich is er niets mis met waterstof, maar er kleven twee nadelen aan. Ten eerste is het maken van waterstof een zeer inefficiënt proces. Het moet in grote installaties gebeuren, er moet een industrie voor worden opgezet. Ten tweede moet er een waterstofinfrastructuur

‘Accu’s kunnen prima een tweede leven krijgen als lokaal opslagmedium’

worden gerealiseerd en dat is factoren ingewikkelder dan een elektriciteitsinfrastructuur; die hebben we namelijk al. Je kunt waterstof efficiënt ‘verpakken’ in ammoniak, maar dan gelden er strenge veiligheidseisen. Complex. Alle autofabrikanten hebben naar waterstof gekeken en - behalve Hyundai - gekozen voor elektrisch rijden. Dat heeft nu zo veel momentum gekregen dat waterstof het vrijwel zeker niet gaat redden.’ Je noemt EV-pionier Tesla als voorbeeld, maar heeft die al één cent winst gemaakt? ‘Tesla is een succesverhaal. Hun beurswaarde is nu al groter dan die van Peugeot en Fiat samen. Het geeft aan hoeveel de markt erin gelooft. Ze beginnen winst te maken en hebben net een grote overheidslening terugbetaald. De grote verdienste van Tesla is dat ze als nieuwkomer de automarkt openbreken. Gevestigde fabrikanten hebben immers te maken met het innovator’s dilemma: wanneer schakel je over op een nieuw product, waarvan je weet dat het gaat kannibaliseren op je bestaande producten? Ze willen niet te laat zijn, maar zeker niet te vroeg. De praktijk is dat ze wachten tot het niet anders kan. Tesla heeft geen last van dit soort legacy en gooit zijn auto’s gewoon op de markt.’ Ze willen niet te laat zijn, maar zeker niet te vroeg. De praktijk is dat ze wachten tot het niet anders kan. Tesla heeft geen last van dit soort legacy en gooit zijn auto’s gewoon op de markt.’

7

C

Case | Nefit

ase

Snelle ontwikkeling door krachtenbundeling met Inspiro

Nefit Easy toonbeeld van innovatie voor Bosch In zo’n anderhalf jaar tijd stampten Nefit en embedded-systeemhuis Inspiro een fonkelnieuwe slimme thermostaat uit de grond. Bij moederbedrijf Bosch van de cv-ketelfabrikant uit Deventer hadden ze aanvankelijk hun bedenkingen omdat de ontwikkeling niet binnen de reguliere processen paste, maar dat sentiment is helemaal omgedraaid: ook de ‘Vorstand’ in Duitsland ziet de Nefit Easy inmiddels als een voorbeeld van innovatie. Menig Nederlands huishouden heeft er een in de woonkamer hangen: een onopvallend wit kastje met een saai displaytje, een grote witte draaiknop, een aantal kleinere knopjes voor de hoofdfuncties en achter een klepje de rest van de bedieningselementen. Die bediening is ook niet echt state-of-the-art: wie een klokprogramma wil instellen, moet veel handelingen verrichten met afwisselend draaien en drukken en soms zelfs allebei tegelijk. Dat bestaande kamerthermostaten niet uitblinken in schoonheid en gebruiksvriendelijkheid, daar zijn ze het bij Bosch Thermotechniek in Deventer wel over eens – Nefit is een van de drie merken waaronder dit onderdeel van het internationale concern cv-ketels op de Nederlandse markt brengt (zie kader ‘Nefit’). ‘Veel mensen vinden het lastig om een klokthermostaat te programmeren, met als gevolg dat ze de kachel gewoon aan laten staan als ze een dag weg zijn’, erkent senior engineer Henk Kalk. ‘Daarbij vind ik het merendeel van de gangbare thermostaten persoonlijk ook gewoon lelijk.’ Kalk liep al een tijdje rond met een idee voor een thermostaat die gemakkelijk te bedienen is en er ook nog eens sexy uitziet. ‘Geen gedoe met een heleboel knopjes, alleen een displaytje dat de temperatuur weergeeft en de mogelijkheid om deze hoger of lager te zetten. De meer geavanceerde functies bedien je met een app op een smartphone die via wifi met de thermostaat communiceert.’ Lange tijd vond Kalk hiervoor geen gehoor binnen de organisatie, maar dat veranderde toen hij in juni 2011 een nieuwe manager kreeg. ‘Ik vond het meteen een geweldig idee’, haakt Wilfred Boesveld in. ‘In oktober zijn we begonnen aan de requirements. Omdat zijn dochter altijd lang onder de douche stond, wilde Henk bijvoorbeeld kunnen instellen dat die na een bepaalde tijd geen warm water meer geeft. Ik heb het liever iets minder warm in huis dan mijn vrouw,

Nefit

dus ik wilde erin hebben dat de temperatuur omlaaggaat wanneer het systeem detecteert dat

Company data 120 2.000.000

haar smartphone het huis verlaat. Zo zijn we gekomen tot een hele lijst met eisen en wensen.’

Streepje voor Vervolgens was het zaak om het concept te verkopen binnen Bosch. ‘In Deventer en ook op het hoofdkwartier in Stuttgart waren ze eigenlijk vrij snel om’, herinnert Boesveld zich. ‘Toen

Sectors

de topman van Thermotechnik in november 2011 hier was, hebben we hem slechts een klein demootje laten zien, maar dat was al genoeg om hem over de streep te trekken. De rest van de organisatie moest toen wel mee.’ ‘Misschien is dat wel een belangrijke tip voor mensen die

8

Gemakkelijk te bedienen en ziet er ook nog eens sexy uit

willen innoveren in een grote organisatie’, voegt Kalk toe. ‘Overtuig de top van het bedrijf en de anderen volgen vanzelf.’ Een belangrijke voorwaarde van het management was wel dat het project niet ten koste zou gaan van de lopende werkzaamheden. ‘Thermostaten zijn in principe niet het pakkie-an van Deventer; die maken we in Duitsland. Hier doen we de R&D voor de HR-ketel’, licht Boesveld toe. Hij mocht de ontwikkeling doorzetten als U-Boot-Projekt, zoals onze oosterburen een eigen initiatief van medewerkers noemen dat de goedkeuring heeft van de bedrijfsleiding maar waar de onderneming geen extra budget voor beschikbaar stelt. Helemaal een U-Boot was het niet, want behalve het groene licht had Boesveld ook een potje geld van zijn management gekregen om het project uit te besteden. ‘We hebben Vanberlo ingeschakeld voor het industrieel en mechanisch ontwerp en de Franse EMS-specialist Lacroix voor de productie. Voor het embedded systeem hebben we drie bedrijven uitgenodigd om een offerte uit te brengen. Twee daarvan zaten heel dicht bij elkaar; de derde was veel duurder en hebben we om die reden weggestreept. De keuze is uiteindelijk gevallen op Inspiro uit Arnhem. Enerzijds zitten ze maar een half uurtje bij ons vandaan, zodat we snel kunnen samenkomen als we iets face to face willen bespreken. Dat was erg belangrijk met het oog op de korte ontwikkeltijd. Anderzijds had ik al goede ervaringen met hen bij mijn vorige werkgever Eaton.’ ‘Het kostenplaatje speelt natuurlijk mee; als de prijs een drama is, dan gaat het ’m niet worden. Maar het allerbelangrijkste als je gaat uitbesteden, is vertrouwen’, vindt Maarten Angenent, CEO van Inspiro. ‘Ik kende Wilfred inderdaad al van Eaton en daar hebben we goed samengewerkt. Dan heb je wel een streepje voor, maar een uitgemaakte zaak is het zeker niet. Er zijn meerdere kapers op de kust en opdrachtgevers spelen die tegen elkaar uit, dat is hun goed recht. Het is dan aan ons om hun het vertrouwen te geven dat wij de partij zijn met wie ze in zee moeten gaan.’

9

Case | Flander’s Drive Keihard leerpunt Begin 2012 zette Vanberlo zich aan het ontwerp van de behuizing. ‘Een grote uitdaging daar was de temperatuurmeting’, schetst Boesveld. ‘Als je de sensor niet goed positioneert, registreer je ook de warmte die het kastje zelf produceert, dus dan zijn je waardes veel te hoog. Bij Nefit hebben we een slimme oplossing gevonden om de afwijkingen uit te sluiten.’ Voor Angenent en de zijnen startte het project officieel vorig jaar lente. ‘Net als de andere

bestaande patenten kunnen innovatie ook bevorderen

kandidaat-partners hadden we al wel eerder met Nefit gespart over de requirements, maar dat was om ze helder te krijgen en zo een goed voorstel te kunnen neerleggen’, vertelt de Inspirodirecteur. ‘Vervolgens hebben zij onze feedback gebruikt om hun wensenlijstje aan te scherpen. Dat heeft nog een paar maanden in beslag genomen. In april van 2012 is het werk echt begonnen met de omzetting van de requirements naar specificaties.’ Zoals wel vaker, bleek dat ook nu weer geen rechttoe rechtaan aangelegenheid. ‘Er is behoorlijk wat tijd in gaan zitten om de requirements tot in de finesses uit te werken’, verklaart Xander Evers, senior embedded-systeemengineer bij Inspiro. ‘Gaandeweg kwamen er ook nieuwe ideeën en dan was het de uitdaging om die aan te laten sluiten op wat we al hadden. Zo ben ik wel even bezig geweest om alle details boven water te krijgen.’ ‘Ik weet nog goed dat wij in het begin drie kwartier aan de telefoon hingen om één vraag van jou te beantwoorden’, zegt Kalk lachend tegen Evers. ‘Ik was vervolgens wel toe aan een kop koffie, maar jij wilde gewoon verder met je volgende issue.’ ‘De requirements waren ook niet zo stabiel als we allebei hadden gedacht’, gaat Angenent verder. ‘Dat was een groot verschil met bijvoorbeeld het Eaton-project, dat echt heel gladjes is verlopen omdat alles goed gespect was vanuit de opdrachtgever. Nu hoeft alles ook weer niet tot in de puntjes vast te liggen, want dan mis je de creativiteit, de dynamiek en het enthousiasme. Dat was dan weer het mooie van dit project, maar iets meer vastigheid had wel gemogen.’ ‘Dat is ook een keihard leerpunt voor ons’, beaamt Boesveld. ‘We hadden nog meer aandacht kunnen hebben voor de feasibility’, meent Evers ‘Sommige dingen hadden we dan eerder getackeld.’

Einde project Wanneer niet alles tot in de finesses op papier staat, dan geeft dat nog weleens verrassingen. ‘Ons oorspronkelijke idee was om de volledige bediening heel traditioneel via één grote draaiknop te doen’, geeft Boesveld als voorbeeld. In het nieuwe concept liepen we echter aan tegen een patent van Honeywell om een dynamische beweging om te zetten in een statische. Dus moesten we terug naar de tekentafel. Inspiro heeft toen een touchscreen voorgesteld. Veel mooier natuurlijk, maar bij ons was het nog niet opgekomen.’ Kalk: ‘Zo zie je dat bestaande patenten innovatie ook kunnen bevorderen.’ Voor grotere hoofdbrekens zorgde de eis dat het verbruik hoogstens 0,9 watt mag bedragen. ‘Een thermostaat is via twee draadjes verbonden met de ketel’, legt Boesveld uit. ‘Hier gaat de communicatie overheen in twee richtingen én de voeding naar het kastje. Van oudsher leveren onze ketels maximaal 0,9 watt. Zie daar maar eens onder te blijven met een touchscreen, een moderne processor en wififunctionaliteit, zónder een batterij te gebruiken - want die moet je om de zoveel tijd vervangen - of een externe voeding - want die heb je vaak niet tot je beschikking op de plek waar de thermostaat hangt in de huiskamer.’ Door een uitgekiende componentkeuze is het toch gelukt om aan deze eis te voldoen, zij het niet zonder slag of stoot. De processor was nog niet zo’n probleem. Evers: ‘We gebruiken een Arm Cortex-M4. Die is heel klein maar toch best wel krachtig. En heel goedkoop.’ De wifimodule is een ander verhaal. ‘Het heeft echt lang geduurd voordat we een energiezuinige hadden gevonden zonder grote pieken’, blikt de systeemengineer van Inspiro terug. ‘Dat had bijna het einde van het project betekend’, stelt Boesveld. ‘Uiteindelijk kwam Henk er op internet een tegen die voldeed.’ ‘Het heeft nog wel even gekost om die module te integreren’, merkt Evers op.

10

‘Ook de componentkeuze is weer in nauw overleg gegaan’, onderstreept Angenent. ‘Natuurlijk hebben ze bij Bosch een lijst van onderdelen die ze voordelig kunnen inkopen, maar het is niet zo dat ze die over de muur hebben gekieperd en dat wij verder maar moesten uitzoeken hoe we dat gingen doen binnen de afgesproken prijs.’ ‘We hebben regelmatig gezamenlijk om de tafel gezeten om voors en tegens af te wegen’, vult Boesveld aan. ‘Het was niet Nefit tegenover Inspiro, nee, je doet het project samen. Het draait niet alleen om de kostprijs, het moet ook passen binnen hun bouwbudget.’

Nul ervaring

Uitbestedende bedrijven die denken dat ze alles over de muur kunnen gooien en dat ze dan geen problemen meer hebben

Dat de prijs niet heilig is, heeft Boesveld in dit project aan den lijve ondervonden. ‘We hadden een ontwikkelaar ingehuurd om de apps te bouwen voor Android en Iphone, voor een aparte webpagina en voor smart-tv’s. Daarbij hadden we gekozen voor de scherpste aanbieder.’ Die keuze heeft niet bepaald goed uitgepakt, drukt Boesveld zich voorzichtig uit. ‘Anderhalf jaar gemiste deadlines en problemen. Op een gegeven moment had ik echt het gevoel dat het niet meer goed ging komen. Het vertrouwen was helemaal weg.’ Tien weken voor de geplande voorintroductie was de maat vol voor Boesveld. ‘Toen hebben we eerst de app voor de Iphone helemaal naar ons toegetrokken en zijn we hier bij Nefit compleet van scratch begonnen. In juni, precies op tijd, was die klaar. De Android-ontwikkeling leek goed te gaan, maar half augustus zijn we ook die in eigen huis gaan doen. Die app hebben we een maand later op de markt gebracht. De webpagina en de toepassing voor de smart-tv volgen nog dit jaar.’ En dan te bedenken dat Boesvelds afdeling tot voor kort nul ervaring had met appontwikkeling. ‘Het toeval wilde dat we parallel werkten aan een zogeheten service key, een module die de installateur met een kabeltje in de ketel plugt en die draadloos communiceert met zijn smartphone. Deze hebben we in april geïntroduceerd, met apps voor Android en Iphone.

11

12

P

artners

Inside view of one of the world’s most influential and powerfull high tech ecosystems

13

Partner | BRAINPORT INDUSTRIES Brainport Industries Coöperatie U.A. Emmasingel 11 5611 AZ Eindhoven Nederland T +31 40 7512424 www.brainportindustries.com Sectors

Brainport Industries Coöperatie U.A. Na een zorgvuldige voorbereiding heeft een groep van toonaangevende hightech toeleveranciers in maart 2011 formeel de krachten gebundeld in Brainport Industries Coöperatie U.A. (hierna Brainport Industries).

ontwikkel-, maak- en assemblageprocessen. De toeleveranciers verleggen hierbij steeds weer de grenzen van maakbaarheid, maar ook de grenzen van de verantwoordelijkheden en de grenzen van de markt. Dit kun je als toeleverancier in de hightechketen niet alleen, hiervoor ontbreekt vaak schaalgrootte en fi-

Waarom Brainport Industries? OEM’s als ASML, Philips Healthcare en FEI moeten hun klanten steeds sneller en beter bedienen. Producten/systemen worden complexer en vergen meer kennis (diepgang) van een grotere diversiteit aan disciplines (breedte). Ontwikkelen, maken en ondersteunen van systemen wordt steeds kapitaalintensiever terwijl tegelijkertijd de reactiesnelheid (time-to-market) toeneemt. Dit kan efficiënt als de OEM’s steeds meer kop-staartbedrijven worden. Hierbij wordt de ontwikkeling en fabricage van grotere (non-core) modules uitbesteed aan strategische toeleveranciers in deze hightechmaakindustrie. Hightech toeleveranciers streven naar een next level in kostprijsrationalisatie en productiviteit om competitief te blijven t.o.v. bedrijven in lagelonenlanden. Zij doen dit o.a. door hergebruik van kennis en efficiënte

nanciële ruimte. Gezamenlijk kunnen toeleveranciers dit wel. Brainport Industries biedt hen vruchtbare grond en een structuur voor deze samenwerking. Naast het ontwikkelen van technische competenties en optimalisatie van de supply chain bundelen de hightech toeleveranciers binnen Brainport Industries de activiteiten om nieuwe markten te ontginnen en contacten te arrangeren met nieuwe klanten. Hierbij ligt de focus op regionale en buitenlandse hightech OEM’s in markten als semicon, analytische apparatuur, medische technologie, printing en de photovoltaïsche industrie. Naast grotere gevestigde partijen richt Brainport Industries zich ook op internationaal georiënteerde hightech start-ups die wel hun funding maar nog niet hun keten rond hebben. Hightech toeleveranciers streven naar een next level in kostprijsrationalisatie en productiviteit om competitief te blijven t.o.v. bedrijven in lagelonenlanden. Zij doen dit o.a. door hergebruik van kennis en efficiënte ontwikkel-, maak- en assemblageprocessen. De toeleveranciers verleggen hierbij steeds weer de grenzen van maakbaarheid, maar ook de grenzen van de verantwoordelijkheden en de grenzen van de markt. Dit kun je als toeleverancier in de hightechketen niet alleen, hiervoor ontbreekt vaak schaalgrootte en financiële ruimte. Gezamenlijk kunnen toeleveranciers dit wel. Brainport Industries biedt hen

John Blankendaal CEO Brainport Industries 14

vruchtbare grond en een structuur voor deze samenwerking.

Partner | BRAINPORT INDUSTRIES Brainport Industries Coöperatie U.A. Emmasingel 11 5611 AZ Eindhoven Nederland T +31 40 7512424 www.brainportindustries.com Sectors

Brainport Industries Coöperatie U.A. Na een zorgvuldige voorbereiding heeft een groep van toonaangevende hightech toeleveranciers in maart 2011 formeel de krachten gebundeld in Brainport Industries Coöperatie U.A. (hierna Brainport Industries).

ply chain bundelen de hightech toeleveranciers binnen Brainport Industries de activiteiten om nieuwe markten te ontginnen en contacten te arrangeren met nieuwe klanten. Hierbij ligt de focus op regionale en buitenlandse hightech OEM’s in markten als semicon, analytische apparatuur, medische

Waarom Brainport Industries? OEM’s als ASML, Philips Healthcare en FEI moeten hun klanten steeds sneller en beter bedienen. Producten/systemen worden complexer en vergen meer kennis (diepgang) van een grotere diversiteit aan disciplines (breedte). Ontwikkelen, maken en ondersteunen van systemen wordt steeds kapitaalintensiever terwijl tegelijkertijd de reactiesnelheid (time-to-market) toeneemt. Dit kan efficiënt als de OEM’s steeds meer kop-staartbedrijven worden. Hierbij wordt de ontwikkeling en fabricage van grotere (non-core) modules uitbesteed aan strategische toeleveranciers in deze hightechmaakindustrie. Hightech toeleveranciers streven naar een next level in kostprijsrationalisatie en productiviteit om competitief te blijven t.o.v. bedrijven in lagelonenlanden. Zij doen dit o.a. door hergebruik van kennis en efficiënte ontwikkel-, maak- en assemblageprocessen. De toeleveranciers verleggen hierbij steeds weer de grenzen van maakbaarheid, maar ook de grenzen van de verantwoordelijkheden en de grenzen van de markt. Dit kun je als toeleverancier in de hightechketen niet alleen, hiervoor ontbreekt vaak schaalgrootte en financiële ruimte. Gezamenlijk kunnen toeleveranciers dit wel. Brainport Industries biedt hen vruchtbare grond en een structuur voor deze samenwerking. Naast het ontwikkelen van technische competenties en optimalisatie van de sup-

technologie, printing en de photovoltaïsche industrie. Naast grotere gevestigde partijen richt Brainport Industries zich ook op internationaal georiënteerde hightech start-ups die wel hun funding maar nog niet hun keten rond hebben. Hightech toeleveranciers streven naar een next level in kostprijsrationalisatie en productiviteit om competitief te blijven t.o.v. bedrijven in lagelonenlanden. Zij doen dit o.a. door hergebruik van kennis en efficiënte ontwikkel-, maak- en assemblageprocessen. De toeleveranciers verleggen hierbij steeds weer de grenzen van maakbaarheid, maar ook de grenzen van de verantwoordelijkheden en de grenzen van de markt. Dit kun je als toeleverancier in de hightechketen niet alleen, hiervoor ontbreekt vaak schaalgrootte en financiële ruimte. Gezamenlijk kunnen toeleveranciers dit wel. Brainport Industries biedt hen vruchtbare grond en een structuur voor deze samenwerking. OEM’s als ASML, Philips Healthcare en FEI moeten hun klanten steeds sneller en beter bedienen. Producten/systemen worden complexer en vergen meer kennis (diepgang) van een grotere diversiteit aan disciplines (breedte). Ontwikkelen, maken en ondersteunen van systemen wordt steeds kapitaalintensiever terwijl tegelijkertijd de reactiesnelheid (time-to-market) toeneemt. Dit kan efficiënt als de OEM’s steeds meer kop-staartbedrijven worden. Hierbij wordt de ontwikkeling en fabricage van grotere

15

16

P

rofiles


17

P

rofile

TECHWATCH Techwatch BV Snelliusstraat 6 6533 NV Nijmegen T +31 24 3503532 F +31 24 3503533 E [email protected] www.techwatch.nl

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer

Vivamus adipiscing ornare erat. Duis in li-

adipiscing elit. Aliquam elementum dictum

bero. Ut id nulla ut arcu facilisis condimen-

arcu. Nunc mattis. Aliquam mauris. Nullam

tum. Suspendisse in magna at pede vulpu-

libero dolor, luctus in, convallis id, congue

tate lobortis. Integer aliquet, diam tincidunt

vitae, felis. Sed arcu sapien, imperdiet eget,

viverra fringilla, enim tellus faucibus sem,

molestie a, feugiat non, lectus. Proin soda-

pharetra tempor lacus nulla id quam. Fusce

les tortor vel augue. Nunc fringilla nisl sed

blandit. Proin et erat. Duis posuere, neque

turpis. Sed eget lectus a justo commodo con-

in rhoncus rhoncus, mi enim vehicula urna,

dimentum. Phasellus eget eros id ligula eu-

vitae blandit erat ligula vulputate augue. In-

ismod sagittis. Nulla a sapien. Curabitur pul-

teger vestibulum lacus consequat velit. Nulla

vinar, ipsum sit amet adipiscing lacinia, leo

venenatis risus eget ligula. Etiam scelerisque

nisl fermentum purus, vitae sodales mauris

euismod leo. Nulla fermentum justo et purus.

turpis a sapien.

Pellentesque sit amet magna vel nibh frin-

Etiam euismod est sed sem. Vivamus non

gilla malesuada. Curabitur eu augue sed ip-

magna. Etiam adipiscing turpis a neque. Cu-

sum pharetra laoreet. Aliquam ut libero. Duis

rabitur aliquam, urna vitae hendrerit faucibus,

nec tortor vel diam tempor luctus. Mauris con-

nibh lectus tempus nunc, a blandit massa orci

sequat augue nec nisi. Etiam fermentum est

in augue. Morbi sollicitudin, est rhoncus ultri-

quis elit. Sed ornare volutpat ligula. Nullam

cies iaculis, enim sem sollicitudin nulla, vitae

dignissim lacus id sem. Fusce interdum diam

feugiat risus nisl ac turpis. Vivamus enim. Mor-

vel massa interdum ornare. Maecenas feugiat,

bi tincidunt leo malesuada odio. Duis egestas

erat id malesuada pretium, risus ante lobor-

gravida lectus. Donec mauris nisl, fermentum

tis ante, vitae tincidunt enim neque ac quam.

non, tempor vitae, sodales ut, magna. In hac

Morbi nisl. Donec viverra metus.

habitasse platea dictumst.

Techwatch

Sed non nibh eu dui tempor sagittis. Etiam

Maecenas pellentesque faucibus felis. Nam

gravida semper justo. In et nulla id nibh mo-

vitae nisl. Aenean malesuada vestibulum do-

lestie volutpat. Morbi risus tellus, feugiat eget,

lor. Maecenas cursus lacus vitae nunc. Morbi

ullamcorper ultricies, faucibus eu, dui. Nam la-

dolor augue, interdum a, ullamcorper nec,

cus. Duis tempus mi at dui. Quisque venenatis.

sollicitudin sed, risus. Duis at sem vitae enim

Maecenas eu neque a diam vehicula nonummy.

feugiat ultrices. Aenean rhoncus augue eget

Suspendisse sem ipsum, pharetra at, volutpat

arcu viverra adipiscing. Morbi gravida est id

vel, pulvinar non, neque. Praesent ut turpis vel

lacus. Nullam ut velit eget nisl auctor frin-

est cursus malesuada. Etiam eleifend. Class

gilla. Suspendisse ultricies blandit ante. Cras

aptent taciti sociosqu ad litora torquent per

quis quam. Vestibulum dapibus sem.

conubia nostra, per inceptos hymenaeos. Nunc in orci. Sed suscipit justo eu sapien. Sed luc-

Quisque scelerisque quam in ante. Sus-

16

tus lectus in tortor. Curabitur varius massa vel

pendisse ac felis. Nullam consequat varius

massa tincidunt fermentum. Nunc volutpat da-

enim. Class aptent taciti sociosqu ad litora

1.000.000

pibus elit. Integer egestas. Proin placerat.

torquent per conubia nostra, per inceptos

Company data

hymenaeos. Duis purus. Aenean lacus augue, Sectors

18

Nullam eu massa ac lacus ornare tincidunt.

facilisis at, pulvinar at, consectetuer nec, nisi.

Integer eget justo at mauris viverra lacinia.

Suspendisse venenatis odio vel urna. Nunc

TECHWATCH Techwatch BV Snelliusstraat 6 6533 NV Nijmegen T +31 24 3503532 F +31 24 3503533 E [email protected] www.techwatch.nl

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer

cus. Duis tempus mi at dui. Quisque venenatis.

adipiscing elit. Aliquam elementum dictum

Maecenas eu neque a diam vehicula nonummy.

arcu. Nunc mattis. Aliquam mauris. Nullam

Suspendisse sem ipsum, pharetra at, volutpat

libero dolor, luctus in, convallis id, congue

vel, pulvinar non, neque. Praesent ut turpis vel

vitae, felis. Sed arcu sapien, imperdiet eget,

est cursus malesuada. Etiam eleifend. Class

molestie a, feugiat non, lectus. Proin soda-

aptent taciti sociosqu ad litora torquent per

les tortor vel augue. Nunc fringilla nisl sed

conubia nostra, per inceptos hymenaeos. Nunc

turpis. Sed eget lectus a justo commodo con-

in orci. Sed suscipit justo eu sapien. Sed luc-

dimentum. Phasellus eget eros id ligula eu-

tus lectus in tortor. Curabitur varius massa vel

ismod sagittis. Nulla a sapien. Curabitur pul-

massa tincidunt fermentum. Nunc volutpat da-

vinar, ipsum sit amet adipiscing lacinia, leo

pibus elit. Integer egestas. Proin placerat.

nisl fermentum purus, vitae sodales mauris turpis a sapien.

Nullam eu massa ac lacus ornare tincidunt.

Etiam euismod est sed sem. Vivamus non

Integer eget justo at mauris viverra lacinia.

magna. Etiam adipiscing turpis a neque. Cu-

Vivamus adipiscing ornare erat. Duis in li-

rabitur aliquam, urna vitae hendrerit faucibus,

bero. Ut id nulla ut arcu facilisis condimen-

nibh lectus tempus nunc, a blandit massa orci

tum. Suspendisse in magna at pede vulpu-

in augue. Morbi sollicitudin, est rhoncus ultri-

tate lobortis. Integer aliquet, diam tincidunt

cies iaculis, enim sem sollicitudin nulla, vitae

viverra fringilla, enim tellus faucibus sem,

feugiat risus nisl ac turpis. Vivamus enim. Mor-

pharetra tempor lacus nulla id quam. Fusce

bi tincidunt leo malesuada odio. Duis egestas

blandit. Proin et erat. Duis posuere, neque

gravida lectus. Donec mauris nisl, fermentum

in rhoncus rhoncus, mi enim vehicula urna,

non, tempor vitae, sodales ut, magna. In hac

vitae blandit erat ligula vulputate augue. In-

habitasse platea dictumst.

teger vestibulum lacus consequat velit. Nulla

Sed non nibh eu dui tempor sagittis. Etiam

venenatis risus eget ligula. Etiam scelerisque

gravida semper justo. In et nulla id nibh mo-

euismod leo. Nulla fermentum justo et purus.

lestie volutpat. Morbi risus tellus, feugiat eget,

Pellentesque sit amet magna vel nibh frin-

ullamcorper ultricies, faucibus eu, dui. Nam la-

gilla malesuada. Curabitur eu augue sed ip-

Techwatch Company data 16 1.000.000 Sectors

19

20

W

ho’s who


21

A

TECHWATCH

engineers, developers of embedded systems,

Techwatch BV

electronics and chip designers and technical

Snelliusstraat 6 6533 NV Nijmegen The Netherlands T +31 24 3503532 F +31 24 3503533 E [email protected] www.techwatch.nl

The readers of Bits&Chips work at companies such as ASML, Océ, Philips and Thales and knowledge centres such as Holst, Imec, TNO and the three technical universities. One third of our readers is technical manager or CEO. Half of the group works in R&D.

management. We put you in contact with the the high tech industry and technical IT.

BITS&CHIPS Bits&Chips


Almost all readers are highly educated (47%

TECHWATCH

bachelor, 50% master). This gives Bits&Chips

Techwatch BV



management. We put you in contact with the

The readers of Bits&Chips work at compa-

the high tech industry and technical IT.

nies such as ASML, Océ, Philips and Thales

a high visibility among highly educated and purchase-oriented decision makers or influential professionals, for instance software engineers, developers of embedded systems,

and knowledge centres such as Holst, Imec,



MECHATRONICA&MACHINEBOUW Mechatronica&Machinebouw Snelliusstraat 6 6533 NV Nijmegen The Netherlands T +31 24 3503532 F +31 24 3503533 E [email protected] www.techwatch.nl

The readers of Bits&Chips work at companies such as ASML, Océ, Philips and Thales and knowledge centres such as Holst, Imec, TNO and the three technical universities. One third of our readers is technical manager or CEO. Half of the group works in R&D. Almost all readers are highly educated (47% bachelor, 50% master). This gives Bits&Chips a high visibility among highly educated and purchase-oriented decision makers or influential professionals, for instance software

22

TNO and the three technical universities. One third of our readers is technical manager or CEO. Half of the group works in R&D. Almost all readers are highly educated (47% bachelor, 50% master). This gives Bits&Chips a high visibility among highly educated and purchase-oriented decision makers or influential professionals, for instance software engineers, developers of embedded systems, electronics and chip designers and technical management. We put you in contact with the the high tech industry and technical IT.



B

BITS&CHIPS

sibility among highly educated and purchase-

Bits&Chips

oriented decision makers or influential pro-


TECHWATCH Techwatch BV



fessionals, for instance software


The readers of Bits&Chips work at companies such as ASML, Océ, Philips and Thales and knowledge centres such as Holst, Imec, TNO and the three technical universities. One third of our readers is technical manager or CEO. Half of the group works in R&D. Almost all readers are highly educated (47% bachelor, 50% master). This gives Bits&Chips a high visibility among highly educated and purchaseoriented decision makers or influential professionals, for instance software

The readers of Bits&Chips work at companies

TECHWATCH

such as ASML, Océ, Philips and Thales and

Techwatch BV

readers are highly educated (47% bachelor,


50% master). This gives Bits&Chips a high vi-

The readers of Bits&Chips work at compa-

sibility among highly educated and purchase-

nies such as ASML, Océ, Philips and Thales

oriented decision makers or influential pro-

and knowledge centres such as Holst, Imec,

fessionals, for instance software

TNO and the three technical universities.

knowledge centres such as Holst, Imec, TNO and the three technical universities. One third of our readers is technical manager or CEO. Half of the group works in R&D. Almost all



One third of our readers is technical manager or CEO. Half of the group works in R&D. Almost all readers are highly educated (47% bachelor, 50% master). This gives Bits&Chips a high visibility among highly educated and purchase-oriented decision makers or influential professionals, for instance software engineers, developers of embedded systems,

The readers of Bits&Chips work at companies


such as ASML, Océ, Philips and Thales and

management. We put you in contact with the

knowledge centres such as Holst, Imec, TNO

the high tech industry and technical IT.

and the three technical universities. One third of our readers is technical manager or CEO. Half of the group works in R&D. Almost all readers are highly educated (47% bachelor, 50% master). This gives Bits&Chips a high vi-

23

Best of Dutch Engineering Encyclopaedia of Dutch high-tech system development

The Dutch high tech industry is internationally renowned. The region was a cradle for worldwide leaders in semicon, medical and other high tech equipment markets and is playing a leading role in advanced technology. The Dutch ecosystem is innovative. Original equipment manufacturers (OEMs) are able to flourish here because specialised suppliers help them to develop and produce key components, high-end modules and advanced subsystems. In the past decade these suppliers themselves have come to play a major role behind the scenes in the international market for complex systems building. How does the Dutch high tech ecosystem work? Who are the players? How do they work together with partners? How do they operate internationally? Why are they so successful? Best of Dutch Engineering answers these questions and gives an overview of the Dutch high tech ecosystem, showcasing 800+ companies from the Dutch technological industry. This encyclopaedia is a co-publication of Brainport Industries, The Dutch Society for Precision Engineering (DSPE), Dutch Precision Technology, Feda, FHI, High Tech NL, Nevat and Techwatch.

24

Best of Dutch Engineering

Recommend Documents