Bereik een optimale zuur-base balans. Uitnodiging! Kom naar de MMV-ledendag! Plek voor discussie en dialoog

Uitzicht

UITGAVE VAN MMV #8 2015 JAARGANG 42

GEZOND ACTIEF – NATUURLIJK BETER

‘Liever vechten voor het leven dan tegen de kanker’ Interview Herbert (57)

Bereik een optimale zuur-base balans ! g n i g i d o n t i U

Kom naar de MMV-ledendag! Plek voor discussie en dialoog

1 2

NIEUW V

In dit nummer 10

Hoe fris is uw was (na de was)?

5 Herbert (57) wilde alle statistieken verzieken 12 Btw alternatieve geneeswijzen geschrapt 14 Moolenburg meets Moorman 15 MMV Ledendag: meld je snel aan (vol = vol!)

19

Zuur of basisch? Leer alles over dit evenwicht 23 Marlie’s kookboekenhoek!

En verder 04 Amandel: prima vleesvervanger 09 Column: in de media 13 Lijf & Leden: 16 Recepten met amandel 25 Column Gert Schuitemaker 27 Kruidentuin: Honingklaver 28 Vraag & Antwoord

13

redactioneel Gevoelige tik De rechter heeft gesproken. Consulten van alternatieve/ complementaire artsen en therapeuten mogen niet langer belast worden met 21 procent btw. Ze worden dus aanzienlijk goedkoper. Dat is een positief bericht, vooral voor patiënten met een krappe beurs die na de btw-plicht noodgedwongen van verdere alternatieve/complementaire behandelingen moesten afzien. De anti-kwakkers, verenigd in de Nederlandse Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK), zijn razend. Met het schrappen van de btw-plicht, ingevoerd in januari 2013 en resultaat van hun intensief en succesvol lobbywerk in politiek Den Haag, is door de rechter een gevoelige tik ‘langzaam afbrokkeuitgedeeld. Niet alleen aan de VtdK, ook aan de len van onwenselijke politiek. invloed op de politiek,

hoopgevend signaal’ Cees Renckens, kennelijk nog altijd de spreekbuis van de VtdK, vindt de vonnissen van de rechters waarmee de btw-plicht wordt teruggedraaid vanzelfsprekend ‘ongehoord’. Rechters hebben volgens hem helemaal geen verstand van medische zaken. Dat is mogelijk, maar ze hebben wel zicht op en verstand van rechtsongelijkheid. En daar hebben ze met hun vonnissen gelukkig een eind aan gemaakt. Met alternatief/ complementair werkende artsen hoop ik dat met deze rechterlijke vonnissen de onwenselijk grote invloed van de VtdK in Den Haag eveneens een stevige deuk heeft opgelopen. Eén zwaluw maakt nog geen zomer. Het afschaffen van de btw-plicht betekent dus nog niet dat er met betrekking tot alternatieve/complementaire benaderingen in de medische zorg ineens een andere wind gaat waaien. Was dat maar waar! Maar een begin is er. Het langzaam afbrokkelen van de onwenselijke invloed van de anti-kwakkers op de politiek, is een hoopgevend signaal. Eerder dit jaar leed het voornemen om de aftrekbaarheid van alternatieve geneesmiddelen en het oncologisch dieet te schrappen al schipbreuk. De medische zorg voor patiënten wordt niet bedreigd zozeer door alternatief/complementair werkende artsen, maar vooral door hen die de vrije keuze van mensen voor een behandeling willen blokkeren en aldus de vooruitgang ernstig hinderen.

Cor van Groningen hoofdredacteur

Uitzicht

3

kalium 850 mg

calcium 250 mg

fosfor 450 mg

magnesi 305 mgum

vet 56 g voedingsvezel 7g

eiwit 22 g

vitami 27,5 mne e g

energkiceal 659

amandel Al sinds oudtestamentische tijden voorziet de amandelboom ons van voedsel. Van Genesis tot Prediker wordt de boom genoemd. En gezien de culinaire en voedingswaarde van haar vruchten zal de Prunus Dolcis de mensheid ongetwijfeld nog lang vergezellen. Behalve een bom calorieën bevat zoete amandel aanzienlijk meer magnesium en calcium dan de meeste andere noten en is daarmee een prima vleesvervanger. Behalve een gunstige werking op het LDL-cholesterol, stabiliseren amandelen ook de bloedsuikerspiegel wanneer ze tegelijk gegeten worden met hoog-glycemische voedingsmiddelen. Prima broodbeleg dus. En dankzij de calcium en magnesium – essentieel voor spieren, bloedvaten en botten – leent deze steenvrucht zich in het bijzonder voor de verwerking tot amandelmelk. De genoemde hoeveelheden gelden per 100 gram zoete amandelen zonder vlies. Amandelen met vlies, zoals op de foto afgebeeld, kunnen door de aanwezige flavonoïden het effect van de vitamine E verdubbelen.

Op pagina 16, 17 en 27 vindt u recepten met amandel.

4

Uitzicht

e v c h t e n r e v e i L‘ voor het leven, dan tegen de kanker ’

>> Uitzicht

5

‘Mijn eerste reactie na de diagnose was: ‘Ik ga alle statistieken verzieken’

Vijftig procent kans op overlijden binnen anderhalf jaar en maximaal nog vijf jaar te leven. Met die boodschap werd Herbert Kaptein (57) vijf jaar geleden naar huis gestuurd, maar hij legde zich daar niet bij neer. Hij combineerde een zware experimentele behandeling met natuurlijke geneeswijzen. Na aanvankelijk succes kwam de kanker kort na het interview met Uitzicht terug. ‘Het lijkt erop dat mijn lichaam me opnieuw heeft teruggefloten.’ TEKST PETRA PRONK BEELD SANNEKE FISSER

E

en drukke baan als scheepsbouwkundige. Soms wel duizend uur achterstallig werk. Ernstig zieke ouders. En dan ook nog optreden met de band waar hij ook de liedjes voor schrijft. Dat was het leven van Herbert Kaptein, voordat hij ziek werd. “Het was op alle fronten enorm druk. Ik had eigenlijk nooit rust. Op een gegeven moment raak je zo gewend aan stress, dat je denkt dat je ermee kunt dealen. Maar dat is niet zo. Ik weet nu dat het je immuunsysteem enorm ondermijnt.” De eerste signalen dat er iets mis was, werden niet herkend. Bulten in het gezicht en chronisch ontstoken ogen werden door diverse huisartsen luchtig weggewuifd. Na anderhalf jaar was zijn vrouw er klaar mee. Haar intuïtie zei dat het niet pluis was. En ze had gelijk. Eenmaal in het ziekenhuis werd direct een scan gemaakt en drie weken later kwam de uitslag: mantelcellymfoom met een prognose van maximaal 5 jaar. ”Dat sloeg in als een bom.”

Overleven Reguliere behandelingen waren een gepasseerd station. Het enige dat de specialist kon bieden was een experimentele behandeling in het Erasmus

6

Uitzicht

Wie: Herbert Kaptein (57) Privé: Getrouwd met Ellen, geen kinderen. Woont in Krimpen aan de Lek. Werk: Werkzaam als scheepsbouwkundige bij een internationaal bedrijf. Ziektegeschiedenis: in 2010 werd bij Herbert mantelcellymfoom vastgesteld, een ongeneselijke vorm van kanker in het verste stadium (4b). Vijftien tumoren (o.a. in longen en beenmerg). Prognose: maximaal vijf jaar. Reguliere behandeling was niet meer aan de orde. Wel kon hij meedoen met een studie naar een experimentele behandeling (HOVON75). Die bestond uit een jaar zware chemokuren, een beenmergtransplantatie, drie quarantaineperiodes en 52 injecties gedurende twee jaar. Na afloop van de studie ging Herbert volop met natuurlijk methoden aan de slag. Homeopathie, gezonde voeding, voedingssupplementen, MMS (chloordioxide), hexagonaal water, yoga, asyra (biofeedback), psychische begeleiding. Kort na het interview met Uitzicht (in augustus 2015) is de kanker bij Herbert terug gekomen in zijn rechter bovenbeen. Hij is aangemeld voor een experimentele studie. Herbert houdt een blog bij op herbertka.wordpress.com

Medisch Centrum. Die keuze kostte Herbert en zijn vrouw heel wat hoofdbrekens, want het ging om een loodzware behandeling. Veertig chemo’s waarvan sommige met twintig keer de normale dosis. Daarna een stamceltransplantatie en vervolgens twee jaar lang elke twee weken een injectie met zware bijwerkingen. Toch leek hem dat uiteindelijk de beste keuze, juist omdat echte alternatieven in dit stadium ontbraken. Dat leidde tot een zware periode. “Het was echt overleven. De horizon lag soms niet verder dan de volgende dag. Door de injecties had ik elke twee weken het gevoel van een flinke kater - en dat was nog de gunstigste bijwerking. Andere patiënten die meededen aan het onderzoek kregen neuropathie, gordelroos, en zelfs een hartstilstand behoorde tot de mogelijke bijwerkingen, dus ik had eigenlijk geluk. Het was een kwestie van steeds onderuitgaan en weer opkrabbelen, maar het hield me wel in leven.”

Alternatieven Daarnaast zette Herbert een ander traject in: hij ging op zoek naar natuurlijke geneeswijzen. Zijn houding ten aanzien van gezondheidszorg was dubbel. “Aan de ene kant was ik altijd al geïnteresseerd in natuurgeneeswijzen. De Kleine Dokter, de klassieker van fytotherapeut Alfred Vogel, stond al dertig jaar in de boekenkast. Maar aan de andere kant leefde ik niet echt gezond en rookte ik. Na de diagnose ging het roer om. Ziekte komt niet uit de lucht vallen, daar was ik wel van overtuigd. Ik had een duidelijk signaal gekregen dat ik niet goed bezig was. Dat is wat ziekte je vertelt. Dus ben ik mijn leven anders in gaan

richten.” Zo begon hij als voorbereiding op de experimentele behandeling met het versterken van zijn immuunsysteem door gezonde voeding en supplementen. En dat hielp. “Vergeleken met andere patiënten ben ik de chemo’s veel beter doorgekomen. Dat maakte echt verschil.” Het voedingspatroon in huize Kaptein werd gezonder. Veel minder suiker, minder vlees, minder koolhydraten. Veel groente en fruit, gebruik van een slowjuicer, gember, citroen, kurkuma, peterselie, munt, veel voedingsmiddelen met kankerremmende eigenschappen.

Geest en lichaam Ook bande hij de stress uit zijn leven door, in aanloop naar de behandelingen op te houden met werken. “Toen merkte ik pas hoe ontzettend moe ik was van al die jaren rennen.” Hij is ervan overtuigd dat stress een belangrijke factor is bij het ontstaan van kanker. “Al mijn medepatiënten hadden lange perioden van stress achter de rug. Het is voor mij overduidelijk dat er een link bestaat.” Daarom ging hij ook aan de slag met meditatie, mindfulness en psychische begeleiding. Verder raakte hij geïnteresseerd in het samenspel tussen geest en lichaam. “Ik ben ervan overtuigd dat je instelling bepalend is voor de uitkomst. Ik ben strijdlustig, dus mijn eerste reactie na de diagnose was: ‘Ik ga alle statistieken verzieken!’ Daar zit een enorme kracht in. Maar ik heb ook geleerd dat vechten tegen iets, dat beeld versterkt. Dus kun je beter voor iets vechten. Ik vecht liever voor het leven, dan tegen de kanker.”

Uitzicht

7

>>

‘Artsen weten weinig tot niets over leefstijl en ziekte en zijn ook niet geïnteresseerd’

lange tijd geholpen bij het wegblijven. Ik ben ervan overtuigd dat de dingen die ik nu doe, mijn immuunsysteem versterken.” Hij vindt het belangrijk dat mensen zelf een keuze kunnen maken. “Een arts kan niet voor jou uitmaken welk spoor jij moet bewandelen. Dat is je eigen verantwoordelijkheid als patiënt. Actief meewerken aan je herstel zonder dat uit te besteden aan een instituut, verbetert bovendien je overlevingskansen.”

Signalen

>>

Naarmate hij meer te weten kwam over de mogelijkheden van natuurlijke geneeswijzen, steeg zijn verbazing over de houding van de medische stand. “Artsen weten weinig tot niets over de invloed van leefstijl op het voorkomen en behandelen van ziekte, en zijn ook niet geïnteresseerd. Er is een enorme onwetendheid in het ziekenhuis. Als je ziet wat je daar te eten krijgt. Hamburgers, Snickers, Red Bull. Maar niks gezonds. Terwijl je lichaam na zo’n chemo compleet kapot is. Dat voeding geen effect heeft, is de grootste leugen die er bestaat. Er is een overvloed aan wetenschappelijk onderzoek die het verband tussen voeding en gezondheid aantoont. Neem vitamine D. Dat verdubbelt de overlevingskans bij sommige kankers, en een gebrek daaraan halveert die. Toen ik dat aan mijn oncoloog vertelde, wilde hij daar niks van weten. Alsof hij van een andere planeet kwam.” Dat vond Herbert schokkend.

Dwaalspoor “Er is een ontstellend gebrek aan kennis over de samenhang van dingen. De medische wereld zit op een dwaalspoor. We worden afgescheept met halve waarheden en verkeerde informatie. Juist artsen zouden het belang moeten onderkennen van de eenheid van lichaam en geest, en van het verband tussen mensen en de natuur. Als je steeds minder natuurlijk leeft, door gifstoffen, stress en verkeerde voeding, is het logisch dat je ziek wordt. Die relatie zouden artsen moeten leggen.” Daarom pleit hij voor een platform waarop patiënten en artsen kennis uit kunnen wisselen over alles wat de genezing kan bevorderen, of dat nu regulier of complementair is. “Voor mij is het niet of-of, maar en-en. Beide zienswijzen hebben hun sterke kanten. De reguliere behandeling heeft geholpen bij het wegnemen van mijn symptomen. De complementaire heeft

8

Uitzicht

Vijf jaar na dato zou het een spannende tijd moeten zijn: de eerste arts had immers zijn levenseinde aangekondigd. Toch was het niet spannend. Het bloedonderzoek gaf aan dat er geen activiteit was en Herbert voelde zich goed. De week voor hij op vakantie ging, afgelopen augustus, kreeg Herbert echter het nieuws dat de kanker terug is, en wel op een nieuwe plek: in zijn been. Een enorme domper, zowel fysiek als emotioneel. “Ik wijt het aan de stress op mijn werk. Iets wat al jaren speelt en wat niet echt verandert. Het lijkt erop dat mijn lichaam me opnieuw heeft teruggefloten.” Hij kan opnieuw meedoen aan een experimentele studie, maar twijfelt of dat verstandig is. “De resultaten lijken positief, maar ik moet in twee jaar tijd veel scans ondergaan, en als je weet dat de straling van één scan gelijkstaat aan 400 röntgenfoto’s, is de vraag of het middel niet erger is dan de kwaal. Het gekke is dat de artsen daar geen duidelijk antwoord op kunnen geven. Dat vind ik moeilijk. Als je kiest voor zowel reguliere als complementaire behandeling is het lastige dat er geen brug tussen die twee werelden is, waardoor je niet altijd de goede informatie krijgt. Er is geen goede ‘scheidsrechter’ voor dit soort vragen.” Intussen probeert hij lessen te trekken uit de afgelopen periode. “Op tijd naar huis gaan na het werk. Nee zeggen en een streep trekken. Misschien moet ik mijn werk ook laten varen. Ik heb een tweede kans gekregen, en daar moet ik wel iets mee doen.” Bovenal probeert Herbert zijn positieve instelling vast te houden. “Het leven is iets moois. Vroeger vond ik het heel normaal dat alles goed ging. Maar nu sta ik er af en toe bewust bij stil hoe bijzonder dat eigenlijk is. Ik ervaar het leven nu heel sterk als een cadeautje.”

in de media TEKST ARJAN VAN LAAR

T

Uitgemolken

ot de taal met de hoogste marketingwaarde behoren de woordcombinaties die twee uitersten verleidelijk met elkaar verenigen. Soms is zo’n woord treffend raak. Zoals ‘softijs’. Veel vaker is het niet meer dan een vrome wens. Denk aan ‘zelfregulatie’ of ‘Clean Diesel’ van Volkswagen. Ook ‘weidemelk’ past in dit schemerige hoekje. De Nederlandse melkproductie nam in het eerste halfjaar met zeven procent toe, maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek bekend. De problematisch lage melkprijs is slechts voor een deel te wijten aan het grotere aanbod, verklaart een woordvoerder in de Telegraaf van 22 september. “Zeventig procent van de Nederlandse zuivel gaat de grens over. De moeizame verkoop van kaas speelt een cruciale rol in de melkprijs.” Ook de boycot door Rusland en een krimpende binnenlandse consumptie drukt de prijs. Die laatste trend gaat het tweeluik van Zembla over ‘de topsporters van de melkindustrie’ vast niet keren. Integendeel. Want wie meende zichzelf en het milieu een dienst te bewijzen met de consumptie van weidemelk(producten), maakt een harde landing in de megastal van de gebroeders Vroege in het Drentse Dalen. Zeshonderd koeien melken ze nu en nog eens zeshonderd als straks de nieuwe stal klaar is. Een deskundige van Landbouwuniversiteit Wageningen wijst op een extra mager exemplaar: “Kijk, dat noemen we een kapstok.” Kapstokken geven het meeste melk. Tot wel 14.000 liter per jaar. Toegegeven, de melk uit Dalen wordt niet verkocht als weidemelk. Hoewel Friesland Campina bij haar Chinese klanten een andere indruk wekt, staan deze koeien altijd binnen. Datzelfde geldt voor

de beesten van de Zuid-Hollandse melkveehouder Van Dorp, die zijn bedrijfsfilosofie aldus samenvat: “Ik ben geen kinderboerderij.” Deze ondernemer spreekt klare taal. Schaalvergroting is de enige weg voor hem. Met de afschaffing van de melkquota zal de productie verder stijgen en bedrijven die de kosten niet over meer liters melk kunnen verdelen, zijn weldra uitgemolken. Weidegang kost melk. En de weidemelk dan? Die komt van koeien die gedurende vier maanden, dagelijks minstens zes uur in de wei zijn. Of de verwachte 58 procent van het melkvee deze norm in 2016 haalt (83 procent in 2006), valt te bezien. De controles hebben weinig om het lijf. Vast staat wel dat het de koe nauwelijks baat en de consument al helemaal niet. Voor hoogwaardige eiwitten en een gezonde vetzuursamenstelling met veel omega-3 erin, moet het dieet van de koe voor tachtig procent uit gras bestaan. Dus niet voor tachtig procent uit maïs en soja. Kortom, voor gezonde zuivel van gezonde koeien moet u bij de bio-boer zijn. Als het even kan bij ‘Heerlijkheid Groot Weede’ van Wim Kok in Amersfoort. Omdat hij biologisch dynamisch is, omdat zijn 35 Oud-Hollandse Blaarkoppen en Lakenvelders alleen homeopathische medicijnen krijgen, maar vooral omdat de familie het verdient. Jarenlang doorstonden zij het wangedrag van politie, justitie en gemeentebestuurders die zo in Palermo aan de slag zouden kunnen. De geactualiseerde documentaire over de strijd van boer Kok is op één punt niet actueel meer. De boerderijwinkel is namelijk weer in bedrijf. Zie de site voor de openingstijden.

Kijk- en luistertips naar: [email protected] www.weede.nl | www.zembla.vara/nl | www.npo.nl/artikele/2-doc-de-kleine-oorlog-van-boer-kok

Uitzicht

9

ontgift je huis (15)

Fabrikanten van wasmiddelen hoeven de ingrediënten niet te vermelden op de verpakking. Het is dus gissen waarmee we ons textiel wassen. Via onze kleding zijn deze stoffen wel iedere dag in contact met de huid en kunnen zo het lichaam binnendringen. Wat zit er zoal in een pak wasmiddel en wat is het alternatief? TEKST MATILDE NEWMAN BEELD ISTOCK

Een gemiddeld gezin wast drie tot vijf wassen per week; dat zijn hele bergen kleding in een jaar. Gelukkig denken we er meestal niet bij na, maar daar komen behoorlijk wat giftige stoffen bij vrij. In 2011 onderzocht een medewerkster van de Universiteit van Washington de stoffen in de uitstoot van wasdrogers. Bij kleding die gewassen was met geurende wasmiddelen, zaten minstens 25

10

Uitzicht

vluchtig organische stoffen (VOC’s), waaronder het kankerverwekkende benzeen. Als ook gebruik gemaakt was van een wasverzachter - of als er een wasdrogerdoekje mee had gedraaid was de uitstoot nog giftiger. Kleding gewassen met natuurlijke wasmiddelen had de minst giftige uitstoot.

Aardolie Maar de meeste mensen wassen niet met natuurlijke wasmiddelen. De basis van de meest gebruikte wasmiddelen zijn petrochemische stoffen die afkomstig zijn van aardolie. Het zijn de oppervlakteactieve stoffen die de zeep makkelijker doen doordringen in het textiel. Ook houden ze het vuil vast, zodat dit met het afvalwater afgevoerd wordt. Petrochemische stoffen zijn giftig voor waterleven en moeilijk afbreekbaar in de bodem. Tijdens de productie ervan komen bovendien kankerverwekkende stoffen - zoals benzeen - vrij die eveneens terechtkomen in het milieu. Naast petrochemische stoffen bestaan reguliere wasmiddelen uit bleekmiddelen, synthetische parfums en fosfaten.

Synthetische parfums Ieder merk heeft een kenmerkende geur die het product uniek maakt. Het zijn kunstmatige geuren en die zijn berucht om hun hormoonverstorende werking. Parfums bestaan uit een cocktail van chemische stoffen, maar welke precies? Dat valt onder het ‘handelsgeheim’ en dat hoeven fabrikanten dus niet bekend te maken. Synthetische geuren staan bij

de Amerikaanse milieuorganisatie Environmental Working Group (EWG) in de top vijf van meest allergene stoffen, wat betekent dat het triggers kunnen zijn voor astma’s en allergieën. Daarnaast kunnen synthetische geuren de stof styreen bevatten. Deze stof is een paar jaar geleden in een rapport van de Amerikaanse Nationale Academie van Wetenschappen bestempeld als een stof die hoogstwaarschijnlijk kankerverwekkend is. Desondanks mogen geuren nog steeds op verpakkingen vermeld blijven als ‘parfum’ of ‘fragrance’ zonder de individuele stoffen te vermelden.

Fosfaten of EDTA Fosfaten zaten vroeger in bijna alle wasmiddelen als waterontharder en oppervlakteactieve stof. Ze veroorzaken algengroei in oppervlaktewater wat het ecosysteem verstoort. Daarom zijn steeds meer wasmiddelfabrikanten overgestapt op vervangende stoffen. Ethylene Diamine Tetraacetic Acid (EDTA) is zo’n stof die dezelfde functie heeft als fosfaat: het onthardt het water en het zorgt er onder andere voor dat bleekmiddelen niet te vroeg hun werk doen. Bij dieren heeft EDTA een genveranderend effect en werkt het celdood in de hand, maar wetenschappers zijn er niet over uit of EDTA giftig is voor mensen. Wel is EDTA bijzonder slecht afbreekbaar in het milieu. Bovendien bindt EDTA zware metalen die heroplossen in het milieu waardoor deze weer terecht komen in de voedselketen.

Bleekmiddelen en optische witmakers Bleek zit vaak alleen in witwasmiddel om de witte was een klein beetje te bleken tijdens de was. Bleek is een agressief schoonmaakmiddel dat irriterend is voor huid en luchtwegen. Optische witmakers zitten tegenwoordig in bijna alle wasmiddelen. Deze stoffen leggen een klein laagje over het textiel dat ultraviolet licht absorbeert en blauwwit licht reflecteert. Hierdoor lijkt gewassen kleding witter en lijken kleuren helderder dan ze in werkelijkheid zijn. Optische witmakers zijn erg giftig voor waterleven en kunnen mutaties in bacteriën veroorzaken. De witmakers zijn bovendien moeilijk uit het water te zuiveren en gelden als een grote belasting voor het milieu. Bij mensen kan het de huid de huid gevoeliger voor zonlicht maken (fotoreactief ).

Dioxines Dioxines worden niet bewust toegevoegd aan wasmiddel, maar zijn een bijproduct van het ingrediënt ethoxylation. Dioxines worden beschouwd als erg schadelijk voor mens en milieu met name omdat ze niet afbreken en bijna onmogelijk zijn om uit het afvalwater te verwijderen. In mensen hopen dioxines zich op in vetweefsel, die het risico van kanker verhogen. Steeds meer fabrikanten werken mee aan het uitbannen van dioxines in hun producten. Daarnaast zijn er ook nog andere stoffen zoals ftalaten waarvan sommige wasmiddelfabrikanten gebruik maken. Het is onduidelijk in welke hoeveelheden en hoe vaak, maar ftalaten worden via monsters teruggevonden in afvalwater. Van ftalaten is bekend dat ze hormoonverstorend werken.

Het goede nieuws Gelukkig zijn er genoeg alternatieven. Bij de reguliere supermarkt staan de eco-wasmiddelen gewoon in het schap naast de A-merken. Niet alle groene merken zijn zo verantwoord als ze beweren en het woord ‘natuurlijk’ op het etiket zegt weinig. Een goede eco-fabrikant geeft gedetailleerde uitleg op de website over welke alternatieve ingrediënten ze gebruiken in de producten en waarom die beter zijn dan de reguliere wasmiddelen. In ieder geval moet de fabrikant zoveel mogelijk gebruik maken van plantaardige ingrediënten en waar mogelijk komen die van duurzame bronnen. Palmolie kan bijvoorbeeld gebruikt worden als alternatief ingrediënt, maar als dit gewonnen wordt ten koste van het welzijn of voortbestaan van dieren, dan is het merk niet erg groen bezig.

Zeepnoten Wie écht groen wil wassen kan zeepnoten kopen. Dit zijn op noten lijkende vruchten van de zeepboomfamilie. Deze bomen groeien in Nepal en India. De schaal van de vrucht bevat saponine dat in contact met water oplost en een zeepwerking krijgt. De schalen van de vrucht gaan in een katoenen zakje samen met de was in de wastrommel. Wie een geurtje wil, kan een estherische olie gebruiken in het wasmiddelenbakje van de wasmachine en eventueel een waterontharder. Voor witte was wordt een zuurstofbleekmiddel op basis van percarbonaat aangeraden. Zeepnoten zijn volledig plantaardig, het restproduct kan bij het GFT.

TIPS 1 Was met zeepnoten. Zeepnoten zijn online verkrijgbaar bij verschillende webwinkels. Ze kosten ongeveer 15 euro per kilo; genoeg voor meer dan 300 wasbeurten. 2 Vraag eco-fabrikanten welke ingrediënten zij gebruiken. Zo geeft u direct een signaal af dat u als consument graag kiest voor een eerlijk product. 3 Maak uw eigen zeep. Online vind je recepten waarmee je zelf een redelijke kwaliteit wasmiddel maakt. Echter, door het ontbreken van een oppervlakteactieve stof kunnen zeepresten in de kleding achterblijven (waardoor uw kleding op de lange duur onfris gaat ruiken). 4 Vermijd het gebruik van wasverzachter. Het zit net als wasmiddel vol met giftige stoffen zoals parfums en allergene stoffen. Azijn is ook een prima wasverzachter. 5 Voor het milieu is het beter om op lage temperatuur te wassen, maar voor de wasmachine is het goed regelmatig een hete was te wassen. Dit maakt de machine schoon, waardoor u bacteriëngroei tegengaat. Opgehoopte bacteriën en schimmels in uw machine kunnen voor onfris textiel zorgen. 6 Bij sommige natuurwinkels kunt u zelf uw lege fles wasmiddel meenemen en deze vullen met een natuurlijke variant. 7 Droog uw kleding zoveel mogelijk buiten. De zon bleekt witte kleding natuurlijk en de buitenlucht waait giftige stoffen uit uw kleding.

Dit was de laatste aflevering van de serie ‘Ontgift je huis’.

Uitzicht

11

actueel Btw alternatieve geneeswijzen geschrapt De belastingdienst mag geen verschil meer maken tussen reguliere en alternatieve artsen, zoals NTTT-artsen. Dat geldt ook voor het onderscheid tussen reguliere en alternatieve behandelingen; mits alternatieve behandelaars aan enkele (milde) voorwaarden voldoen. Dat volgt uit recente uitspraken van belastingrechters en de Hoge Raad.

Als regel betalen artsen en therapeuten geen omzetbelasting over het bedrag dat zij voor een consult in rekening brengen. Maar na een lobby van de Vereniging tegen de Kwakzalverij zag de regering begin 2013 haar kans schoon om via een btw-heffing van 21 procent 65 miljoen euro aan extra belastingen binnen te hengelen. Destijds waren er al grote bedenkingen tegen de juridische haalbaarheid van minister Schippers’ plan. Het motiveerde de ongelijke behandeling namelijk met de aanname dat

Eerste resultaat

Legorburu (zie een interview met hem in Uitzicht nummer 7) analyseerde tot nu toe zestig verhalen van mensen die kanker hebben of hadden. Waar begin je als kanker op je pad komt? Hoe bewust is de behandeling gekozen? Welke invloed hebben voeding en leefwijze op de ziekte? De werkwijze bij narratief (verhalend) onderzoek is komen tot algemene kennis uit individuele ervaringen. Vijftig bevindingen destilleerde Legorburu tot nu toe. Wat valt op? “Vooraf ingenomen standpunten over regulier en complementair verzwakken wanneer mensen zelf met kanker geconfronteerd worden”, zegt hij. “Of een behandeling regulier dan wel alternatief heet, is niet belangrijk. De meeste mensen kiezen simpelweg voor een behandeling die werkt.” Daarnaast blijkt uit de eerste analyse dat veel mensen ‘verhalen’ over de schade die optreedt als gevolg van reguliere therapieën: chemo, bestraling en medicijnen. “Neuropathie

Uitzicht

Kijk voor achtergronden bij dit nieuws (zoals de reactie van MMVdirecteur Hans Klaasse en de Vereniging tegen te kwakzalverij) op www.mmv.nl/nieuws.

narratief onderzoek

Ervaringsdeskundige Iñaki Legorburu doet onderzoek naar verhalen van lotgenoten. In september publiceerde hij de eerste bevindingen online. ‘Mensen kiezen niet voor regulier óf alternatief, mensen kiezen voor een behandeling die werkt.’

12

reguliere behandelingen evidence based zijn en alternatieve/complementaire niet. Dat zou rechters in de onmogelijke positie brengen een oordeel te moeten vellen over werkzaamheid van medische behandelingen.

ontstaat blijkbaar bij zestig procent van de patiënten die chemokuren ondergaan”, zegt hij. “Mensen ondervinden hier langdurig klachten of permanente schade van.” Ook constateert hij uit de eerste zestig verhalen dat artsen terughoudend zijn om mensen vooraf ‘open te informeren’ over alle mogelijke bijwerkingen. Een derde opmerkelijke bevinding betreft de ‘desinteresse onder behandelend artsen en specialisten voor het verhaal van de patiënt’. Voor een diepgaande narratieve analyse zijn minimaal 500 verhalen nodig. Legorburu hoopt dat nog veel meer mensen hun verhaal willen delen. “Het verbaast me hoeveel inhoud een relatief oppervlakkige analyse van zestig verhalen al opleverde.” De voorlopige uitkomsten staan op www.pubpro.eu/findings.php, en zijn samen met de verhalen, vrij beschikbaar voor bezoekers. Resultaten van een diepgaande narratieve analyse zouden geschikt zijn voor wetenschappelijke publicaties die bijdragen aan meer draagvlak voor complementaire behandelingen.

Zelf (ex-)patiënt? Deel uw ervaring via www.pubpro.eu. Vindt u het moeilijk uw verhaal schriftelijk te verwoorden dan kan [email protected] dat voor u doen.

lijf & leden LEDEN VAN MMV VERTELLEN HOE ZE PERSOONLIJK INVULLING GEVEN AAN HET THEMA ‘GEZOND ETEN – GEZOND LEVEN’. TEKST PETRA PRONK BEELD KOR BAKKER

Weer vertrouwen in een toekomst “Ik geloof dat ieder mens de kracht bezit om zichzelf te helen”, zegt Miranda Wrekenhorst (48) uit Assen.

“I

k heb veel gelezen over het zelfhelend vermogen van mensen en kwam dat ook vaak tegen in mijn massagepraktijk. Toen ik zelf last kreeg van intense vermoeidheid, depressieve gevoelens en angsten, ben ik rechtstreeks naar een natuurgeneeskundige gestapt om samen met haar te kijken wat er aan de hand was. Het bleek een bijnieruitputting. Je maakt hierdoor te weinig cortisol aan, en dat beïnvloedt je totale gezondheid: van de vertering van voedsel tot je immuunsysteem en je slaap- en waakritme. Op gegeven moment kon ik niets meer. Een kwartier lopen was nog teveel. Mijn praktijk moest ik opgeven. Toen ik een jaar na de diagnose letterlijk door mijn hoeven zakte, voelde ik dat ik contact moest gaan maken met mijn innerlijke kracht, anders zou ik hier mijn leven lang in blijven hangen.

Voedselzandloper Tijdens een wandeling kwam ik met iemand in gesprek over voeding en hoorde over MMV. Eenmaal thuis ben ik gaan googlen en was meteen enthousiast. Het boek van Kris Verburgh, de Voedselzandloper, had mij al enorm op weg geholpen, en met het lid worden van MMV was de cirkel rond. Gretig las ik de succesverhalen van mensen die kanker overwonnen hebben met het Moermandieet. Ik kocht een slowjuicer en een blender en ging meteen van start. Inmiddels eet ik bijna volledig volgens Moerman. Soms smokkel ik wel, dan neem ik wat honing over mijn Budwigpapje en zo af en toe eet ik een stuk pure chocolade. Maar verder mis ik niets en ik vind alles lekker.

Geen Ritalin Ook mijn gezin is om. Mijn man heeft, nadat hij zijn brood heeft vervangen door havermout en groente, veel meer energie en kan zijn zware managementfunctie veel beter aan. Mijn jongste dochter is, nadat wij suiker uit haar voeding hebben geschrapt, veel rustiger. Ze slaapt sneller in, en zonder onderbrekingen door, en kan zich beter concentreren op school. Vorig jaar werd nog gedacht dat zij ADHD had en werd mij voorgesteld om haar Ritalin te geven. Wat ben ik blij dat ik vertrouw op de geneeskracht van ons lichaam en dat wij het roer hebben omgegooid. Het heeft ons zoveel gebracht! Zelf ben ik van overleven naar leven gegaan. Ik wandel, fiets en ben zelfs begonnen met een cursus ontspanningscoach. Soms betrap ik mezelf erop dat ik stiekem wat hoop heb op een praktijk. Ik heb weer vertrouwen in mijn eigen toekomst.”

Uitzicht

13

actueel AGENDA 17 oktober – Ambassadeursbijeenkomst Ambassadeurs opgelet! Op 17 oktober vindt in Het Brandpunt in Baarn een bijeenkomst plaats voor de ambassadeurs van MMV. NTTT-arts Roland Lugten uit Gouda opent de bijeenkomst met een lezing. Daarna volgt uitleg over de vernieuwde organisatiestructuur van MMV en is er gelegenheid om andere ambassadeurs te ontmoeten. Het programma eindigt omstreeks 13.00 uur, daarna is er de mogelijkheid om deel te nemen aan een lunch (op eigen kosten). Ambassadeurs kunnen zich aanmelden bij [email protected].

17 oktober – Boerenmarkt in Vlaardingen Na het succes van de eerste Boerenmarkt op 23 mei vindt op 17 oktober opnieuw een markt plaats op het landgoed Hoogstad, het voormalige werkterrein van dokter Cornelis Moerman. De markt is vrij toegankelijk en vindt plaats van 11.00 tot 16.00 uur aan de Westlandseweg/Broekweg in Vlaardingen. In verband met de ambassadeursbijeenkomst op dezelfde dag is er dit keer geen MMV-stand aanwezig.

12 - 14 november – Winterfair in Rijssen Streekmarkt met regionale producten op het terrein en in de gebouwen van zorgboerderij De Borkeld in Rijssen. MMV-ambassadeur Gerrit Smit is er namens MMV met een stand. De toegang tot deze winterfair is gratis. U vindt de fair aan de Borkeld 1a in Rijssen. Meer informatie vindt u op: www.winterfairdeborkeld.nl

21 november – Moolenburgh meets Moorman in Den Bosch Op zaterdag 21 november vindt in Den Bosch een bijzondere regiobijeenkomst plaats met dokter Hans Moolenburgh en voedingsmiddelentechnoloog Ralph Moorman, zie ook het bericht hiernaast. De bijeenkomst start om 13.30 uur en duurt tot 17.00 uur. Het vindt plaats in het Theater van Fort Isabella Vught: fortisabellavught.nl. Kosten voor het bijwonen van de bijeenkomst bedragen € 15,- . U kunt zich aanmelden via de webwinkel van MMV: www.mmv.nl/winkel.

28 november – MMV Ledendag Baarn Op 28 november vindt in Het Brandpunt in Baarn de jaarlijkse MMV-ledendag plaats, zie pagina 15. De bijeenkomst begint om 10 uur en eindigt omstreeks 15.30 uur.

14

Uitzicht

Moorman meets Moolenburgh Op 21 november in Den Bosch geven levensmiddelentechnoloog Ralph Moorman (39) en dokter Hans Moolenburgh (90) gezamenlijk een lezing. Beide persoonlijkheden zijn publiekstrekkers, dus meld u op tijd aan. Moolenburgh zal ingaan op de vele kankerverwekkende factoren van nu en hoe u zich hiertegen kunt wapenen. Hij vindt het hoopvol dat er een groeiende onderstroom is van jonge mensen met belangstelling voor gezond leven en eten, zoals Ralph Moorman. Voor Moorman is het een ‘ontzettend grote eer om samen met dokter Moolenburgh een lezing te geven’, vertelt hij. “Mensen als Moerman en Moolenburgh hebben met hun harde en goede werk het pad geëffend voor mensen als ik.” Wat ze delen is de bevlogenheid om mensen in hun kracht te willen zetten en de overtuiging dat een complementaire benadering vanuit lichaam, ziel en geest werkt. En beiden praktiseren wat ze preken. Moorman: “Ik verwacht dat de bijeenkomst uniek zal zijn, en niet alleen vanwege ons leeftijdsverschil van meer dan vijftig jaar. Ik weet zeker dat ik veel van hem zal leren, dus ik ben er niet alleen als spreker, maar ook als zeer geïnteresseerd toehoorder.” Initiatiefnemers van deze bijeenkomst zijn MMV-leden Jeannette Moors en Monique Wanders.

Meld u snel aan voor dez e lezing via www.mmv.nl

28 NOVEMBER: LEDENDAG IN BAARN

‘IDEALE PLEK VOOR DISCUSSIE EN DIALOOG’ Elkaar ontmoeten, kennis opdoen, genieten en geïnspireerd weer huiswaarts keren. Dat is het doel van de ledendag van MMV. Op zaterdag 28 november vindt voor de vierde maal deze ledendag plaats voor nieuwe en bestaande leden. Meld u snel aan, en neem gerust een introducé mee!

De ledendag is ooit in het leven geroepen voor nieuwe leden van MMV. Bestaande leden zijn echter ook van harte welkom en u mag ook een introducé meenemen. “We hopen de boodschap van MMV zo breed mogelijk uit te dragen”, aldus MMV-directeur Hans Klaasse. Klaasse hoopt op een grote opkomst van jong en oud. “De ledendag is de ontmoetingsplek bij uitstek”, benadrukt hij. “Iedereen is uitgenodigd om met elkaar of het bestuur in gesprek te gaan. Als vereniging willen wij leden ondersteunen in de behandeling van kanker. Als directeur ben ik benieuwd hoe de leden tegenover de huidige koers van MMV staan. De ledendag is de ideale plek voor discussie en dialoog.”

Sprekers De dag staat in het teken van ontmoeting, kennis en inspiratie, aldus Klaasse. Er staan drie boeiende sprekers op het programma. Marga Kruize is holistisch therapeut in Leiden, en één van de recent door MMV opgeleide natuurvoedingskundigen. Zij verzorgt een lezing over het belang van een gezonde levensstijl om ziekten te voorkomen. Roland Lugten, een geliefd arts voor Niet-Toxische Tumor Therapie, zal spreken over de basis van de Moermantherapie. Interessant voor beginners én voor gevorderden. De derde spreker is Klaas Riepma, apotheker en onderzoeker naar de mogelijkheden van het toepassen van voedingssupplementen bij kanker. Die passie ontstond nadat zijn zoon Jochem op 2-jarige leeftijd kanker kreeg. Jochem genas, mede dankzij de inzet van zijn vader. Klaas zal spreken over de stappen die je kunt nemen als je met de diagnose kanker geconfronteerd wordt. Aan het eind van de dag wordt het nieuwe MMV-kookboek gepresenteerd. Tijdens de lunch krijgt u een voorproefje uit dit nieuwe kookboek! Tevens krijgen alle aanwezigen een leuke goodie bag mee naar huis.

Noteer in uw agenda!

Locatie, lunch, aanmelding & kosten De ledendag vindt plaats in Het Brandpunt, aan de Oude Utrechtseweg 4A in Baarn. De dag start om 10 uur. De zaal is open vanaf 9.30. Een ledendag is waardevol, maar ook kostbaar. MMV vraagt een bijdrage in de kosten van € 15,- per persoon. Hierbij is de Moermanproof lunch (inclusief een voorproefje uit het nieuwe kookboek) inbegrepen. De grootte van de zaal is beperkt. Meld u daarom ruim van tevoren aan. Bij voorkeur via email: [email protected] (bij opgave van meerdere personen graag alle namen vermelden). Betalen gaat het gemakkelijkst via de webshop. Ga naar www.mmv.nl/winkel, klik op ‘Ledendag 28 november 2015’, vervolgens op ‘Aan winkelwagen toevoegen’ en daarna op ‘Afrekenen’. Volg het betaalmenu, dan liggen de kaarten voor de lunch op de dag zelf voor u klaar.

PROGRAMMA 10.00 – 10.05 Opening door voorzitter Dave Schut 10.05 – 10.15 Jacq Cuypers, voorzitter van de Leden Advies Raad (LAR) 10.15 – 11.00 Lezing Marga Kruize, MMV-natuurvoedingskundige: Help jezelf, versterk je gezondheid 11.00 – 11.15 Pauze 11.15 – 12.45 Lezing NTTT-arts Roland Lugten: De basis van de Moermantherapie 12.45 – 13.45 Lunchpauze 13.45 – 15.00 Lezing Klaas Riepma, apotheker, onderzoeker, ervaringsdeskundige: Stappenplan bij kanker 15.00 – 15.15 Presentatie nieuw MMV kookboek 15.15 – 15.30 Afsluiting

Uitzicht

15

natuurrijke recepten

Kurkumasaus

Groente met

(2 - 4 PERSONEN) - NATUURRIJKE KEUKEN

(2 À 3 PERSONEN) - MOERMANPROOF

met shiitakes

shiitakes en kurkuma

BEREIDING

BEREIDING

1 2 3 4 5

1 Snijd de groentes in dunne reepjes of gebruik een spirelli snijder (voor een leuk optisch effect). 2 Plet de knoflook en snijd de ui heel fijn. 3 Doe een klont roomboter in een pan en fruit de ui, knoflook en shiitakes. 4 Voeg nu de groentes en kurkuma met iets zwarte peper toe. 5 Stoof de groentes beetgaar.

Snijd de shiitakes of een andere paddenstoel heel fijn. Smelt de roomboter in een pan. Voeg de gemalen havermout in een keer toe. Blijf roeren tot het een bal wordt. Voeg roerend de amandelmelk (zie recept hiernaast) langzaam toe tot het op is. 6 Voeg nu het bouillonblokje, de kurkuma, de zwarte peper, het rode pepertje, de koriander en gember toe. 7 En tot slot de fijngesneden paddenstoelen. 8 Serveren met zilvervliesrijst.

Het product op de foto kan afwijken van het recept.

Tip: Ook lekker met kleingesneden venkel en broccoli. Voeg eventueel naar smaak andere ingrediënten toe.

INGREDIËNTEN • 50 g roomboter • 50 g gemalen havermout of havermeel • 500 ml amandelmelk • 100 g shiitakes of kastanjepaddenstoelen • 1 el kurkuma met iets zwarte peper • 1 vegetarisch bouillonblokje • Stukje fijngesneden rood pepertje zonder zaaddoos • Iets koriander poeder • een stukje geraspte verse gember

16

Uitzicht

Tip: Serveren met zilvervliesrijst! INGREDIËNTEN • 1 rode ui • 3 tenen knoflook • 100 g shiitakes • 1 winterwortel • 1 courgette • 1/2 rood pepertje zonder zaaddoos • 1 el kurkuma met iets zwarte peper • Naar behoefte iets Keltisch zout

Amandelmelk MOERMANPROOF

Vega-

amandelburgers (5 PERSONEN) - NATUURRIJKE KEUKEN

BEREIDING

BEREIDING

1 Zet de amandelen 1 nacht onder water. 2 Neem de volgende dag een zeef en spoel ze goed af. 3 Doe de amandelen samen met de dadels en een snuf zout in een blender en mix alles fijn. 4 Voeg nu de 700 ml water toe en blender het geheel nog goed door. 5 Leg nu een kaasdoek of dunne theedoek in een zeef en giet de massa erin. 6 Laat de massa goed uitlekken en wring het laatste vocht eruit. 7 Gooi de pulp niet weg, maar bak er burgers van (zie recept hiernaast).

1 2 3 4 5

Tip: Op deze manier kunmejelk ook havermelk of rijste maken!

INGREDIËNTEN • 250 g rauwe amandelen ( met of zonder schil) • 700 ml water • 3 dadels • Snufje zout

Kneed de kruiden, knoflook en ui door de amandelpulp. Knip de kruiden er ragfijn doorheen. Voeg nu het ei en het vlozaad toe. Neem een muffinvorm en druk het mengsel er goed in. Haal ze uit de muffinvorm en bestrooi ze met wat sesamzaad. 6 Smelt in een koekenpan 2 eetlepels kokosolie en bak ze op laag vuur iets bruin.

Tip! n en de te Lekker mest (dzeiegroreecenpten links). kurkumasau lpulp ook e d n a m a e d t n u k e J en met fijngesneden vermeng j, pompoen of prei. knolselderi INGREDIËNTEN • 200 g amandelpulp • 2 el vlozaad of ander bindmiddel • 1 ei • Kokosvet • 2 tenen knoflook • Iets verse tijm, takje rozemarijn, veel kurkuma, wat kruidenzout, verse lavas en wat fijngeknipte peterselie • 2 bosuitjes fijngesneden • Koffielepel kurkuma met wat zwarte peper • 3 klein geknipte bloemen van de Oost-Indische kers • Kruidenzout of Keltisch zout • Sesamzaad

Uitzicht

17

Elke Dag multi’s serie Elke Dag is misschien wel de beste één-per-dag multi van Nederland. Zoveel mogelijk biologisch actieve vormen van vitaminen in optimale doseringen. Uitstekend opneembare mineralen en slimme aanvullingen zoals Q10, luteïne en zeaxanthine. Naast de tablet is er ook de capsulevorm (2 per dag) die nog makkelijker te slikken is en de poedervorm, die eenvoudig te mengen is. En er zijn speciale formules voor (aanstaande) moeders, 50-plussers en kinderen. Kijk voor meer informatie over de Elke Dag multi’s op www.allesvanvitals.nl. Vitals levert bijzondere en hoogwaardige voedingssupplementen. En we delen kennis over werkzame supplementen om op natuurlijke wijze gezond te blijven. Onze focus ligt hierbij op de ondersteuning van professionals die beroepsmatig anderen adviseren over natuurlijke oplossingen. Maar ook consumenten die zich verdiepen in kwaliteit, zuiverheid en werkzaamheid komen vaak bij het merk Vitals uit. En daar zijn we natuurlijk heel trots op.

de zuur-base-balans

Moermandieet neutraliseert zuur lichaamsmilieu Tumoren gedijen in een zure omgeving, schreef MMV-onderzoeker Hans Stoop in zijn artikel over de kankerstamceltheorie (Uitzicht 6). Het Moermandieet heeft alles in zich om deze omgeving te ontzuren. Hoe zit dat precies? Over verzurende hartigheid en ontzurende zuurkool. TEKST DR. HANS STOOP BEELD DEELSTRA & DE JONG

O

m meteen maar een schijnbare tegenstrijdigheid uit de weg te ruimen: zuur voedsel, zoals citroenen, karnemelk of zuurkool draagt bij aan het neutraliseren van zuren in het lichaam. Terwijl voedingsmiddelen die zoet of hartig smaken juist een overschot aan zuurvormende elementen bevatten. De zuur-base balans heeft dus niets te maken met de zuurgraad van ons voedsel. Maar alles met de inspanningen van ons lichaam om de optimale zuurgraad van bloed en weefsels te handhaven. Dat zit zo. De verschillende spijsverterings- en stofwisselingsprocessen functioneren uitsluitend binnen de grenzen van hun eigen specifieke zuurtegraad. Maagzuur moet zuur zijn en bloed licht ‘zoet’ (basisch). Deze zuurtegraad wordt uitgedrukt in pH – potentia Hydrogenii – en loopt uiteen van 1 (zuur) tot 14 (basisch/ alkalisch). Op deze schaalverdeling geeft de waarde 7 dus een neutrale pH aan. We moeten deze getallen wel even van stal halen om te illustreren hoe ongelofelijk nauw het soms luistert. Neem het bloed. Daarvan ligt de pH tussen 7,35 en 7,45. Treedt de zuurtegraad ook maar iets buiten deze grenzen, dan is dat potentieel levensbedreigend.

Urinezuur Gelukkig heeft wat we consumeren geen directe invloed op de zuurgraad van ons bloed. Maar dit betekent allerminst dat we geen rekening hoeven te houden met de zurenvormende lading van onze voeding. Integendeel, op de langere termijn zal een te zware belasting zijn tol eisen. Als noodgreep tegen de verzuring van het bloed (bloed acidose) produceert het lichaam ook basen uit eiwitten die op dat moment voorhanden zijn. Ook uit lichaams-

eigen weefsels. Naast het feit dat deze verdediging feitelijk een aanslag op het eigen lichaam is, vormt zich bij dit proces ook weer zuur, urinezuur. Jicht is een bekend voorbeeld van de problemen die urinezuur kunnen opleveren. Deze vorm van gewrichtsontsteking heeft een oorzakelijk verband met urinezuur in het bloed¹. Tegen de opeenhoping van urinezuur wordt dan ook aanbevolen de consumptie van vlees, vis en alcohol drastisch te beperken. Het geeft hoop dat hier een wetenschappelijk onderbouwde behandeling wordt aanbevolen die overeenkomt met de natuurgeneeskundige voedingstherapie. Dat verzuring ten grondslag ligt aan veel, zo niet alle, ziekten is een gedachte die terugvoert tot de vijftiende-eeuwse Zwitserse medicus Paracelsus. Pionier van de moderne scheikundige benadering van dit uitgangspunt was Ragnar Berg (1875 – 1956). Deze Zweedse biochemicus en voedingskundige stelde vast dat bij de lichaamprocessen meer zuren dan basen ontstaan. Dé manier om het evenwicht te bewaren, of te herstellen, zag Berg in een dieet dat voor het grootste deel uit basenvormende voedingsmiddelen bestaat.

Wat is basenvormende voeding? Daarbij moeten we allereerst denken aan (blad)groenten. Dit voedsel bevat relatief veel natrium, kalium, calcium en magnesium; mineralen die het lichaam gebruikt om zuren te neutraliseren. Bijzonder karig dienen we daarentegen te zijn met voeding die een hoge ‘zuurrest’ bevat: fosfor, chloor en zwavel. Deze elementen komen met name voor in vis en vlees. Tussen deze

Uitzicht

19

>>

kaas +3,3

schaaldieren +7,3

ei +7,3

gevogelte +7,8

In de wetenschappelijke benadering van Ragnar Berg hebben chemische evenwichtsvergelijkingen, formules en berekeningen de overhand. Natuurartsen als Cornelis Moerman en Max Gerson spraken niet specifiek over zuren– en basenvormende voeding. Feit is dat hun diëten naar de maatstaven van Berg een basenoverschot leveren. Berg hecht in zijn werk minder belang aan vitaminen, spoorelementen, enzymen, fytonutriënten en vezels. Het herstellen van de zuur-base balans, daar gaat het hem vooral om. Dit scheikundige uitgangspunt laat ruimte voor andere middelen dan voeding om een zuuroverschot weg te werken. Bijvoorbeeld

vlees +12,4

Een azijnpisser is volgens Van Dale een ‘zuurpruim’, een ‘zuur, nors onvriendelijk mens’. Deze eind 19e Eeuw in het Nederlands overgenomen uidrukking gaat terug op het Franse pisse-vinaigre dat in 1628 voor het eerst opdook in de betekenis van een chagrijnig, sikkeneurig persoon (etymologiebank.nl). Kennelijk deden Paracelsus ideeën over verzuring toen al opgeld. Maar wat zegt de zuurtegraad van urine over de zuurbalans? Een gezond alkalisch lichaam produceert licht zure (pH 6) ochtendurine, tot neutraal/licht basische (pH 7 á 7,5) urine na de maaltijd. Het is de aankoop, voor drie euro, van een pakje pH-teststrips waard. Want volgens dr. Frits Muskiet, hoogleraar klinische chemische analyse aan de Rijksuniversiteit Groningen, duidt zure urine op een naar zuur verschoven evenwicht. “Met zure urine wordt ook meer base uitgescheiden om de pH nog enigszins te compenseren”, schrijft hij in Foliolum [oktober 2014]. “Die basen zijn onder andere calcium en magnesium en die komen bij onvoldoende inname uit het bot.” Muskiet wijst op de negatieve invloed op de bloeddruk als gevolg van een verkeerde verhouding tussen natrium en kalium en tussen calcium en magnesium. De extra basen in de zure urine vergroten daarnaast de kans op nierstenen, “die in Westerse landen vooral bestaan uit calciumoxalaat”. Al met al een goede verklaring voor sikkeneurigheid.

Moerman versus bakpoeder?

vis +14,6

HOE ZUUR PLAST EEN AZIJNPISSER?

Zoals u in een vorig artikel (over de stamceltheorie in Uitzicht nr. 6) heeft kunnen lezen zijn tumoren zuur. Let wel, de omgeving van de meeste kankercellen is zuur. Dan hebben we het over de zogeheten solide tumoren; zoals die ontstaan in organen als de longen, darm, prostaat en borsten. Een dieet met een groot basenoverschot biedt hier mogelijk de oplossing. En dat verklaart waarom een volwaardig lacto-ovo-vegetarisch dieet, zoals het Moermandieet voor deze patiënten profijtelijk kan zijn. Maar het Moermandieet levert meer dan alleen maar een basenoverschot.

Netto zuurvormende lading (in mEq/100 kcal)

uitersten bevinden zich de andere voedingsmiddelen die neutraal of in mindere mate zuur- of basenvormend zijn (zie tabel ‘netto zuurvormende lading’ in de afbeelding hieronder). In het zogeheten zuur-basendieet ligt de nadruk op een overschot aan basenvormende voeding om de zich vormende zuren te neutraliseren en af te voeren². Volgens Ragnar Berg bestaat het ideale voedingspatroon voor maximaal een vijfde van de benodigde calorieën uit zuurvormend voedsel. De rest (80 procent) moet basenvormend zijn. Een teveel aan basen levert geen problemen op. In zijn uitwerking vertoont deze voedingswijze grote gelijkenissen met het Moermandieet. Beide resulteren in een ruim overschot aan basen.

Het ideale voedingspatroon bestaat voor maximaal een vijfde van de benodigde calorieën uit zuurvormend voedsel. De rest (80 procent) moet

Referenties 1 Moi JH 2014, 2 Leerboek Traditionele Europese Natuurgeneeskunde (T.E.N.) 2006, 3 Welch 2008, 4 Gaby A 2013

20

Uitzicht

basenvormend zijn. Een teveel aan basen levert geen problemen op.

Zuur

Zuur voedsel levert fosfor, chloor en zwavel. Basisch voedsel levert natrium, kalium, calcium en magnesium.

door het gebruik van alkaliserend water, bakpoeder en dergelijke. Kankertherapieën zoals die van Dr. T. Simoncini gebruiken basische stoffen om ‘verzuring’ op te heffen. Zoals bij alle fysiologische processen, is het vanuit een mechanistische benadering gemakkelijk redeneren. Maar helaas is die niet altijd realistisch. Het lijkt sterk dat mensen die hun wortels hebben in een klimaatzone waar geen groenten en fruit groeien, zich goed zouden voelen bij een dieet dat hoofdzakelijk uit basenvormende voeding bestaat. In de natuurgeneeskunde die bekend staat om haar individuele benadering, lijkt het niet correct de zuur-base balans als exclusief criterium te hanteren. Om behalve het bakpoeder nog een voorbeeld te geven: Was slechts de

optelsom van zuur- en basenresten maatgevend dan zou op het Paleodieet niets aan te merken zijn. Deze relatief jonge voedingstheorie baseert zich op het dieet van onze prehistorische voorouders. Daarin heeft vlees, vis en gevogelte een belangrijke plek. Zuivel en granen zijn niet toegestaan en de consumptie van groente en fruit compenseert de hoge zuurrest uit het vlees. Het Moermandieet komt tot een vergelijkbare uitkomst zonder vlees en vis, maar met (gefermenteerde) zuivel en granen. Toch heel iets anders! Een dieet met veel groenten en fruit en weinig vlees heeft een duidelijke relatie met de hoeveelheid vitaminen in het bloed³. Daarnaast bevatten (biologische geteelde) groenten en fruit minder schadelijke stoffen. In vlees stapelen toxische stoffen zich op4.

Bewegen en zweten Bovenstaande nuancering laat onverlet dat een evenwichtige balans tussen zuur en base wel degelijk een belangrijk element is in het bewaren of herstellen van onze gezondheid. En het kan ook zeker geen kwaad om zelf eens de proef op de som te nemen (zie kader ‘Hoe zuur plast een azijnpisser?’). Want de theoretische zure lading van voeding kan in de praktijk anders uitpakken. In beginsel kan alkalische rauwkost in de darm, als gevolg van vergisting, alsnog meer zuren dan basen opleveren. Vanuit een voedingspatroon dat zich kenmerkt door een overmaat aan vlees, vet en snelle koolhydraten, resulteert een overstap naar het Moermandieet binnen twee tot drie maanden in een betere lichamelijke conditie die samen gaat met een herstelde zuurbalans. Gezonde lichaamsbeweging versterkt en bespoedigt dit proces door versnelde uitscheiding van zuren via de longen en de huid en een verbeterde opname van zuurstof. Niet toevallig is beweging een essentieel onderdeel van de Moermantherapie.

bron: Frassetto L.A. et al. J. Nephrol. 2006

Sportieve beweging is ook vanuit het oogpunt van ontzuring sterk aan te raden. Het bloed raakt overtollige zuren via CO2 kwijt via de longen; en het kan geen kwaad daar met een versnelde ademhaling aan bij te dragen. Datzelfde geldt voor ontzuring via de huid. Werk het zure zweet er gerust uit, dat stimuleert de bloedsomloop en scheelt weer in de belasting van de nieren. Maar waak ervoor buiten adem te raken, en vertraag als de spieren branderig gaan aanvoelen. Bij het sporten wordt er veel energie in de spieren geproduceerd, waarbij ook melkzuren gevormd worden. Dit kan leiden tot verzuring. Training, en ook andere factoren zoals stress, kosten veel energie en ondermijnen de krachten die hard nodig zijn voor regeneratie (herstel). Overbelasting beperkt net als stress de weerstand en maakt vatbaar voor bijvoorbeeld griep.

(blad)groenten -23,4

fruitgroenten (bijv. tomaat) -17,5

wortelgroenten -17,1

paddenstoelen -11,2

knollen -5,4

fruit -5,2

noten -1,1

granen +1,1

melk +1,3

Netto basenvormend (in mEq/100 kcal)

Sportverzuring

Basisch Uitzicht

21

(advertenties)

Meer informatie over Eerste Hulp Van Schulp? Bel: 0346 - 25 96 30 of mail naar: [email protected]

Bailine® Voedingsadviezen

MEER DAN FIGUURVORMING

Bailine® Figuurvorming

Bailine® Mentale motivatie

Bailine® Natuurlijke facelift

Bailine® Pijn bestrijding

Geïnteresseerd in een GRATIS proefbehandeling? Kijk voor meer informatie op www.bailine.nl

VASCULAIRE NUTRIËNTEN

NI

EU

Graviola (zuurzak)

Samento : ®

Buitengewoon krachtige Cat’s Claw Een van de bekendste producten uit de NutraMedix range is Samento, de TOA-vrije Cat’s Claw uit Peru. Het werd ontdekt door de Ashaninka indianen en kent een traditioneel gebruik. Cat’s Claw staat erom bekend dat het bijdraagt aan het immuunsysteem. TOA-vrije Cat’s Claw betekent dat we garanderen dat het vrij is van Tetracyclische Oxindol Alkaloïden. Gebruiksadvies: twee- tot driemaal daags 20 druppels.

NIEUW nu ook in voordeel! verpakking

Samento®

Verkrijgbaar in startverpakking (15ml), in 30ml en in voordeelverpakking (60ml).

Voor meer informatie en advies neemt u contact met ons op: TS PRODUCTS Gelreweg 9, 3843 AN Harderwijk, NL Tel: 0341-462121 E-mail: [email protected]

22

Uitzicht

Deze bijzondere plant is steeds meer bekend geworden als een bron van antioxidanten genaamd annonaceous acetogenins, die vooral in de bladeren en zaden voorkomen. Het is verkrijgbaar in capsules en in thee, bij de betere natuurwinkel en gezondheidswinkel (o.a. De Tuinen, G & W). Voor meer informatie belt u met de informatielijn van TS Products: 0341 - 46 21 46 of stuur een e-mail: [email protected].

W

Marlie's kookboekenhoek Nieuwe kookboeken verschijnen aan de lopende band. Welke titels hebben meerwaarde voor u? Marlie Hillekens, amateur-kok en MMV-bestuurder, gaat voor u met veelbelovende uitgaven de keuken in en doet in Uitzicht verslag.

IE ET H ET W ER EL D D

10 0 G ro e n e

S m o o th ie s

naar

gwer k voor gezo nde He t com ple te na sla te ui t de blen der! dra nkje s me t g roen

Anne Marie Reuze

hie s 100 Gro ene Sm oot

BEELD LEONARD DAVIDS (MET DANK AAN GOEDHART KEUKENS TE ALPHEN AAN DE RIJN)

MARINA NUMAN

G EG A R A N D E E R D G E ZO N D GENIETEN

al

mee rd dan m e e r a n 40. 40.00 00e 0 xem 0p exempl l a r e n v e aren r ko verkoch ch tt

T he a Sp ier ing s

naar

Anne Marie Reuze

100 Groene Smoothies Door Thea Spierings Hardcover – 280 bladzijden ISBN 978-90-79383-00-9 PRIJS € 24,95 Een groen(t)e smoothie is een mix van fruit, groente en een vloeibaar ingrediënt (water, yoghurt of melk) gemixt tot een smeuïg drankje. Eigenlijk een vloeibare salade dus. Naast groene smoothies geeft de schrijfster vijftien recepten voor heerlijk verse sappen uit de slowjuicer. De smoothies staan gerangschikt op het meest gebruikte ingrediënt. Op de vraag hoe je zo’n groentendrank nou écht lekker maakt, geeft dit boek maar liefst honderd antwoorden. Voor wie nog niet bekend is met groene smoothies is het een goede introductie, voor degene zonder inspiratie staan er veel verrassende combinaties in!

VEGETARISCH? Ja MOERMANPROOF? Grotendeels (de receptuur is goed bruikbaar als je sommige ingrediënten, zoals water, yoghurt en melk vervangt door biogarde, karnemelk, zelfgemaakte notenmelk of versgeperste groentenen fruitsappen) DE NATUURRIJKE KEUKEN? Ja

Natuurlijk! Het heden ik kookboek (bij candida en voedselovergevoeligheid) Door Anne Marie Reuzenaar Softcover - 224 bladzijden ISBN 978-90-215-5744-1 PRIJS € 19,99 In een informatief en toegankelijk geschreven beginhoofdstuk over Candida komen ook hypoglykemie, hyperinsulinemie, parasieten en voedselovergevoeligheid aan de orde. Interessante materie, ook als je er zelf geen last van hebt! Ruim 150 bladzijden zijn gewijd aan recepten waarbij steeds met afkortingen wordt aangegeven of ze koemelkvrij (kv), lactosevrij (lv), tarwevrij (tv), glutenvrij (gv) en/of suikervrij (sv) zijn. Het boek voorziet in 18 vegetarische hoofdgerechten. Wat ik jammer vind, is het ontbreken van foto’s bij de meeste recepten. Een leuke opstap voor iemand die op zoek is naar een anti-candidadieet of gezonder wil eten. Wie wil eten volgens Moerman of volgens De Natuurrijke keuken zijn er betere alternatieven.

en zeer bruikbaar boek ‘U heeft een erg goedzijn verfrissend, origineel en n geschreven. De receptegeen enkele aanmerking op goed. Ik kan er echt Moolenburgh, arts hebben.’ Dr. H.C.

Het Wereld dieet Door Marina Numan Softcover - 137 bladzijden ISBN 978-90-9028-183-4 PRIJS € 24,95 De schrijfster belooft dat de lezer, door het toepassen van het Wereld dieet, zich gezonder zal gaan voelen, een mooiere huid zal krijgen, meer energie zal hebben en, indien nodig, zal afvallen. De schrijfster spoort aan bewuster om te gaan met het produceren van afval, met overconsumptie, met het verbruik van water, et cetera. De recepten zijn opgenomen in 4 uitgewerkte weekmenu’s. Het boek sluit af met een interview met dokter Hans Moolenburgh. Het boek bevat veel theorie en in verhouding weinig recepten, het valt daarom meer onder de categorie lifestyleboeken dan kookboeken.

VEGETARISCH? Nee MOERMANPROOF? Nee DE NATUURRIJKE KEUKEN? Grotendeels

VEGETARISCH? Beperkt MOERMANPROOF? Nee DE NATUURRIJKE KEUKEN: In beperkte mate

Meer weten over de besproken kookboeken en een recept uitproberen? Ga naar www.MMV.nl/kookboekrecensies

Uitzicht

23

(advertenties)

Alfytal Broccoli Pure-Sprouts PREMIUM QUALITY BROCCOLIKIEMENEXTRACT

OrthoBasics/ALFytal

gestandaardiseerd op sulforafaan. 2 capsules per dag levert PURE SULFORAFAAN Dit komt overeen met 400 - 1000 gram broccoli of 20 gram broccolikiemen! Flacons met 90 capsules - 100% vegetarisch. O.a. verkrijgbaar bij De Roode Roos. VOOR OPTIMALE EFFECTIVITEIT EN SLIKGEMAK LEVEREN WIJ UITSLUITEND PRODUCTEN IN CAPSULES.

Voedingssupplementen Kruiden tincturen Aloë Vera producten Zilver en Goudwater Stevia Tandpasta zonder fluor Vette en etherische oliën www.cruydhof.nl

Natura Sanat BV, Nieuwstraat 8, 7814 PX Weerdinge Tel: 0591 648793

[email protected]

Detox uw lichaam met Kanji-Kenko voetpleisters

Premium Voedingssupplementen en vitamines met unieke samenstellingen en goed opneembare ingrediënten.

zuive en puurr

VOEDINGSSUPPLEMENTEN

Kwaliteit geproduceerd in Nederland

Bestel voordelig online op

www.vitawell.eu

o.a. Omega 3, 6 en 9 | Cranberry | Q10 | Multivitamines | Prostaat Plus | Probiotica | Fem Totaal

Bent u vaak moe en wilt u zich gewoon wat beter voelen? Probeer dan de Kanji-Kenko voetpleisters naar beproefde Japanse formule. Plak de revolutionaire detoxpleisters voor het slapen gaan op uw voetzolen en terwijl u een aangename nachtrust hebt, wordt uw lichaam ontgift. De natuurlijke ingrediënten stimuleren, via de zenuwbanen, uw organen om afvalstoffen af te voeren. Het bewijs zijn de zwartgeworden pleisters de andere ochtend. Ervaar zelf het effect en bestel de probeerverpakking voor slechts ¤ 5,95 Ga naar www.derooderoos.com/catalog of naar www.direct-help.nl en bestel uw Kanji-Kenko detox voetpleisters!

24

Uitzicht

Meld u aan voor

divitaal

de nieuwsbrief van MMV Digitaal iedere week de belangrijkste ontwikkelingen over ziekte en gezondheid.

column TEKST DR. GERT SCHUITEMAKER

MET GEZOND VERDUURZAAMDE VOEDING DE WINTER IN

W

aarschijnlijk weet u het niet (meer), maar het woord ‘oogst’ is een samentrekking/verbastering van ‘augustus’. Zo zijn we ook goeddeels vergeten wat onze (voor) ouders deden in en meteen na de oogstmaand: de rijke opbrengst van de natuur verduurzamen. Van de vruchten werden bijvoorbeeld jams, siropen en stropen bereid, of ze gingen in de ‘weckfles’. Groenten werden ingemaakt of gefermenteerd. En zo zijn er nog wel meer ‘conserveringsmethoden’ die stammen uit vroeger tijd, zoals pekelen, drogen en roken. Vanaf de oudheid heeft de mens gezocht naar methoden om voedsel langer houdbaar te maken. En die zoektocht lijkt nog niet klaar. Met een oude methode als fermenteren is echter weinig mis. Het was en is een bron van probiotica en vitaminen zoals B12. Dit kan niet worden gezegd van de meer nieuwerwetse conserveringstechnieken. Denk aan pasteuriseren (kortstondig verhitten), steriliseren (langdurig verhitten) of het bestralen van voedingsmiddelen. Essentiële voedingsstoffen zoals vitaminen en mineralen worden – door de ene methode meer dan door de andere – eruit gehaald of vernietigd. Ook de bezwaren van conserveermiddelen (E-nummers) zijn genoegzaam bekend. In dit opzicht zouden we ons meer mogen verdiepen in de oude technieken en hun mogelijke voordelen zoals stroop koken (appelstroop maken van appels), fermenteren (zuurkool) of wecken (inmaken). Een moderne conserveringsmethode is pascalisatie, waarmee de voedingswaarde intact blijft. Pascalisatie werkt met druk, een volstrekt natuurlijk verschijnsel. Bij hoge druk hebben bacteriën en schimmels ook geen kans maar blijft het voedsel, in tegenstelling tot bij de bestaande conserveringstechnieken, in haar originele staat. Verder heeft pascalisatie als voordeel dat er niks aan het product wordt toegevoegd en dat er geen of nauwe-

lijks verlies van smaak en voedingswaarde optreedt. Pascaliseren vereist echter meer handelingen in het productieproces. Daardoor is de kostprijs hoger. En daar wringt hem de schoen. Het maakt een product een paar cent duurder, waardoor de concurrentiepositie van een fabrikant kan verslechteren. Neem het gebruik van het conserveermiddel nitriet (E250 tot en met 252) in vleeswaren. Dit verbetert de bacteriologische houdbaarheid en voorkomt verkleuring van het product. Tegelijk is nitriet geen onschuldige stof. Zo kan het in het lichaam bijdragen aan de vorming van kankerverwekkende nitrosaminen. Pascalisatie is een veilig alternatief voor het gebruik van nitriet. ‘Maar zo lang de consument dat niet afdwingt, wordt die methode niet toegepast’, zegt voedingstechnoloog Ralph Moorman. ‘De consument moet dus eerst wakker worden gemaakt.’ Pascalisatie is een nieuwe techniek die wel een duwtje in de rug kan gebruiken (www.pascalisatie. nl). Wellicht dat u daar als kritische consument uw steentje aan kunt bijdragen. Daarnaast zou u nog eens met uw oma kunnen praten over wecken, fermenteren en andere technieken die in onbruik zijn geraakt. Zodat het goede uit het verleden zich kan verbinden met de belofte voor de toekomst.

Moderne conserveringsmethode ‘pascalisatie’ houdt de voedingswaarde intact

Uitzicht

25

(advertenties)

VITAMINE D3 Maak kennis met onze familie!

Een eigen

Nu ook vitamine D3 30 00 IE!

bron

van

zuiver water in

huis

VITAMINE D3

met 25% korting bestellen Te bestellen bij DeteRoode RoosbijB.V. De Roode Roos B.V.

TOPKWALITEIT VOEDINGSSUPPLEMENTEN MET EEN GEZONDE PRIJS VitOrtho levert exclusief voedingssupplementen van NOW en VitOrtho | www.vitortho.nl

Liposomaal Vitamine C Eindelijk liposomen die het ”echt” doen Gegarandeerd hoge opname!!! Een kwaliteitsproduct van

CureSupport

Voor service & info bel: 0524-291106 www.defontein.eu

D?;KM

INDOL-3 CARBINOL – voor een sterk immuunsysteem om de gezondheid te beschermen.

INDOL-3 CARBINOL

Verkrijgbaar in onze webshop:

www.curesupportwebshop.nl 26

Uitzicht

LIBITROX FÜR DEN GANZEN MANN Voor meer Informatie: medpro Holland B.V. www.med-pro.org

Weitere Informationen: medpro Holland B.V. Dorpsstraat 182 3925 KG Scherpenzeel Niederlande Tel. +31-33-2867642 Fax +31-33-2867647 www.med-pro.org [email protected]

Tel.: +31-33-2867642 Fax: +31-33-2867647 [email protected]

kruidentuin TEKST PETRA PRONK INHOUD MARRY FOELKEL, KRUIDENDESKUNDIGE, WWW.MARRYS.NL

STERKE VATEN MET AKKERHONINGKLAVER De citroengele akkerhoningklaver (Melilotus) is een elegant lid van de vlinderbloemenfamilie. Het uiterlijk is net zo vrolijk als de naam. Deze weelderige plant, die wel twee meter hoog kan worden en bloeit van juni tot oktober, heeft citroengele bloemen, die de oude Romeinen vaak gebruikten om hun haar mee te versieren. De honingklaver doet het prima op kalkrijk, grindachtig terrein. “Daarom is hij vaak te vinden op oude akkers en verlaten bouwterreinen en in de bermen langs het spoor”, vertelt Marry Foelkel. “De spoorwegen zijn sowieso fantastische kruidentuinen. De bloemen bevatten veel nectar en ruiken heerlijk naar honing. Vandaar de Latijnse naam Melilotus (meli betekent ‘honing’ en lotus ‘klaver’).” Honingklaver werd al verbouwd door

de Egyptenaren en de Grieken. Bij de Romeinen was dit kruid opgedragen aan Apollo, de genezer. Een krans van honingklaver stond bekend als een probaat middel tegen hoofdpijn. Flavonoïden en cumarine Deze plant bevat flavonoïden en cumarine. Flavonoïden zijn bioactieve stoffen die celdegeneratie tegengaan. Cumarine is de stof die hooi of gedroogd gras zijn lekkere geur geeft en licht bloedverdunnend werkt . Akkerhoningklaver wordt al eeuwen gebruikt om pijn te verzachten, zwellingen te verminderen en ontstekingen te remmen. “Het versterkt de vaten, zowel de grote als de kleine. Deze plant houdt de bloedvaten in de hersenen gezond en werkt positief uit op bekken en benen. Het is een fantastisch middel tegen vochtophoping

in de benen (oedeem). Verder heeft het ook een reinigende werking in het lymfestelsel.” De akkerhoningklaver is een veelzijdige plant. Bijna alle onderdelen laten zich gebruiken. Is het niet medisch, dan wel in de keuken. Zo kun je niet alleen de jonge blaadjes en de jonge scheuten eten, maar ook de zaadjes, de bloemen en de peultjes –zowel rauw als gekookt. “Deze plant werd door onze prehistorische voorouders al als groente gebruikt”, zegt Marry. “Zij wisten wel wat lekker was! Tegenwoordig gebruiken we hem vaak in gebak, kruidenelixers en in de thee. Als smaakversterker is hij te vinden in diverse kazen, zoals de Gruyere” Let op! Akkerhoningklaver heeft een bloedverdunnende werking!

RECEPT

ENERGIEBOLLETJES INGREDIËNTEN 100 g geweekte amandel | 5 ongezwavelde abrikozen | 5 gedroogde pruimen | 5 verse bloemen van honingklaver of 1 tl gedroogde honingklaverbloesem | rasp van ½ citroenschil | 1 à 2 tl rauwe honing

1 2

Maal alles tot een smeuïge massa en vorm er met 2 lepeltjes bolletjes van. Rol deze door gemalen amandel, kokos of cacao. Bewaar de bolletjes in de koelkast.

Dit recept is ook geschikt als bodem voor vruchtentaart(jes) of een energiereep.

Uitzicht

27

vraag

& antwoord

In deze rubriek gaat een team van ervaren artsen in op de meest uiteenlopende medische vragen, of vragen over voeding en/of suppletie.

DIABETES EN VITAMINES Ik ben sinds twee jaar diabetes type 2-patiënt met een gemiddeld gewicht en lengte, en onder huisartscontrole. Gebruik veel goede voeding en ben bekend met Moermandieet. Hoorde onlangs van mijn schoonzus dat dokter Moerman extra veel vitamines voorschreef aan suikerpatiënten. Kunt u me zeggen of dit correct is en of het me misschien van diabetes kan afhelpen? Ik gebruik nu metformine (500 mg) en glimpiride in tabletvorm. Ik ben 66 jaar. ANTWOORD:

Drs. Roland Lugten, arts: ‘Uit onderzoek blijkt dat verschillende leefstijlfactoren het risico op suikerziekte bepalen. Met name ongezonde voeding (teveel verzadigd vet en onvoldoende voedingsvezel), lichamelijke inactiviteit en roken zijn de belangrijkste risicofactoren. De grootte van het risico van overgewicht (ook mede veroorzaakt door gebruik van teveel koolhydraten) op diabetes is afhankelijk van de mate van overgewicht en de vetverdeling. Het buikvet is een bepalende factor. Bij 45-90 procent van de jongeren met Diabetes Mellitus (DM type 2) is overgewicht de belangrijkste risicofactor. Het aanpassen van de ongezonde leefstijl, dat wil zeggen afvallen tot een normale BMI, met name het verminderen van buikvet, gezonder en minder eten, bewegen en stoppen met roken zijn voorwaarden om te komen op een normaal bloedsuikerniveau en daarmee vermindering van diabetes gerelateerde complicaties. Daarbij kan 1000 mcg Chroompicolinaat een verlaging geven van het bloedsuikergehalte. Van belang is dat 50 procent van de mensen met diabetes last heeft van een of meerdere complicaties van diabetes. Hart- en vaatziekten: 10-43 procent, oogproblemen: 4-40 procent, aangetaste zenuwen: 6-34 procent, nierschade: 5-40 procent, verhoogde kans op dementie: 8 procent. Met deze wetenschap is het raadzaam om supplementen te gebruiken, die deze complicaties kunnen voorkomen en/of verminderen, maar verandering in leefstijl staat voorop. Uit onderzoek blijkt dat microvasculaire complicaties en osteoporose bij diabetes verbonden is met een tekort aan vitamine D. De opname van vitamine B12 is verstoord door het gebruik van metformine, een bloedsuikerverlagend middel wat volgens de huisartsstandaarden als eerste voorgeschreven wordt.

28

Uitzicht

Het homocysteïne-gehalte in het bloed is een risicofactor voor hart en bloedvatziekten. En hoe hoger het foliumzuurgehalte is de te lager het homocysteïne-gehalte. Het is verstandig om extra foliumzuur te gebruiken. Een magnesiumtekort hangt samen met diabetescomplicaties, zoals hart- en vaatziekten en oogaandoeningen. Als een magnesiumtekort is geconstateerd, is een magnesiumsupplement wenselijk. Belangrijk voor diabetespatiënten is een gezonde en gevarieerde voeding, met daarin voldoende vitamines en mineralen. Als dit lange tijd niet haalbaar is, dan is het gebruik van een multivitamine- en mineralenpreparaat aanbevolen. Homeopathische middelen als Aloxanum, Uranium Nitricum kunnen direct inwerken op het bloedsuikergehalte. Arnica, Hypericum, Naphtalinum en nog vele andere middelen kunnen helpen bij de behandeling van de complicaties van diabetes. Het is dus correct om extra vitamines en speciale supplementen te gebruiken bij diabetes. Maar de belangrijkste voorwaarde om te genezen van diabetes is een leefstijlverandering die leidt tot vermindering van buikvet en een normaal gewicht. Een arts voor leefstijlgeneeskunde, een natuurarts of een homeopathisch arts kan u daarbij het beste begeleiden.’

Heeft u een vraag? Formuleer die dan zo concreet mogelijk en stuur deze naar de redactie van Uitzicht. Via e-mail: redactie@ mmv.nl of naar het postadres van de redactie: Hof van Azuur 30, 2614 TB Delft. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Heeft u dringende persoonlijke vragen? Belt u dan met onze infolijn (088) 24 24 240 (ma-vr 10.00 - 17.00 uur; ma-avond van 19.00 - 21.00 uur).

LEVERTRAAN OF CAPSULES? Ik was bezig om Uitzichten opnieuw door te nemen. Hierbij kwam ik informatie tegen over gebruik van levertaan. Als men de verschillende berichten doorneemt, weet men niet meer wat men nu nemen zal: levertraan, levertraancapsules of omega-3 capsules. Het zou toch handig zijn om nu eens eenduidig aan te geven wat wel en wat niet juist is. Is levertaan nu goed of beter als levertraan capsules of omega 3 capsules? ANTWOORD:

Drs. Bertil de Klyn, arts: ‘Levertraan is een olie, die gewonnen wordt uit de lever van kabeljauw en verwante (grote) vissen, die aan het eind van de biologische keten staan, doordat ze andere vissen opeten. De mens staat nog meer aan het eind van de biologische keten, voor zover we geen vegetariërs zijn. Vroeger werd het gebruikt om de vitamine A en D, die het bevat, wat de ouderen onder ons zich nog herinneren van ‘het vieze lepeltje’, dat we in de winter kregen toegediend door onze ouders. Dat was voordat die vitamines synthetisch konden worden gemaakt. Ook nu wordt levertraan op de markt gebracht voor de vitamine D suppletie en het product bevat dan ook een gestandaardiseerde hoeveelheid vitamine A en D, die er zelfs aan toegevoegd worden om de juiste standaard te bereiken. Verder bevat het omega 3, jodium en fosfor. Het probleem is dat het nog andere, ongewenste stoffen kan bevatten. In de zee zitten minstens 50.000 (in 2005) chemische afvalproducten, waarvan we slechts van 5.000 producten wat weten en daarvan slechts maximaal vijftig stoffen chemisch kunnen verwijderen. Die vaak onbekende producten kunnen juist in hoge mate in de lever van vissen aanwezig zijn. Natuurlijk kunnen ze ook in de andere delen van de vis voorkomen, maar wel in mindere mate. Ze kunnen, als ze in hogere mate in ons lichaam voorkomen, gezondheidsschade opleveren. In kleine vissen, zoals sardines en haring, die geen andere vissen eten, komt minder chemisch afval voor. De olie van die vissen is te verkiezen boven levertraan als bron van omega-3. Vitamine A en D kan men suppleren in synthetische vorm. In tegenstelling tot wat vaak beweerd wordt, is er geen enkel verschil tussen een synthetisch vitamine en de natuurlijke variant. Alleen kunnen de begeleidende stoffen verschillen, maar die kunnen er aan toegevoegd worden, waardoor het product ‘naturalised’ is. Dat is vaak nodig om de werking te verbeteren. Omega-3 is een essentiële olie die het lichaam niet zelf

-3 10 ml om+ega 5 ml omega-6

kan maken. Een soort vitamine dus, die men zelf moet innemen. Ik schat dat men daar 10 ml per dag van nodig heeft, in de vorm van dierlijke of plantaardige olie. Het voordeel van visolie is dat het al DHA en EPA, twee essentiële stoffen, bevat, wat van plantaardige olie (alfalinoleenzuur) nog gemaakt moet worden door enzymen, die niet bij iedereen in voldoende mate aanwezig zijn. We hebben daarnaast ook omega-6 nodig, maar veel minder dan omega-3, ongeveer de helft. Omega-6 zit in de meeste plantaardige oliën, zoals notenolie, zonnebloemolie, saffloerolie, etc. Vitamine D is ook nodig, maar ik denk dat we daarvan een zodanige dosering moeten hebben, dat de bloedspiegel op het juiste niveau is, dus niet te laag, maar ook niet te hoog. Door inname van (te) grote hoeveelheden levertraan kan de bloedspiegel erg oplopen. Mijn advies is dus: gebruik geen levertraan, maar wel 10 ml omega-3 en 5 ml omega-6, wat ook kan door 15 ml van een mengsel van gelijke delen lijnzaadolie en hennepolie. Neem daarbij 1 capsule 1000 mg goede visolie, afkomstig van kleine vissoorten, om zeker te zijn van DHA en EPA. En eet drie keer per week vette kleine vis, zoals haring, sardine of forel.’

Update verzadigd vet Drs. Bertil de Klyn: “Ik schreef een tijdje geleden in deze rubriek dat verzadigde vetten bij cholesterolverlaging niet goed waren. Dat blijkt een verouderd inzicht te zijn. Op het voedingscongres eerder dit jaar heb ik geleerd, dat geen enkel onderzoek wijst op de schadelijkheid van verzadigd vet.”

Uitzicht

29

30

Uitzicht

colofon

Uitzicht is het magazine van MMV en verschijnt tien keer per jaar. HOOFDREDACTEUR Cor van Groningen

Voor een natuurlijke stoelgang

PLV. HOOFDREDACTEUR Jan van Klinken EINDREDACTEUR Rineke Wisman MEDEWERKERS Leonard Davids, Arjan van Groningen, Ellen Hameeteman, Lisette Heijboer, Matilde Newman, Petra Pronk, dr. Gert Schuitemaker, Christine Steenks, Klazien van der Toorren, dr. Hans Stoop, Gijs Versteeg MMV-ARTSENTEAM Bertil de Klyn, Rick van Prooijen, Roland Lugten, Kees

Darmfunctie Complex

Rhee, Erik-Jan de Rijk, An van Veen, Ton Windgassen ONTWERP Deelstra & de Jong DRUK BDU REDACTIEADRES Hof van Azuur 30 2614 TB Delft ADVERTENTIES J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert T (0495) 53 22 20 Uitzicht ISSN 0169-9938 I www.mmv.nl E [email protected] Redactie van Uitzicht en bestuur van MMV aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing van de inhoud van dit blad. Zie voor overname van artikelen en andere informatie onze website www.MMV.nl/ Magazine/OverUitzicht Centraal Bureau MMV, Postbus 508 2400 AM Alphen ad Rijn T (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur) E [email protected]

U Bevordert de stoelgang U Natuurlijke kruidenextracten

Lid worden? • e-mail naar [email protected] • www.MMV.nl • of: MMV, Postbus 508, 2400 AM Alphen ad Rijn Kosten € 32,50 per jaar.

Natuurlijk ... het is Wapiti! Wapiti Darmfuntie Complex is verkrijgbaar of te bestellen bij: Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel. Voor meer informatie: Emonta B.V. Tel. 0512 - 518 085 www.wapitinatuur.nl

U ontvangt dan automatisch tien keer per jaar Uitzicht en krijgt tot 25 % korting op voedingssupplementen bij verzendhuis De Roode Roos. MEER INFORMATIE www.MMV.nl/Over MMV

Uitzicht

31

Fit met Vitaminen

Volg ons op