Pagina 9
Pagina 10-11
Tom Wright in Kampen!
Kees de Ruijter neemt afscheid
Pagina 12-13: ‘Bij pastoraat probeer je op dezelfde golflengte te komen.’
Ben Tiggelaar: ‘Elke predikant zou iets moeten weten van gedragswetenschap ’
Pagina 4-5
Roel Kuiper over Schooldag 2014 4e jaargang nummer 3
september 2014
TU Magazine september 2014
DRIE BENOEMINGEN AAN DE TU Recent vonden aan de
Kampen, werd benoemd
TU drie benoemingen
tot hoogleraar in de Mis-
plaats. Dr. C. (Kees) van
siologie (0,5 fte). Dr. J.H.F.
Dusseldorp, predikant te
(Hans) Schaeffer, sinds 2011
Schildwolde en sinds 2011
postdoc onderzoeker aan
als gastdocent betrokken
de TU, werd aangesteld
bij het homiletiekonder-
als fulltime universitair
wijs aan de TU, werd door
hoofddocent Praktische
het College van Bestuur
Theologie. We zijn blij met
aangesteld als parttime
deze benoemingen! En we
docent Homiletiek (0,2 fte).
spreken de wens uit dat
Ook de Generale Synode
onze goede God aan het
(Ede) deed twee benoemin-
werk van deze collega’s
gen. Dr. S. (Stefan) Paas,
in de komende jaren zijn
sinds 2009 universitair
kracht en zijn zegen zal
docent Missiologie in
verbinden.
Kees van Dusseldorp
Voor u gelezen
Stefan Paas
Hans Schaeffer
colofon
Bijbelteksten met ongekende zeggingskracht
TU Magazine is een uitgave van de Theologische Universiteit Kampen
In de Bijbel staan tal van overbekende teksten.
Eindredactie William den Boer Sandra van Tongeren
Neem nu Johannes 3:16: ‘Want God had de wereld zo lief dat hij zijn enige Zoon heeft gegeven...’ De meeste christenen kunnen deze woor-
Redactie Koert van Bekkum William den Boer Maarten Boersema Bart Dubbink Sandra van Tongeren
Foto’s Maarten Boersema
den uit hun hoofd aanvullen. Maar juist omdat teksten onwillekeurig aan betekenis verliezen. Geliefde passages hebben meer zeggingskracht dan je denkt. In dit boek brengt Rob van Houwelingen, hoogleraar Nieuwe Testament aan de TU Kampen, enkele van die passages uit het Nieuwe Testament opnieuw tot leven. Het is een top-25 van de teksten die het populairst zijn op inter-
Postadres Theologische Universiteit Postbus 5026 8260 GA Kampen Bezoekadres Broederweg 15 8261 GS Kampen T (038) 447 17 10 E
[email protected]
net. Wanneer deze in hun context worden uitgelegd, blijkt waarom ze van onschatbare waarde zijn. Op allerlei manieren laat God zijn hart spreken. Rob van Houwelingen, Onschatbare teksten. Een top-25 van geliefde passages uit het Nieuwe Testament met ongekende zeggingskracht, Buijten & Schipperheijn, Amsterdam 2014.
Ontwerp en druk Bredewold, Wezep
www.tukampen.nl
ISSN 2212-7216
ze bij Bijbellezers zo bekend zijn, kunnen zulke
Woord in beeld
Grafontwijding Een gunst vraag ik nog van u Ja, een laatste gunst wil ik u nog vragen Houd alstublieft mijn graf schoon In tijden van rake raketten Zie ik het graf gebruikt, ontruimd, ontwijd door politiek en krantenkoppen voor je mening over sport en zendtijd zelfs Laat mij maar met de grond gelijk Verrot tot op het bot
Tekst: Pieter Kars van de Kamp Beeld: Maarten Boersema
Hier ligt hij dan, hij rust in vrede Zijn ziel roest vast bij onze lieve God Geen in memoriam mooier dan ooit waargemaakt Het woord wordt ingeslikt Stof ben je, tot stof zul je wederkeren Het brood kleeft in de strot Een gunst vraag ik nog van u Ja, een laatste gunst wil ik u nog vragen Houd alstublieft zijn graf schoon
TU Magazine september 2014
Huib van Leeuwen ‘Ik vind het belangrijk dat je als school werk maakt van je christelijke identiteit omdat je er niet vanuit kunt gaan dat dat wel vanzelf gaat. Jongeren hebben mensen nodig die hen leren wat het betekent om te geloven, niet alleen in theorie, maar ook in de praktijk.’
Roel Kuiper over Schooldag 2014
‘Elkaar helpen samen Tekst: Maarten Boersema
Christine Langeraar ‘Het is belangrijk om het geloof dat mensen voor zichzelf hebben praktisch te maken in hun levens, daar besteden we veel aandacht aan.’
‘Gereformeerden zeggen vaak: het leven is één. Maar voor veel christenen is het leven ook verbrokkeld en vol tegenstellingen. Allerlei lijnen uit kerk, werk, gezin en wereld komen samen. We leven op een kruispunt.’ Aan het woord is prof. dr. Roel Kuiper, die in mei dit jaar inaugureerde als hoogleraar christelijke identiteit in maatschappelijke praktijken. Gepassioneerd spreekt hij over het thema van de Schooldag 2014, ‘Navolging en wij’, waarover hij de hoofdlezing zal verzorgen. ‘Omdat voor christenen het leven veel minder overzichtelijk en duidelijk is dan in het verleden, moet er veel meer bewust worden gekozen,’ legt Kuiper uit. ‘Niemand kan zich zomaar door de stroom laten meevoeren. Dat raakt dus direct de vormgeving van christelijke identiteit in de praktijken en contexten van ons bestaan.’
Praktisch christendom Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink ‘Als je zegt een navolger van Christus te zijn, dan wil je ook heel dicht bij de woorden van de Here Jezus blijven. Dat is niet iets wat je opbergt in een statuut: navolging, daar zit beweging in!’
4
Vooruitkijkend op de Schooldag laat Kuiper regelmatig het woord ‘navolging’ vallen. ‘Navolging betekent: gehoorzaam zijn aan de roep van Christus in ons leven en de weg gaan waarop Christus voorgaat. Het is opvallend dat christenen direct in de eerste eeuw mensen van “de
Hilde Groenendijk-de Vries ‘We mogen getuigen, we mogen het uitdragen, we mogen binnenstebuiten leven! Ik zou geen dag zonder Christus kunnen en dat wil ik graag aan mijn leerlingen meegeven.’
de weg te blijven gaan’ weg van Christus” werden genoemd. Daarmee wordt iets praktisch bedoeld. Christenen waren en zijn herkenbaar aan hun praktijken: goed doen, in liefde leven met anderen. Maar ook: jezelf inzetten en je kruis opnemen. Ik denk dat we over het praktisch christendom dat zich uit in de navolging, en ook over de geestelijke dimensies van een leven in de navolging, nog te weinig hebben nagedacht. Al begint dat in onze tijd wel te komen met bezinning op discipelschap, geloofspraktijk en identiteit.’
Duurt Vonck ‘Wat mij heel sterk aanmoedigt en iedere keer weer raakt is het evangelie van Jezus Christus. Het heeft kracht, is wijsheid en geeft leven. Ik ben er dankbaar voor dat ik dat iedere keer zelf weer mag ontdekken en ik hoop dat veel andere mensen dat ook zullen ontdekken.’
Kruisbestuivingen Het is niet verwonderlijk dat Kuiper uitkijkt naar de Schooldag, waar mensen uit verschillende praktijken elkaar zullen ontmoeten. ’We hebben workshopleiders uitgenodigd die vanuit christelijke organisaties opereren. Zij spreken vanuit hun ervaring over de dilemma’s die zij tegenkomen en ook over de manier waarop zij in hun organisatie de navolging van Christus vormgeven. Ook zullen enkele TU-collega’s een workshop leiden waarin zij theologische bezinning geven op de navolging van Christus. Daarnaast willen we met de bezoekers ervaringen delen. Het is een onderwerp waarmee iedereen te maken heeft en waar iedereen zich ook iets bij kan voorstellen. Ik zie uit naar een dag vol kruisbestuivingen, die ons verder helpen om samen “de weg” te blijven gaan!’
Ali van Dijk ‘ Ik vind het heel erg mooi om cliënten die met heel complexe problemen zitten een stukje op weg te helpen, achter Jezus aan.’
5
TU Magazine september 2014
KIES HIER UW WORKSHOPS! Navolging op school
kan opstarten en hoe de NPV daarin kan
Bezoekers van buiten geven ons (Greijda-
ondersteunen.
nus en GSR) vaak een compliment over de
De vanzelfsprekendheid van christelijk onderwijs In 2017 herdenken wij 100 jaar vrijheid van
christelijke sfeer in de school. Ze bedoelen
Workshopleider: Esmé Wiegman-van
onderwijs. Christelijk en gereformeerd
dat ze vriendelijk te woord worden gestaan
Meppelen Scheppink (directeur
onderwijs werden gegarandeerd door
en spontaan worden geholpen. Onze
Nederlandse Patiënten Vereniging)
artikel 23 van de Grondwet. Maar het
leerlingen hebben daar een belangrijk
tempo waarin maatschappelijke verande-
aandeel in. Kennelijk vormen we hen tot
ringen zich aandienen, lijkt te versnellen. De overheid bemoeit zich steeds meer met
dat bewust? Welke kaders hebben we daar-
Christelijke identiteit van de organisatie
voor? Is elke docent een goede identiteits-
Zestig jaar geleden werd het CGMV opge-
wordt steeds meer regionaal. En bij een
drager? Wat heeft dit alles met navolging
richt, toen nog als Gereformeerd Maatschap-
generatie leerkrachten roepen verzuilde
van Christus te maken? Vanuit de praktijk
pelijk Verbond, maar inmiddels verbreed tot
structuren geen enkele herkenning op. Dat
van twee gereformeerde VO-scholen dagen
Vakorganisatie voor christenen. De organisa-
vraagt om nieuwe wegen voor toekomst-
we u uit om mee te denken over onze iden-
tie heeft een transitieproces doorgemaakt
bestendig christelijk en gereformeerd on-
titeitsontwikkeling.
met als kern de herijking van identiteit
derwijs. Omdat de christelijke waarden van
en missie. Welke uitdagingen komen er
geloof, hoop en liefde navolging verdienen.
Workshopleiders: Martin Jan de Jong (voor-
tijdens zo’n proces op je pad? En hoe kun
Denkt u mee?
zitter college van bestuur Greijdanus SG)
je hier samen sterker uitkomen? Directeur
en Huib van Leeuwen (manager GSR-acade-
Huib Jongenburger laat zien hoe dit proces
Workshopleider: Jan Westert (Voorzitter
mie, Gereformeerde Scholengemeenschap
binnen zijn organisatie vorm kreeg en geeft
Landelijk Verband van Gereformeerde
Randstad, en voorzitter Gereformeerd
adviezen vanuit zijn persoonlijke ervaring.
Schoolverenigingen en voorzitter van het
vriendelijke, dienstbare mensen. Gebeurt
Identiteits Platform GRIP)
de inrichting van het onderwijs. Onderwijs
Wetenschappelijk Instituut van de Workshopleider: Huib Jongenburger
ChristenUnie)
(directeur CGMV Vakorganisatie)
Identiteit in de praktijk van de zorg
Identiteit van christelijke organisaties
samenleving en weten zich geroepen om
Navolging en identiteit in het Oude Testament
Gods liefde en barmhartigheid te tonen.
Het spreken van het Oude Testament over
te omschrijven ‘wie’ ze zijn en ‘wat’ ze
Die taak is in de laatste decennia van
het navolgen van de HEER wortelt in het
doen. De vraag ‘waarom’ de organisatie
de kerk verschoven naar de overheid en
gewone spraakgebruik over de omgang
bestaat is echter moeilijker te beantwoor-
professionele organisaties. Nu de overheid
tussen een knecht en zijn heer, een leerling
den. Toch wordt deze vraag in de huidige
zich terugtrekt en professionele organi-
en zijn meester en tussen man en vrouw.
netwerksamenleving steeds belangrijker.
saties zich moéten terugtrekken, worden
Tegelijk heeft het te maken met de weg
Deze workshop reikt u een aantal denkge-
kerken opnieuw met veel vragen gecon-
die God met zijn volk is gegaan uit Egypte,
reedschappen aan om de vraag naar het
fronteerd. Vragen om praktische hulp te
door de woestijn naar het beloofde land.
‘waarom’ van uw organisatie goed te be-
organiseren, om mensen met elkaar te
Deze workshop verkent hoe Deuteronomi-
antwoorden. Ook leert u hoe u door middel
verbinden. Voor kerken biedt dit een kans
um 26 en Psalm 86 oproepen tot navolging
van een ‘corporate story’ verleden, heden
om te laten zien hoe God om mensen geeft
en of gewone Israëlieten zichzelf ook
en toekomst van uw organisatie met elkaar
en voor kerkleden om het geloof handen
zagen als pelgrims onderweg.
kunt verbinden.
je dat? De Nederlandse Patiënten Vereni-
Workshopleider: Koert van Bekkum
Workshopleider: Jan van der Stoep (lector
ging legt in deze praktische workshop uit
(universitair docent Oude Testament
aan de Academie Journalistiek en Commu-
hoe een kerk een eigen thuishulpproject
TU Kampen)
nicatie van de Christelijke Hogeschool Ede)
Kerken zijn het gezicht van God in de
Christelijke organisaties weten vaak goed
en voeten te geven. Maar hoe organiseer
6
Navolging verbeeld Expositie en workshop
Navolging, hoe doe je dat?
Christus roept ons op om Zijn weg te gaan. In onze (post)seculiere
‘Volg Mij!’ zegt Jezus herhaaldelijk tegen
tijd zijn daarbij echter weinig zichtbare symbolen behulpzaam.
mensen, en zij gaan meteen met Hem mee.
In deze workshop nemen we een kijkje in de kunstgeschiedenis
De apostel Paulus schrijft aan de Korinti-
en ontdekken daar beelden die een steun in de rug vormen. Heel
ers: ‘Volg mij na, zoals ik Christus navolg’,
bekende werken, zoals een portret van Rembrandt waarop hij
in de verwachting dat zij een voorbeeld
zichzelf afbeeldt als de apostel Paulus, maar ook veel onbekende.
aan hem nemen. Waarom eigenlijk? Wat
ForumC-Kunst koos ervoor om niet alleen naar het verleden te kij-
bedoelt het Nieuwe Testament met na-
ken, maar ook kunstenaars van nu uit te dagen om met het thema
volging en wat betekent dat voor ons? Via
aan de slag te gaan. Het resultaat is een kleine tentoonstelling van
enkele tekstvoorbeelden proberen we dat
enkele hedendaagse werken en een aantal gereproduceerde oude-
scherper te krijgen. Ook zullen we twee
re kunstwerken. Ze stellen het motief voor de navolging voor ogen
theologen raadplegen die een beroemd
én ze reiken modellen ter navolging aan. We onderzoeken ook of
geworden boek schreven over het thema
kunstenaars van nu de uitdaging aangaan om voor onze eigen tijd
navolging: Thomas a Kempis en Dietrich
betekenisvolle symbolen te ontwikkelen. De deelnemers gaan aan
Bonhoeffer.
de hand van de getoonde beelden nadenken over de betekenis die beeldende kunst kan hebben voor christenen die hun Heer willen
Workshopleider: Rob van Houwelingen
volgen. Kan kunst een steun in de rug zijn in een cultuur waarin
(hoogleraar Nieuwe Testament TU Kampen)
bijna niets meer herinnert aan God en aan zijn dienst? Workshopleider: Ida Slump-Schoonhoven (cultuurwetenschapper; coördinator van ForumC-Kunst)
Praten over identiteit, verhalen van vroeger en van nu Iedere generatie vertelt haar eigen verhaal over de kerk. Met onze verhalen over onszelf, onze gemeentes en ons kerkverband geven we uiting aan onze identiteit. Maar hoe doen we dat? Geen beter recept voor een schoon geweten dan een slecht geheugen. Hoe is ons verhaal over de gereformeerde identiteit in de loop van de afgelopen jaren veranderd? Van trots naar schaamte, van idealisme naar realisme, van zekerheid naar twijfel? Hoe komt dat, waarom doen we dat? Een onderzoek naar de moraal van ons verhaal. Workshopleider: Thijs Tromp (directeur bij Reliëf, christelijke vereniging van zorgaan-
Rembrandt, Zelfportret als apostel Paulus
Henny van Hartingsveldt, Pietà
bieders)
Bron: Rijksmuseum Amsterdam
meer workshops op de volgende pagina 7
Gemeenteprofielen van de toekomst
Oefening tot navolging
Navolging klinkt voor de hand liggend
leer, maar een manier van leven, met Jezus
Identiteit en de gemeente
wanneer het gaat over de identiteit van
Christus als voorbeeld. Hij leefde op een
Navolging is niet een individualistisch
een kerkelijke gemeente. Maar hoe geef je
manier die niet alleen navolging verdiende,
gebeuren. Jezus riep vele leerlingen op zijn
daar in de praktijk vorm aan nu de kerk in
maar er zelfs nadrukkelijk toe opriep,
navolgers te zijn. De gemeente is de plaats
de marge van de samenleving is terechtge-
omdat alleen zo’n manier van leven het
waar mensen die zich geroepen weten
komen? De GKV Houten heeft de afgelopen
Koninkrijk van God dichterbij kan brengen.
door Christus, samenkomen en met elkaar
jaren bewust over die vraag nagedacht én
Het leiden van zo’n leven vraagt om karak-
spreken over de betekenis van die roeping.
is aan de slag gegaan met het antwoord.
tervorming. In deze workshop ontdekt u
Tegenwoordig bezinnen gemeenten zich
De workshop is bedoeld als inspirerende
hoe christelijke organisaties een beroep
op hun profiel en identiteit. Wat voor zicht
samenkomst, waarin we nadenken hoe
kunnen doen op dat karakter en er tegelij-
krijgen we daarop als we beginnen bij de
je als gemeente vanuit bewogenheid in
kertijd aan kunnen bijdragen. Want alleen
navolging? Deze workshop gaat over iden-
beweging kunt komen naar God én de
op die manier kan christelijke presentie in
titeit en navolging in de praktijk van het
samenleving.
de samenleving verschil maken.
gemeenteleven.
Workshopleiders: Duurt Vonck en Christine
Workshopleider: Jan Hoogland (bijzonder
Workshopleider: Hans Schaeffer
Langeraar (predikant en gemeentelid van
hoogleraar Christelijke Filosofie Universi-
(universitair hoofddocent Praktische
de GKV Houten en betrokken bij de ontwik-
teit Twente en lector Vormend Onderwijs
Theologie TU Kampen)
keling van Umoja, een product van Tear,
Gereformeerde Hogeschool Zwolle)
Het christelijke geloof is niet primair een
dat kerkelijke gemeenten wil helpen meer
Reserveer een plaats bij de
betrokken te raken op hun omgeving)
workshops van uw keuze: www.schooldagkampen.nl
winterseizoen 2014-2015 weer volop theologie voor gemeenteleden! De theologie van N.T. (Tom) Wright:
ook in Nederland. Vanaf woensdag
Leren bidden met Maarten
vanaf woensdag 17 september in
8 oktober in Dordrecht en vanaf
Luther, Dietrich Bonhoeffer en de
Kampen.
donderdag 6 november in Assen.
Heidelbergse Catechismus o.l.v.
Thema’s voor de christelijke
Kerkrecht: waarom eigenlijk? Vanaf
prof. dr. G.C. den Hertog en
politiek: met o.a. Kars Veling en Roel
maandag 27 oktober in Apeldoorn.
dr. J.R. Douma. Vanaf woensdag 29
prof. dr. W. van ’t Spijker,
oktober in Zwolle.
Jongeneel, vanaf dinsdag 7 oktober in Amersfoort.
Bijbelboeken: Genesis (dr. M.J. Paul), Jozua (dr. K. van Bekkum), Prediker
Christelijke ethiek: meer dan regels.
Hoe verstaan we de Schriften? De
(E. Brink ThD), Jeremia (dr. H. Lalleman-de
Met o.a. Patrick Nullens en Pieter Vos.
Kamper docenten Kamphuis, Kwakkel,
Winkel), Nahum (prof. dr. H.G.L. Peels).
Vanaf dinsdag 4 november in Zwolle.
Van Bekkum en Burger houden hun
Vanaf woensdag 29 oktober in
Hamilton-lezingen over hermeneutiek
Apeldoorn.
Meer informatie, meer nieuwe cursussen, aanmelding en de nieuwsbrief: www.akzplus.nl 8
Conferentie
Tom Wright on Paul and justification met N.T. (Tom) Wright
De (Engelstalige) conferentie Tom Wright on Paul and Justification op 31 oktober is gewijd aan Tom Wrights nieuwe boek Paul and the Faithfulness of God. Naast de auteur zelf spreken dr. Chris Thomson (Cambridge), dr. Joel White (Giessen) en dr. Hans Burger (Kampen). Dagvoorzitter is dr. Wolter Rose (Kampen) en de paneldiscussie wordt geleid door dr. Arnold Huijgen (Apeldoorn).
Tom Wright in Kampen! Op 31 oktober is de Britse prof. dr. N.T. (Tom) Wright in Kampen. Wright, voormalig bisschop in de Church of England, is een gelovig wetenschapper die belangrijke boeken geschreven heeft, wetenschappelijk en meer populair-theologisch. Over hermeneutiek, over Jezus, over de opstanding, en recent over Paulus. Wrights benadering van het Nieuwe Testament sluit aan bij de gereformeerde traditie, door zijn aandacht voor heilsgeschiedenis en verbond. Maar ook missionaire pioniers lezen Wright graag, bijvoorbeeld vanwege de ruimte die hij schept voor nieuwe vormen van kerk-zijn: christen-zijn is altijd weer improviseren. Wright is verder een van de vormgevers van het zogeheten ‘new perspective’ op Paulus. Hier roept zijn werk ook vragen op, en op hervormingsdag zullen we juist daarbij stilstaan: wat betekent bij Paulus de rechtvaardiging door geloof alleen?
U bent van harte welkom! Aanmelding: www.tukampen.nl/pep (€ 55,- inclusief lunch). Wie opziet tegen het Engels, kan vanaf 17 september via AKZ+ een cursus volgen over het werk van Wright. Aanmelding: www.akzplus.nl.
www.tukampen.nl/pep
L @peptuk
Presentatie Nederlandse vertaling van Tom Wrights How God became King (Van Wijnen, Franeker)
TU Magazine september 2014
‘God is hier rijkelijk Prof. dr. Kees de Ruijter neemt afscheid van de TU Tekst: Eline Kuijper
In het oude pand van het Linnenweversgilde in Kampen zit prof. dr. C.J. (Kees) de Ruijter tussen de stapels en rijen boeken. Maar die zullen vanaf september een plek moeten krijgen in zijn woonhuis. Dan neemt hij namelijk afscheid van de universiteit.
Talloze studenten heeft hij voorbij zien komen.
een beetje buiten beeld geraakt. Maar met het
Met allemaal hun eigen verhaal, eigen ambitie,
werk van God zien we ook altijd mensen aan
eigen worstelingen. Genoten heeft De Ruijter,
het werk. Ik heb geleerd om die twee bij elkaar
van hun motivatie. ‘Het plezier in mijn werk
te houden. Dat is ook waar praktische theolo-
heeft voornamelijk gelegen in het contact met
gie mee bezig is: het geloof leven.’
de studenten. Als je ziet dat ze gepakt worden door het evangelie, dat is prachtig. Ze zijn dan
Ook zijn eigen werk is kwetsbaar gebleken.
ook gemotiveerd om het weer door te geven.’
Er waren in zijn carrière lastige momenten,
Hij denk daarbij aan Johannes 7; stromen van
tijden waarin hij bekritiseerd werd. ‘In het
levend water zullen uit je binnenste vloeien.
begin maakte ik keuzes die niet zo gebruikelijk
‘Dat is wat je meemaakt als je studenten hoort
waren binnen de gereformeerd vrijgemaakte
preken.’
kerk. Daar ben ik op aangevallen, dat was niet gemakkelijk. Toch is die tijd ook een periode
Hoopvol
geweest waarin ik God hoorde vragen: is het je
Ook in de een-op-een-begeleiding van stu-
echt om mij te doen? Vertrouw je het echt aan
denten heeft De Ruijter bijzondere momen-
mij toe? Dat is een diepe winst: in lastige perio-
ten gekend. ‘Ze hebben natuurlijk hun eigen
des staat God in het centrum van je aandacht.’
worstelingen, in alle kwetsbaarheid. Ze lopen tegen zichzelf aan. Daarin krijgen ze begelei-
Avondmaal
ding. Ik heb hier gezien dat God werkt, dat Hij er
Als hoogleraar heeft De Ruijter zich voorname-
is en mensen klaarmaakt. Dat is heel bemoedi-
lijk beziggehouden met de eredienst: homile-
gend. Juist door het zien van die jonge mensen
tiek (preekkunde) en liturgiek. ‘De kerkdienst
die hier jaar op jaar blijven binnenkomen ben
is het ultieme moment waarop God en de ge-
ik ook heel hoopvol over de toekomst van de
meente elkaar ontmoeten. Het is de plek waar
kerk.’
God naar ons toe komt. Het belang daarvan kun je niet onderschatten. Als ik alle erediensten
10
Het geloof leven
die ik heb meegemaakt wegdenk uit mijn leven,
Zelf was hij ooit ook een van de jonge mensen
dan gaat het licht uit.’ Binnen de eredienst
met wie God een lange weg begon. In de jaren
heeft het avondmaal voor De Ruijter een
van 1967 tot 1973 studeerde hij theologie in
bijzondere plek. Hij vindt het zonde dat het niet
Kampen, met als hoofdvak dogmatiek. Nadat
vaker wordt gevierd. ‘Tijdens het avondmaal zie
hij als predikant werkte in Sneek, Koudum en
je de kerk telkens weer opnieuw geboren wor-
Rotterdam-Centrum, werd hij hoogleraar prak-
den. Een bijzonder ontmoetingsmoment tussen
tische theologie aan de TU. De belangrijkste les
Christus en zijn bruid. Daarbij kijk ik ook naar
die hij zelf door de jaren heen heeft geleerd, is
de vroegchristelijke kerk. Daarin gebeurde het
dat God mensen gebruikt. ‘Ik ben opgevoed met
dat de (nog) ongelovigen werden weggestuurd
veel nadruk op het werk van God in de kerk.
als de gemeente avondmaal vierde. Zó intiem
Daarmee is de kwetsbaarheid van mensenwerk
was die ontmoeting.’
aanwezig’ Het brood eten en de wijn drinken, de maaltijd is bij uitstek een moment waarop de gemeente participeert; actief en lichamelijk meedoet. Iets wat nog veel meer vormen mag krijgen, volgens De Ruijter. ‘Dat is mijn hoop en gebed voor de kerk; dat de gemeente echt concreet gaat deelnemen aan de eredienst. Niet alleen als toehoorder waarbij het lichaam gemakkelijk passief kan blijven. Nee, je lichaam is een tempel van de Heilige Geest. Gedraagt het zich ook zo? Als je niet knielt, bidt je lichaam dan echt mee? Als je lichaam niet meedoet, wat doet dan wel mee? Het risico van de vrijgemaakte kerk is dat er te weinig concrete oefening in geloofspraktijken is. Heb je in de dienst ook prikkels gekregen om mee te doen? Daarvoor zijn lichamelijke aspecten belangrijk. Dat past ook in een tijd waarin er hang is naar beleving en participatie. Misschien zijn we onder
‘Gods werk en mensenwerk. Ik heb geleerd om die twee bij elkaar te houden’ invloed van de verlichting het geloof gaan zien als iets wat je vooral moet denken. Maar het geloof moet je leven, dat vraagt uitdrukkingsvormen.’
Gemengde gevoelens In hoeverre verwacht De Ruijter zelf nog een rol te spelen in deze verlangens voor de kerk? ‘Na een korte rustpauze hoop ik aan de slag te gaan als parttime predikant. Wie weet is er ruimte in de gemeente om hieraan te werken. Maar vrij beroepbaar zal ik niet meer zijn, hoor. Mijn vrouw is al vaak genoeg met me meeverhuisd.’ Die pauze zal duren tot 1 januari 2015. ‘Nou ja, ik ga niet met mijn armen over elkaar zitten. Er moet bijvoorbeeld in huis genoeg gebeuren. Maar ik vind het belangrijk om niet meteen door te stomen.’ Bij zijn afscheid heeft hij gemengde gevoelens. ‘Het is mooi om ruimte te maken voor de jongere generatie. Dat wens ik de studenten ook toe. Maar het contact met hen en met de collega’s ga ik missen. En de bemoediging die dat met zich meebrengt. God is hier rijkelijk aanwezig. Je moet wel stekeblind zijn om dat in deze context niet te ervaren.’
11
TU Magazine september 2014
‘Het ging er veel spontaner aan toe dan ik dacht’ Student: Jan Hooiveld (25) Master predikant Stageactiviteit: pastoraat Locatie: GKV Noorderlicht, Wezep
voor Tekst: Sandra van Tongeren
‘Tijdens de colleges pastoraat bedenken we de beste aanpak
zelfde golflengte te komen, zonder hem woorden in de mond
voor diverse casussen en leren we gesprekstechnieken. Maar
te leggen. Soms is een oplossing nodig, of een vermaning.
het gaat verder dan theorie – we voeren ook “echte” gesprek-
Maar negen van de tien keer is luisteren al genoeg.
ken. De ene student komt met een probleem, de ander gaat daar zo serieus mogelijk op in. De rest van de groep kijkt toe
Hoewel ik geen moeite heb met luisteren, verwacht ik dat
en geeft feedback.
dit onderdeel van het predikantschap mij het minst ligt. Als ik zelf huisbezoek krijg vanuit de kerk voel ik me ook altijd
Bij zo’n oefengesprek vervulde ik eens de rol van het ge-
een beetje ongemakkelijk – het heeft iets raars dat iemand
meentelid. Mijn “worsteling”? Tijdens het zaalvoetballen
die je verder nooit spreekt ineens naar je geloofsleven gaat
kan ik nog wel eens zo boos worden op de tegenstander
vragen. En als pastor kom je bij mensen die ergens mee
of scheidsrechter dat ik begin te tieren. Soms heb ik het
worstelen en in hun ogen ben jij wel degene die het allemaal
gevoel dat dit tussen mij en God in staat. Dus dat heb ik mijn
weet. Soms zeg ik voor de grap tegen mijn vrouw, die de mas-
“pastor” voorgelegd. Dat is heel raar om te doen natuurlijk,
ter pastoraat heeft gedaan: “Neem jij deze taak straks maar
met al die pottenkijkers om je heen die er allemaal wat van
voor je rekening.” Maar wie weet brengt deze stage daar wel
vinden. Maar zo steekt iedereen er wel wat van op.
verandering in.’
Pastoraat heeft als eerste doel dat je de ander de veiligheid biedt om zijn verhaal te doen. Vervolgens probeer je op de-
‘Dat je precies de goede zinnen klaar moet hebben, is gewoon dikke onzin’ 12
Student op stage #4
na
‘De eerste twee keer ben ik mee geweest met de predikant, Gertjan van Harten. Daarna heb ik acht bezoeken
Kennismaken met pastoraat
alleen afgelegd. Dat ging er allemaal veel spontaner aan toe dan ik dacht. Het begint gewoon met interesse in de
Aan het eind van het eerste jaar
ander. Een vraag als “woont u hier al lang” kan al een
van de master predikant maakt
aanleiding zijn voor een gesprek over iemands leven en
een student kennis met pasto-
de plek van God en het geloof daarin. Het verraste me hoe
raat. Binnen de kerk waar hij
open de mensen hierover waren. Mijn vooroordeel dat er
het hele jaar stage loopt, voert
ook “nepgelovigen” in de kerk zitten, is daarmee behoor-
hij tien pastorale gesprekken
lijk onderuitgehaald.
met gemeenteleden. De eerste twee keer gaat hij met de predi-
Aan het eind van elk bezoek vroeg ik steeds of ik met de
kant mee, acht bezoeken doet
ander mocht bidden. Dat was ook helemaal niet gefor-
hij alleen. Van alle gesprekken
ceerd. Als iemand al zo veel over zichzelf heeft verteld, is
maakt hij een verslag, maar één
het ook niet gek om samen God te zoeken.
schrijft hij helemaal uit, van de begroeting tot en met het
Al met al viel de stage me heel erg mee. Ik dacht er veel
afscheid. Dit ‘verbatum’ levert
te ingewikkeld over, alsof een predikant altijd precies de
hij in bij zijn docent, dr. Peter
goede zinnen klaar moet hebben. Dat is gewoon dikke on-
van de Kamp, die erop let dat
zin. Ik zie ernaar uit om nog meer mensen te ontmoeten en
de student het (levens)verhaal
hun verhaal met God aan te horen. Het pastoraat afschui-
van de mensen koppelt aan het
ven op mijn vrouw is echt niet meer aan de orde!’
verhaal van God.
13
Dr. Ben Tiggelaar verzorgt PEP-seminar over verandering in de kerk
‘Elke predikant zou weten van gedrags ‘Als predikant ben je behalve met God ook dagelijks met mensen bezig. Dan kan het verschrikkelijk nuttig zijn om ook iets te weten van menswetenschappen.’ Aan het woord is gedragswetenschapper Ben Tiggelaar, bekend als inspirerend spreker, columnist en schrijver. Op 15 januari 2015 zal hij speciaal voor predikanten een seminar verzorgen over leiderschap, verandering en communicatie in de kerk. Tekst: Maarten Boersema Elke predikant wil mensen in beweging
bedenk ik samen met anderen hoe je deze
zetten en veranderingen tot stand brengen.
inzichten kunt gebruiken in je werk of binnen
Maar hoe doe je dat op zo’n manier dat je de
een organisatie. Als derde ben ik er dan op
ander meekrijgt? Tiggelaar, die onlangs zelf
uit om dit door te vertalen naar eenvoudige
ouderling werd, zoekt het antwoord graag
tools, die mensen helpen hun ingesleten
in de sociale en experimentele psychologie.
gewoontes te veranderen.’
‘Wij christenen hebben de opdracht om te streven naar rechtvaardigheid en om een
Goede vragen
eenheid te zijn als Gods gemeenschap. Voor
Volgens Tiggelaar kunnen er veel belem-
de organisatie die daarbij komt kijken, is
meringen zijn om mensen in beweging en
het goed om te weten hoe menselijk gedrag
tot verandering te laten komen. ‘Bij een kerk
in elkaar steekt. Als je een kerkgebouw wilt
bijvoorbeeld ben je gebonden aan de autono-
neerzetten, schakel je een bouwkundige en
mie van mensen: ze moeten het zelf willen.
een architect in. Waarom zou je dan niet ge-
Als mensen zich gemanipuleerd voelen, zal
bruikmaken van wetenschappelijke inzichten
het uiteindelijk niet werken. Het gaat er dus
op het gebied waar het in de kerk ten diepste
om dat je de ander helpt zelf keuzes te ma-
om gaat: gemeenschap en het samen eren
ken. Daarbij kan het helpen om goede vragen
van God?’
te stellen, waarmee je de ander prikkelt en nieuwsgierig maakt. Bijvoorbeeld: wat was
Tools
er fijn aan de afgelopen dienst, en zouden we
Het verbinden van wetenschappelijke kennis
daar meer mee moeten doen? Maar het kan
aan vragen die spelen in de praktijk, zoals in
ook de vraag zijn naar je grootste irritatie.
de kerk, is kenmerkend voor Tiggelaars ma-
Vrijwel elke kerkenraadsvergadering kent
nier van werken. ‘Als eerste kijk ik naar bewe-
een rondvraag ter afsluiting. Maar soms kun
zen feiten, en die komen in mijn tak van sport
je beter een concrete vraag stellen, zoals:
uit de harde gedragswetenschap, waarin
wat hebben we de afgelopen maand geleerd?
wordt gemeten en geobserveerd. Vervolgens
Of: wat gaan we de komende maand anders
Leiderschap, verandering en communicatie in de kerk
iets moeten wetenschap’
Seminar voor predikanten en voorgangers 15 januari 2015 Da Vinci theater, Leusden Tijdens dit seminar past dr. Ben Tiggelaar zijn kennis en ervaring toe op de praktijk van het werk van een predikant/ voorganger. In begrijpelijke taal en met
doen?’ Dit soort vragen biedt volgens Tiggelaar ruimte voor ontwikkeling en dan
herkenbare voorbeelden zal hij antwoord
ben je bezig met verbetering. ‘Beter hoeft niet per se vanuit menselijk perspec-
geven op onder meer de volgende vragen:
tief te zijn, dat kun je ook vanuit het evangelie invullen.’ Wat zegt wetenschappelijk onderzoek
Omgaan met verschillen Ook bij het omgaan met verschillende groepen in de kerk kan enige kennis van gedragswetenschap van pas komen. Tiggelaar wijst op het bekende innovatiemodel van Rogers dat spreekt over vernieuwers, pioniers, voorlopers, achterlopers en achterblijvers. ‘Bij elke organisatie die wil veranderen tref je deze groepen aan, dus ook in de kerk. Bij dit soort processen bevindt de meerderheid zich in het midden en heeft slechts een klein gedeelte een extreem standpunt. Om de rust te bewaren kan het slim zijn om een klankbordgroep samen te stellen van gemeenteleden die sociaal gezag hebben op verschillende gebieden. De kerkenraad kan dan in verschillende situaties een beroep op hen doen. Het is immers
over motivatie en overtuiging? Wat kun je en wat wil je daarmee in de kerkelijke praktijk? Wat kunnen we uit de psychologie leren over verandering? Waar eindigt ‘gewone’ beïnvloeding en waar begint manipulatie? Welke irrationele patronen zitten er in het denken en handelen van mensen? Wat is een ‘evidence based’ én
niet verstandig om de beslissingen alleen te nemen; je moet anderen erbij be-
praktische manier om te denken over
trekken en jezelf steeds afvragen of je nog aansluiting hebt. Het alternatief is dat
leiderschap en verandering?
je met niemand spreekt en dat je op die manier de kloof alleen maar vergroot.’
Theory of planned behavior Veel kerken hebben vandaag de dag moeite om vacatures van ouderlingen en
Waar ligt u wakker van?
diakenen in te vullen. Hoe kijkt Tiggelaar hiertegenaan? ‘De meest geciteerde
Heeft u als predikant ook zo uw dromen?
theorie op het gebied van gedragsverandering is de theory of planned behavior.
Of ligt u juist ergens wakker van? Leg uw
Deze noemt drie redenen om tot bepaald gedrag te komen: het moet nut hebben,
vraag voor aan Ben Tiggelaar! Op 15 janu-
de omgeving moet het waarderen en je moet overtuigd zijn van je eigen kunnen.
ari 2015 verzorgt hij voor PEP een uniek
Bij het tekort aan kerkenraadsleden kan deze theorie helpen om de bottleneck
seminar over communicatie, leiderschap
te achterhalen. Door concreet naar redenen te vragen, kun je kandidaten immers
en verandering in de kerk en wil daarbij
een spiegel voorhouden. Wil je dit niet omdat je denkt dat het niet nuttig is als
ook úw persoonlijke vraag betrekken.
jij dit doet? Verwacht je dat je omgeving dit niet zal waarderen? Of maak je je
Schrijf u nu in voor het seminar en stel ’m
zorgen over de vraag of je het wel kunt?’ Tiggelaar is zich ervan bewust dat je
meteen: www.tukampen.nl/pep
met deze theorie niet elk probleem oplost, maar ze kan wel helpen om drempels op te sporen en te verlagen. ‘Wanneer bijvoorbeeld blijkt dat het derde punt het struikelblok vormt, kun je daarop inspringen door hulp aan te bieden in de vorm van een cursus in gesprekstechnieken.’
Ga voor een uitgebreide versie
Ben Tiggelaar wil concrete handvatten aanreiken die hun werking in de praktijk
van dit interview naar
bewezen hebben. Dan blijft het niet bij dromen over verandering alleen, maar
www.tukampen.nl/bentiggelaar
wordt dromen durven, en durven doen.
15
PROGRAMMA SCHOOLDAG 10.00 – 11.00 uur
Openingsbijeenkomst in de Broederkerk • Introductiefilm ‘Navolging en wij’ • Prof. dr. Roel Kuiper – ‘Navolging en wij. Christelijke identiteit in een veranderende wereld’
11.00 – 11.30 uur 11.30 – 12.30 uur 12.40 – 13.20 uur 13.30 – 14.30 uur 14.30 – 15.00 uur 15.00 – 16.00 uur
• Samenzang o.l.v. organist Sander van den Houten Pauze Workshops ronde 1 Lunchpauze en samenzang in de Broederkerk Workshops ronde 2 Pauze Slotbijeenkomst in de Broederkerk • Slotvideo • Forumdiscussie met o.a. Mees te Velde en Anne Westerduin • Samenzang o.l.v. band Sprint uit Houten
Benefietconcert
13 WORKSHOPS
Bovenkerk Kampen 16.30 uur
• Navolging, hoe doe je dat?
Rob van Houwelingen
• Navolging en identiteit in het Oude Testament
Koert van Bekkum
Na afloop van de School-
• Identiteit en de gemeente
Hans Schaeffer
dag werken Sander van den
• Navolging op school
Huib van Leeuwen en Martin Jan de Jong
Houten, Minne Veldman,
• De vanzelfsprekendheid van christelijk onderwijs
Jan Westert
Jorrit Woudt en Noortje van
• Identiteit in de praktijk van de zorg
Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink
• Identiteit van christelijke organisaties
Jan van der Stoep
• Oefening tot navolging
Jan Hoogland
• Gemeenteprofielen van de toekomst
Duurt Vonck en Christine Langeraar
• Christelijke identiteit van de organisatie
Huib Jongenburger
is het ongeluk dat de
• Praten over identiteit, verhalen van vroeger en van nu
Thijs Tromp
LPB-regiewagen vorig jaar
• Navolging verbeeld (met kunstexpositie)
Ida Slump-Schoonhoven
kreeg. Een extra reden om
• Rondleiding door de Universiteit
Studenten
naar Kampen te komen!
Voor uitgebreide informatie zie pagina 4 t/m 8 van dit magazine!
Reserveer online een plaats bij de workshop(s) van uw keuze!
Middelkoop en hun (kinder) koren mee aan een benefietconcert voor stichting de Luisterpost|Bralectah. Aanleiding voor dit concert
Meer informatie en aanmelding: www.schooldagkampen.nl
