Religie
Bemoeit God zich met medische kwesties? En doet hij verzoeknummers? Heel veel mensen bidden in de hoop zichzelf of een ander te genezen. Begrijpelijk, want soms kun je niets anders doen. Voor welke klachten is bidden geschikt en voor welke niet? 77 Tekst: Mark Traa
Een bid-experiment in Gods belang
M
ensen die geloven in de kracht van bidden, geloven dat er een opperwezen is dat kan ingrijpen in het natuurlijke verloop der dingen. Dat opperwezen kan besluiten iemands herstel te bevorderen. Een mooi idee, maar het betekent uiteraard wel dat hij anderen (die wellicht niet hebben gebeden) níet laat herstellen. Die ogenschijnlijke willekeur is moeilijk uit te leggen aan ongelovigen. Waarom moet je God aanroepen om hem te activeren? Sam Harris, een Amerikaanse auteur en neurowetenschapper die bekend staat om zijn kritiek op religie, vindt het tijd worden voor een ultiem experiment. Hij zegt: als een miljard gelovigen nu eens gaan bidden dat bij één geamputeerde zijn verloren ledemaat terug gaat groeien, dan moet God daar toch gehoor aan geven? Het valt niet buiten zijn competenties: hij kan immers ook de afgevallen staart van een hagedis laten aangroeien. Het experiment zou definitief aantonen dat er een god bestaat die wonderen kan verrichten. Dat is ook in het belang van God zelf, toch?
96
01/2015
Helpt
Shutterstock
bidden? Vruchtbaarheid Aids
W
at gebeurt er als je aidspatiënten blootstelt aan de gebeden en rituelen van gebedsgenezers en andere healers? Dat wilde psychiater Elisabeth Targ van het California Pacific Medical Center in 1998 weten. Gedurende 10 weken werden geestelijken van allerlei religieuze en spirituele gezindten aan het werk gezet om voor 20 patiënten te bidden, te mediteren en rituelen uit te voeren. Alles gebeurde op afstand: de patiënten kregen niemand te zien. Natuurlijk was er ook een controlegroep van patiënten voor wie niet werd gebeden. De resultaten waren opmerkelijk. Met de ‘behandelde’ patiënten ging het merkbaar beter. Ze hadden minder aidsgerelateerde ziekten en brachten minder dagen door in het ziekenhuis. Targ kreeg 1,5 miljoen dollar subsidie voor verder onderzoek, deze keer naar de invloed van distant healing op de ontwikkeling van een zeldzaam type hersentumor. Ironisch genoeg overleed Targ in 2002 zelf aan deze aandoening. Na Targs dood bleek dat haar resultaten minder opzienbarend waren dan gedacht. Tijdens het onderzoek was een betere behandelmethode in zwang gekomen, waardoor er veel minder patiënten overleden. De mogelijke effecten van het bidden zouden hierdoor helemaal ondergesneeuwd raken. Om toch verschillen tussen behandelde en niet-behandelde patiënten aan het licht te brengen, had Targ wel erg selectief in haar gegevens gezocht. Als dat eerder bekend zou zijn geworden, was het onderzoek nooit in een serieus wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd.
Geschikt SOngeschikt
V
rouwen die een ivf-behandeling ondergaan, willen heel graag een kind. Zou het helpen als iemand tijdens de behandeling voor ze bidt? Dat was de vraag die onderzoekers van het Columbia University Medical Center in New York in 2001 stelden. Ze lieten groepjes Amerikanen, Canadezen en Australiërs van allerlei christelijke overtuigingen bidden voor 100 vrouwen die een ivf-behandeling ondergingen in de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul. Voor een controlegroep van vrouwen die een ivf-behandeling kregen, werd niet gebeden. Het enige concrete dat de bidders tot hun beschikking hadden waren fotootjes die vanuit Seoul waren doorgefaxt. Maar ze hadden ook de steun van een 2de groep bidders, die baden voor het succes van de eerste groep. En dan was er zelfs nog een 3de groep, die bad voor het succes van de 2de groep. Als de kracht van bidden ooit zou blijken, dan moest het nu wel zijn! De uitkomsten waren inderdaad spectaculair. Vrouwen voor wie was gebeden werden 2 keer zo vaak zwanger als de vrouwen uit de controlegroep. Het was een ongekend succes, dat ook meteen tot argwaan leidde. De 3 betrokken onderzoekers kwamen onder een vergrootglas te liggen. En dat bleek wel nodig ook. Een van de onderzoekers verklaarde helemaal geen bijdrage te hebben geleverd aan de studie. Een 2de hield zich muisstil. En de 3de bleek een oplichter die jarenlang valse identiteiten gebruikte en geobsedeerd was door het paranormale. Alle 3 de onderzoekers weigerden critici te woord te staan die het naadje van de kous wilden weten. In 2004 werd de publicatie ingetrokken, nadat allerlei ondeugdelijkheden in de opzet en uitvoering waren gevonden. Onderzoekers houden er inmiddels rekening mee dat de studie van A tot Z is verzonnen.
Geschikt SOngeschikt 01/2015
97
Religie
Het rustgevende effect van bidden werkte zelfs bij niet-gelovige proefpersonen Hand van God fnuikt onderzoek
D
e meeste onderzoekers willen best aannemen dat je van bidden een goed gevoel krijgt. Bidden vermindert stress en angst. En dat kan het herstel van een ziekte natuurlijk nooit kwaad doen. Maar genézen mensen ook werkelijk door ‘bidkracht’ alleen? Dat is een lastig verhaal. Het is in elk geval niet bewezen. Hoe zou het ooit kunnen worden aangetoond? Onderzoek naar bidden is een wetenschappelijk mijnenveld. Neem het bidden op afstand voor een ander. Je weet nooit zeker wie er op een bepaald moment voor een ander bidt. Behalve de door de onderzoekers geselecteerde bidders zijn er vast ook vrienden en familieleden die bidden voor een zieke. Hoe kun je het dan betrouwbaar onderzoeken? En moet je wel iets willen onderzoeken wat elke logica tart? En dan is er nog iets. Als je al aanneemt dat er een God is die zo nu en dan zieken geneest voor wie er is gebeden, dan weet je nog steeds nooit zeker of iemand is opgeknapt door natuurlijk herstel, door een medische behandeling of door een ingreep van ‘boven’. Dat betekent dat je dus ook geen betrouwbaar wetenschappelijk onderzoek kunt doen naar het effect van een behandeling. Immers, er kan altijd een ‘hand van God’ in het spel zijn. Ons hele systeem van oorzaak en gevolg zou op de helling moeten. Het is veel handiger om te geloven dat God je een goed gevoel geeft, maar dat het toch echt de artsen zijn die je genezen.
Vergevingsgezindheid
H
et valt soms niet mee om iemand te vergeven. Maar dat gaat een stuk makkelijker als je voor diegene bidt. Dat ontdekten psychologen van Florida State University in 2010. Ze lieten een groep proefpersonen bidden voor het welzijn van hun partner. Een controlegroep kreeg de opdracht hun partner simpelweg te beschrijven. Daarna werden de proefpersonen via een standaardvragenlijst getest op hun vergevingsgezindheid. En wat bleek? Wie net een gebed had opgezegd, was eerder geneigd de ander te vergeven. Een uitgebreidere studie, waarbij mensen 4 weken lang elke dag baden voor een goede vriend, leverde een vergelijkbaar resultaat op. Hoe werkt dit? Volgens de onderzoekers hebben mensen die een conflict hebben de neiging om wraak te willen nemen op de ander. Daarbij richt je je vooral op je eigen emotie. Door te bidden, verschuif je de focus naar de ander. En dat maakt dat negatieve gevoelens eerder verdwijnen.
SGeschikt Ongeschikt 98
01/2015
Vreemdgaan
O
ngetwijfeld zijn er mensen die bidden dat hun partner maar geen overspel zal plegen. Of dat werkt, weten we niet. Maar het lijkt er wel op dat partners die voor elkaar bidden, minder geneigd zijn tot vreemdgaan. Dat blijkt uit onderzoek van psychologen van Florida State University uit 2010. 4 weken lang moesten proefpersonen elke dag bidden voor het welzijn van hun partner. En dat hielp, want na afloop bleken bidders minder te hebben gedacht aan overspel (en het ook minder in de praktijk te hebben gebracht) dan proefpersonen in controlegroepen. Die waren geïnstrueerd om elke dag te denken aan de positieve kwaliteiten van hun partner of aan hun eigen dagelijkse bezigheden. De onderzoekers denken dat mensen het gevoel krijgen dat hun relatie specialer (‘heiliger’) is als ze ervoor bidden. En dat leidt ertoe dat je minder geneigd bent tot vreemdgaan.
SGeschikt Ongeschikt
Shutterstock
Boosheid
V
an bidden word je minder boos. Dat is de conclusie van een reeks experimenten die psychologen van Ohio State University, de University of Michigan en de Vrije Universiteit Amsterdam uitvoerden in 2011. Proefpersonen moesten een essay schrijven over iets wat hen kwaad maakte. Dat essay werd vervolgens zeer negatief beoordeeld, wat de deelnemers natuurlijk extra frustreerde. Daarna lazen ze een krantenartikel over een meisje dat een zeldzame vorm van kanker had. De proefpersonen moesten ofwel bidden voor het meisje, ofwel alleen aan haar denken. Het resultaat was dat de ‘bidders’ zich na afloop veel minder boos voelden dan de ‘denkers’. Vervolgonderzoeken lieten vergelijkbare effecten zien. Proefpersonen die kwaad waren gemaakt, konden veel beter met die boze gevoelens omgaan als ze een gebed hadden opgezegd. Vermoedelijk omdat het bidden hun perspectief had veranderd: het ging even niet meer om hun eigen woede. Het rustgevende effect van bidden werkte zelfs bij niet-gelovige proefpersonen.
SGeschikt Ongeschikt Hartkwalen
W
orden hartpatiënten sneller beter als je op afstand voor ze bidt? Dat was de vraag voor onderzoekers die in 1999 gelovige mensen vroegen om 4 weken lang dagelijks te bidden voor patiënten met een hartkwaal. Het ging om patiënten, 466 in getal, die in de loop van een jaar waren opgenomen op de hartafdeling van het Mid America Heart Institute in Kansas City (VS). Ze wisten niet dat er voor hen werd gebeden. Andersom kenden de ‘bidders’ de patiënten niet. Wel kregen ze hun voornamen door. En natuurlijk was er een controlegroep: 524 patiënten die het zonder gebed moesten stellen. Wat kwam er uit het onderzoek? De patiënten voor wie was gebeden, werden niet eerder ontslagen uit het ziekenhuis. Ook gingen ze niet minder vaak dood. Je zou dus zeggen: het bidden had geen effect. Maar de onderzoekers wezen erop dat de patiënten voor wie was gebeden minder complicaties, symptomen en medicatie hadden dan de controlegroep. Op dit punt deed de ‘bidgroep’ het maar liefst 11 procent beter, zo zeiden de onderzoekers. Inmiddels is het onderzoek aan alle kanten gekraakt. Het puntensysteem waarmee de complicaties werden geregistreerd was ondeugdelijk. Bovendien waren de gebeden gericht op een spoedig herstel en daarvan was geen sprake: de patiënten gingen immers niet eerder naar huis.
Geschikt SOngeschikt
Welbevinden
E
r zijn mensen die extra depressief worden als ze weten dat er voor hen wordt gebeden. Zó erg is het dus kennelijk met me gesteld, denken ze dan, waarna ze nog dieper in de put raken. Als er voor je gebeden wordt, geeft dat dus niet altijd een goed gevoel. Maar wie zelf bidt, zo laten verschillende onderzoeken zien, kan tegenwind in elk geval beter verdragen. Zo voelen deelnemers aan online patiëntenforums zich beter naarmate ze vaker verwijzen naar religieuze gebruiken als bidden. In 2007 analyseerden onderzoekers van de University of Wisconsin de berichten van 97 borstkankerpatiënten op een website voor lotgenoten. Het bleek dat wie vaker steekwoorden als ‘bidden’, ‘geloof’, ‘heilig’ en ‘God’ gebruikte, beter scoorde op zelfredzaamheid en algemeen welzijn. Dat je algehele welbevinden erop vooruitgaat als je gelovig bent, is vaker aangetoond. Een geloof in God leidt tot minder stress en minder angst voor de dood. Gelovige mensen zijn eerder geneigd om hun lot in handen van een ‘hogere macht’ te leggen. Dat scheelt een boel zorgen.
SGeschikt Ongeschikt 01/2015
99
Mens & Dier
De rendierhouderij is niet meer wat het was
Ren dier, ren! Vroeger was alles beter. Toen trokken de Sámi-gemeenschappen in Zweden rond met hun rendierkudden, volledig in harmonie met de natuur. Maar nu zijn de traditionele gebruiken van de rendierhouderij op de schop gegaan. 77 tekst: carlijn Simons / foto’s: Timothy Fadek / Hollandse Hoogte
80
01/2015
Moderne middelen Op ski's gaat het al lang niet meer. Tegenwoordig hoeden de herders hun kuddes met behulp van sneeuwmobielen en helikopters. 01/2015
81
Mens & Dier
Oud ambacht Er zijn in Zweden 51 verschillende Sámigemeenschappen. Elke gemeenschap bezit zo’n 6000 rendieren. Die lopen rond op een door de overheid toegewezen stuk land. Dat zijn niet altijd de gebieden waar ze vroeger ook al leefden, want die zijn vanwege de olieen gaswinning veelal geprivatiseerd. Er zijn nog ongeveer 900 herders actief.
82
01/2015
Lange traditie De rendier-veeteelt hoort bij de Sámi, mogelijk al sinds het jaar 900, zoals sommige bronnen beweren. In de 16de eeuw werden de dieren voor het eerst getemd.
Massamigratie Van nature verplaatsen rendieren zich constant, op zoek naar verse graasgebieden. De herders sturen ze daarbij. Ze leidden de beesten, soms met wel 2000 tegelijk, in een kraal waar ze eten vinden.
01/2015
83
Mens & Dier
Handig slachtafval Vandaag de dag gaan de geweien misschien aan de muur. Want ook de Sámi leven inmiddels in huizen. Maar toen ze nog in een tent woonden, maakten ze gereedschappen van de geweien, zoals schedes om hun mes in op te bergen.
Efficiënt gebruik Het vlees van de geslachte rendieren was vooral bestemd voor eigen consumptie. Het werd gezout of gerookt. De ingewanden veranderden in worst, het merg uit de botten werd opgegeten en de honden kregen het bloed. En nu? Nu gaan veel dieren naar het slachthuis, waar ze zo’n 10 euro de kilo opbrengen. 84
01/2015
Twee rondes Van oudsher vindt een eerste slachtingsronde plaats eind september, als de mannetjes bronstig worden. Een 2de ronde volgt begin december. De herders selecteren de dieren die naar de slacht gaan zorgvuldig.
Goed geslacht De huiden worden verwerkt tot vloerkleden en kleding. Van de pezen uit de poten en rug wordt naaigaren gemaakt. De Sámi vinden dat de moderne, fabrieksmatige methoden van villen geen respect hebben voor het dier en de oude tradities.
01/2015
85
Maatschappij
Willen jullie meer of minder media-aandacht?
De Grote Geertshow Je kunt veel zeggen over PVV-leider Geert Wilders, maar hij weet wel hoe hij de media moet bespelen. Komt dat zien: 6 trucs uit de goocheldoos van De Grote Geert. 77 Tekst: Melanie Metz / illustraties: barbara moget
1. Twitter meer
V
oor iemand die weinig interviews geeft, wordt Geert Wilders vaak geciteerd. Die quotes komen vaak van @geertwilderspvv, Twitter dus. Het zijn meestal scherpe zinnetjes, die journalisten makkelijk in hun stukken kunnen copy-pasten. Wilders vestigde op 17 oktober 2014 een record ‘het nieuws halen met de kortste tweet’: met 3 woorden bracht hij iedereen in rep en roer. Een paar dagen eerder had het Openbaar Ministerie bekend gemaakt dat Wilders misschien vervolgd zou worden voor zijn speech in maart 2014 (waarin hij vroeg of we ‘meer of minder Marokkanen’ willen in Nederland, zie ook 6). Daar haakte Wilders op in. Hij stuurde een nieuwsbericht over een Marokkaan die een aanslag zou beramen. Daarboven schreef hij slechts: ‘Ik zeg: MINDER!’ Schokkend, vond iedereen. Hangt die man een rechtszaak boven het hoofd, herhaalt hij dat omstreden woord ‘minder’! De tweet van Wilders werd honderden keren geretweet. Een paar uur later prijkte het op veel nieuwssites. Dat leverde wel verwarrende koppen op (‘Wilders twittert ‘minder’), maar de truc werkte prima. Was je Wilders’ speech vergeten? Dan werd je er nu weer luid en duidelijk aan herinnerd. 102
01/2015
2. Waarschuw je kiezers
M
et opruiende tweets alleen win je nog geen stemmen. Hoe verleid je kiezers? Wilders waarschuwt voor massa-immigratie, crimina liteit, moslimextremisme en de Europese crisis. In het spotje voor de Europese verkiezingen uit 2009 zag je hoe hij de kiezers daarop wees. Het filmpje begon met landende vliegtuigen en vrouwen met hoofddoekjes op een markt. Die weinig spannende beelden kregen een onheilspellende lading door zenuwachtige muziek en door Wilders’ voice-over: ‘Elke dag arriveren er nieuwe vliegtuigen, vol met nieuwe geluks-
zoekers’ en ‘Hele wijken worden geïslamiseerd’. En wie redt de bezorgde kiezer van de hoofddoekdragende vrouwen die onze marktpleinen overspoelen? Geert Wilders natuurlijk! Op een grasveld met op de achtergrond een moskee, blikt hij ernstig in de camera: ‘Wat Nederland nu nodig heeft, is een immigratiestop voor mensen uit moslimlanden.’ Dat is nog eens een geruststellend plan voor de bezorgde kiezer. Het spotje miste zijn uitwerking niet: de PVV haalde in het Europees Parlement 4 zetels. Alleen het CDA kreeg er meer: 5.
3. Noem maar op
K
iezers winnen kan ook met een mooie speech. Volgens de Retorica, de handleiding voor welsprekendheid van de Griekse filosoof Aristoteles, moet je als spreker inspelen op het pathos (gevoel). Dat kan met taaltrucs als de anafoor: het herhalen van een woord of woordgroep aan het begin van een paar opeenvolgende zinnen. Wilders doet dat vaak in zijn speeches, zo blijkt uit onderzoek. Taalwetenschappers van de Universiteit
Utrecht vergeleken in 2009 teksten uit debatten van Femke Halsema (leider van GroenLinks), Alexander Pechtold (leider D66) en Wilders. Wilders gebruikte de herhalingstruc 27 keer, Pechtold 22 en Halsema 10 maal. Wilders deed het ook bij de algemene politieke beschouwingen van 2014: ‘Nederland zal herrijzen. Nederland zal weer vrij zijn. Nederland zal weer Nederland zijn!’ Een andere favoriete truc van Wilders is de opsomming
(enumeratie), zoals een rijtje van ver-islamiseerde buurten: ‘Schilderswijk, Transvaal, Crooswijk, Slotervaart, Kanaleneiland, Huizen...’ En om de lijst langer en indrukwekkender te laten lijken, eindigt hij dikwijls met ‘...noem maar op.’ Zijn speeches vinden we leuker dan de droge verhalen van andere Kamerleden. Tik op YouTube maar eens ‘algemene politieke beschouwingen 2014’ in: Wilders heeft verreweg de meeste views.
Wie is Geert Wilders? 1963: Geert Wilders wordt op 6 september geboren in Venlo. Eind jaren 70: doorloopt de mavo en havo op het rooms-katholieke Sint Thomas College in Venlo. 1980: gaat na zijn eindexamen met een vriend een jaar naar Israël. Daar zou hij zijn ideeën over de islam hebben opgedaan. 1984-86: werkt bij de Ziekenfondsraad en daarna bij de Sociale Verzekeringsraad. 1990: wordt beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de VVD. 1992: trouwt met de diplomate Krisztina Marfai. 1997: wordt VVD-gemeenteraadslid in Utrecht. 1998: wordt VVD-lid in de Tweede Kamer. 2004: breekt met de VVD maar behoudt zijn Kamerzetel als de eenmansfractie Groep Wilders. 2006: richt de Partij Voor de Vrijheid (PVV) op en wordt fractievoorzitter. 2007: wint de Klare Taalprijs van de Nationale Jeugd Raad. 2008: zet de anti-islamfilm Fitna op internet. 2009: wordt vervolgd wegens haatzaaien en racisme. 2010: wordt door Eén Vandaagkijkers verkozen tot politicus van het jaar. 2013: wordt voor de 2de keer politicus van het jaar. 2014: het Openbaar Ministerie start een onderzoek: moet Wilders opnieuw vervolgd worden?
01/2015 103
Maatschappij
Ben je even niet in het nieuws? Kondig dan iets schokkends aan: we gaan een koran verscheuren!
Henk, Ingrid en Gerard
H
oe maak je een politieke speech ook interessant voor een groot publiek? Voer concrete personages op. In 2008 verschenen Henk en Ingrid voor het eerst in een speech van Geert Wilders, in 2010 werden ze uitgebreider voorgesteld: ‘Wij kiezen voor de mensen die het niet cadeau krijgen in Nederland. Wij kiezen voor Henk en Ingrid.’ Zo nu en dan duiken ook ‘Mohammed en Fatima’ in zijn speeches op: ‘Henk en Ingrid moeten betalen voor Mohammed en Fatima en ze zijn het zat.’ Andere politici doen zoiets ook: A Buurman Joost: PvdA-fractievoorzitter Mariëtte Hamer haalde in 2009 in de algemene politieke beschouwingen haar buurman aan, een DAF-dealer. ‘Joost heeft ook zorgen over de toekomst.’ Later bleek dat deze buurman Joost echt bestaat. Hij heet Joost Hoogstad en vond het erg leuk om genoemd te worden door buurvrouw Mariëtte, zei hij tegen RTL Nieuws. A Buurman Gerard: D66-leider Alexander Pechtold stak in hetzelfde debat de draak met buurman Joost. ‘Nou woont naast mij Gerard en die spreek ik ook wel eens over de heg...’, zo begon hij zijn reactie. A Baby Sophie: CDA’er Pieter van Geel gebruikte de meisjesnaam sluw in 2010, voor een bezuinigingsronde. ‘Sophie was afgelopen jaar de meest gebruikte meisjesnaam. We doen die bezuinigingen niet voor onszelf, maar voor haar, en voor alle andere kinderen die nu geboren worden.’
104
01/2015
4. Kondig aan en stel uit
W
at doe je als je even niet in het nieuws bent? Dan stel je iets schokkends in het vooruitzicht. Zo kondigde Wilders in november 2007 zijn anti-islamfilm Fitna (Arabisch voor ‘beproeving’) aan. Daarin zou de koran worden verscheurd. ‘Er heerste grote paniek voor iemand ook maar een minuut van die film had gezien’, zegt Joost van Spanje,
universitair hoofddocent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. De film werd steeds weer uitgesteld tot hij in maart 2008 op internet verscheen. De film bleek slechts 16 minuten lang, en de koran werd er niet echt in verscheurd: het scheurgeluid dat je hoort is van een telefoonboek. Dat viel dus alles mee (hoewel er wel gevolgen waren, zie
5. Beledig je tegenstanders
M
ag je ‘doe eens normaal, man’ tegen de minister-president zeggen? Ja. Wilders scheldt zijn tegenstanders vaak redelijk netjes de huid vol. Het liefst met zelfverzonnen, goedbekkende woorden als ‘multicultidrammers’ of ‘subsidieslurpers’. Die termen blijven hangen. Zo’n belediging, een vituperatio, is ook een oud retoricatrucje. Volgens het Utrechtse taalonderzoek gebruikt Wilders die het meest van de onderzochte politici. In de 10 geanalyseerde debatten deelde hij 14 schimpscheuten uit. Halsema deed het 2 keer, Pechtold één keer. Wilders beledigt of het hele kabinet of losse personen. Zoals Mark Rutte dus, of PvdA-minister Ella Vogelaar (‘U bent knettergek!’). Na een belediging hoor je een compliment te geven volgens de retoricaregels. Dat doet Wilders niet. Een belediging geeft je namelijk de kans de discussie naar je hand te zetten. Zeker als het doelwit van schrik jouw woorden overneemt (Rutte: ‘Doe lekker zelf normaal!’) en dan zelf vergeet waar hij het ook alweer over had. ‘Reframing’ (‘in een ander kader plaatsen’) noemen communicatiewetenschappers dat. Voorbeeld? In het Tweede Kamerdebat op 4 september 2014 ging het over Nederlandse jihad-strijders. Wilders zei dat hij ‘al 10 jaar en 2 dagen’ (zolang zat hij toen in de kamer) tegen moslimextremisme waarschuwde, maar dat niemand wilde luisteren. ‘Jullie zijn wegkijkers,’ beschimpte hij het kabinet. Pechtold ging naar de interruptiemicrofoon: ‘Voorzitter, al 10 jaar en 2 dagen kijk ik niet weg...’ Hap. Hij nam de belediging bijna letterlijk over. Waarop Wilders er nog een schepje bovenop deed: ‘U bent de vertegenwoordiger van de weg kijkers. Het zijn geen jihad-gangers, maar Pechtold-gangers!’ Het debat duurde 3 uur, tientallen Kamer leden zetten hun visies uiteen. En wat kopten de kranten kopten de volgende dag? ‘Wilders: geen jihadmaar Pechtold-gangers.’
6). ‘Suspense, spanning, creëren is een slimme manier om de aandacht vast te houden,’ zegt Van Spanje. Met een nieuwe aankondiging kun je in slappe tijden de aandacht van de media weer trekken. Heb je je film vertoond? Dan kondig je er nog een aan. Dat deed Wilders in 2009: het vervolg op Fitna zou in 2010 uitkomen. We wachten er nog altijd op.
6. Word vervolgd
D
e allerbeste manier om de aandacht te trekken? Kom voor de rechter. Het Openbaar Ministerie besloot in 2009 om Wilders te vervolgen vanwege zijn antiislamuitingen, onder andere in Fitna. Joost van Spanje onderzocht het effect van dat nieuws op het stemgedrag. Wat bleek? De Wilders-aanhangers en tegenstanders veranderden niet van stem gedrag, maar de mensen daartussen wel. Onder hen had Wilders nieuwe aanhangers gekregen. Waarom? Van Spanje: ‘Omdat ze gevoelig zijn voor de mediaaandacht, en omdat Wilders dankzij die vervolging in een slachtofferrol komt.’ Toen de rechtszaak in 2010 voorkwam was Wilders bijna dagelijks in het nieuws, samen met advocaat Bram Moszkowicz, een graag geziene talkshowgast (in RTL Boulevard, bijvoorbeeld). In 2011 werd Wilders vrijgesproken. Het OM vond de uitingen kwetsend voor moslims, maar geen strafbare belediging. Al met al was het voor Wilders een geweldige show. En nu hangt hem misschien weer een rechtszaak boven het hoofd, wegens de ‘Meer of minder Marokkanen’-speech. Dat is geen verassing voor Wilders. Voor hij de vraag stelde ‘Willen jullie meer of minder Marokkanen?’, zei hij tenslotte al: ‘Ik mag het eigenlijk niet zeggen, want er wordt aangifte tegen je gedaan.’ Zo stuurt hij aan op weer een nieuwe voorstelling. En wij kunnen met z’n allen niet wachten om die te zien. De PVV is ook gevraagd naar de geheimen van het succes van Geert wilders. DAAROP Is helaas (nog) geen reactie gekomen.
M EER I N FO R M ATI E De woorden van Wilders, Jan Kuiten brouwer, Bezige Bij (2010): journalist Jan Kuitenbrouwer analyseert het taal gebruik van het wonder van Venlo. Geert Wilders in debat, Hans de Bruin, Boom Lemma (2010): hoe praat Wilders zijn collega’s onder de banken? tinyurl.com/geertlama: een zeldzaam mediaoptreden uit 2006: Wilders speelt een korfbalwedstrijd na bij de Lama’s. 01/2015 105
