BELEIDSPLAN ARCHEOLOGIE gemeente Maasgouw. Met n historie zoa riek gekluuerd

B

BELEIDSPLAN ARCHEOLOGIE gemeente Maasgouw ‘ Met ’n historie zoa riek gekluuerd ’

Inhoud INHOUD ..................................................................................................... 2 1

INLEIDING .......................................................................... 4 1.1 1.2 1.3

2

DE AANLEIDING: .......................................................................................... 4 ARCHEOLOGIEBELEID INZICHTELIJK GEMAAKT! ...................................................... 5 SAMENVATTING BESLISPUNTEN ......................................................................... 6 WETTELIJKE KADER ............................................................ 7

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 3

VERDRAG VAN VALLETTA ................................................................................ 7 NIEUW WETTELIJK KADER ................................................................................ 7 ARCHEOLOGIE ONDERDEEL VAN DE RUIMTELIJKE ORDENING ...................................... 8 DE VERSTOORDER BETAALT ............................................................................. 8 ARCHEOLOGIEBELEID OP PROVINCIAAL NIVEAU ...................................................... 9 ARCHEOLOGIEBELEID OP GEMEENTELIJK NIVEAU................................................... 11 CONCLUSIE ............................................................................................... 12 WAT ZIT ER IN DE BODEM IN MAASGOUW?..................... 13

ARCHEOLOGISCHE WAARDEN- EN VERWACHTINGENKAART ................................................ 13 3.1 WETEN WAT JE HEBT! .................................................................................. 13 4

WAT KAN MAASGOUW MET ARCHEOLOGIE? .................... 15 SELECTEREN EN BENUTTEN...................................................................................... 15 4.1 KEUZES MAKEN: JA! .................................................................................... 15 4.2 KWANTITATIEVE NORMEN ............................................................................. 16 4.3 ARCHEOLOGISCH WAARDEVOLLE GEBIEDEN: MAATWERK! ....................................... 18 4.4 KWALITATIEVE NORMEN ............................................................................... 20 4.5 ARCHEOLOGIE (MEER) BENUTTEN? .................................................................. 21

5

HOE REGELT MAASGOUW ARCHEOLOGIE? ....................... 23 BESTEMMINGSPLAN, MONUMENTENVERORDENING, BELEIDSKAART, ..................................... 23 EIGEN ORGANISATIE, AANLEG VAN KASSEN ................................................................... 23 5.1 INLEIDING ................................................................................................ 23 5.2 WAAROM ARCHEOLOGIE IN DE BESTEMMINGSPLANNEN .......................................... 24 5.3 ARCHEOLOGIE IN BESTEMMINGSPLANNEN, VIA EEN VERORDENING, OF ALLEBEI? ........... 24 5.4 ARCHEOLOGIE OP DE BELEIDSKAART ................................................................ 25 5.5 ARCHEOLOGIE BELEGD IN DE EIGEN ORGANISATIE ................................................ 25

6

WAT KOST ARCHEOLOGIE? ............................................... 27 6.1 6.2

EEN ONDERBOUWDE SCHATTING ..................................................................... 27 JAARLIJKSE KOSTEN .................................................................................... 28

2

BIJLAGEN................................................................................................. 31 LEESWIJZER ........................................................................................................ 31 BIJLAGE I, II EN III................................................................................. 33 ARCHEOLOGISCHE WAARDEN- EN VERWACHTINGENKAART MAASGOUW................................. 33 KWANTITATIEVE NORMEN: MATRIX MET ONDERGRENZEN ................................................. 33 ARCHEOLOGISCHE BELEIDSKAART .............................................................................. 33 BIJLAGE IV............................................................................................... 34 PLANREGELS........................................................................................................ 34

BIJLAGE V ................................................................................................ 49 BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN ................................................................................... 49

3

1 

Inleiding

1.1

DE AANLEIDING:

Op 1 september 2007 is de Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz) van kracht geworden. Op basis hiervan dienen gemeenten in Nederland aan te geven hoe zij in hun nieuwe bestemmingsplannen omgaan met de in het geding zijnde archeologische waarden. Zoals veel gemeenten, ziet ook de gemeente Maasgouw het nut en de noodzaak in om archeologiebeleid op te stellen. Archeologiebeleid geeft de gemeente Maasgouw immers een kader op basis waarvan in de toekomst archeologisch-inhoudelijk maar ook economisch verantwoorde beslissingen kunnen worden genomen hoe om te gaan met het bodemarchief in Maasgouw. Tezamen met beleid ten aanzien van de gebouwde monumenten in de gemeente, heeft Maasgouw hiermee cultuurhistorisch beleid dat voor de omvang van een gemeente als Maasgouw bijzonder mag worden genoemd. De in de gemeente aanwezige cultuur-historische rijkdom, o.a. 3 (!) beschermde stads- en dorpsgezichten, rechtvaardigt zo’n integrale aanpak overigens wel. In 2008 verzocht de gemeente het archeologisch adviesbureau Past2Present te Woerden de gemeente te assisteren bij het opstellen van archeologiebeleid. Dit document is de vrucht van deze samenwerking en voorziet de gemeente Maasgouw van een archeologische waarden- en verwachtingenkaart, een beleidsadvieskaart, een schatting van archeologische kosten in de toekomst en dekkingsmogelijkheden hiervoor en de noodzakelijke archeologische voorschriften ten behoeve van planregels zodat de gemeente Maasgouw kan voldoen aan de voorschriften die in de Wamz worden gesteld aan gemeenten. Het gaat de gemeente Maasgouw om een zorgvuldige omgang met het bodemarchief. Maar die omgang vindt niet meer plaats in een isolement van besluitvorming door alleen archeologen, maar in een arena waarbij ook gekeken wordt naar de realisatie van de planvorming, het voorkomen van mogelijke vertraging, de kosten van een opgraving, benuttingsmogelijkheden en andere aspecten. Kortom: besluitvorming over de omgang met het bodemarchief in Maasgouw in een maatschappelijke context met een duidelijke bestuurlijke, en dus ook politieke verantwoordelijkheid.

4

1.2

ARCHEOLOGIEBELEID INZICHTELIJK GEMAAKT!

Beleid op het terrein van de archeologie is niet altijd even gemakkelijk te doorgronden. Gaat het nu om behoud in de bodem (in situ) of mag het ook worden opgegraven? Is een Programma van Eisen nu hetzelfde als een Plan van Aanpak en wat moet daar dan in staan? Mag de gemeente Maasgouw zelf bepalen wat het behoud, of schrijft het rijk of provincie dat voor ? Waar staan die afkortingen nu allemaal voor: NOaA, KNA, RCE, IKAW? Welke bodemingrepen zijn wel onderzoeksplichtig en welke niet? Veel vragen, waarop dit beleidsplan antwoord geeft. Het archeologiebeleid legt vast hoe de gemeente Maasgouw met haar bodemarchief omgaat. Die omgang kan het best vertaald worden in vier vragen: 1.)

Wat heb ik aan archeologie in de bodem?

2.)

Wat kan ik met archeologie?

3.)

Hoe regel ik archeologie?

4.)

Wat kost archeologie?

In de hoofdstukken 3, 4 en 5 zal nader worden ingegaan op deze vragen. In hoofdstuk 2 wordt het wettelijke kader beschreven.

Uitwerkingen – zoals de gevolgde systematiek m.b.t. de tot standkoming van de archeologische waarden- en verwachtingenkaart – en relevant kaartmateriaal zijn ter wille van de leesbaarheid van dit plan als bijlage opgenomen. In het plan dat voor u ligt, zijn maatschappelijke en archeologische aspecten opgenomen en tegen elkaar afgewogen. De gemeente Maasgouw heeft duidelijke uitgangspunten voor de omgang met haar bodemarchief vastgesteld. Dat is een flinke stap voorwaarts: voor een zorgvuldige omgang met het bodemarchief en voor de gemeente Maasgouw.

Sint-Michaëlkerk te Thorn foto: augustus 2006

5

1.3

SAMENVATTING BESLISPUNTEN

Hieronder volgt een opsomming van de beslispunten die dit beleidsplan bevat. De gemeente Maasgouw stelt met dit beleidsplan: 1.) de archeologische waarden- en verwachtingenkaart vast en gaat deze zelf bijhouden; 2.) ondergrenzen (uitgedrukt in oppervlakte en diepte) vast die duidelijk aangeven of een initiatiefnemer danwel vergunningaanvrager verplicht is archeologisch vooronderzoek te laten verrichten; 3.) vast archeologie als conditie op te nemen bij herzieningen van bestemmingsplannen; 4.) de bijgevoegde beleidskaart vast; 5.) vast voorlopig geen vaste formatieplaats te creëren maar de benodigde archeologische expertise te betrekken middels prijs/productafspraken met het archeologisch bedrijfsleven; 6.) vast dat archeologische onderzoekskosten zo veel mogelijk in het kader van de grondexploitatie worden verrekend; daar waar dat niet opportuun is worden kosten voor archeologisch (voor)onderzoek toegerekend aan de verstoorder (lees: vergunningaanvrager); 7.) vast bestuurslasten te dekken middels het heffen van leges.

De Grieks-Romeinse kantharos (drinkbeker) van Stevensweert

6

2 

Wettelijke kader

2.1

VERDRAG VAN VALLETTA

Januari 1992 ondertekende de toenmalige staatssecretaris van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, mevr. H. d’Ancona, het verdrag van Valletta. Met dit verdrag, beter bekend als het verdrag van Malta, wil de Raad van Europa het archeologische erfgoed in Europa beter beschermen. Reden van deze zorg: het Europees archeologisch erfgoed dreigt te worden aangetast en vernietigd door een steeds grotere economische welvaart: door bodemverstoringen maar bijvoorbeeld ook door natuurlijke processen. Doelstelling van het verdrag is het bodemarchief zo veel mogelijk te behouden, bij voorkeur in de bodem. Daarvoor dienen de belangen van de archeologie onderdeel uit te gaan maken van het ruimtelijke ordeningsproces. Immers, in de ruimtelijke ordening worden besluiten genomen die grote gevolgen kunnen hebben voor het bodemarchief. Daarnaast introduceert het verdrag een nieuw principe: de verstoorder-betaalt. Dit naar analogie van het vervuiler-betaalt-principe uit de milieuwereld.

2.2

NIEUW WETTELIJK KADER

Na jarenlange discussie over de wijze van invoering van het verdrag in Nederland is de implementatie in 2007 een feit. Op 1 september 2007 is de Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz) in werking getreden. Ook het uitgangspunt van de wet is om archeologische waarden in de bodem te laten zitten. In archeologietermen heet dat: ‘behoud in situ’. In een enkel geval lukt behoud in de bodem, maar in de meeste situaties niet. De beschikbare ruimte in Nederland is vaak gewoon te beperkt om op een alternatieve plek huizen te bouwen of een bedrijventerrein ergens anders aan te leggen. De afgelopen decennia is de bodem in Nederland op veel plaatsen geroerd. Door woningbouw, dijkaanleg, zand- en grindwinning en of door de aanleg van vele kilometers spoor. Veel archeologische vondsten zijn daardoor verloren gegaan. De Wet op de archeologische monumentenzorg brengt daar nu verandering in. 7

Bodemverstoringen vinden nog altijd plaats, maar niet nadat er eerst archeologisch vooronderzoek heeft plaatsgevonden, er is vastgesteld of het om belangrijke archeologische sporen gaat en vervolgens is vastgesteld hoe met die archeologische informatie om te gaan.

2.3

ARCHEOLOGIE ONDERDEEL VAN DE RUIMTELIJKE ORDENING

Het verdrag geeft aan dat het belangrijk is dat in de ruimtelijke ordening rekening wordt gehouden met het belang van de archeologie. In de Wet op de archeologische monumentenzorg is daarom vastgelegd dat gemeenten bij de vaststelling van nieuwe bestemmingsplannen, of bij vrijstellingen op bestaande plannen, aan moeten geven welke archeologische waarden er in de bodem zitten en hoe de gemeente denkt daar mee om te gaan (zie de artikelen 38 t/m 41 Monumentenwet 1988). In de uitvoering bij bouw-, aanleg- en sloopvergunningen kunnen gemeenten dan archeologische eisen stellen aan de aanvragers. Daarnaast stelt de wet dat archeologie een verplicht te onderzoeken aspect is in het kader van mer-plichtige bodemverstoringen. Dan gaat het dus om de planning van grote uitvoeringswerken (dijkverzwaringen, wegen, grootschalige nieuwbouwprojecten etc.). Tenslotte is in de wet opgenomen de verplichting tot archeologisch vooronderzoek bij werken waarvoor een ontgrondingvergunning nodig is. Ontgrondingen zijn immers zeer destructief voor het bodemarchief. De wet bevat daarnaast bepalingen wie in Nederland mag opgraven, wie eigenaar is van opgegraven archeologische vondsten, waar vondstmateriaal moet worden opgeslagen, welke opgravingsinformatie aan wie moet worden gemeld, of er sprake is van planschade, etc.

2.4

DE VERSTOORDER BETAALT

De milieuwereld kent al lange tijd het principe van de-vervuiler-betaalt. De Wet op de archeologische monumentenzorg introduceert in Nederland het verstoorderbetaalt-principe. De redenering hierachter is dat initiatiefnemers van winstgevende projecten schade toebrengen aan het bodemarchief en daarom de kosten voor het behoud ervan voor hun rekening moeten nemen. Het antwoord op de vraag wie de verstoorder is, is afhankelijk in welke fase van de ruimtelijke ontwikkeling er rekening wordt gehouden met de archeologie. Als een gemeente ervoor kiest bij het bestemmingsplan archeologisch vooronderzoek te laten verrichten, dan zijn de kosten van dit vooronderzoek, en mogelijke vervolgkosten bijvoorbeeld voor een opgraving, voor de gemeente. Kosten zijn via de grondexploitatie te verhalen. De gemeente geldt in dat geval als de veroorzaker. Als de gemeente hier niet, of in beperkte mate, voor kiest zal archeologisch vooronderzoek uitgevoerd moeten worden in het kader van de afgifte van een bouw-, aanleg-, of sloopvergunning. In dit geval zijn de kosten van archeologisch vooronderzoek en mogelijke ander kosten, bijvoorbeeld voor een opgraving, voor rekening van de vergunningaanvrager. 8

2.5

ARCHEOLOGIEBELEID OP PROVINCIAAL NIVEAU

Het archeologiebeleid van de provincie Limburg is in het algemeen voorwaardenscheppend van karakter. De provincie voert zelf geen archeologisch onderzoek uit maar schept randvoorwaarden waarbinnen goed en verantwoordelijk beleid tot stand kan komen. Het beleid van de provincie Limburg draagt bij aan de volgende doelstellingen: • • •

duurzaam behoud en beheer van het archeologisch erfgoed op locatie; duurzaam behoud en beheer van het archeologisch erfgoed in het depot als behoud onmogelijk blijkt, en vergroting van het archeologische draagvlak in de provincie Limburg.

De eerste doelstelling realiseert de provincie Limburg o.a. door het subsidiëren van gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaarten. Maar ook een voorbeeldproject als de VIA BELGICA kan gezien worden als een interessante provinciale bijdrage hoe om te gaan met in de bodem aanwezig archeologisch waardevol erfgoed. Uiteraard draagt het project VIA BELGICA ook bij aan het vergroten van het archeologisch draagvlak in de provincie. Om de tweede doelstelling te realiseren onderhoudt de provincie het Provinciaal Depot Bodemvondsten Limburg, gevestigd te Maastricht (depotruimtes van het Centre Ceramique). Archeologische opgravingsbedrijven kunnen hier hun vondsten deponeren. Daarnaast stelt het depot archeologische objecten beschikbaar voor exposities en wetenschappelijk onderzoek. Burgers kunnen hun vondsten melden bij het depot. Om gemeenten bewust te maken van hun cultuurhistorie – en daarmee ook van hun archeologische bodemschatten – heeft de provincie een cultuurhistorische waardenkaart samengesteld. Op deze kaart staan ook – zij het op een vrij grove schaal – belangrijke archeologische waarden en verwachtingen vermeld. De kaart is in vergelijking met de door het rijk opgestelde Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) een verfijning van het inzicht in de aanwezige archeologische waarden en verwachtingen in Limburg. De eigen gemeentelijke waarden- en verwachtingenkaart geeft evenwel een nog verfijnder en dus beter beeld van de aanwezige en te verwachten archeologische waarden. Vergroting van het draagvlak voor archeologie geschiedt uiteraard ook door het mede door de provincie ondersteunde Steunpunt Archeologie en Monumenten Limburg (SAM) te Venlo. Een belangrijke rol, als het gaat om het realiseren van een zorgvuldige omgang met het bodemarchief, heeft de provincie op basis van de ruimtelijke ordeningswetgeving. Op basis van de WRO kon de provincie goedkeuring onthouden aan bestemmingsplannen als er in het desbetreffende plan geen of onvoldoende rekening was gehouden met de in het geding zijnde archeologische 9

waarden. Met de inwerkingtreding van Wro is die provinciale bevoegdheid, veranderd. De provincie Limburg heeft te kennen gegeven de bestemmingsplannen van de Limburgse gemeenten, voorzover het de archeologie betreft, alleen nog te toetsen op het provinciale belang. Dit provinciale belang heeft de provincie vormgegeven met het aanwijzen van zogenaamde aandachtsgebieden. Een van de door de provincie aangewezen aandachtsgebieden bevindt zich op het grondgebied van de gemeente Maasgouw, te weten het onderzoeksgebied Maasdal-Lateraal kanaal West.

Hierover schrijft de provincie het volgende: “ Deze regio heeft voor alle perioden verreweg het meeste onderzoekspotentieel. Als onderzoekskader geldt het Wetenschappelijk Beleidsplan van de Maaswerken. De plannen voor de Grensmaas en Zandmaas vormen een bedreiging maar bieden ook kansen voor 10

onderzoek van het archeologisch erfgoed. Een eerste begin is daarmee al gemaakt tijdens het inventariserend veldonderzoek in de Maaswerken. Momenteel staan opgravingen bij Borgharen, Itteren en Lomm op het programma.” 1 Om er op toe te zien dat binnen de aandachtsgebieden op verantwoorde wijze met archeologie wordt omgegaan, zullen PvA’s, PvE’s en rapporten van archeologisch onderzoek in de aandachtsgebieden getoetst worden door de provincie. Verder gaf de provincie aan dat “met de gemeenten afspraken worden gemaakt over de te volgen procedure wanneer een plan gerealiseerd moet worden in een archeologisch aandachtsgebied. Dat geldt zowel voor concrete plannen waarvan de initiatiefnemer bekend is, als voor ruimtelijke ontwikkelingen die pas op langere termijn zullen worden gerealiseerd. De provincie zal in beide gevallen bevorderen dat het archeologisch onderzoek in een vroegtijdig stadium wordt opgepakt” 2. Voor wat betreft toekomstige bodemverstoringen in dit gebied is het dus zaak voor de gemeente Maasgouw in een vroegtijdig stadium hierover contact te zoeken met de provincie Limburg.

2.6

ARCHEOLOGIEBELEID OP GEMEENTELIJK NIVEAU

Het belangrijkste instrument waarmee de gemeente Maasgouw een zorgvuldige omgang met haar bodemarchief kan realiseren is het bestemmingsplan. De Monumentenwet 1988 schrijft dat ook verplicht voor. In nieuwe bestemmingsplannen en bij vrijstellingen dienen gemeenten aan te geven welke archeologische waarden in het geding zijn en hoe de gemeente daarmee wenst om te gaan. De wetgever heeft destijds deze verplichting bewust beperkt tot nieuwe bestemmingsplannen en vrijstellingen omdat het uiteraard ondoenlijk was van gemeenten te verlangen alle bestemmingsplannen – dus ook bestaande – aan te passen. In de praktijk betekent dit dat in elke gemeente, in de loop der jaren, hoe langer hoe meer bestemmingsplannen bepalingen bevatten waarin de conditie archeologie geregeld is. Het nadeel hiervan is dat niet alle bestemmingsplannen een regeling bevatten omtrent een zorgvuldige omgang met het bodemarchief. Om hieraan tegemoet te komen heeft de wetgever de provincies de mogelijkheid gegeven zogenaamde archeologische attentiegebieden aan te wijzen. Het rechtsgevolg van een dergelijke aanwijzing is dat gemeenten worden verplicht de in het attentiegebied liggende bestemmingsplannen aan te passen. De provincie Limburg heeft, evenals alle andere provincies in Nederland, geen gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. Dit alles laat natuurlijk onverlet dat er de komende jaren in veel gemeenten bestemmingsplannen vigeren, die geen bepalingen bevatten omtrent de archeologie. Om in die leemte te voorzien heeft de wetgever een tweetal 1

Bron: Provinciale archeologische aandachtsgebieden, archeologisch selectiedocument, Maastricht, 13

maart 2008, Afdeling Cultuur, Welzijn en Zorg., pagina 24 2

Idem, pagina 32

11

instrumenten aangereikt: het paraplu-bestemmingsplan en de (monumenten)verordening. In Hoofdstuk 5 zal verder op deze materie worden ingegaan en zal worden aangegeven met welk beleidsinstrument de gemeente Maasgouw de omgang met haar bodemarchief het beste regelt.

2.7

CONCLUSIE

De Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz) heeft de zorg voor het bodemarchief in hoofdzaak bij gemeenten neergelegd. Op basis van de Wro heeft de provincie altijd nog een belangrijke toetsende rol als het gaat om de conditie archeologie in nieuwe bestemmingsplannen en bij vrijstellingen; echter de provincie Limburg heeft aangegeven alleen te zullen toetsen op het provinciale archeologische belang. Goede aftstemming tussen de gemeente Maasgouw en de provincie met betrekking tot voorgenomen bodemingrepen in het provinciale aandachtsgebied is dan ook wenselijk en bevordert een vlotte totstandkoming van het bestemmingsplan. Het rijk is geen direct betrokken partner als het gaat om het opstellen van gemeentelijk archeologiebeleid.

Deel van het Romeinse fresco gevonden in 1982 tussen de ruïnes van de Romeinse villa nabij Maasbracht .

12

3 

Wat zit er in de bodem in Maasgouw?

ARCHEOLOGISCHE WAARDEN- EN VERWACHTINGENKAART

3.1

WETEN WAT JE HEBT!

Beleid op het terrein van archeologie kan alleen zinvol en effectief zijn als je als gemeente weet welke bodemschatten er in de bodem aanwezig zijn. Maar het gaat niet alleen om gekende archeologische waarden zoals bijvoorbeeld de beschermde stads- en dorpsgezichten van Thorn, Stevensweert of Wessem of de door de provincie en het rijk als belangrijk aangemerkte zogenaamde AMK-terreinen in de gemeente. Archeologiebeleid is ook vooruit zien en vooruit denken. Rekening houden met mogelijk te verwachten archeologische waarden in de bodem. Om bijvoorbeeld in te schatten of een toekomstige bouwlocatie te maken krijgt met archeologiekosten. Die kosten kunnen dan opgenomen worden in de exploitatie van het te ontwikkelen gebied. Of door vast te stellen dat een te ontwikkelen gebied een lage archeologische verwachting kent. In dat geval hoeft er geen vooronderzoek plaats te vinden en hoeft er geen rekening te worden gehouden met opgravingskosten. Door de gekende en te verwachten archeologische waarden in kaart te brengen dient de kaart als kompas voor de gemeente en voor ontwikkelaars bij mogelijke locatiekeuzen. Tevens geeft de kaart op voorhand al een indicatie dat er archeologiekosten kunnen optreden of dat die afwezig zijn. Een groot formaat kaart bevindt zich als separate bijlage bij dit beleidsplan. De kaart komt ook digitaal beschikbaar voor de gemeente Maasgouw. De gemeente Maasgouw is voornemens de kaart straks zelf bij te houden. Aanpassing van de kaart kan bijvoorbeeld geschieden wanneer er nieuwe vondsten worden gedaan of wanneer gebieden worden verstoord. Het kaartbeeld wordt nog besproken met de provincie Limburg en kwam mede tot stand dankzij bijzonder nuttige informatie van kenners van het lokale bodemarchief3. Hieronder staat een kleine afbeelding van de voor de gemeente Maasgouw opgestelde archeologische waarden- en verwachtingenkaart. 3

Dhr. H. Heymans, dhr. J. Geraeds, dhr. J. v.d. Berg, dhr. J. Forschelen e.a.

13

Figuur 1. De conceptarcheologische waarden- en verwachtingen kaart van Maasgouw

14

4 

Wat kan Maasgouw met archeologie?

SELECTEREN EN BENUTTEN

4.1

KEUZES MAKEN: JA!

Een niet onaanzienlijk deel van het grondgebied in Maasgouw kent een middelhoge tot hoge archeologische verwachting. Dat wil zeggen dat de kans aanwezig is dat bij verstoring van deze gebieden archeologische resten zullen worden aangetroffen. Uitgaande van het principe dat archeologiebeleid tegelijkertijd verantwoord en praktisch uitvoerbaar moet zijn, betekent dit dat er keuzes gemaakt moeten worden. Nu is selecteren onder de grond ingewikkelder dan daarboven. Boven de grond kan worden geselecteerd aan de hand van feitelijk te constateren waarden, terwijl onder de grond meestal op basis van aannames moet worden gewerkt. Die aannames zijn niet altijd even eenduidig. Van sommige gebieden kan op basis van geomorfologie en bekende vindplaatsen worden aangegeven dat de kans op belangrijke archeologische resten (heel) groot is, terwijl van andere gebieden duidelijk is dat als gevolg van bodemverstoringen in het verleden de kans juist klein is. Om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over de verwachte archeologie, is er een methodiek ontwikkeld om gefaseerd te achterhalen wat er aan archeologie te vinden is op een ontwikkellocatie. Deze methodiek wordt aangeduid met het proces van Archeologische Monumentenzorg, kortweg het AMZproces. Voor er een schop de grond in gaat, wordt er een uitgebreide bureaustudie gedaan. Het plangebied wordt bestudeerd, de bekende archeologische gegevens worden bekeken en er wordt een verwachting opgesteld. Is er reden om aan te nemen dat de bodem ernstig verstoord is, en er dus geen archeologie meer aanwezig zal zijn, dan is verder onderzoek niet nodig en kan de bouw beginnen. Lijkt het erop dat er wel overblijfselen uit het verleden aangetroffen kunnen worden, dan wordt dat nader onderzocht. Is de bodemopbouw intact? Zijn er sporen aanwezig? En in wat voor staat zijn die? Wordt er niets aangetroffen, of zijn de overblijfselen van een dermate slechte kwaliteit dat we er niets meer van kunnen leren, dan kan besloten worden om geen verder onderzoek meer te doen. 15

Zijn er wel resten uit het verleden aangetroffen in goede staat, dan doet men een uitspraak over de behoudenswaardigheid van de aangetroffen overblijfselen. Hoe belangrijk zijn deze resten? Willen we die intact in de bodem bewaren? Soms is het mogelijk de bouwplannen aan te passen, waardoor de archeologie bewaard kan blijven onder bijvoorbeeld een park. Soms kan dat niet: in dat geval wordt alles opgegraven. In onderstaand figuur is het AMZ-proces schematisch weergegeven. Hoe kan de gemeente Maasgouw hierin selecteren? Hiervoor zijn twee soorten normen ontwikkeld, die hieronder gepresenteerd worden.

4.2

KWANTITATIEVE NORMEN

Bureauonderzoek

Inventarisatie

Booronderzoek

Proefsleuven

selectiebesluit

Maatregelen

In situ

Ex situ

Vrijgeven Beschermen / inpassen Opgraven Begeleiden

Kwantitatieve normen hebben betrekking op de eerste fase van het AMZ-proces: de inventarisatie. Wanneer moet een inventariserend onderzoek worden uitgevoerd? De Wet op de archeologische monumentenzorg gaat uit van de noodzaak van archeologisch onderzoek bij ingrepen groter dan 100 m2. Gemeenten kunnen echter van die norm afwijken (naar boven en naar beneden) als zij daarvoor een deugdelijke archeologische inhoudelijke motivering aanvoeren. Nu de gemeente een archeologische waarden en verwachtingenkaart heeft laten opstellen kan een eigen planologisch regime, met voor de gemeente Maasgouw eigen passende ondergrenzen, worden gemotiveerd. 16

Een ondergrens van 100m2 betekent in de praktijk in Maasgouw straks dat voor nagenoeg alle af te geven bouw, sloop- en aanlegvergunningen een archeologische onderzoeksplicht geldt. Zowel voor de gemeente als voor de vergunningaanvrager betekent dit een substantiële lastenverzwaring. Een dergelijke ondergrens is niet overal even noodzakelijk omdat de kans dat er archeologische sporen worden aangetroffen, niet overal even groot is. Vooronderzoek voorschrijven in gebieden met een lage trefkans is niet zinvol. Daarentegen is het ook niet verstandig grote plangebieden niet te laten onderzoeken waarvan je vermoedt dat er archeologische vondsten aanwezig zijn. Het is dus verstandig ondergrenzen vast te stellen die aansluiten bij de archeologische verwachting of waarde van de bodem en die geen onnodige lastenverzwaring met zich meebrengen voor vergunningaanvrager en gemeente. Het terugbrengen van de onderzoeksplicht is bovendien een van de doelstelling die de provincie Limburg nastreeft en die zij heeft geformuleerd in haar subsidiebeleid bij het opstellen van archeologische waarden- en verwachtingenkaarten. De gemeente Maasgouw stelt geen onderzoeksplicht in voor gebieden met een lage archeologische verwachting. De kans op sporen is in deze gebieden immers klein. Voorschriften dat in deze gebieden, bijvoorbeeld vanaf een verstoring van 10.000m2, vooronderzoek zou moeten plaatsvinden achten wij niet proportioneel – want de kans dat er sporen worden aangetroffen is gering en de kosten hoog vanwege de grote oppervlakte die onderzocht dient te worden. Daarbij is het opstellen van een verwachtingenkaart juist er voor bedoeld daar onderzoek te laten verrichten, waar de kans daadwerkelijk aanwezig is dat er sporen worden aangetroffen. Het voorschrijven van onderzoek in gebieden met een lage archeologische verwachting tast bovendien het draagvlak voor de archeologie aan. Het voorschrijven van archeologische begeleiding is een maatregel die wij als gemeente voor deze gebieden wel goed toepasbaar achten. Voor wat betreft de gebieden met een middelhoge archeologische verwachting sluit de gemeente Maasgouw aan bij het regime dat ook werd gehanteerd door de provincie Limburg. Dit betekent dat voor gebieden met een middelhoge archeologische verwachting in Maasgouw een ondergrens geldt van 2500 m2 . De door de provincie Limburg in het verleden gehanteerde systematiek archeologisch onderzoek ook verplicht te stellen voor verstoringen (ongeacht de grootte) die zich binnen een afstand van 50 meter bevinden vanaf een vindplaats, neemt de gemeente Maasgouw niet over. Met een totaal aantal verschillende vindplaatsen van 297 in de gemeente zal een dergelijke systematiek de lasten voor vergunningaanvragers en gemeente substantieel verhogen. Wat betreft de gebieden met een hoge verwachting kiest de gemeente Maasgouw ervoor hier een ondergrens te hanteren van 1000 m2 . De reden voor deze gebieden een lagere ondergrens vast te stellen is gelegen in het feit dat de trefkans voor archeologische sporen in deze gebieden hoger is.

17

Met de hierboven genoemde grens is een goed evenwicht gevonden tussen de uitgangspunten ‘verantwoord’, ook in archeologische zin, en ‘praktisch uitvoerbaar’, zoals verwoord in de inleiding.

Laat Romeinse terra-sigillataschaal uit Heel

4.3

ARCHEOLOGISCH WAARDEVOLLE GEBIEDEN: MAATWERK!

Na aldus een norm te hebben vastgesteld voor de gebieden met een archeologische verwachting kan nu worden ingezoomd op die gebieden die om een meer toegesneden aanpak vragen. Dit zijn de gebieden waarvoor op basis van geomorfologie, historische bronnen en bekende vindplaatsen bij een geringere ingreep dan de hier bovengenoemde normen al inventariserend vooronderzoek nodig is omdat de trefkans daar (veel) groter is. De archeologische waarde van de historische kernen van Thorn, Stevensweert en Wessem en de AMK-terreinen in de gemeente Maasgouw is groot. De gemeente stelt voor deze gebieden een ondergrens vast van 100 m2.. De archeologische waarden worden op deze wijze uitstekend beschermd, maar zeer kleine bodemverstoringen, zoals de aanleg van een schuur of serre - blijven daarmee mogelijk zodat de vergunningaanvrager financieel niet wordt belast met de kosten van archeologisch vooronderzoek. Voor wat betreft de grenzen van de historische kernen van Thorn en Wessen zal worden aangesloten bij de contouren van het beschermde stads- en dorpsgezicht van Thorn en Wessem. Voor wat betreft de grens van de historische kern van Stevensweert zal de contour van de verdedigingswerken van Stevensweert worden gevolgd. Die grens is iets ruimer dan de contour van Stevensweert als beschermde stads- en dorpsgezicht. De maximaal toegestane verstoringsdiepte in deze gebieden bedraagt 30 cm. Immers, de kans dat hier al op 30 cm beneden het maaiveld archeologische sporen worden aangetroffen is groter dan in de buitengebieden van Maasgouw. Alle bebouwde kernen van Maasgouw – Ohé, Laak, Stevensweert, Maasbracht, Linne, Thorn, Wessem, Heel, Panheel en Beegden - hebben hiermee een beschermend archeologisch regime voor een deel van hun grondgebied. Ongekarteerde gebieden zijn gebieden waarvan de archeologische waarde onbekend is. In bijna alle gevallen betreft dit bebouwde gebieden. Een soms toegepaste praktijk is voor deze gebieden geen ondergrens vast te stellen en 18

archeologisch vooronderzoek voor te schrijven wanneer men de bodem wil verstoren. Een dergelijke praktijk is evenwel kostbaar zowel voor de gemeente als voor de vergunningaanvrager. Een meer praktische aanpak is deze gebieden wel een planologisch regime mee te geven en wel op basis van de archeologische verwachtingen rondom het ongekarteerde gebied. Op basis van deze aanpak stelt de gemeente Maasgouw voor de ongekarteerde gebieden van Thorn, Linne, Maasbracht, Heel en Panheel een ondergrens vast van 250 m2 . De ongekarteerde gebieden van deze kernen worden grotendeels omringd door buitengebieden met een hoge archeologische verwachting. Dit geldt niet voor de ongekarteerde gebieden van de kernen van Ohé, Laak, Stevensweert en Wessem. Voor die gebieden stelt de gemeente Maasgouw een ondergrens vast van 500 m2. Op basis van deze aanpak doet zich evenwel de situatie voor dat voor het bebouwde gebied van Beegden een ondergrens geldt van 1000 m2 op basis van het gegeven dat het hier gaat om een gekarteerd gebied met een hoge archeologische verwachting. Hiermee kunnen relatief veel sporen binnen de bebouwde kom van Beegden verloren gaan. Voor de bebouwde kom van Beegden stelt de gemeente Maasgouw daarom een ondergrens vast van 250 m2. Van belang is wel in het oog te blijven houden dat de provincie Limburg het gebied Maasdal-Lateraal kanaal West als bijzonder onderzoeksgebied (provinciaal aandachtsgebied) heeft aangewezen. Afstemming met de provincie, in een zo vroeg mogelijk stadium, voor verstoringen in dat gebied is derhalve zeer raadzaam. Op basis van deze ondergrenzen valt de volgende normenmatrix op te stellen: Voorstel ondergrenzen gemeente Maasgouw op te leggen bij bodemverstoring per vergunningtype VERGUNNINGTYPE TYPE ARCHEOLOGISCH GEBIED

Waarde-archeologie 1 Waarde-archeologie 2 Aanlegvergunning

Monumentenwet 1988

Bouwvergunning

Monumentenwet 1988

Sloopvergunning

Monumentenwet 1988

Projectbesluit

Monumentenwet 1988

Ontheffingen

Monumentenwet 1988

Soorten gebieden

Van rijkswege door ministerie OCW (RACM) beschermd archeologisch terrein

Waarde-archeologie 3

Waarde-archeologie 4

Waarde archeologie 5

Waarde-archeologie 6

Gebied met lage/onbekende Gebied zonder verwachting verwachting

2

Diepte >30cm en oppervlakte Diepte >30cm en oppervlakte Diepte >50 cm en oppervlakte Diepte >50 cm en oppervlakte geen voorschriften, evt. voorschrijven archeologische geen voorschriften 2 2 2 2 >250m >500m > 1000 m > 2500 m begeleiding

2

Diepte >30cm en oppervlakte Diepte >30cm en oppervlakte Diepte >50 cm en oppervlakte Diepte >50 cm en oppervlakte geen voorschriften, evt. voorschrijven archeologische geen voorschriften 2 2 2, 2, >250m >500m > 1000 m > 2500 m begeleiding

2

tot max. van 30 cm boven maaiveld indien de latere verstoringsdiepte >30cm en 2, opp.>250m

tot max. van 30 cm boven maaiveld indien de latere verstoringsdiepte >30cm en 2, opp.>500m

tot maximum van 30 cm boven maaiveld indien de latere verstoringsdiepte >50cm en 2 opp.>1000m

tot maximum van 30 cm boven geen voorschriften, evt. maaiveld indien de latere verstoringsdiepte >50cm en voorschrijven archeologische geen voorschriften begeleiding 2 opp.>2500m

Diepte > 30cm en

Diepte > 30cm en

Diepte > 50cm en

Diepte > 50cm en

Diepte >30cm en oppervlakte >100m

Diepte >30cm en oppervlakte >100m

Diepte >30cm en oppervlakte >100m

Diepte >30cm en 2

2

oppervlakte >100m

oppervlakte>250

Diepte >30cm en

Diepte > 30cm en 2

oppervlakte>500

2

2

Diepte > 30cm en 2

2

oppervlakte >100m

oppervlakte>250 m

oppervlakte>500m

alle AMK-terreinen en de beschermde stads-en dorpsgezichten Thorn, Stevensweert en Wessem

Ongekarteerde gebieden van ongekarteerde gebieden van Thorn, Linne, Maasbracht, Heel Ohe, Laak, Stevensweert, en Panheel en de bebouwde Wessem kom Beegden

2

geen voorschriften, evt. voorschrijven archeologische geen voorschriften begeleiding

2

oppervlakte>1000m

oppervlakte>2500m

Diepte > 50cm en

Diepte > 50cm en

oppervlakte>1000m

oppervlakte>2500m

geen voorschriften, evt. voorschrijven archeologische geen voorschriften begeleiding

Hoge archeologische verwachting

Middelhoge archeologische verwachting

lage archeologische verwachting,

2

19

Verstoorde gebieden

4.4

KWALITATIEVE NORMEN

Waar opgegraven wordt, worden keuzes gemaakt. Het is namelijk niet mogelijk om alle archeologische sporen in de bodem in Maasgouw te onderzoeken en te bewaren, hoe graag we dat soms ook zouden willen. Van belang is dan het maken van verantwoorde keuzes. Maar wat is dan belangrijk, en wie bepaalt dat? Uiteindelijk is de keus aan de gemeente. De Wet op de archeologische monumentenzorg bevat immers geen inhoudelijke norm wat gemeenten wel en niet zouden moeten bewaren. In Nederland is door het rijk geïnventariseerd wat we precies weten, en ook wat we niet weten, over de verschillende perioden in ons land. Die gegevens staan in de Erfgoedbalans 2009, Archeologie, Monumenten en Cultuurlandschap in Nederland. Hierin staat vermeld welke archeologische onderzoeken er per archeo-regio zijn uitgevoerd. Op basis hiervan kan voor elke gemeente in Nederland een eigen archeologische selectie-agenda worden samengesteld met een prioriteit voor perioden en voor zogenaamde kennisthema’s. Of een vondst van belang is wordt vastgesteld aan de hand van de drie criteria: fysieke kwaliteit (o.a gaafheid, conservering), inhoudelijke kwaliteit (o.a zeldzaamheid, ensemble/contextwaarde) en belevingswaarde.

Proces-sen

Religie & cultus

org.

Sociaal politieke

Locatiekeuze

landgebruik

Economie &

Grafvelden

Nederzettingen

Paleogeografie

Die systematiek geeft gemeenten de mogelijkheid - nadat er inventariserend onderzoek is uitgevoerd waarbij is vastgesteld of er sprake is van behoudenswaardige archeologische sporen - eigenstandig vast te stellen of die behoudenswaardige sporen ook dienen te worden opgegraven en zo ja met welke vraagstelling die opgraving plaatsvindt. Op deze wijze kan de gemeente Maasgouw zelf richting geven aan haar archeologisch onderzoek met de mogelijkheid accenten te kiezen die passen bij de vormgeving van een eigen Maasgouwse archeologische danwel cultuurhistorische identiteit.

11 NT 10 LME 9 VME 8 LROM-VME 7 MROM

Groen: vallend in de archeologische agenda van een gemeente Rood: vallend buiten de archeologische agenda van een gemeente.

6 LIJZ-VROM 5 LBRO-MIJZ 4 LNEO-MBRO 3 LMESO-MNEO 2 LPALEOMESO 1 PALEO

20

4.5

ARCHEOLOGIE (MEER) BENUTTEN?

Sporen in de bodem en vondsten uit de bodem vertellen een verhaal. Waar woonden de vroegere bewoners van Maasgouw, waar leefden ze van, welke relaties onderhielden ze met naburige dorpen en steden? Door aansluiting te zoeken bij het verleden in het inrichten van het huidige landschap kan archeologie ook een bijzondere ontwikkelkracht worden. Door het verhaal van het verleden te vertellen kan meerwaarde worden verleend aan ontwikkelingen. Er zijn verschillende vormen van benutting denkbaar. Op de korte termijn kan archeologie via tijdelijke media voor een groter publiek worden ontsloten. Historisch interessante periodes of thema’s kunnen op tijdelijke pagina’s worden toegevoegd aan de website van de gemeente, bij grote(re) archeologische onderzoeken kunnen folders worden uitgebracht of tijdelijke tentoonstellingen worden ingericht.

Een aantrekkelijke manier van “benutten”: open dagen tijdens een opgraving

Als het gaat om het benutten van archeologie op de meer lange termijn kan gedacht worden aan het verbinden van archeologie met andere beleidsterreinen. Zo zijn archeologie en landschap nauw met elkaar verbonden. De mens heeft immers altijd gebruik gemaakt van het landschap: eerst door die delen te bewonen die daarvoor het meest geschikt waren, later door het landschap naar eigen behoefte in te richten. Archeologie biedt tal van aanknopingspunten bij dit streven, niet alleen in recreatieve zin maar ook als versterker van de identiteit van de gemeente. In het selectiebeleid staan de perioden en kennisthema’s waaraan de gemeente specifiek aandacht wil schenken en die aansluiten bij de identiteit van Maasgouw. Deze thema’s kunnen worden gebruikt bij de citymarketing van de gemeente.

21

Archeologie kan, zelfs als het onzichtbaar onder de grond aanwezig is, beleefbaar worden gemaakt door middel van concrete producten als fiets- en wandelroutes, maar ook door het plaatsen van kunstobjecten die verwijzen naar het verhaal van het verleden langs deze routes. Een cultuurhistorisch profiel is een nuttig instrument voor het realiseren van de voornoemde zaken. De resultaten van eventueel archeologisch onderzoek voorafgaand aan de ruimtelijke ontwikkeling kunnen worden gebruikt bij het ruimtelijk ontwerp of de landschappelijke inrichting, en op die manier meerwaarde verlenen aan de betreffende ontwikkeling. Dit wordt wel aangeduid met return on investment.

De Eburoberstater uit Thorn

22

5 

Hoe regelt Maasgouw archeologie?

BESTEMMINGSPLAN, MONUMENTENVERORDENING, BELEIDSKAART, EIGEN ORGANISATIE, AANLEG VAN KASSEN

5.1

INLEIDING

Het vastleggen van de omgang met het bodemarchief gebeurt door gemeenten hoofdzakelijk via bestemmingsplannen. Het is daarom van belang als gemeente Maasgouw te bezien op welke wijze dat in dit r.o.-instrument het beste kan geschieden. Een ander instrument is uiteraard de monumentenverordening. Wil de gemeente Maasgouw de omgang met archeologische waarden in de bodem goed regelen, dan is het ook zaak na te denken over mogelijke consequenties van deze nieuwe verplichting voor de ambtelijke organisatie. Zelfstandig besluiten over de omgang met het bodemarchief brengt immers een aantal extra taken met zich mee. Hieronder worden deze verschillende (meer regelgevende en organisatorische) aspecten verder toegelicht.

Heel (Catualium) op de Peutingerkaart

23

5.2

WAAROM ARCHEOLOGIE IN DE BESTEMMINGSPLANNEN

Op grond van de Wet op de archeologische monumentenzorg is de gemeente verplicht om bij het vaststellen van nieuwe bestemmingsplannen danwel aanpassing(en) van oude plannen, rekening te houden met archeologie. Indien dit niet gebeurt, kan de provincie Limburg – op basis van de huidige Wro bijvoorbeeld een zienswijze indienen; dat betekent vertraging in de voortgang van bestemmingsplannen en dat dient voorkomen te worden. Ook heeft de provincie de bevoegdheid – op basis van de Wamz - archeologische attentiegebieden aan te wijzen. Consequentie hiervan is dat gemeenten worden verplicht hun bestemminsgplan(nen) te wijzigen. Het is derhalve zinvol, als gemeente Maasgouw, rekening te houden met archeologie in de bestemmingsplannen in Maasgouw. Van belang is wel in het oog te blijven houden dat de provincie Limburg het gebied Maasdal-Lateraal kanaal West als bijzonder onderzoeksgebied (provinciaal aandachtsgebied) heeft aangewezen. Afstemming met de provincie, in een zo vroeg mogelijk stadium, voor verstoringen in dat gebied is derhalve zeer raadzaam.

5.3

ARCHEOLOGIE IN BESTEMMINGSPLANNEN, VIA EEN VERORDENING, OF ALLEBEI?

Met de vaststelling van dit beleidsplan kan de gemeente Maasgouw (op)nieuw vast te stellen bestemmingsplannen ‘archeoproof’ maken zodat aan de wettelijke eis wordt voldaan. Om daar praktisch uitvoering aan te geven bevindt zich in bijlage IV een voorstel voor bestemmingsregels dat in nieuwe bestemmingsplannen kan worden opgenomen. Daarmee is de conditie archeologie evenwel nog niet geregeld in alle bestemmingsplannen. In de loop der jaren, bij een voortgaande actualisering van bestemmingsplannen, zal de conditie archeologie, zoals vastgelegd in dit beleidsplan, langzamerhand gaan gelden in alle bestemmingsplannen. Nadeel hiervan is dat in het ene bestemmingsplan de omgang met het bodemarchief wel is geregeld en in andere bestemmingsplannen niet. Een bepaalde mate van rechtsongelijkheid is hiervan het gevolg. Het is overigens mogelijk daar als gemeente Maasgouw voor te kiezen. Verankering van archeologie in bestemmingsplannen (1), het mogelijk aanwijzen van bepaalde archeologische terreinen op basis van de monumentenverordening danwel het kiezen voor planologische bescherming middels een versnelde aanpassing van bestemmingsplannen (2) of het laten opstellen van een paraplubestemmingsplan (3) is een afweging tussen tijd, beschikbare middelen en het gewenste beschermingsniveau van het bodemarchief. 24

De gemeente Maasgouw kiest er voor dit beleidsplan zo spoedig mogelijk vast te stellen. Dit levert aldus de archeologische eisen op die gesteld kunnen worden bij de toekomstige afgifte van bouw-, aanleg- en sloopvergunningen alsmede voor diverse ontheffingen (binnenplanse ontheffingen, tijdelijke ontheffingen en ontheffingen als genoemd in nieuwe Wro) en projectbesluiten. Daarna zal de gemeente Maasgouw de archeologische planregels bij elke herziening van een bestemmingsplan opnemen in het desbetreffende bestemmingsplan. Daarnaast kiest de gemeente Maasgouw ervoor via de Monumentenverordening een aanvullend archeologie-regime op te stellen. Op deze wijze kunnen er toch archeologische eisen gesteld worden aan bodemingrepen waar het bestemmingsplan niet in voorziet.

5.4

ARCHEOLOGIE OP DE BELEIDSKAART

De archeologische waarde- en verwachtingenkaart is ongeschikt om te gebruiken als kaart in een bestemmingsplan. Voor dit doel is een eenvoudiger kaart – een beleidskaart - noodzakelijk met een overzichtelijke legenda. Een legenda die inzichtelijk maakt welke voor welke gebieden op de (bestemmings)plankaart straks een dubbelbestemming archeologie geldt en die een koppeling mogelijk maakt met de voor de gebieden voorgestelde oppervlakte- en dieptegrenzen ten aanzien van de archeologische onderzoeksplicht. De kaart maakt uiteraard ook inzichtelijk voor welke gebieden geen archeologische onderzoeksplicht geldt. De beleidskaart Maasgouw is opgenomen als separate bijlage bij dit document.

5.5

ARCHEOLOGIE BELEGD IN DE EIGEN ORGANISATIE

Het uitvoeren van archeologiebeleid brengt een aantal extra werkzaamheden met zich mee. Immers, af te geven vergunningen bevatten straks ook een component ‘archeologie’. Bij de beoordeling en afgifte zal daar uiteraard rekening mee moeten worden gehouden. En hoe gaat de gemeente Maasgouw straks rekening houden met archeologie in het kader van haar grondbeleid? Het voeren van archeologiebeleid heeft dus consequenties voor de organisatie (werkprocessen). Als het gaat om de werkprocessen kan de gemeente Maasgouw er voor kiezen deze te combineren met de mogelijk nieuwe beleidsprocessen in verband met de omgevingsvergunning. Omdat er over de omgevingsvergunning nog te veel onduidelijkheden bestaan kiest Maasgouw er nu niet voor deze werkprocessen te combineren. Ook is de gemeente regelmatig zelf opdrachtgever als het gaat om uit te voeren booronderzoek, proefsleuven of opgravingen. Daar volgen taken uit: het toetsen van PvE’s, het vaststellen van selectiebesluiten, mogelijke inspectie-en handhavingstaken etc. Ook dan wordt van de gemeente Maasgouw archeologische expertise verwacht. 25

De benodigde archeologisch-inhoudelijke expertise kan op een aantal manieren worden verkregen: 1. creëren van een extra (deel)formatieplaats; 2. detachering; 3. vaste prijs/productafspraken met archeologische bedrijven per jaar voor terugkerende werkzaamheden; 4. aanbesteding en contractering per project door middel van een bestek; 5. opzetten van een regionale archeologiedienst met buurgemeenten; 6. een combinatie van mogelijkheden. Als het gaat om beleid en handhaving wordt voorgesteld om het beleidsplan gelijk in te voeren maar de eerste twee jaar na vaststelling van dit beleidsplan te gebruiken als pilotfase om de werkelijke belasting goed in kaart te brengen, waarna de meest economische manier om het beleid vorm te geven kan worden vastgesteld. Gegeven de geschatte bestuurslasten voor Maasgouw (zie Hoofdstuk 6) is hiervoor ca. 0,5 fte noodzakelijk is. Tevens kan in dat jaar het beleidsplan worden geëvalueerd. De gemeente Maasgouw kiest nu niet voor het creëren van een vaste formatieplaats. Als het gaat om het betrekken van de benodigde expertise zal dat voorlopig per project afgewogen blijven worden. De gemeente besteedt de toetsing van archeologische rapporten en PvE’s momenteel uit. De handhaving wordt intern verzorgd. Detachering is eventueel een mogelijkheid als blijkt dat in de komende jaren de vraag naar benodigde expertise beter van buiten kan worden betrokken dan aansturing per project vanuit het gemeentelijk apparaat zelf.

26

6 

Wat kost archeologie?

6.1

EEN ONDERBOUWDE SCHATTING

De berekeningen die hieronder volgen zijn gebaseerd op gegevens van de gemeente Maasgouw, aangevuld met kengetallen van vergelijkbare gemeenten. Desalniettemin dient deze berekening vooral als rekenkundige exercitie om de omvang van de kosten inzichtelijk te maken. Het gaat hier dus niet om een exacte berekening, maar wel een om een zo betrouwbaar mogelijke benadering. De keuze voor de uiteindelijke verdeling van de kosten over de verschillende kostendragers is uiteraard aan het gemeentebestuur van Maasgouw. De kosten worden uitgerekend in een model dat functioneert als een trechter. Aan de ‘bovenkant’ worden in de trechter diverse soorten getallen ingevoerd en aan de ‘onderkant’ komen er vier kostensoorten uit: bestuurslasten en uitvoeringskosten die voortvloeien uit de zorg voor het bodemarchief, elk vanuit respectievelijk het traject van gemeentelijke vergunningverlening en vanuit de planontwikkeling van de gemeente Maasgouw. De getallen zijn ontleend aan de gegevens die bekend zijn over archeologie en de planontwikkeling in de gemeente Maasgouw en worden daarnaast aangevuld met de verzameling kengetallen van Past2Present met betrekking tot de kosten en tijdsduur van diverse beleids- en archeologische werkzaamheden. De basis is een inventarisatie van de grondingrepen in de gemeente: het aantal vergunningen, hun verdeling in grootteklassen en de gemiddelde oppervlakte daarvan en de oppervlakte van de in de komende jaren te ontwikkelen bouwlocaties. De doorlooptijd van alle nieuwbouwlocaties die door de gemeente zijn aangeleverd, is ingeschat op 5 jaar. In de ‘trechter’ worden de basisstappen doorlopen van het archeologisch proces : karterend veldonderzoek, waarderend veldonderzoek, selectie op behoudenswaardigheid van de aangetroffen archeologie en tenslotte de diverse maatregelen die genomen kunnen worden. Niet ieder karterend onderzoek leidt tot waarderend onderzoek en dat op zijn beurt leidt niet altijd tot selectie. Van wat er gemiddeld overblijft in iedere fase, zijn kengetallen bekend. Deze worden gebruikt om te berekenen met hoeveel vergunningen in iedere fase rekening gehouden moet worden. Aan de hand daarvan wordt het aantal ambtelijke handelingen

27

bepaald dat –samen met de duur van de handelingen- tot een inschatting van de bestuurskosten leidt die voortvloeien uit het vergunningentraject. Aan de hand van de gemiddelde oppervlakte van de vergunningen kunnen voor iedere fase de ermee gemoeide oppervlaktes worden berekend. Met behulp van kengetallen over de kosten van archeologisch onderzoek kunnen zo voor iedere fase de uitvoeringskosten worden berekend die voortvloeien uit het vergunningentraject. De kosten die voortvloeien uit de ontwikkeling van de plangebieden in Maasgouw worden op een vergelijkbare manier uitgerekend : de oppervlakte van de te ontwikkelen bouwlocaties wordt met behulp van de kengetallen voor de verschillende fases van het archeologisch proces omgerekend in te verwachten uitvoeringskosten. De hiermee gemoeide bestuurskosten worden bepaald op 15% van de uitvoeringskosten. In de berekening zijn verder de verschillende ondergrenzen die Maasgouw wil hanteren voor de verschillende gebieden op de beleidskaart verwerkt. De uiteindelijke totale jaarlijkse kosten die op deze manier zijn geschat, worden hieronder weergegeven. Jaarlijks

Bestuurslasten Uitvoeringslasten

€ 76.537 € 274.383

Totaal

€ 350.920

De kosten voortkomend uit vergunningverlening worden onderverdeeld in uitvoeringskosten, vaste bestuurskosten en variabele bestuurskosten. De uitvoeringskosten betreffen het archeologische onderzoek uit de diverse fasen van het archeologisch proces, zoals veldwerk in de vorm van opgraving of vooronderzoek. De vaste bestuurskosten betreffen de kosten voor de eerste plantoets van vergunningaanvragen. Deze kosten worden altijd gemaakt, omdat in deze plantoets wordt bepaald of de vergunningaanvraag met of zonder archeologische verplichtingen zal worden gehonoreerd. De variabele bestuurskosten zijn de kosten voor alle ambtelijke handelingen die het uitvoerende onderzoek begeleiden, zoals bijvoorbeeld het opstellen en beoordelen van plannen van aanpak en selectieprocedures. De uitvoeringskosten voorkomend uit grondexploitatie worden onderverdeeld in de kosten voor karterend en waarderend vooronderzoek, de kosten voor de maatregelen opgraven, fysiek beschermen en begeleiden en daar boven op wordt nog 15% bestuurslasten gerekend.

6.2

JAARLIJKSE KOSTEN

Voor de jaarlijkse kosten is een onderverdeling gemaakt in twee kostensoorten, te weten de bestuurslasten en de uitvoeringskosten. Een derde kostensoort, de

28

benuttingskosten, hoort vooralsnog niet bij de jaarlijkse kosten. De kostensoorten worden hieronder nader toegelicht.

1) Bestuurslasten Deze kosten komen voort uit de publieke taak van de gemeente en bestaan uit ondermeer het opstellen van vergunningeisen, de plantoetsing, de handhaving en de beleidsontwikkeling. De jaarlijkse bestuurslasten voor de gemeente Maasgouw zijn weergegeven in onderstaande tabel. De kosten voor het opstellen van vergunningeisen zijn meegenomen in de plantoetsing. Bestuurslasten

Kosten

Dekking

plantoetsing bestaande plannen handhaving bestaande plannen plantoetsing nieuwe plannen Totaal

€ 10.980,= Leges € 26.712,= Leges € 38.845,= Leges € 76.537,=

De bestuurslasten kunnen op verschillende wijzen worden verhaald: Uit de leges. Het verbinden van archeologische voorschriften aan vergunningen heeft een directe relatie met de legesheffing, maar meer dan de werkelijke bestuurslast kan uit deze post niet worden gefinancierd. Leges mogen maximaal 100% kostendekkend zijn. De gemeente Maasgouw wil de bestuurslasten zoals weergegeven in de tabel geheel via de leges verhalen. De gemeente beraadt zich op de aanpassing van de legesverordening. Hierbij wordt uitgegaan van een laag vast bedrag, waarbij de werkelijk gemaakte kosten voor de plantoets worden gefactureerd. Uit de verwachte rijksbijdrage uit het gemeentefonds. Door het rijk (min. BZK) wordt een jaarlijkse bijdrage van € 0,61 uitgekeerd per wooneenheid in de gemeente. (zie: brief van staatssecr. van OWC aan de tweede kamer van 7 febr. 2006 (kamerstukken ll 2005/06, 29259, nr.21).

2) Uitvoeringslasten Dit zijn kosten die voortkomen uit het echte veldwerk zoals de uitvoering van onderzoek, of het treffen van maatregelen zijnde opgraven, beschermen of archeologische begeleiding. De uitvoeringslasten van de gemeente Maasgouw zijn weergegeven in onderstaande tabel. Uitvoeringslasten Bestaande plannen Nieuwe plannen Totaal

Kosten € 15.414,= € 258.968,= € 274.383,=

Dekking verstoorder verstoorder

De rol van verstoorder kan door drie partijen worden vervuld: 29

1. de burger. 2. de gemeente als ontwikkelaar; 3. de marktpartijen. De kosten kunnen op verschillende wijzen worden verhaald: Rechtstreeks. Een relatief groot deel van de archeologische kosten voortkomend uit de vergunningverlening verloopt rechtstreeks via de vergunningaanvrager. Deze contracteert zelf en voldoet daarmee aan de eisen van de gemeente. Deze kosten hebben geen invloed op de financiële huishouding van de gemeente. via gemeentelijke belastingen, c.q. te verhogen inkomsten zoals OZB en leges; uit de grondexploitatie-opbrengsten. Dit is de belangrijkste bron voor de dekking van de archeologie en staat het dichtst bij de kern van de wet, te weten het veroorzakersprincipe. Op het moment dat sprake is van nieuw te exploiteren gebieden, kan rekening worden gehouden met € 3-5 aan archeologische meerkosten per m2. Dit getal is berekend op basis van de gemiddelde hoeveelheid uitleggebied per jaar in de gemeente gedeeld door de totale kosten als gevolgd van het gevoerde archeologiebeleid.

3) Overige kosten Om de archeologie niet alleen als ruimtelijke conditie in te kaderen, maar ook als inspiratie voor de leefomgeving te gebruiken, kan een extra kostensoort opgenomen worden. Dit betreft de benuttingskosten; het betreft het laten opstellen van een benuttingsanalyse. Hierin wordt onderzocht hoe de gemeente het best gebruik kan maken van haar verleden op een manier die aansluit bij haar ambities en toekomstvisie.

30

Bijlagen

LEESWIJZER Met dit beleidsplan is het mogelijk om, zoals de nieuwe Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz) aangeeft, aan de zorgplicht voor het archeologisch bodemarchief te voldoen. Daarbij is dit beleidsplan de basis om archeologie voortaan als conditie binnen de ruimtelijke ordening mee te wegen. Dit gehele beleidsstuk is ook in digitale vorm terug te vinden op bijgevoegde cd-rom. Met de hierop volgende bijlagen kan het archeologisch beleid daadwerkelijk geïmplementeerd worden in de gemeente Maasgouw. Bijlage I –Archeologische waarden- en verwachtingenkaart (separaat) Hier vindt u de waarden- en verwachtingenkaart van Maasgouw. De kaart geeft voor het grondgebied van Maasgouw aan voor welke gebieden een hoge, een middelhoge en een lage archelogische verwachtingen geldt. Tevens zijn op de kaart de reeds gekende archeologische waarden opgenomen. Bijlage II – Kwantitatieve normen (separaat) Hier vindt u een matrix met daarop een met de beleidskaart overeenkomende aanduiding van de verschillende typen gebieden in Maasgouw waarbij is aangegeven bij welke oppervlakte en diepte van de bodemingreep onderzoek moet worden verricht. Bijlage III - Archeologische beleidskaart (separaat) Hier vindt u de beleidskaart waarop voor de gehele gemeente is aangegeven in welke delen van de gemeente geen archeologisch onderzoek hoeft te worden verricht en in welke delen wel onderzoek wordt gevraagd. Bijlage IV Planregels Hier vindt u voorbeeld-planregels die opgenomen kunnen worden wanneer er binnen de contouren van een bestemmingsplan archeologie aanwezig is die planologische bescherming dient te genieten. Bijlage V – Begrippen en afkortingen Hier vindt u een lijst van gebruikte begrippen en afkortingen. De volgende bijlage is vanwege zijn bijzondere omvang enkel in digitale vorm bijgevoegd (cd-rom): Bijlage – Rapport bij de archeologische waarden-en verwachtingenkaart Hier vindt u een verantwoording van de gevolgde werkwijze wat betreft de totstandkoming van de archeologische waarden-en verwachtingenkaart Maasgouw.

31

Bijlage I, II en III

ARCHEOLOGISCHE WAARDEN- EN VERWACHTINGENKAART MAASGOUW (separate bijlage)

KWANTITATIEVE NORMEN: MATRIX MET ONDERGRENZEN (separate bijlage)

ARCHEOLOGISCHE BELEIDSKAART (separate bijlage)

33

Bijlage IV PLANREGELS In deze bijlage zijn voorbeeld-planregels opgenomen voor het bestemmingsplan. De gehanteerde oppervlakte- en dieptegrenzen in onderstaande regels komen overeen met de kwantitatieve normen, zoals deze zijn weergegeven in de matrix zoals genoemd in bijlage II. De hieronder opgestelde regels zijn overeenkomstig de norm zoals vastgelegd in de SVBP2008.

Artikel X 1

Waarde – Archeologie 1

Bestemmingsomschrijving

1.1 De voor ‘Waarde - Archeologie 1’ aangewezen gronden zijn op basis van de Monumentenwet 1988 door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aangewezen als (archeologisch) rijksmonument. 2

Nadere eisen

2.1 2.2

Het is verboden een beschermd monument te beschadigen of te vernielen. Het is verboden zonder of in afwijking van een vergunning: a. een beschermd monument af te breken, te verstoren, te verplaatsen of in enig opzicht te wijzigen; b. een beschermd monument te herstellen, te gebruiken of te laten gebruiken op een wijze, waardoor het wordt ontsierd of in gevaar gebracht. 2.3 Een vergunning tot wijziging, afbraak of verwijdering van de in lid 1.1 beschreven bestemming als archeologisch rijksmonument kan worden aangevraagd bij de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Artikel X 3

Waarde – Archeologie 2

Bestemmingsomschrijving

3.1 De voor ‘Waarde - Archeologie 2’ aangewezen gronden zijn, behalve voor de andere daar voorkomende bestemming, mede bestemd voor het behoud en de bescherming van de archeologische waarden van de gronden. Deze bestemming is primair ten opzichte van de overige aan deze gronden toegekende bestemmingen. 4 4.1

Bouwregels Bouwvergunning 34

Voor het bouwen overeenkomstig de regels voor de andere op deze gronden voorkomende bestemmingen dient de aanvrager van een bouwvergunning, voor bouwwerken met een oppervlakte groter dan 100 m2 en dieper dan 30 centimeter, een rapport te overleggen waarin de archeologische waarden van de gronden die blijkens de aanvraag zullen worden verstoord, naar oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate zijn vastgesteld. 4.2 Voorwaarden Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen of kunnen worden verstoord, kunnen burgemeester en wethouders één of meerdere van de volgende voorwaarden verbinden aan de bouwvergunning: a de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische waarden in de bodem kunnen worden behouden; b de verplichting tot het doen van opgravingen; c de verplichting de werken of werkzaamheden die leiden tot de bodemverstoring, te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties. 2.3 Bouwverbod Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen worden verstoord zonder dat het mogelijk is om deze door de in lid 2.2 genoemde voorwaarden veilig te stellen, dan wordt de vergunning geweigerd. 5

Aanlegvergunning

5.1 Werken en werkzaamheden Het is verboden voor de ‘Waarde - Archeologie 2’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders (aanlegvergunning) de volgende werken en werkzaamheden uit te voeren of te laten uitvoeren: a. het ophogen van de bodem, zulks indien de oppervlakte 100 m² of meer bedraagt; b. het aanleggen, verbreden en/of verharden van wegen, paden, banen en/of parkeergelegenheden en/of het aanbrengen van andere oppervlakteverhardingen, zulks indien de oppervlakte 100 m² of meer bedraagt; c. het aanleggen, verbreden en dempen van sloten, vijvers en andere wateren, zulks indien de oppervlakte 100 m2 of meer bedraagt; d. het verlagen of het verhogen van het waterpeil; e. het aanbrengen van ondergrondse transport-, energie-, telecommunicatie- of andere leidingen en de daarmee verband houdende constructies, zulks indien de oppervlakte 100 m2 of meer bedraagt; f. het bebossen van gronden die op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan niet als bos zijn bestemd, zulks indien de oppervlakte 100 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 100 centimeter; g. het rooien van bos of boomgaard, waarbij de stobben worden verwijderd, zulks indien de oppervlakte 100 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 30 centimeter;

35

h. het aanleggen van bos of boomgaard, zulks indien de oppervlakte 100 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 30 centimeter; i. het scheuren van grasland, zulks indien de oppervlakte 100 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 30 centimeter; j. het uitvoeren van grondbewerkingen op een grotere diepte dan 30 centimeter , waartoe ook wordt gerekend woelen, mengen, diepploegen, egaliseren, anleggen van drainage en ontginnen, zulks indien de oppervlakte 100 m2 of meer bedraagt. 5.2 Uitzonderingen Het in lid 3.1 vervatte verbod is niet van toepassing op werken en werkzaamheden welke: a het normale onderhoud en/of gebruik betreffen; b reeds in uitvoering zijn, dan wel krachtens een verleende vergunning reeds mogen worden uitgevoerd op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan. 5.3 Toelaatbaarheid a. De aanlegvergunning wordt verleend, indien is gebleken dat de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden niet zullen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal. b. Voor zover de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden kunnen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal, kan de vergunning worden verleend, indien aan de vergunning één van de volgende voorschriften wordt verbonden: 1 de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische resten in de bodem kunnen worden behouden; 2 de verplichting tot het doen van opgravingen, 3 de verplichting de oprichting van het bouwwerk te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties. c. De vergunning wordt niet verleend dan nadat de aanvrager een rapport heeft overgelegd, waarin de archeologische waarde van het terrein dat blijkens de aanvraag zal worden verstoord, naar het oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate is vastgesteld. 6

Sloopvergunning

4.1 Het is verboden voor de ‘Waarde – Archeologie 2’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders (sloopvergunning) de aanwezige bouwwerken te slopen indien de oppervlakte groter is dan 100 m2 en de diepte meer dan 30 cm bedraagt gemeten vanaf 30 cm boven het maaiveld; 4.2 aan de sloopvergunning kan in ieder geval de voorwaarde worden gesteld dat de sloop wordt begeleid door een gekwalificeerd deskundige; 4.3 Indien tijdens de begeleiding van de sloopwerken vondsten van zeer hoge waarden worden aangetroffen, wordt hiervan terstond melding gemaakt bij burgemeester en wethouders die in het belang van de archeologische

36

monumentenzorg aanvullende voorschriften kunnen verbinden aan de sloopvergunning 4.4 de vergunning kan niet worden verleend indien blijkt dat de sloop een onevenredige aantasting van de archeologische waarden van de gronden tot gevolg heeft. 7

Wijzigingsbevoegdheid

7.1 Burgemeester en wethouders zijn bevoegd met toepassing van artikel 3.6 van de Wet ruimtelijke ordening het bestemmingsplan te wijzigen door: a. De bestemming “Waarde Archeologie 2”, als bedoeld in artikel X.1, lid 1 geheel of gedeeltelijk te doen vervallen, indien op basis van archeologisch onderzoek is aangetoond dat op de betrokken locatie geen archeologische waarden (meer) aanwezig zijn; of b. Aan gronden zonder of met een andere archeologische waarde de bestemming “Waarde Archeologie 2” toe te kennen, indien uit archeologisch onderzoek blijkt dat de bestemming van deze gronden, gelet op ter plaatse aanwezige archeologische waarden, aanpassing behoeft.

Artikel X 1

Waarde – Archeologie 3

Bestemmingsomschrijving

1.1 De voor ‘Waarde - Archeologie 3’ aangewezen gronden zijn, behalve voor de andere daar voorkomende bestemming, mede bestemd voor het behoud en de bescherming van de archeologische waarden van de gronden. Deze bestemming is primair ten opzichte van de overige aan deze gronden toegekende bestemmingen. 2

Bouwregels

2.1 Bouwvergunning Voor het bouwen overeenkomstig de regels voor de andere op deze gronden voorkomende bestemmingen dient de aanvrager van een bouwvergunning, voor bouwwerken met een oppervlakte groter dan 250 m2 en dieper dan 30 centimeter, een rapport te overleggen waarin de archeologische waarden van de gronden die blijkens de aanvraag zullen worden verstoord, naar oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate zijn vastgesteld. 2.2 Voorwaarden Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen of kunnen worden verstoord, kunnen burgemeester en wethouders één of meerdere van de volgende voorwaarden verbinden aan de bouwvergunning: a de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische waarden in de bodem kunnen worden behouden; b de verplichting tot het doen van opgravingen; c de verplichting de werken of werkzaamheden die leiden tot de bodemverstoring, te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties.

37

2.3 Bouwverbod Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen worden verstoord zonder dat het mogelijk is om deze door de in lid 2.2 genoemde voorwaarden veilig te stellen, dan wordt de vergunning geweigerd. 3

Aanlegvergunning

3.1 Werken en werkzaamheden Het is verboden voor de ‘Waarde - Archeologie 3’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders (aanlegvergunning) de volgende werken en werkzaamheden uit te voeren of te laten uitvoeren: a. het ophogen van de bodem, zulks indien de oppervlakte 250 m² of meer bedraagt; b. het aanleggen, verbreden en/of verharden van wegen, paden, banen en/of parkeergelegenheden en/of het aanbrengen van andere oppervlakteverhardingen, zulks indien de oppervlakte 250 m² of meer bedraagt; c. het aanleggen, verbreden en dempen van sloten, vijvers en andere wateren, zulks indien de oppervlakte 250 m2 of meer bedraagt; d. het verlagen of het verhogen van het waterpeil; e. het aanbrengen van ondergrondse transport-, energie-, telecommunicatie- of andere leidingen en de daarmee verband houdende constructies, zulks indien de oppervlakte 250 m2 of meer bedraagt waarbij de breedte van deze werken tenminste 1,25 meter bedraagt; f. het bebossen van gronden die op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan niet als bos zijn bestemd, zulks indien de oppervlakte 250 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 30 centimeter; g. het rooien van bos of boomgaard, waarbij de stobben worden verwijderd, zulks indien de oppervlakte 250 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 30 centimeter; h. het aanleggen van bos of boomgaard, zulks indien de oppervlakte 250 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 30 centimeter; i. het scheuren van grasland, zulks indien de oppervlakte 250 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 30 centimeter; j. het uitvoeren van grondbewerkingen op een grotere diepte dan 30 centimeter , waartoe ook wordt gerekend woelen, mengen, diepploegen, egaliseren, aanleggen van drainage en ontginnen, zulks indien de oppervlakte 250 m2 of meer bedraagt. 3.2 Uitzonderingen Het in lid 3.1 vervatte verbod is niet van toepassing op werken en werkzaamheden welke: a. het normale onderhoud en/of gebruik betreffen; b. reeds in uitvoering zijn, dan wel krachtens een verleende vergunning reeds mogen worden uitgevoerd op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan. 3.3 Toelaatbaarheid a. De aanlegvergunning wordt verleend, indien is gebleken dat de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen 38

van deze werken en werkzaamheden niet zullen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal. b. Voor zover de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden kunnen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal, kan de vergunning worden verleend, indien aan de vergunning één van de volgende voorschriften wordt verbonden: 4 de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische resten in de bodem kunnen worden behouden; 5 de verplichting tot het doen van opgravingen, 6 de verplichting de oprichting van het bouwwerk te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties. c. De vergunning wordt niet verleend dan nadat de aanvrager een rapport heeft overgelegd, waarin de archeologische waarde van het terrein dat blijkens de aanvraag zal worden verstoord, naar het oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate is vastgesteld. 4

Sloopvergunning

4.1 Het is verboden voor de ‘Waarde – Archeologie 3’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders (sloopvergunning) de aanwezige bouwwerken te slopen indien de oppervlakte groter is dan 250 m2 en de diepte meer dan 30 cm bedraagt gemeten vanaf 30 cm boven het maaiveld; 4.2 aan de sloopvergunning kan in ieder geval de voorwaarde worden gesteld dat de sloop wordt begeleid door een gekwalificeerd deskundige; 4.3 Indien tijdens de begeleiding van de sloopwerken vondsten van zeer hoge waarden worden aangetroffen, wordt hiervan terstond melding gemaakt bij burgemeester en wethouders die in het belang van de archeologische monumentenzorg aanvullende voorschriften kunnen verbinden aan de sloopvergunning; 4.4 de vergunning kan niet worden verleend indien blijkt dat de sloop een onevenredige aantasting van de archeologische waarden van de gronden tot gevolg heeft. 5

Wijzigingsbevoegdheid

5.1 Burgemeester en wethouders zijn bevoegd met toepassing van artikel 3.6 van de Wet ruimtelijke ordening het bestemmingsplan te wijzigen door: a. De bestemming ‘Waarde Archeologie 3’, als bedoeld in artikel X.1, lid 1 geheel of gedeeltelijk te doen vervallen, indien op basis van archeologisch onderzoek is aangetoond dat op de betrokken locatie geen archeologische waarden (meer) aanwezig zijn; of b. Aan gronden zonder of met een andere archeologische waarde de bestemming ‘ Waarde Archeologie 3’ toe te kennen, indien uit archeologisch onderzoek blijkt dat de bestemming van deze gronden, gelet op ter plaatse aanwezige archeologische waarden, aanpassing behoeft.

39

Artikel X 1

Waarde – Archeologie 4

Bestemmingsomschrijving

1.1 De voor ‘Waarde - Archeologie 4’ aangewezen gronden zijn, behalve voor de andere daar voorkomende bestemming, mede bestemd voor het behoud en de bescherming van de archeologische waarden van de gronden. Deze bestemming is primair ten opzichte van de overige aan deze gronden toegekende bestemmingen. 2

Bouwregels

2.1 Bouwvergunning Voor het bouwen overeenkomstig de regels voor de andere op deze gronden voorkomende bestemmingen dient de aanvrager van een bouwvergunning, voor bouwwerken met een oppervlakte groter dan 500 m2 en dieper dan 50 centimeter, een rapport te overleggen waarin de archeologische waarden van de gronden die blijkens de aanvraag zullen worden verstoord, naar oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate zijn vastgesteld. 2.2 Voorwaarden Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen of kunnen worden verstoord, kunnen burgemeester en wethouders één of meerdere van de volgende voorwaarden verbinden aan de bouwvergunning: a de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische waarden in de bodem kunnen worden behouden; b de verplichting tot het doen van opgravingen; c de verplichting de werken of werkzaamheden die leiden tot de bodemverstoring, te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties. 2.3 Bouwverbod Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen worden verstoord zonder dat het mogelijk is om deze door de in lid 2.2 genoemde voorwaarden veilig te stellen, dan wordt de vergunning geweigerd. 3

Aanlegvergunning

3.1 Werken en werkzaamheden Het is verboden voor de ‘Waarde - Archeologie 4’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders (aanlegvergunning) de volgende werken en werkzaamheden uit te voeren of te laten uitvoeren: a. het ophogen van de bodem, zulks indien de oppervlakte 500 m² of meer bedraagt; b. het aanleggen, verbreden en/of verharden van wegen, paden, banen en/of parkeergelegenheden en/of het aanbrengen van andere oppervlakteverhardingen, zulks indien de oppervlakte 500 m² of meer bedraagt; c. het aanleggen, verbreden en dempen van sloten, vijvers en andere wateren, zulks indien de oppervlakte 500 m2 of meer bedraagt; d. het verlagen of het verhogen van het waterpeil; 40

e. het aanbrengen van ondergrondse transport-, energie-, telecommunicatie- of andere leidingen en de daarmee verband houdende constructies, zulks indien de oppervlakte 500 m2 of meer bedraagt waarbij de breedte van deze werken tenminste 1,25 meter bedraagt; f. het bebossen van gronden die op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan niet als bos zijn bestemd, zulks indien de oppervlakte 500 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; g. het rooien van bos of boomgaard, waarbij de stobben worden verwijderd, zulks indien de oppervlakte 500 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; h. het aanleggen van bos of boomgaard, zulks indien de oppervlakte 500 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; i. het scheuren van grasland, zulks indien de oppervlakte 500 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; j. het uitvoeren van grondbewerkingen op een grotere diepte dan 50 centimeter, waartoe ook wordt gerekend woelen, mengen, diepploegen, egaliseren, aanleggen van drainage en ontginnen, zulks indien de oppervlakte 500 m2 of meer bedraagt. 3.2 Uitzonderingen Het in lid 3.1 vervatte verbod is niet van toepassing op werken en werkzaamheden welke a het normale onderhoud en/of gebruik betreffen; b reeds in uitvoering zijn, dan wel krachtens een verleende vergunning reeds mogen worden uitgevoerd op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan. 3.3 Toelaatbaarheid a. De aanlegvergunning wordt verleend, indien is gebleken dat de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden niet zullen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal. b. Voor zover de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden kunnen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal, kan de vergunning worden verleend, indien aan de vergunning één van de volgende voorschriften wordt verbonden: 1 de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische resten in de bodem kunnen worden behouden; 2 de verplichting tot het doen van opgravingen, 3 de verplichting de oprichting van het bouwwerk te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties. c. De vergunning wordt niet verleend dan nadat de aanvrager een rapport heeft overgelegd, waarin de archeologische waarde van het terrein dat blijkens de aanvraag zal worden verstoord, naar het oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate is vastgesteld. 4

Sloopvergunning

4.1 Het is verboden voor de ‘Waarde - Archeologie 4’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders 41

(sloopvergunning) de aanwezige bouwwerken te slopen indien de oppervlakte groter is dan 500 m2 en de diepte meer dan 50 cm bedraagt gemeten vanaf 30 cm boven het maaiveld; 4.2 aan de sloopvergunning kan in ieder geval de voorwaarde worden gesteld dat de sloop wordt begeleid door een gekwalificeerd deskundige; 4.3 Indien tijdens de begeleiding van de sloopwerken vondsten van zeer hoge waarden worden aangetroffen, wordt hiervan terstond melding gemaakt bij burgemeester en wethouders die in het belang van de archeologische monumentenzorg aanvullende voorschriften kunnen verbinden aan de sloopvergunning; 4.4 de vergunning kan niet worden verleend indien blijkt dat de sloop een onevenredige aantasting van de archeologische waarden van de gronden tot gevolg heeft. 5

Wijzigingsbevoegdheid

5.1 Burgemeester en wethouders zijn bevoegd met toepassing van artikel 3.6 van de Wet ruimtelijke ordening het bestemmingsplan te wijzigen door: a. De bestemming “Waarde Archeologie 4”, als bedoeld in artikel X.1, lid 1 geheel of gedeeltelijk te doen vervallen, indien op basis van archeologisch onderzoek is aangetoond dat op de betrokken locatie geen archeologische waarden (meer) aanwezig zijn; of b. Aan gronden zonder of met een andere archeologische waarde de bestemming “Waarde Archeologie 4” toe te kennen, indien uit archeologisch onderzoek blijkt dat de bestemming van deze gronden, gelet op ter plaatse aanwezige archeologische waarden, aanpassing behoeft. Artikel X 1

Waarde – Archeologie 5

Bestemmingsomschrijving

1.1 De voor ‘Waarde - Archeologie 5’ aangewezen gronden zijn, behalve voor de andere daar voorkomende bestemming, mede bestemd voor het behoud en de bescherming van de archeologische waarden van de gronden. Deze bestemming is primair ten opzichte van de overige aan deze gronden toegekende bestemmingen. 2

Bouwregels

2.1 Bouwvergunning Voor het bouwen overeenkomstig de regels voor de andere op deze gronden voorkomende bestemmingen dient de aanvrager van een bouwvergunning, voor bouwwerken met een oppervlakte groter dan 1000 m2 en dieper dan 50 centimeter, een rapport te overleggen waarin de archeologische waarden van de gronden die blijkens de aanvraag zullen worden verstoord, naar oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate zijn vastgesteld. 2.2 Voorwaarden Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen of kunnen worden verstoord, kunnen burgemeester en wethouders één of meerdere van de volgende voorwaarden verbinden aan de bouwvergunning:

42

a b c

de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische waarden in de bodem kunnen worden behouden; de verplichting tot het doen van opgravingen; de verplichting de werken of werkzaamheden die leiden tot de bodemverstoring, te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties.

2.3 Bouwverbod Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen worden verstoord zonder dat het mogelijk is om deze door de in lid 2.2 genoemde voorwaarden veilig te stellen, dan wordt de vergunning geweigerd.

3

Aanlegvergunning

3.1 Werken en werkzaamheden Het is verboden voor de ‘Waarde - Archeologie 5’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders (aanlegvergunning) de volgende werken en werkzaamheden uit te voeren of te laten uitvoeren: a. het ophogen van de bodem, zulks indien de oppervlakte 1000 m² of meer bedraagt; b. het aanleggen, verbreden en/of verharden van wegen, paden, banen en/of parkeergelegenheden en/of het aanbrengen van andere oppervlakteverhardingen, zulks indien de oppervlakte 1000 m² of meer bedraagt; c. het aanleggen, verbreden en dempen van sloten, vijvers en andere wateren, zulks indien de oppervlakte 1000 m2 of meer bedraagt; d. het verlagen of het verhogen van het waterpeil; e. het aanbrengen van ondergrondse transport-, energie-, telecommunicatie- of andere leidingen en de daarmee verband houdende constructies, zulks indien de oppervlakte 1000 m2 of meer bedraagt waarbij de breedte van deze werken tenminste 1,25 meter bedraagt; f. het bebossen van gronden die op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan niet als bos zijn bestemd, zulks indien de oppervlakte 1000 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; g. het rooien van bos of boomgaard, waarbij de stobben worden verwijderd, zulks indien de oppervlakte 1000 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50centimeter; h. het aanleggen van bos of boomgaard, zulks indien de oppervlakte 1000 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; i. het scheuren van grasland, zulks indien de oppervlakte 1000 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; j. het uitvoeren van grondbewerkingen op een grotere diepte dan 50 centimeter, waartoe ook wordt gerekend woelen, mengen, diepploegen, egaliseren, aanleggen van drainage en ontginnen, zulks indien de oppervlakte 1000 m2 of meer bedraagt. 3.2

Uitzonderingen

43

Het in lid 3.1 vervatte verbod is niet van toepassing op werken en werkzaamheden welke: a het normale onderhoud en/of gebruik betreffen; b reeds in uitvoering zijn, dan wel krachtens een verleende vergunning reeds mogen worden uitgevoerd op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan. 3.3 Toelaatbaarheid a. De aanlegvergunning wordt verleend, indien is gebleken dat de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden niet zullen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal. b. Voor zover de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden kunnen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal, kan de vergunning worden verleend, indien aan de vergunning één van de volgende voorschriften wordt verbonden: 1 de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische resten in de bodem kunnen worden behouden; 2 de verplichting tot het doen van opgravingen, 3 de verplichting de oprichting van het bouwwerk te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties. c. De vergunning wordt niet verleend dan nadat de aanvrager een rapport heeft overgelegd, waarin de archeologische waarde van het terrein dat blijkens de aanvraag zal worden verstoord, naar het oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate is vastgesteld. 4

Sloopvergunning

4.1 Het is verboden voor de ‘Waarde - Archeologie 5’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders (sloopvergunning) de aanwezige bouwwerken te slopen indien de oppervlakte groter is dan 1000 m2 en de diepte meer dan 50 cm bedraagt gemeten vanaf 30 cm boven het maaiveld; 4.2 aan de sloopvergunning kan in ieder geval de voorwaarde worden gesteld dat de sloop wordt begeleid door een gekwalificeerd deskundige; 4.3 Indien tijdens de begeleiding van de sloopwerken vondsten van zeer hoge waarden worden aangetroffen, wordt hiervan terstond melding gemaakt bij burgemeester en wethouders die in het belang van de archeologische monumentenzorg aanvullende voorschriften kunnen verbinden aan de sloopvergunning 4.4 de vergunning kan niet worden verleend indien blijkt dat de sloop een onevenredige aantasting van de archeologische waarden van de gronden tot gevolg heeft. 5

Wijzigingsbevoegdheid

5.1 Burgemeester en wethouders zijn bevoegd met toepassing van artikel 3.6 van de Wet ruimtelijke ordening het bestemmingsplan te wijzigen door: c. De bestemming “Waarde Archeologie 5”, als bedoeld in artikel X.1, lid 1 geheel of gedeeltelijk te doen vervallen, indien op basis van

44

archeologisch onderzoek is aangetoond dat op de betrokken locatie geen archeologische waarden (meer) aanwezig zijn; of d. Aan gronden zonder of met een andere archeologische waarde de bestemming “Waarde Archeologie 4” toe te kennen, indien uit archeologisch onderzoek blijkt dat de bestemming van deze gronden, gelet op ter plaatse aanwezige archeologische waarden, aanpassing behoeft. Artikel X 6

Waarde – Archeologie 6

Bestemmingsomschrijving

6.1 De voor ‘Waarde - Archeologie 6’ aangewezen gronden zijn, behalve voor de andere daar voorkomende bestemming, mede bestemd voor het behoud en de bescherming van de archeologische waarden van de gronden. Deze bestemming is primair ten opzichte van de overige aan deze gronden toegekende bestemmingen. 6.2 7

Bouwregels

7.1 Bouwvergunning Voor het bouwen overeenkomstig de regels voor de andere op deze gronden voorkomende bestemmingen dient de aanvrager van een bouwvergunning, voor bouwwerken met een oppervlakte groter dan 2500 m2 en dieper dan 50 centimeter, een rapport te overleggen waarin de archeologische waarden van de gronden die blijkens de aanvraag zullen worden verstoord, naar oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate zijn vastgesteld. 7.2 Voorwaarden Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen of kunnen worden verstoord, kunnen burgemeester en wethouders één of meerdere van de volgende voorwaarden verbinden aan de bouwvergunning: a de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische waarden in de bodem kunnen worden behouden; b de verplichting tot het doen van opgravingen; c de verplichting de werken of werkzaamheden die leiden tot de bodemverstoring, te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties. 2.3 Bouwverbod Indien uit het in lid 2.1 genoemde rapport blijkt dat de archeologische waarden van de gronden door het verlenen van de bouwvergunning zullen worden verstoord zonder dat het mogelijk is om deze door de in lid 2.2 genoemde voorwaarden veilig te stellen, dan wordt de vergunning geweigerd. 8

Aanlegvergunning

8.1 Werken en werkzaamheden Het is verboden voor de ‘Waarde - Archeologie 6’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders

45

(aanlegvergunning) de volgende werken en werkzaamheden uit te voeren of te laten uitvoeren: k. het ophogen van de bodem, zulks indien de oppervlakte 2500 m² of meer bedraagt; l. het aanleggen, verbreden en/of verharden van wegen, paden, banen en/of parkeergelegenheden en/of het aanbrengen van andere oppervlakteverhardingen, zulks indien de oppervlakte 2500 m² of meer bedraagt; m. het aanleggen, verbreden en dempen van sloten, vijvers en andere wateren, zulks indien de oppervlakte 2500 m2 of meer bedraagt; n. het verlagen of het verhogen van het waterpeil; o. het aanbrengen van ondergrondse transport-, energie-, telecommunicatie- of andere leidingen en de daarmee verband houdende constructies, zulks indien de oppervlakte 2500 m2 of meer bedraagt waarbij de breedte van deze werken tenminste 1,25 meter bedraagt; p. het bebossen van gronden die op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan niet als bos zijn bestemd, zulks indien de oppervlakte 2500 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; q. het rooien van bos of boomgaard, waarbij de stobben worden verwijderd, zulks indien de oppervlakte 2500 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50centimeter; r. het aanleggen van bos of boomgaard, zulks indien de oppervlakte 2500 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; s. het scheuren van grasland, zulks indien de oppervlakte 2500 m2 of meer bedraagt en de bodem verstoren op een grotere diepte dan 50 centimeter; t. het uitvoeren van grondbewerkingen op een grotere diepte dan 50 centimeter, waartoe ook wordt gerekend woelen, mengen, diepploegen, egaliseren, aanleggen van drainage en ontginnen, zulks indien de oppervlakte 2500 m2 of meer bedraagt. 8.2 Uitzonderingen Het in lid 3.1 vervatte verbod is niet van toepassing op werken en werkzaamheden welke: c het normale onderhoud en/of gebruik betreffen; d reeds in uitvoering zijn, dan wel krachtens een verleende vergunning reeds mogen worden uitgevoerd op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan. 8.3 Toelaatbaarheid d. De aanlegvergunning wordt verleend, indien is gebleken dat de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden niet zullen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal. e. Voor zover de in lid 3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden kunnen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal, kan de vergunning worden verleend, indien aan de vergunning één van de volgende voorschriften wordt verbonden: 4 de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische resten in de bodem kunnen worden behouden; 5 de verplichting tot het doen van opgravingen, 6 de verplichting de oprichting van het bouwwerk te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg die 46

f.

9

voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties. De vergunning wordt niet verleend dan nadat de aanvrager een rapport heeft overgelegd, waarin de archeologische waarde van het terrein dat blijkens de aanvraag zal worden verstoord, naar het oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate is vastgesteld. Sloopvergunning

4.1 Het is verboden voor de ‘Waarde – Archeologie 6’ aangewezen gronden, zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders (sloopvergunning) de aanwezige bouwwerken te slopen indien de oppervlakte groter is dan 2500 m2 en de diepte meer dan 50 cm bedraagt gemeten vanaf 30 cm boven het maaiveld; 4.2 aan de sloopvergunning kan in ieder geval de voorwaarde worden gesteld dat de sloop wordt begeleid door een gekwalificeerd deskundige; 4.3 Indien tijdens de begeleiding van de sloopwerken vondsten van zeer hoge waarden worden aangetroffen, wordt hiervan terstond melding gemaakt bij burgemeester en wethouders die in het belang van de archeologische monumentenzorg aanvullende voorschriften kunnen verbinden aan de sloopvergunning 4.4 de vergunning kan niet worden verleend indien blijkt dat de sloop een onevenredige aantasting van de archeologische waarden van de gronden tot gevolg heeft. 10 Wijzigingsbevoegdheid 10.1 Burgemeester en wethouders zijn bevoegd met toepassing van artikel 3.6 van de Wet ruimtelijke ordening het bestemmingsplan te wijzigen door: e. De bestemming “Waarde Archeologie 6”, als bedoeld in artikel X.1, lid 1 geheel of gedeeltelijk te doen vervallen, indien op basis van archeologisch onderzoek is aangetoond dat op de betrokken locatie geen archeologische waarden (meer) aanwezig zijn; of f. Aan gronden zonder of met een andere archeologische waarde de bestemming “Waarde Archeologie 6” toe te kennen, indien uit archeologisch onderzoek blijkt dat de bestemming van deze gronden, gelet op ter plaatse aanwezige archeologische waarden, aanpassing behoeft. Definitiebepalingen 1. Archeologisch beschermd monument: gebied of terrein van zeer hoge archeologische waarde dat van rijkswege of gemeentewege is beschermd. Indien het monument door de Minister is aangewezen, is het beschermd conform de Monumentenwet 1988. 2. Archeologische monumentenzorg: zorg die zich richt op het optimaal beheer van de bodem als unieke bron van informatie over de geschiedenis van Nederland; 3. Archeologisch onderzoek: in een schriftelijke rapportage vastgelegd bureau- en/of veldonderzoek naar de materiële neerslag van menselijke aanwezigheid en menselijk handelen in het verleden; 4. Archeologische waarde: de aan een gebied toegekende waarden in verband met de kennis en studie van de in dat gebied voorkomende 47

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

12.

overblijfselen van menselijke aanwezigheid of activiteit in het verleden, tenminste ouder dan 50 jaar. Bodemverstorende activiteiten: het plegen van ingrepen die de bestemming van de grond veranderen en/of waardoor het grondwaterpeil verandert of het uitvoeren van grondbewerkingen. Boomgaard: een kunstmatig beplant stuk grond waar vruchten- of notenbomen op gekweekt worden. De boomgaard kan zowel een esthetische als een nutsfunctie hebben. Bos: een begroeiing die voornamelijk uit bomen bestaat met de daarbij behorende ondergroei van planten en struiken. De begroeiing kan de vorm hebben van een natuurlijk bos, productiebos of recreatief bos. Gemeentelijke archeologische beleidskaart: kaart waarop de gemeentelijke archeologische gebieden zijn geregistreerd; Opgraving: archeologische maatregel waarbij een aangetroffen en gewaardeerde vindplaats ex situ wordt behouden; Waarde archeologie 1: door burgemeester en wethouders bij monumentenverordening aangewezen terrein van zeer hoge archeologische waarde (gemeentelijk monument). Waarde archeologie 2, 3 en 4: door burgemeester en wethouders aangewezen terrein waarvan op grond van historische gegevens of door archeologische vondsten en onderzoek vermoed wordt dat het van algemeen belang is wegens zijn betekenis voor de archeologische monumentenzorg; Waterpeil: de hoogte (het niveau) van de waterspiegel gemeten naar NAP op het moment van aanvraag van de vergunning, ontheffing of bestemmingswijziging. Dit kan betrekking hebben op zowel oppervlaktewater als grondwater.

48

Bijlage V BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN •

• •

•

•

•

•

• • •

AMZ - Archeologische Monumenten Zorg – proces/cyclus dat de stappen weergeeft die doorlopen moeten worden in geval een archeologische onderzoeksplicht geldt voor een gebied. Archeologievriendelijk bouwen – bouwmethode waardoor aanwezige archeologie onaangetast in de bodem kan blijven. Archeologisch gebied met lage verwachting – gebied aangeduid op de beleidskaart, waarvan de verwachting is dat er geen of weinig belangrijke archeologie aanwezig is, of waar eerder archeologisch onderzoek heeft uitgewezen dat er geen of geen verwachtings- of waardevolle archeologie meer aanwezig is. Deze gebieden kennen geen archeologische verplichtingen bij bodemingrepen. Archeologisch onderzoeksgebied – gebied aangeduid op de beleidskaart, waarvan de exacte archeologische waarde nog niet bekend is. In deze gebieden dient voorafgaand aan bodemingrepen groter en dieper dan de ondergrens onderzoek te worden uitgevoerd om vast te stellen of de bodemingreep eventueel aanwezige archeologie kan aantasten. Hiervoor gelden specifieke voorschriften. Archeologisch waardevol gebied – gebied aangeduid op de beleidskaart waarvan de archeologische waarde bekend is en bodemingrepen enkel uitgevoerd kunnen worden als deze voldoen aan specifieke voorschriften. Begeleiding – tijdens de uitvoering van een civiele ingreep kijkt de archeoloog over de schouders van de civiele aannemer mee. Indien nodig krijgt de archeoloog even de tijd om archeologische resten te bekijken en te documenteren. Voordeel van archeologische begeleiding is dat de archeologie niet vooraf uit de bodem wordt gehaald, zoals bij een opgraving, maar gelijk oplopend met de civiele ingreep. Dit proces wordt conform KNA-richtlijnen uitgevoerd. Behoudenswaardig – archeologie die op basis van de waarderingscriteria belevingswaarde, inhoudelijke kwaliteit en fysieke kwaliteit is aangeduid als belangrijke archeologie en daardoor het behouden waard is. Behoud ex situ - veiligstellen van archeologische resten door opgraven of archeologische begeleiding van civiele werkzaamheden. Behoud in situ - veiligstellen van archeologische resten ter plaatse in de bodem. Beleidskaart - kaart van het gemeentelijk grondgebied waarop de verschillende aanduidingen van archeologische verwachtings- en waardevolle gebieden is aangegeven.

49

•

•

•

• • • •

•

•

• •

•

•

•

• •

Belevingswaarde - waarderingscriterium om behoudenswaardigheid van archeologie vast te stellen. Met behulp van vragen over schoonheid- en herinneringswaarde wordt de belevingswaarde bepaald. Booronderzoek – veldonderzoek waarin archeologische verwachting geformuleerd in bureauonderzoek wordt getoetst. Hierin kan de bodemgesteldheid worden vastgesteld (verkennend booronderzoek) en de aanwezigheid van archeologische resten (karterend booronderzoek). Bureauonderzoek – ‘desk-research’ waarbij geïnventariseerd wordt wat de archeologische potentie is van een plangebied. Vormt de eerste stap in de inventarisatiefase. Contour – omvang van archeologische vindplaats. Eisen – eisen die gesteld worden aan de verschillende onderzoeken in het proces van de Archeologische Monumentenzorg. Fysieke bescherming – maatregelen treffen die ertoe leiden dat archeologische resten niet aangetast (kunnen) worden. Fysieke kwaliteit – waarderingscriterium om behoudenswaardigheid van archeologie vast te stellen. Met behulp van vragen over gaafheid en conservering wordt de belevingswaarde bepaald. Initiatiefnemer – in archeologische wereld gebruikelijke term voor persoon die bodemingreep doet en daardoor verplicht is het archeologisch onderzoek te laten uitvoeren en financieren. Inhoudelijke kwaliteit - waarderingscriterium om behoudenswaardigheid van archeologie vast te stellen. Met behulp van vragen over zeldzaamheid, informatie- en ensemblewaarde wordt de inhoudelijke kwaliteit bepaald. Inpassing - het aanpassen van ruimtelijke plannen / ontwerpen, zodat aanwezige archeologie niet bebouwd wordt. Inventarisatie – eerste fase van de Archeologische Monumenten Zorg, waarin aanwezigheid en waarde van archeologische resten kan worden vastgesteld. IVO – Inventariserend Veldonderzoek – onderzoek binnen inventarisatiefase, bestaande uit boor- en vervolgens proefsleuvenonderzoek. Karteren - onbekende archeologische resten opsporen en begrenzen. Doorgaans gebeurt dit in het Inventariserend VeldOnderzoek Booronderzoek. KNA – Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie. Hierin staan de processen beschreven volgens welke archeologisch onderzoek uitgevoerd dient te worden. Archeologisch uitvoerders dienen alle werk conform KNA uit te voeren. Kwalitatieve normen – samenstel van gemeentelijke waarderingscriteria en selectieagenda. Kwantitatieve normen – oppervlakte- en dieptegrenzen die gesteld worden waaronder archeologisch onderzoek verplicht wordt gesteld. Deze normen zijn afhankelijk van de legenda-eenheid van de beleidskaart waarbinnen het gebied valt.

50

•

•

• •

• • •

• • •

•

• •

•

•

• •

•

Maatregel – methode om behoudenswaardige archeologie veilig te stellen. Dit kunnen inpassing/fysieke bescherming, opgraving en archeologische begeleiding zijn. Monumentenverordening – gemeentelijke verordening waarin omgang met gemeentelijke (archeologische) monumenten is geregeld. De monumentenverordening kan ook gehanteerd worden wanneer vigerende bestemmingsplannen nog niet zijn geactualiseerd met betrekking tot archeologisch beleid. Normen – samenstel van kwantitatieve normen en kwalitatieve normen. Ondergrens – oppervlaktenorm waaronder archeologisch onderzoek niet vereist is. De ondergrenzen kunnen variëren per agenda-eenheid van de archeologische beleidskaart. Onderzoeksvragen – vragen die voorafgaand aan archeologisch onderzoek worden gesteld om gericht onderzoek te verrichten. Opgraving – het veiligstellen van archeologische resten door deze uit de bodem te halen. Oppervlaktekartering – methode, waar mogelijk uitgevoerd voorafgaand aan het booronderzoek, waarmee percelen worden belopen om zichtbare vondsten in kaart te brengen. Perioden – archeologische tijdsblokken. PvA - Plan van Aanpak PvE - Programma van Eisen – Hierin worden de eisen aan het onderzoek vastgelegd, zoals bij een proefsleuvenonderzoek, opgraving, archeologische begeleiding of fysieke bescherming. Proefsleuvenonderzoek - Doel van proefsleuvenonderzoek is om de aard, omvang, datering, gaafheid, conservering en inhoudelijke kwaliteit van de archeologische resten vast te stellen (‘waarderen’). Onderzoek wordt in de vorm van een steekproef van de contour volgend uit het booronderzoek uitgevoerd; met de proefsleuven wordt in de regel tussen de 5 en 10 % van het oppervlak onderzocht.

RACM - Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten Rijksmonument – Archeologische vindplaats die wettelijke bescherming geniet conform Monumentenwet 1988 / Wet op de archeologische monumentenzorg 2007 Selectieadvies – advies over behoudenswaardigheid van de aangetroffen archeologie dat door archeologisch uitvoerder of adviseur is opgesteld na uitvoering van het proefsleuvenonderzoek. Selectiebesluit – formeel besluit door bevoegd gezag inzake archeologie waarmee wordt vastgesteld welke (delen van de) aangetroffen archeologisch behoudenswaardig is. Selectieagenda – archeologische perioden en thema’s die de gemeente van belang acht. Selectiebeleid – onderbouwing van de keuzes die de gemeente heeft gemaakt ten aanzien van archeologische perioden en thema’s. Uitkomst van het selectiebeleid is de selectieagenda. Thema’s – archeologische onderwerpen. 51

•

•

•

• • •

•

•

• •

Verdrag van Malta – verdrag dat in Valletta, Malta is ondertekend door de Europese lidstaten en de omgang met het archeologisch erfgoed regelt. Ook wel aangegeven als Verdrag van Valletta of kortweg Malta. Verkennen – vaststellen of de bodemgesteldheid dusdanig is dat archeologische resten aanwezig en intact kunnen zijn. Doorgaans gebeurt dit in het Inventariserend VeldOnderzoek - Booronderzoek. Verstoring – door bodemingrepen als funderen, aanleg van kelders, ondergrondse parkeergarages e.d. kunnen mogelijk aanwezige archeologische resten aangetast zijn. Verwachtingenkaart – Kaart waarop de verwachting voor aanwezigheid archeologie binnen het gemeentelijk grondgebied is aangegeven. Vindplaats – contour waarbinnen zich archeologie bevindt Waarderen - de waarde van archeologische resten bepalen door aard, omvang, datering, gaafheid, conservering en inhoudelijke kwaliteit van de resten vast te stellen. Doorgaans gebeurt dit in het Inventariserend VeldOnderzoek – proefsleuven. Waarderingscriteria - aan de hand van deze criteria wordt bepaald of een archeologische vindplaats behoudenswaardig is en of deze vervolgens langs de gemeentelijke selectieagenda gehouden dient te worden. Wamz – Wet op de Archeologische Monumentenzorg (Wijziging op onder andere de Monumentenwet 1988); de wettelijke basis voor de omgang met archeologie; in werking getreden per 1 september 2007 WRO – Wet op de Ruimtelijke Ordening 1962 Wro – Wet ruimtelijke ordening 2008

Vestingstad Stevensweert: beschermd stads en dorpsgezicht

52