BELEIDSNOTA SCHULDHULPVERLENING GEMEENTE RENKUM

BELEIDSNOTA SCHULDHULPVERLENING GEMEENTE RENKUM

Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan schuldhulpverlening

Team Sociale Zaken Oktober 2012

Inhoudsopgave 1.

Inleiding 1.1 Voorbereidende acties 1.2 Leeswijzer

3 3 3

2.

De visie op het sociaal domein 2.1 De Wmo-visie als strategisch kader voor het sociaal domein 2.2 De vertaling naar schuldhulpverlening 2.3 Lijnen naar andere beleidsterreinen

4 4 4 5

3.

Integrale schuldhulpverlening als keten 3.1 De keten van schuldhulpverlening 3.2 Preventie 3.3 Nazorg 3.4 Voorwaarden aan de vorm

6 6 7 8 8

4.

Gezinnen met minderjarigen kinderen 4.1 Financiële stabiliteit 4.2 Zorgdragen voor continuering van participatie van minderjarige kinderen

10 10 10

5.

Evaluatie schuldhulpverlening in Renkum en de uitvoering door het BAC 5.1 Methodiek en werkwijze 5.2 Analyse van de gebruikers van 2011 5.2.1 Ervaringen van gebruikers 5.3 Managementcijfers BAC 5.4 Ketenpartners 5.5 Meten is weten 5.6 Conclusie

12 12 12 13 13 14 14 15

Bijlage 1

Stappenplan schuldhulpverlening

16

Bijlage 2

Begrippen

18

Bijlage 3

Managementcijfers BAC

19

2 Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

1. Inleiding In juni is een voorstel voor het Meerjarenbeleidsplan Schuldhulpverlening in de Commissie Inwoners behandeld. Dit meerjarenbeleidsplan is een nieuwe wettelijke verplichting vanuit de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening die in juli 2012 in werking is getreden. De wet heeft als doel de gemeente handvatten aan te reiken ten aanzien van gemeentelijke schuldhulpverlening om regie te kunnen voeren. De Commissie achtte het voorgelegde plan onvoldoende uitgewerkt. De raad heeft daarom het meerjarenbeleidsplan aangenomen, onder voorwaarde dat er een herzien meerjarenbeleidsplan schuldhulpverlening in het voorjaar van 2013 wordt aangeboden. Het college heeft in een raadsbrief met stappenplan de werkwijze uiteengezet om hiertoe te komen Dit stappenplan treft u aan in Bijlage 1. Voor u ligt de geplande richtinggevende beleidsnotitie. Deze notitie vormt de input voor het herziene Meerjarenbeleidsplan Schuldhulpverlening 2012-2015 dat de eerste helft van 2013 ter besluitvorming aan de raad zal worden aangeboden. In de raadsbrief heeft het college toegezegd een aantal aandachtspunten opiniërend te presenteren. Het gaat hierbij om de volgende onderwerpen: • Visievorming en integraliteit • Voorwaarden aan de gewenste schuldhulpverlening • De keten van schuldhulpverlening en het belang van preventie en nazorg • De speciale doelgroep: gezinnen met minderjarige kinderen

1.1 Voorbereidende acties Conform het stappenplan is in het najaar een aantal acties uitgevoerd. Deels om geen onnodige vertraging op te lopen en deels om als input te dienen voor deze notitie. Uitgevoerde acties • de informatievoorziening ten aanzien van schuldhulpverlening is op peil gebracht (website, folders etc.) • de schuldhulpverlening is geëvalueerd • er zijn een tweetal bijeenkomsten georganiseerd voor input, namelijk met de adviesraden (WWB en WMO) en de lokale ketenpartners

1.2 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de visie op de uitvoering van de schuldhulpverlening geplaatst binnen de totale visie van de gemeente Renkum op het sociaal domein en worden raakvlakken naar andere beleidsterreinen benoemd. Hoofdstuk 3 gaat in op de keten van integrale schuldhulpverlening preventie hulpverlening nazorg met daarnaast flankerende ondersteuning en sluit af met een eerste verkenning naar de begrippen laagdrempelig en vanuit één loket. Hoofdstuk 4 werkt de specifieke situatie van gezinnen met minderjarige kinderen uit en komt met voorstellen om minderjarige kinderen van ouders met problematische schulden te beschermen. Tot slot worden in hoofdstuk 5 de resultaten van het evalueren van schuldhulpverlening in Renkum gepresenteerd, komt het belang om resultaten te monitoren aan de orde en wordt een voorstel gedaan voor de toekomst. 3 Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

2. De visie op het sociaal domein 2.1 De Wmo-visie als strategisch kader voor het sociaal domein 1

De Renkumse visie op de Wmo beschrijft helder de gemeente die Renkum wil zijn en de rol die de gemeente ziet voor zichzelf en haar inwoner. •

Renkum wil een gemeente zijn waar de verantwoordelijkheid meer en meer bij de burger komt te liggen. Van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’. Inwoners zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor hun deelname aan het maatschappelijk leven. De eigen kracht van onze inwoners en hun sociale netwerken staan voorop.

•

De rol van de gemeente is voorwaardenscheppend. De gemeente wil initiator en facilitator zijn van initiatieven die leiden tot meedoen. In die rol zal de gemeente actief de vorming van sociale netwerken stimuleren.

•

Voor mensen die kwetsbaar zijn zal er altijd een vangnet moeten blijven.

Het kader zoals Renkum dit heeft neergezet voor de Wmo is zeer goed toepasbaar op velerlei onderwerpen binnen het sociaal domein. Ook voor schuldhulpverlening is deze visie een waardevol en passend kader.

2.2 De vertaling naar schuldhulpverlening • • • • • • • • • • •

Primair is iedere inwoner verantwoordelijk voor het op orde houden van zijn financiële huishouding. Als er schulden zijn ontstaan, blijft de inwoner verantwoordelijk voor het oplossen daarvan. De hele keten van schuldhulpverlening (preventie, hulpverlening en nazorg) moet de zelfredzaamheid stimuleren. De gemeente wil actief inzetten op preventie om de zelfredzaamheid te stimuleren. Hierbij hebben werkvormen vanuit vrijwilligerswerk en sociale netwerken de voorkeur. De gemeente faciliteert schuldhulpverlening voor inwoners die op eigen kracht niet meer uit de schulden kunnen komen. Deze ondersteuning is tijdelijk van aard. Voor inwoners die hun verantwoordelijkheid niet pakken, eindigt de ondersteuning. Voor kwetsbare groepen en individuen blijft aandacht. De gemeente draagt zorg voor een adequaat onderzoek naar de zelfredzaamheid van mensen. Zowel jongeren als laaggeletterden vormen bij financiële zelfredzaamheid een kwetsbare groep De gemeente faciliteert ondersteuning van inwoners die dat nodig hebben tijdens het proces van schuldhulpverlening. Hierbij werkt de gemeente samen met haar partners binnen het sociaal domein (zowel vrijwillig als professioneel) en sluit zij zoveel mogelijk aan bij al bestaande subsidies en geldstromen.

De Renkumse Wmo-visie is als kader voor de visie op het sociaal domein ook toepasbaar voor schuldhulpverlening. De uitgangspunten zoals hierboven omschreven vormen een basis om in het Meerjarenbeleidsplan Schuldhulpverlening te komen tot een evenwichtige visie op schuldhulpverlening.

1

Wmo-visie vastgelegd in de beleidsnotitie Oriëntatie gemeentelijk beleid in relatie tot de uitvoering van de Wmo van mei 2011 4 Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

2.3 Lijnen naar andere beleidsterreinen; van schuldhulpverlening naar integrale schuldhulpverlening Financiële zelfredzaamheid hoort bij een verantwoordelijke, proactieve inwoner. Zonder deze zelfredzaamheid ontstaan vaak ook andere problemen. Daarnaast kan de financiële zelfredzaamheid door problemen op andere levensgebieden aangetast worden. Voorbeeld: Door werkloosheid gaat het inkomen achteruit. Het lukt het gezin niet om bijtijds de uitgaven aan de gewijzigde inkomsten aan te passen en er ontstaan schulden. Door het inkomen op bijstandsniveau zijn deze schulden voor het gezin snel problematisch. De andere kant van deze medaille. Door de schulden en de angst voor deurwaarders etc. lukt het de ouders niet om zich te focussen op het krijgen van werk. De schulden belemmeren op deze manier hun kansen op werk. In een dergelijk geval is het goed om de verbinding te maken tussen de schulden en de re-integratie. Schuldhulpverlening is zo een re-integratie-instrument. Op dezelfde wijze kunnen er parallellen worden getrokken naar jeugdhulpverlening/leerplicht, Wmovoorzieningen en het participeren van inwoners binnen de samenleving, schulden als onderdeel van een multiproblem-situatie. Het wijkgericht werken is een belangrijke ontwikkeling. Als de situatie van inwoners binnen de wijk bekend is, komen schulden of financiële problemen ook aan het licht. Schulden staan niet op zichzelf maar maken vaak een onderdeel uit van meerdere problemen.

In het meerjarenbeleidsplan benadert het college schuldenproblematiek niet enkelvoudig, maar binnen de context dat schulden vaak niet op zichzelf staan, maar onderdeel uitmaken van meerdere problemen.


3. Integrale schuldhulpverlening als keten 3.1 De keten van schuldhulpverlening De keten van schuldhulpverlening is:

preventie hulpverlening nazorg met daarnaast flankerende ondersteuning In dit hoofdstuk wordt in paragraaf 3.2 en 3.3 nadrukkelijk ingegaan op preventie en nazorg. In de eerste paragraaf gaan we even kort in op de gehele keten en de rol die de ketenpartners hierin hebben. Preventie betreft al die activiteiten die leiden tot het voorkómen van schulden. Ook activiteiten die de financiële zelfredzaamheid stimuleren kunnen hiertoe gerekend worden. Voorbeelden van preventieactiviteiten zijn: - budgetcursussen - foldermateriaal - lesprogramma’s voor jongeren - adviesgesprekken - etc. etc. De daadwerkelijke hulpverlening gaat over het treffen van een schuldregeling of saneringskrediet en in sommige gevallen over inkomensbeheer. Het Budgetadviescentrum (BAC) voert deze hulpverlening voor Renkum uit. In het schema hieronder is te zien op welke wijze het BAC te werk gaat. Opvallend hierbij is de rol die de schuldenaar zelf in het proces krijgt. De verantwoordelijkheid blijft liggen bij degene die de schulden heeft en van hem wordt ook de meeste inspanning verwacht.

Daar waar in de hulpverlening zoveel verwacht wordt van de schuldenaar spreekt het voor zich dat de flankerende ondersteuning van groot belang wordt. Immers inwoners die minder zelfredzaam zijn, zullen niet in staat zijn om het stappenplan te volgen zonder ondersteuning. Flankerende ondersteuning is alle hulp en ondersteuning die geboden wordt tijdens het schuldhulpverleningstraject, waardoor de schuldenaar in staat is of wordt om het stappenplan te volgen. Het kan hier gaan om hulp vanuit het eigen sociale netwerk, vrijwilligersorganisaties of professionele organisaties. Nazorg zijn die activiteiten die volgen op het schuldhulpverleningstraject. Hierbij maakt het niet uit of er sprake is van een geslaagd traject of niet. 6 Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

Voorbeelden van nazorg zijn: - periodiek contact (bijvoorbeeld na 3 maanden, 6 maanden en een half jaar) - aanbod van (extra) budgetcursussen Ketenpartners In het kader van de evaluatie schuldhulpverlening is een inventarisatie gemaakt van de partijen die actief zijn in Renkum in de schuldhulpverleningsketen. Naast het BAC die de uiteindelijke hulpverlening uitvoert, zijn in het voortraject en vooral bij de flankerende ondersteuning een groot aantal partijen van het maatschappelijk middenveld actief. Voor de gemeente als regievoerder is het overzicht van ‘wie wat doet’ van groot belang. Het is zelfs niet ondenkbaar dat dit een rol speelt in de subsidietrajecten van organisaties. Zoals hiervoor geconstateerd ziet de gemeente zich als initiator en facilitator ten aanzien van de maatschappelijke participatie. In die rol is het van belang dat de gemeente ervoor zorgt dat de keten blijft bestaan en zich doorontwikkelt. Hiervoor kan de gemeente verschillende instrumenten gebruiken: - een jaarlijkse activiteitenmiddag - het aanbieden van scholing op het thema van schuldhulpverlening - het organiseren van workshops

Als initiator en facilitator binnen de keten van schuldhulpverlening voert de gemeente regie binnen het terrein van integrale schuldhulpverlening. Renkum ziet een belangrijke rol voor de ketenpartners ter ondersteuning van (het zware) schuldhulpverleningstraject. Ook in de aanloop om te komen tot hulpverlening zijn de ketenpartners van groot belang.

3.2 Preventie Het preventieplan wordt opgenomen in het herziene meerjarenbeleidsplan. De concrete uitwerking komt in dit plan. Voor nu zijn de uitgangspunten van belang, zodat de daadwerkelijke uitwerking aansluit bij de wensen van de gemeenteraad. Factoren Bij het ontwikkelen van preventieactiviteiten voor inwoners is het goed om rekening te houden met verschillende aspecten. Belangrijke aspecten zijn: kennis, vaardigheden en houding/motivatie. Een goed preventie-instrument houdt rekening met al deze factoren. - Kennis Het is belangrijk dat inwoners weten waar ze terecht kunnen met vragen over budgetteren en schulden. Vanzelfsprekend is het ook belangrijk om de weg te weten naar allerhande inkomensvoorzieningen en zo voldoende inkomen te krijgen. Beide aspecten zijn belangrijk en kunnen bij preventie worden opgepakt. - Vaardigheden De financiële huishouding op orde houden is een vaardigheid. Deze vaardigheid kan aangeleerd worden. Het gaat hier dan op gerichte cursussen, lespakketten voor scholen of workshops. Hier kan de link gemaakt worden met het Plan van Aanpak Minimabeleid en de nota Integraal Jeugdbeleid. - Houding/motivatie Houding/motivatie laat zich wat moeilijker beïnvloeden dan de andere aspecten, maar is van essentieel belang voor het slagen van een preventie-instrument. Problemen bij houding/motivatie kunnen gaan over schaamte, status, schuldgevoel, groepsdruk en commerciële verleidingen. Ook aangeleerde 'slechte' gewoonten kunnen iemand in de weg zitten. 7 Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

Vroegsignalering Behalve vanuit de schuldenaar kan ook gekeken worden naar de schuldeisers en hulpverlenende instanties. Erger kan voorkomen worden via (vroeg)signalering. Op deze manier kan voorkómen worden dat schulden problematische schulden worden. Uitgewerkt moet worden welke partijen van belang zijn en met welke ambitie Renkum dit instrument wil gebruiken. Sociale wijkteams/ wijkgericht werken Binnen het wijkgericht werken kan preventie van schulden op een goede manier ingebed worden. Binnen de pilot in Renkum en Heelsum kan geëxperimenteerd worden met vroegsignalering vanuit de rol van de regiomanager van de pilot. Input ketenpartners en adviesraden Aan de adviesraden en ketenpartners is tijdens de twee bijeenkomsten gevraagd om input ten aanzien van de preventie van schulden. Een drietal aspecten sprong eruit: - vroegsignalering en het maken van afspraken met schuldeisers - het verbeteren van de toegang tot (al dan niet gemeentelijke) inkomensvoorzieningen - nieuwkomers zijn een kwetsbare groep na afronding van de begeleiding door Vluchtelingenwerk

Preventie-instrumenten ontwikkelen, rekening houdend met kennis, vaardigheden en houding/motivatie Vroegsignalering uitwerken in het preventieplan. In pilotvorm aansluiting zoeken bij het project Wijkgericht werken in Renkum/Heelsum

3.3 Nazorg Nazorg is van belang bij schuldhulpverlening. Hierbij maakt het niet uit of het gaat om een geslaagd of een niet-geslaagd traject. Bij een niet-geslaagd traject blijven de schulden bestaan en is het niet ondenkbaar dat de problemen zullen verergeren. Bij een geslaagd traject is het belangrijk dat er geen terugval is. Nazorg behoeft niet per definitie door een professional gegeven te worden. Er kan ook gedacht worden aan een persoon binnen het sociale netwerk van de hulpvrager. Enkele ketenpartners bieden nazorg aan. De gemeente heeft hierbij niet het overzicht.

In het meerjarenbeleidsplan een voorstel doen voor nazorg. Uitgangspunt daarbij is dat de regie bij de gemeente komt te liggen. In het meerjarenbeleidsplan nazorg primair organiseren vanuit het eigen sociale netwerk, secundair binnen vrijwilligersorganisaties en in de laatste plaats via professionele organisaties of de gemeente.

3.4 Voorwaarden aan de vorm Laagdrempelig en vanuit één loket.Vanuit meerdere kanten is aangegeven dat dit belangrijke kenmerken zijn van de schuldhulpverlening zoals Renkum die vorm wil geven. 8 Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

Wat betekent dit en welke mogelijkheden zijn er om dit vorm te geven? Laagdrempelig omvat de volgende kenmerken: - grote bekendheid - ruime, bekende openingstijden - makkelijke inloop Voor de één-loketgedachte zijn meerdere opties mogelijk: - één feitelijk fysiek loket voor alle informatie, hulpverlening, preventie en nazorg - alle hulpverlening op het gebied van schulden verloopt via één persoon - de gemeente werkt ontschot ten aanzien van haar eigen regelingen en voorzieningen - samenwerking binnen de keten en op deze manier vormen meerdere instanties één loket Bij de uiteindelijke vormgeving is het van belang dat aangesloten wordt bij de ambities van het Project Dienstverlening.

Schuldhulpverlening moet laagdrempelig en vanuit één loket georganiseerd worden. In het meerjarenbeleidsplan wordt nader uitgewerkt hoe dit vormgegeven wordt. De één-loketgedacht kan ook op andere manieren worden vormgegeven dan vanuit één fysiek loket. Netwerken en samenwerken zijn sleutelvoorwaarden.


4. Gezinnen met minderjarige kinderen Speciale aandacht wordt door de wetgever gevraagd voor schuldhulpverlening aan gezinnen met minderjarige kinderen. Kinderen kunnen de dupe zijn van de problematische schulden van hun ouders. Twee aspecten zijn belangrijk om de hinder die kinderen kunnen hebben te beperken: 1. (snelle) financiële stabiliteit 2. zorgdragen voor continuering van participatie van de kinderen

4.1 Financiële stabiliteit In een situatie waarin een gezin met minderjarige kinderen problematische schulden heeft, is het van belang zo snel mogelijk stabiliteit te creëren in de financiële situatie. Hierbij kunnen de volgende instrumenten ingezet worden. - Verkorten van de wachttijd. De wettelijke maximale wachttijd voor een eerste gesprek is 4 weken. Optie: gezinnen met minderjarige kinderen voorrang geven en de wachttijd beperken tot 2 weken. - Stabiliteitsbeheer of inkomensbeheer (tijdelijk) inzetten Het is vanuit het aspect van financiële zelfredzaamheid onwenselijk om de regie over de financiën snel bij schuldenaars uit handen te nemen. Optie: bij gezinnen met minderjarige kinderen dit instrument inzetten als dit noodzakelijk is voor een stabiele thuissituatie - Verkorten van de doorlooptijd De maximale doorlooptijd om te komen tot een schuldregeling is 6 maanden. Dit kan in het geval van gezinnen met minderjarige kinderen lang zijn. Optie: zo mogelijk inkorten van de doorlooptijd Kan dit niet dan is dit een extra argument voor het tijdelijk inzetten van inkomensbeheer.

4.2 Zorgdragen voor continuering van participatie van minderjarige kinderen Méédoen is belangrijk. Zeker voor opgroeiende kinderen. Het is belangrijk dat kinderen kunnen blijven sporten en recreëren, ook als hun ouders schulden hebben. Er zijn verschillende regelingen voor kinderen waarvan de ouders een laag inkomen hebben, zoals - categoriale bijzondere bijstand voor schoolgaande kinderen - de bijdrageregeling/Renkumcard - het Jeugdsportfonds - St. Leergeld Gezinnen binnen de WSNP worden beschouwd als gezinnen met een laag inkomen. Dit beleid kan worden doorgetrokken naar de vrijwillige schuldhulpverlening (minnelijk traject), die in deze notitie aan de orde is. Dit geldt ook voor de periode voor toelating tot de WSNP of het afsluiten van een schuldenregeling. Juist bij gezinnen met minderjarige kinderen is het belangrijk om ook na de schuldregeling een vinger aan de pols te houden. Zeker wanneer het gewenste resultaat niet bereikt is. Nazorg is hierbij een belangrijk instrument.

Voor gezinnen met minderjarige kinderen: • De wachttijd voor een eerste gesprek verkorten naar maximaal 2 weken • Stabilisatie- en inkomensbeheer inzetten als dit noodzakelijk is • De doorlooptijd wordt zo kort mogelijk houden 10 Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

Onderzoek naar de mogelijkheden voor het toegankelijk maken van minimaregelingen voor minderjarige kinderen wanneer er sprake is van (een aanvraag tot) schuldhulpverlening bij de ouders Nazorg nadrukkelijk vorm geven bij gezinnen met minderjarige kinderen


5. Evaluatie schuldhulpverlening in Renkum en de uitvoering door het BAC 5.1 Methodiek en werkwijze Een evaluatie van de schuldhulpverlening door het BAC is noodzakelijk als input voor het meerjarenbeleidsplan. Omdat er ook bijeenkomsten gepland waren met de adviesraden en de ketenpartners is deze evaluatie verbreed naar de totale keten van schuldhulpverlening en dus niet alleen beperkt tot het werk van het BAC. De evaluatie is uitgevoerd in september/oktober. In deze notitie worden de conclusies en waarnemingen die van belang zijn voor het meerjarenbeleidsplan gepresenteerd. Hierbij wordt van tevoren opgemerkt dat er nog geen cijfers of gegevens zijn over 2012. Door een overstap naar een ander systeem, kan het BAC op dit moment geen managementgegevens aanleveren. Voor de evaluatie is vanuit meerdere invalshoeken gekeken en gebruik gemaakt van verschillende bronnen. - een analyse van de gebruikersgroep en ervaringen van gebruikers - gegevens van het BAC - een inventarisatie ketenpartners op het gebied van schuldhulpverlening

5.2 Analyse van de gebruikers van 2011 In 2011 waren er 116 gebruikers van schuldhulpverlening. Een aantal kenmerken van deze gebruikers zijn geïnventariseerd en geïnterpreteerd. Leefvorm en kinderen Bij schuldhulpverlening gaat het in 69 % van de gevallen om alleenstaanden (al dan niet met kinderen). 31 % betreft (echt)paren. Bij 25 % zijn er kinderen in het gezin aanwezig. Renkum wijkt niet af ten opzichte van landelijke cijfers. Inkomen en inkomensbron Het is nog steeds zo dat het merendeel van de mensen binnen schuldhulpverlening een laag inkomen (tot 120% van de bijstandsnorm) heeft. Wat wel opvalt is dat geleidelijk aan het gebruik door inwoners met een hoger inkomen toeneemt. Vergelijking inkomensverdeling 2007 en 2011 Inkomen op bijstandsniveau Inkomen 100% - 120% bijstand Inkomen 120% - 150% bijstand Inkomen boven 150% bijstand

2007 75% 10% 10% 5%

2011 60% 18% 8% 14%

Bij de bron van het inkomen valt het op dat het aantal schuldenaars met loon uit arbeid (al dan niet gecombineerd met een uitkering) toeneemt. Van de aanvragers in 2011 had 47 % (gedeeltelijk) loon uit arbeid. Voor de mensen die al langer schuldhulpverlening hadden ging het om 21 % van de mensen. Het aantal mensen binnen schuldhulpverlening dat rond moet komen van een bijstandsuitkering neemt af. Woonplaats

Renkum Heelsum Doorwerth

Percentage gebruikers per kern 40 % 15 % 26 %

Percentage inwoners per kern ten opzichte van totale gemeente 29 % 11 % 16 % 12

Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

Oosterbeek 12 % Wolfheze 7% Heveadorp 0% De gebruikers in Wolfheze zijn allen cliënten van Pro Persona.

36 % 6% 2%

Samenloop met Wmo Ongeveer 1/3 van de mensen met schuldhulpverlening ontvangt een voorziening in het kader van de Wmo Leeftijd Percentage gebruikers Percentage inwoners per leeftijdsgroep per leeftijdsgroep ten opzichte van totale gemeente 18 – 20 jaar 0% 3% 21 – 27 jaar 4% 7% 27 – 40 jaar 35 % 21 % 40 – 55 jaar 40 % 28 % 55 – 65 jaar 16 % 17 % 65 jaar en ouder 4% 24 % Weliswaar in lijn met de landelijke gegevens, maar wel opvallend is de ondervertegenwoordiging van ouderen. Hoewel bijna een kwart van de bevolking maken zij slechts 4 % uit van schuldhulpverlening. 5.2.1 Ervaringen van gebruikers Er is een beperkt ervaringsonderzoek onder gebruikers van schuldhulpverlening. Er is aselectief een steekproef gedaan onder de mensen die zich na 1 januari hebben gemeld voor schuldhulpverlening. Met 7 gebruikers is telefonisch contact geweest. Dit was 16 % van het totaal aantal aanmelders. Opvallend was dat ze op 5 manieren kennis hadden genomen van de mogelijkheden tot schuldhulpverlening. Ook de oorzaak van de schulden was zeer divers. Allen geven aan tevreden te zijn met de geboden hulpverlening en hadden tegelijkertijd kritische noten. Als positief werd benoemd: informatie over het traject, de houding van de medewerkers en de workshops die gevolgd konden worden. Negatieve zaken waren: de lange tijd die nodig was voor de schuldregeling rond was, de tussentijdse wijziging van de werkwijze en de inspanningen die nodig waren om alle gegevens te moeten aanleveren. De gesprekken laten zien dat schuldhulpverlening maatwerk is, geen situatie is hetzelfde. Verder valt op dat schuldhulpverlening een zwaar traject is voor de ontvanger. Het vergt veel inspanningen om inzicht te geven in de schulden en het blijkt dat de wachttijd tot het eerste gesprek en de doorlooptijd tot de schulden geregeld zijn zwaar vallen.

5.3 Managementgegevens BAC Managementcijfers in de bijlage In Bijlage 3 is een beknopt overzicht opgenomen van de managementgegeven van het BAC van 2008 tot en met 2011. Zoals eerder gemeld zijn er geen cijfers over 2012. Opvallend is de toename van personen in inkomensbeheer met 35 %. Het aantal WSNP-verklaringen is verviervoudigd van 2008 tot en met 2011 van 4 naar 16. Deze sterke toename is een landelijke trend. Waarbij landelijk te zien is dat het aantal in 2012 weer wat daalt. Voor Renkum hebben we hier nog geen cijfers over. Uitval Uitval tijdens het traject is van oudsher het grootste probleem bij schuldhulpverlening. In de intakefase blijft het percentage rond de 50 % hangen en tijdens de daadwerkelijke hulpverlening valt nog eens krap 40 % uit. Het BAC is in 2012 gestart met een nieuwe werkwijze en nog niet bekend is of de cijfers sterk zijn verbeterd. Vooralsnog gaan we uit van deze cijfers uit het verleden. 13 Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

Met de nieuwe werkwijze heeft het BAC het succes voor het traject meer nog dan in het verleden gemaakt tot de verantwoordelijkheid van de schuldenaar. Het traject wordt voor de schuldenaar zwaarder. Het spreekt voor zich het risico op uitval kan toenemen. Twee zaken worden van groot belang: - Het bewaken van de toegang: Met de hulpvrager moet het gesprek gevoerd worden of deze klaar is voor het traject. Is dit niet het geval dan is het verspilling van middelen en inzet. Er moet wel een alternatief moet zijn. Hierbij kunnen de ketenpartners een rol spelen. - Het ondersteunen van de hulpvrager tijdens het traject. Zeker kwetsbare groepen zullen moeilijk het traject kunnen volbrengen zonder ondersteuning. Ook hier is het een logische keuze om afspraken te maken met de ketenpartners.

5.4 Ketenpartners Er is geïnventariseerd welke instanties (binnen en buiten de gemeentelijke organisatie, publiek en privaat, professioneel en vrijwillig) werkzaam zijn binnen een aspect van schuldhulpverlening en zo de ketenpartners zijn voor de gemeente. Naast deze inventarisatie is een bijeenkomst georganiseerd. Deze bijeenkomst had meerdere doelen. Onderlinge kennismaking, kennisnemen van elkaars werkwijze en zo een start maken met het vormen van een netwerk, input op een aantal onderwerpen voor het meerjarenbeleidsplan schuldhulpverlening en voorlichting over de gewijzigde Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs). De volgende ketenpartners waren aanwezig (of hebben digitaal informatie aangeleverd): Budget Adviescentrum ANBO Stichting Leergeld Sociale Zaken Renkum Centrum voor Jeugd en Gezin Zorgloket Renkum Dorenweerd College Woningcorporatie Vivare Stichting Hulpfonds Menzis Stichting Vluchtelingenwerk GSBB (bewindvoerder) Iriszorg Solidez Stichting MEE Rechtswinkel Pro Persona Humanitas Moviera (voorheen Hera) Protestantse Kerk Nederland Woonzorgnet Remonstrantse gemeente Oosterbeek Van al deze instanties is nu het volgende bekend: - is er sprake van een bepaalde doelgroep of juist niet - welke vorm van hulp wordt aangeboden: signalering/verwijzing, preventieve activiteiten, begeleiding/ondersteuning, budgettering/daadwerkelijke schuldhulpverlening of nazorg - welke afspraken zijn er onderling en met de gemeente Naast specifieke antwoorden is ook een goed beeld ontstaan, hoe de gemeente als regievoerder de keten kan faciliteren en welke samenwerkingsafspraken daar voor nodig zijn. In het meerjarenbeleidsplan wordt dit nader uitgewerkt.

5.5 Meten is weten Bij het terugkijken naar schuldhulpverlening over de afgelopen 4 jaar is gebleken dat er naast de managementinfo van het BAC weinig gegevens waren. En ook deze gegevens zijn niet erg bruikbaar. Door het wijzigen van de werkwijze van het BAC ontbreken actuele gegevens. Cijfers van de afgelopen 4 jaar kunnen onvoldoende geïnterpreteerd worden (door wisseling in het management bij het BAC is deze kennis verdwenen). De beleidsdoelstellingen van de afgelopen 4 jaar zijn daarnaast onvoldoende gemonitord en ook op dit moment is het niet mogelijk om de resultaten op een adequate wijze in beeld te brengen. 14 Beleidsnota schuldhulpverlening gemeente Renkum Richtinggevende notitie ter voorbereiding van het meerjarenbeleidsplan

Met de komst van de Wgs wil het college een nieuwe start maken en doelstellingen niet alleen helder formuleren, maar ook monitoren en bewaken. Voorgesteld wordt om de gehele keten van schuldhulpverlening naar de toekomst toe actief te monitoren, zodat het mogelijk wordt resultaten in beeld te brengen.

In het meerjarenbeleidsplan een voorstel doen voor het monitoren van activiteiten in het kader van schuldhulpverlening. Doel: naar de toekomst de resultaten kunnen meten.

5.6 Conclusie De uitvoering van schuldhulpverlening van de afgelopen jaren laat een dubbel beeld zien. Aan de ene kant zijn de zaken geregeld. Schuldhulpverlening wordt uitgevoerd en is beschikbaar voor de inwoners. Aan de andere kant is te zien dat er veel kansen zijn om de hulpverlening te verbeteren. Preventie en nazorg staan nog in de kinderschoenen. De ketenpartners zijn welwillend, maar er is nog weinig onderlinge samenhang. Zeker komt het beeld naar voren dat de gemeente tot op heden niet de regie heeft genomen. Hoewel het BAC eveneens welwillend is, wordt de Arnhemse werkwijze één op één in Renkum uitgevoerd. Er is geen overleg over de gewenste werkwijze en het besef is weinig aanwezig dat Renkum als inkoper van de hulpverlening ook hoort mee te praten over wat er geleverd wordt. Het lijkt een goede zaak om opnieuw te starten en de keten van schuldhulpverlening opnieuw op te bouwen. Een aanbesteding (met daarin mogelijk een nieuwe partner voor de schuldhulpverlening) past daarbij. In de regio wordt momenteel deze procedure gevoerd (Lingewaard) en Renkum is al uitgenodigd om aan te schuiven. Voorgesteld wordt om binnen de nieuwe eisen die de Wgs stelt aan de gemeentelijke schuldhulpverlening de schuldhulpverlening opnieuw aan te besteden. Daarbij tevens meenemen of en op welke wijze preventie, nazorg en flankerende ondersteuning wordt ingekocht.

Schuldhulpverlening opnieuw aanbesteden en hierbij zo mogelijk de aansluiting zoeken met de regio.


Bijlage 1 Stappenplan schuldhulpverlening Wanneer Zomer 2012

Actie Informatievoorziening schuldhulpverlening updaten

Zomer 2012

Voorbereiding bijeenkomsten van najaar 2012

September/ oktober 2012

Evaluatie BAC (incl. nulmeting)

Doel Informatie over schuldhulpverlening eenvoudig en laagdrempelig bereikbaar voor inwoners Doeltreffende en efficiënte raadpleging van cliënten, ketenpartners, adviesraden en andere betrokkenen • Inzicht managementgegevens BAC • Resultaten analyseren • Input voor het herziene meerjarenbeleidsplan

Resultaat • Website in orde • Folders bij partners • Etc. Bijeenkomsten in het najaar 2012

• •

• •

Oktober 2012

Overleg ketenpartners

Visievorming en verbeteren van de samenwerking

•

•

•

• December 2012

Meningvormende notitie ter behandeling in de Commissie Inwoners

Richting ontvangen voor het herziene meerjarenbeleidsplan schuldhulpverlening

•

•

Cijfers bereik en resultaten inzet BAC Zicht op de tevredenheid met de uitvoering van schuldhulpverlening door BAC Input voor herziene meerjarenbeleidsplan Zicht op indicatoren, o.a.: slagingspercentage, aantal succesvolle afrondingen WSNP, wachttijden en doorlooptijden, mate van terugval Input voor de visie en beleidsplan vanuit het werkveld Evaluatie samenwerking met BAC Zicht op mogelijkheden samenwerking met ketenpartners Vervolgafspraken t.a.v. samenwerking De raadsleden hebben inzicht in de huidige praktijk/resultaten van schuldhulpverlening, Input voor visie en concreet uit te werken beleid voor het herziene meerjarenbeleidsplan


Wanneer Voorjaar 2013

Vanaf half 2013 Vanaf half 2013

Actie Herzien meerjarenbeleidsplan, incl. visie, preventie-, communicatieen nazorg ter vaststelling in raad Vervolgafspraken met ketenpartners nader uitwerken en effectueren Uitvoering meerjarenbeleidsplan

Doel Vaststellen Herzien meerjarenbeleidsplan integrale schuldhulpverlening 2012-2015

Resultaat Herzien meerjarenbeleid is vastgesteld door raad


Bijlage 2 Begrippen Inkomensbeheer Vorm van beheer van inkomsten en uitgaven, waarbij de schuldenaar leefgeld ontvangt voor de wekelijkse boodschappen. Er is geen sprake van een rechterlijke uitspraak. Minnelijke schuldregeling / traject Het minnelijke traject is een schuldhulpverleningstraject waarin wordt geprobeerd schulden buiten de rechter om te schikken. Problematische schulden Er is sprake van een problematische schuld wanneer de som van de geëiste maandelijkse aflossingen op schulden en betalingsachterstanden hoger is dan de aflossingscapaciteit. Wanneer er bedreigende schulden zijn bijvoorbeeld huur/hypotheek, energie zorgverzekering, openbare verkoop roerende zaken. Er aantoonbaar een of meerdere schuldeisers niet bereid zijn een betalingsregeling te treffen. Schuldhulpverlening het gehele pakket aan instrumenten die ingezet kunnen worden tegen schuldenproblematiek, zijnde preventie, hulp bij schulden en nazorg. Stabilisatiebeheer Stabilisatie is een vorm van beheer waarmee de betaling van de belangrijkste vaste lasten zeker wordt gesteld. Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) Kan worden aangevraagd bij de rechtbank als meerdere schuldeisers weigeren mee te werken aan een minnelijke schuldregeling. De rechter toetst op de toelatingscriteria (o.a. in staat zijn de verplichtingen na te komen, te goeder trouw, motivatie) en benoemt een bewindvoerder. De wettelijke looptijd bedraagt op dit moment in principe 3 jaar. Een schuldenaar kan slechts een keer per 10 jaar een beroep doen op de WSNP. Overige afkortingen BAC Wmo Wgs WWB Bbz2004

Budget Advies Centrum Wet maatschappelijke ondersteuning Wet gemeentelijke schuldhulpverlening Wet werk en bijstand Bijstands besluit zelfstandigen 2004


Bijlage 3 Managementcijfers BAC NB De cijfers van de onderlinge producten Intake, Schuldregeling sluiten niet op elkaar, omdat er ook andere producten zijn, die niet in de overzichten zijn meegenomen. De belangrijkste zijn hier opgenomen. 2008

2009

2010

2011

Intake instroom in intakefase

50

67

68

51

uitval in intakefase geen regeling mogelijk niet aan voorwaarden voldaan ingetrokken/verhuisd/overleden behoort niet tot de doelgroep

22 9 6 7 0

41 14 20 5 2

42 13 21 5 3

10 3 6 1 0

44%

61%

62%

20%

Schuldregeling instroom in schuldregelingsfase

21

26

35

28

uitval in schuldregelingsfase Schuldeisers werken niet mee niet aan voorwaarden voldaan ingetrokken/verhuisd/overleden

9 6 2 1

12 10 1 1

17 14 3 0

11 11 0 0

43%

46%

49%

39%

20 15 5 0

9 2 6 1

30 12 16 2

8 6 2 0

71% 34% 4

45% 31% 8

64% 38% 10

42% 44% 17

24

50

47

37

135 302

138 261

134 159

60% 100%

49% 86%

54% 63%

uitvalpercentage intakefase

uitvalpercentage schuldregelingsfase geslaagde regelingen schuldsanering schuldbemiddeling Advisering slagingspercentage NVVK* Landelijke slagingspercentage NVVK WSNP-verklaring afgegeven inkomensbeheer Lopend Gemiddelde doorlooptijden schuldregeling Intakefase (dagen) schuldregelingsfase (dagen) Overschrijding doorlooptijden Intakefase (*) schuldregelingsfase (*): het gaat hier om aanvragen die na 1-1-2009 in behandeling zijn genomen


BELEIDSNOTA SCHULDHULPVERLENING GEMEENTE RENKUM

Recommend Documents