Communicatieplan Fairtrade Gemeente Renkum
Januari 2011 Wetenschapswinkel Ir. Keete Voerman & Ir. Astrid Hendriksen
1
Inhoud 1. Aanleiding
3
2. Criteria
3
3. Doelstellingen & werkwijze
4
4. Resultaten
5
4.1 Resultaten Stakeholderanalyse huidige situatie Gemeente Renkum
5
4.2 Resultaten Quickscan Gemeente Renkum
6
4.3 Resultaten Scenario ontwikkeling Gemeente Renkum
6
4.4 Resultaten Scenario toetsing Gemeente Renkum
7
5. Communicatie strategie
9
5.1 Lokale media
9
5.2 Website
9
5.3 Activiteiten
9
6. Monitoring & Evaluatie 6.1 Aandachtspunten Gemeente Renkum
11 11
Annex 1: Quickscan
12
Annex 2: Scenario‟s
26
Annex 3: Planning activiteiten
29
2
1. Aanleiding In 2000, op de drempel van het nieuwe millennium, zijn er door de 189 lidstaten van de Verenigde Naties concrete, meetbare en tijdgebonden afspraken gemaakt om de armoede in de wereld terug te dringen. Deze afspraken zijn vastgelegd in de millennium ontwikkelingsdoelen, zie figuur 1. In ontwikkelingslanden, maar ook in ons eigen land kunnen juist gemeenten een belangrijke bijdrage leveren aan het behalen van de doelen. Steeds meer Nederlandse gemeenten zijn zich daarvan bewust en organiseren activiteiten die bijdragen aan het behalen van de millennium doelen. Eén van de initiatieven is de Fairtrade Gemeente Campagne (www.fairtradegemeente.nl). Deze campagne staat in het teken van eerlijke handel. Zij stimuleert de vraag naar duurzaam geproduceerde goederen en producten en draagt bij aan de zichtbaarheid en verkrijgbaarheid van deze producten in de gemeenten. In een Fairtrade gemeente gebruiken en/of verkopen gemeentelijke diensten, supermarkten, horecabedrijven, ondernemingen, instellingen en organisaties Fairtrade producten. Nederlandse gemeenten die Fairtrade gemeente willen worden, werken heel concreet aan millennium doel 8. Burgers, het gemeentebestuur, winkels en bedrijven worden indirect partner van boeren en producenten uit ontwikkelingslanden: partnerships die bijdragen aan een rechtvaardige en duurzame wereld. Figuur1: Millenium doelen
2. Criteria Een gemeente wordt erkend als Fairtrade Gemeente wanneer de omzet aan Fairtrade producten is gestegen tot bepaalde normen en wanneer het proces voldoet aan de volgende criteria:
3
Criterium 1. lokale werkgroep Er is een lokale werkgroep actief die de initiatieven neemt om de titel te behalen. Nadien zorgt de groep voor de continuïteit van de Fairtrade Gemeente. De werkgroep is verantwoordelijk voor een jaarlijkse beoordeling waaruit moet blijken of de gemeente nog steeds aan de criteria voldoet. De werkgroep is een heterogene groep met vertegenwoordigers uit verschillende werkterreinen, waaronder een vertegenwoordiger van de gemeente. Criterium 2. de gemeente Het gemeentebestuur spreekt zich uit vóór Fairtrade. De gemeenteraad en de verschillende gemeentelijke afdelingen verwoorden Fairtrade in hun beleid en handelen hier naar. Criterium 3. plaatselijke winkels & horeca In de plaatselijke winkels worden Fairtrade producten duidelijk zichtbaar verkocht. De plaatselijke winkels en horeca laat duidelijk zien dat Fairtrade producten serveren. Criterium 4. maatschappelijke organisaties & bedrijven Lokale organisaties (8) en bedrijven (4) gebruiken Fairtrade producten. Er worden activiteiten, bijvoorbeeld op scholen, georganiseerd om de kennis over en de betrokkenheid bij Fairtrade te vergroten. Criterium 5. media aandacht Er wordt een evenement georganiseerd bij het behalen van de titel en een strategie ontwikkeld om de campagne lang in het nieuws te houden. Op de website van de campagne worden allerlei voorbeelden getoond en ideeën gegeven voor het behalen van voldoende media-aandacht. Criterium 6. maatschappelijk verantwoord ondernemen Om de titel te behalen én te behouden wordt ofwel een meerjaren initiatief opgestart, ofwel een kortlopend project gestart met de intentie jaarlijks aandacht voor het onderwerp te vragen en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bij het lokale bedrijfsleven aan te moedigen.
3. Doelstelling & Werkwijze Er wordt een communicatieplan voor de werkgroep Renkum ontwikkeld met als doel de titel van Fairtrade Gemeente Renkum te behalen en ook in de toekomst te kunnen behouden. Hiertoe is een stakeholderanalyse uitgevoerd. Vervolgens wordt een Quickscan gemaakt van het huidige aanbod aan Fairtrade producten in de gemeente Renkum (annex 1). Op basis van deze Quickscan worden scenario’s ontwikkeld met als doel verschillende keuzemogelijkheden te laten zien die kunnen leiden tot de status van Fairtrade Gemeente Renkum (annex 2). Afhankelijk van de gekozen scenario’s wordt een monitoring & evaluatiestrategie en een communicatiestrategie ontwikkeld in de vorm van een communicatieplan. De focus in het communicatieplan ligt op criterium 5 en 6 van de Fairtrade Gemeente campagne. Media-aandacht en Maatschappelijk Verantwoord ondernemen staan bij deze criteria centraal.
4
4. Resultaten 4.1.
Resultaten Stakeholderanalyse huidige situatie gemeente Renkum
De gemeente Renkum heeft bijna 32.000 inwoners verdeeld over 6 dorpen: Doorwerth, Heelsum, Heveadorp, Oosterbeek, Renkum en Wolfheze. Oosterbeek en Renkum vormen met respectievelijk ongeveer 11.000 en 10.000 inwoners de grootste kernen. In de directe omgeving zijn de gemeenten Wageningen, Rhenen, Arnhem en Nijmegen bezig met het behalen van de titel Fairtrade Gemeente. In 2009 hebben de WereldWinkels in de Gemeente Renkum besloten deel te gaan nemen aan de landelijke campagne Fairtrade Gemeenten. Op initiatief van de WereldWinkels is een onafhankelijke werkgroep, bestaande uit zes leden, opgericht. Deze werkgroep bestaat sinds 2009 en heeft de gemeente in laten schrijven als deelnemer aan de campagne. Naast de werkgroep is een breed ambassadeursnetwerk aanwezig. De leden van de werkgroep en de ambassadeurs vertegenwoordigen en/of hebben toegang tot verschillende stakeholdergroepen in de gemeente Renkum. Voorbeelden van contacten met deze verschillende stakeholdergroepen binnen de gemeente Renkum zijn: Gemeentehuis Renkum, Lokale beleidsmakers, Lokale ondernemers, Lokale media, WereldWinkels, Kerken, Horeca, Scholen, Sportverenigingen, Culturele instellingen,... De werkgroep heeft in samenwerking met de ambassadeurs de volgende taakomschrijving geformuleerd: Informeren van de lokale achterban over Fairtrade producten Promoten van de Fairtrade Gemeente campagne Kennisuitwisseling over Fairtrade producten, Fairtrade keurmerken en externe Fairtrade acties Entameren en ondersteunen van Fairtrade acties gericht op specifieke doelgroepen De gemeente heeft voor 2010 een subsidie van € 3.000 en voor 2011 een subsidie van € 4.000 verleend. De werkgroepleden en de ambassadeurs zetten zich vrijwillig in om de titel Fairtrade Gemeente Renkum te behalen en te behouden.
5
4.2.
Resultaten Quickscan gemeente Renkum Er is een solide Fairtrade basis aanwezig Er is een langdurige traditie met Fairtrade initiatieven Er lopen veel kleinschalige initiatieven op het gebied van Fairtrade Er lopen veel individuele initiatieven op het gebied van Fairtrade Er is bij een aantal ondernemers onvoldoende kennis & ervaring over Fairtrade Ondernemers hebben onvoldoende tijd om de mogelijkheden van Fairtrade uit te zoeken Er is een breed ambassadeursnetwerk dat zich sterk maakt voor Fairtrade Er zijn contacten met vrijwel alle stakeholdergroepen
4.3.
Resultaten Scenario Ontwikkeling gemeente Renkum
Vanuit de resultaten van de Quickscan zijn scenario’s ontwikkeld. Deze scenario’s geven keuzemogelijkheden aan die vanuit de huidige situatie in Renkum richting kunnen geven aan het behalen van de titel Fairtrade Gemeente Renkum. Deze scenario’s zijn breed gepresenteerd in de gemeente Renkum. Vervolgens is samen met de werkgroep en de ambassadeurs gebrainstormd over wenselijke ontwikkelingsrichtingen. Kenmerkend voor de gemeente Renkum zijn de langdurige bestaande initiatieven en de vele individuele initiatieven op het gebied van Fairtrade. De gemeente Renkum bevindt zich grotendeels in het Fair Fundamentals scenario. Dit scenario kenmerkt zich door de aanwezigheid van een solide Fairtrade fundament dat voornamelijk gedragen wordt door een kern van vrijwilligers die zich ieder op hun eigen wijze inzetten voor onder andere Fairtrade principes. Tegelijkertijd worden door verschillende stakeholdergroepen binnen de gemeente Renkum initiatieven ontplooid richting Fair Share en Fair Market. Bij Fair Share staat centraal dat bestaande initiatieven worden uitgebouwd en kennis en ervaring worden gedeeld. Een voorbeeld van een recent initiatief dat past in het Fair Share scenario is het scholenproject waarbij basisscholen een lespakket krijgen over Fairtrade dat ontwikkeld is door het Milieu Educatie Centrum. Dit lespakket wordt gekoppeld aan een bezoek aan de WereldWinkel. Basisscholen, WereldWinkels en het Milieu Educatie Centrum bundelen op creatieve wijze in dit project hun krachten. Bij Fair Market kan gedacht worden aan lokale horeca ondernemers die zich willen onderscheiden met Fairtrade producten op de menukaart en zich hiervoor richten op de Fairtrade markt. In Renkum zijn recentelijke verschillende individuele initiatieven gestart door lokale ondernemers op het gebied van Fairtrade. Een voorbeeld hiervan is een schoonheidsspecialist die werkt met Fairtrade producten.
6
4.4.
Resultaten Scenario Toetsing gemeente Renkum
De resultaten van de Quickscan en de Scenario’s zijn gepresenteerd en bediscussieerd in een bijeenkomst waarvoor alle inwoners van de gemeente Renkum zijn uitgenodigd. In een vervolgbijeenkomst zijn de resultaten van de Quickscan en de Scenario’s geanalyseerd met de leden van de werkgroep en met het netwerk van ambassadeurs. Uitgangspunt hierbij was de vraag hoe de gemeente Renkum vanuit het Fair Fundamentals scenario een ontwikkeling in gang kan zetten richting de Fair Market en de Fair Share scenario’s. Zowel de werkgroep als de ambassadeurs lijkt het verstandig om te kiezen voor beide ontwikkelingsrichtingen, richting fair share en richting fair market, met als belangrijkste argument dat samenwerking gezocht moet worden niet alleen binnen bestaande initiatieven maar ook om vanuit de al aanwezige kennis binnen de Fair Fundamentals nieuwe initiatieven te ontplooien met nieuwe doelgroepen, zoals de lokale ondernemers.
Figuur 2: fairtrade scenario’s
Tijdens de vervolgbijeenkomst zijn kansen en bedreigingen waar de gemeente Renkum rekening mee moet houden als zij zich wil ontwikkelen richting Fair Share en Fair Market scenario besproken. Eerst zijn de sterke en zwakke punten van de huidige situatie in de gemeente Renkum, op weg naar de titel Fairtrade Gemeente benoemd. Vervolgens zijn daar kansen en bedreigingen aan toegevoegd met als doel het ontwikkelen van communicatie en monitoring & evaluatie strategieën die leiden tot het behalen en het behouden van de titel Fairtrade Gemeente Renkum.
7
Sterke punten voor het behalen van de
Zwakke punten voor het behalen van de
titel Fairtrade Gemeente Renkum
titel Fairtrade Gemeente Renkum
Onafhankelijke werkgroep
Capaciteit leden werkgroep
Actief ambassadeursnetwerk
‘drukke’ vrijwilligers
Betrokken gemeente
Ambtelijke ondersteuning
Bereidheid tot kennis delen en
Zes verschillende dorpskernen
ervaring opdoen
Kennis bij lokale ondernemers
Contacten met lokale media
Gebruik media
Alle stakeholdergroepen bereikbaar
Figuur 3: sterkte en zwakte analyse
Kansen voor het behalen van de titel
Bedreigingen voor het behalen van de titel
Fairtrade Gemeente Renkum
Fairtrade Gemeente Renkum
Breed gedragen aandacht binnen
Beperkte capaciteit leden werkgroep
de gemeente Renkum voor
Onvoldoende gebruik lokale media
Fairtrade
Website update lastig
Samenwerking COS Gelderland
Weinig structuur in communicatie met
Groeiende interesse van lokale
stakeholdergroepen
ondernemers
Onvoldoende kennis en ervaring bij lokale
Interesse vanuit verschillende
ondernemers op het gebied van Fairtrade
stakeholdergroepen om samen te
Onvoldoende kennis en ervaring bij lokale
werken
ondernemers op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Figuur 4: kansen en bedreigingen analyse
Er liggen in de gemeente Renkum met name kansen op het gebied van nieuwe samenwerkingsverbanden richting fair share en richting fair market. Nieuwe alliantievorming kan tevens mogelijkheden bieden om criteria 5 en 6 duurzaam vorm te geven. Bedreigingen voor criteria 5 & 6 zijn met name externe communicatie en onvoldoende kennis en ervaring bij een aantal ondernemers als het gaat om Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.
8
5. Communicatiestrategie Criterium 5 stelt media aandacht centraal. Dit betekent het organiseren van een evenement bij het behalen van de titel en het ontwikkelen van een strategie om de campagne lang in het nieuws te houden. Criterium 6 richt zich op het aanmoedigen van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bij het lokale bedrijfsleven. De inzet van de lokale media, een actuele website en het initiëren van nieuwe initiatieven zijn hiervoor cruciaal. 5.1.
Lokale media
Relatieontwikkeling, relatiebeheer, bereikbaarheid en zichtbaarheid zijn onontbeerlijk als het gaat om blijvende media aandacht. Maak afspraken met vaste contactpersonen binnen de lokale media. Maak het de redacties van lokale media zo makkelijk mogelijk door altijd beeldmateriaal mee te sturen en lever persberichten aan die zonder veel wijzigingen geplaatst kunnen worden. Overleg met de lokale media om erachter te komen op welke manier persberichten aangeleverd dienen te worden. Creëer nieuwswaarde. Nieuws kan een georganiseerde activiteit zijn, een verrassend samenwerkingsverband of bijvoorbeeld een voetbalteam dat voor het eerst met een fairtrade-bal speelt. Nodig de pers uit tijdens geplande activiteiten. Laat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen een frequent terugkerend thema in de lokale media zijn. Een manier om dit te bewerkstelligen is bijvoorbeeld het houden van een maandelijks interview met een lokale ondernemer waarin wordt uitgelegd hoe deze ondernemer binnen de bedrijfsstrategie vorm geeft aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Zorg dat nieuwe initiatieven zichtbaar zijn bij de lokale media. 5.2.
Website
De functie van de website www.fairtradegemeenterenkum.nl is: Aankondiging van evenementen, activiteiten en overige initiatieven Zichtbaar maken van betrokken stakeholdergroepen en hun inbreng Kennis beschikbaar stellen over de fairtrade gemeente campagne 5.3.
Activiteiten
Om vanuit het scenario Fair Fundamentals een strategie te ontwikkelen richting de scenario’s Fair Market en Fair Share is het van belang de sterke punten en de kansen die gesignaleerd zijn binnen de gemeente Renkum uit te buiten en om te zetten in activiteiten.
9
1. Fairtrade fietstocht (Fair Share/Fair market) Activiteit : Fairtrade fietstocht met deelname van geïnteresseerde horecagelegenheden en overige ondernemers binnen de zes dorpen. De omgeving van de gemeente Renkum is aantrekkelijk voor wandelaars en fietsers. Gezien de afstanden tussen de verschillende dorpen bevinden de horeca gelegenheden zich op fietsafstand. De deelnemende ondernemingen krijgen een Fairtrade herkenningsteken. Er zijn verschillende manieren waarop de fairtrade fietstocht ingevuld kan worden. Voorbeelden zijn speciale kortingsacties voor fairtrade producten, menu’s of arrangementen langs de route, het aanbieden van de ‘Eerlijke Knapzak’ met routebeschrijving die opgehaald kan worden bij deelnemende supermarkten of de WereldWinkel, die als startpunt kunnen dienen. Ook kan samenwerking met plaatselijke VVV’s worden gezocht als het gaat om het uitzetten van de fietsroute. Doel: zichtbaar maken van het fairtrade aanbod binnen de gemeente Renkum. De fietstocht kan officieel geopend worden door een bekend persoon uit de gemeente en kan eventueel dienen als evenement tijdens het behalen van de titel Fairtrade Gemeente Renkum. Doelgroep: Lokale ondernemers en fietsende inwoners van gemeente Renkum en omgeving en toeristen. Strategie: Persoonlijke benadering van lokale ondernemers door ambassadeurs en werkgroep leden. 2. Ondernemersnetwerken stimuleren op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (Fair Market) Activiteit: Kennis in brengen over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen door bestaande ondernemersnetwerken te informeren over de mogelijkheden van fairtrade binnen het eigen bedrijf. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van voorbeeldondernemers uit de regio. Doel: Ondersteuning bieden aan ondernemersnetwerken door kennis en ervaring te delen op gebied van fairtrade en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Binnen ondernemersnetwerken hebben nieuwe initiatieven een kans omdat ondernemers hun ideeën kunnen toetsen bij collega’s en nieuwe partners kunnen zoeken voor het ontwikkelen of afzetten van hun nieuwe producten. Het stimuleren van de ondernemersnetwerken kan samengaan met het opzetten van de MVO-prijs in samenwerking met het COS-Gelderland. Doelgroep : Lokale ondernemers. Strategie: Voor en door de ondernemers thema bijeenkomsten te organiseren binnen de ondernemersnetwerken. 3. Fair play sponsor loop (Fair Share ) Activiteit : Het gaat hierbij om een samenwerking tussen het MEC, de sportverenigingen en de scholen. Vanuit het MEC krijgen de sportverenigingen een fairtrade bal. Hierbij wordt een evenement georganiseerd, zoals een sponsorloop. Welk team wordt het Fair Play team
10
van 2011? Sportverenigingen en scholen kunnen meedoen aan de sponsorloop bijvoorbeeld tijdens de Stuwwalloop. Prijzen kunnen bijvoorbeeld fairtrade shirts zijn. De wedstrijdorganisatie krijgt in ruil daarvoor meer publiciteit. Horeca ondernemers kunnen fairtrade koffie en thee schenken, ook andere fairtrade producten kunnen aangeboden worden. Met de sponsorloop wordt geld opgehaald om nieuwe fairtrade materialen te kopen en andere fairtrade activiteiten te bekostigen. Doelgroep: Schoolgaande kinderen en hun ouders /sportverenigingen Doel : fairtrade promotie voor en door kinderen en hun ouders en bekendheid geven aan het huidige fairtrade aanbod in de gemeente Renkum. Strategie: Overleg met de belangrijkste stakeholdergroepen om samenwerking te bewerkstelligen. Bij deze activiteit is het noodzakelijk om aan te sluiten bij de wensen en bij de reeds bestaande activiteiten van de betrokken stakeholdergroepen.
6. Monitoring & Evaluatie Het communicatieplan voor de werkgroep Renkum is ontwikkeld met als doel de titel van Fairtrade Gemeente Renkum te behalen en in de toekomst ook te kunnen behouden. Om de titel Fairtrade Gemeente Renkum te kunnen behouden zijn monitoring & evaluatie effectieve instrumenten. Monitoring is het volgen van communicatie-activiteiten en de effecten daarvan tijdens een campagne, met als doel de uitvoering van die campagne waar nodig bij te sturen. Evaluatie is het vastleggen en beoordelen van de resultaten met als doel het verantwoorden van de campagne. 6.1.
Aandachtspunten Gemeente Renkum Lokale media aandacht verwerven Website up to date houden Kennisontwikkeling over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Bovengenoemde aandachtspunten worden eerder genoemd als bedreigingen voor het behalen van de titel Fairtrade Gemeente Renkum. Tegelijkertijd is gebleken dat deze aandachtpunten een cruciale rol spelen bij het behalen en het behouden van de titel Fairtrade Gemeente Renkum. Voorgesteld wordt een taakverdeling binnen de werkgroep waarbij specifieke leden van de werkgroep er op gaan toezien dat voldoende aandacht aan bovengenoemde punten wordt besteed, alert reageren wanneer er problemen ontstaan en op elk overleg over de huidige stand van zaken over lokale media aandacht, de actuele website en de ontwikkeling van kennis over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen rapporteren.
11
Annex 1: Quickscan
Fairtrade Gemeente Renkum Quickscan criteria 3&4
December 2010 Wetenschapswinkel Ir.Keete Voerman & Ir.Astrid Hendriksen
12
Inhoud 1. Inleiding
3
2. Huidige situatie Fairtrade Gemeente Renkum
4
3. Resultaten plaatselijk aanbod van Fairtrade producten in de gemeente Renkum
5
3.1 Supermarkt branche
6
3.2 (Online) giftshops & huishoudelijke winkels
7
3.3 Vrije tijd en recreatie branche
8
3.4 Horeca
8
3.5 Overige branches
9
3.6 Wereldwinkels
9
4. Resultaten plaatselijk gebruik van Fairtrade producten in de gemeente Renkum
10
4.1 Gebruik Gemeentehuis
10
4.2 Gebruik Scholen
10
4.3 Gebruik Kerken
11
4.4 Gebruik Verenigingen
11
5. Voorlopige conclusies
11
Bijlage 1: observatie formulier
12
Bijlage 2: interview formulier
13
Bijlage 3: gebruik scholen inventarisatie
14
13
1. Inleiding In 2000, op de drempel van het nieuwe millennium, zijn er door de 189 lidstaten van de Verenigde Naties concrete, meetbare en tijdgebonden afspraken gemaakt om de armoede in de wereld terug te dringen. Deze afspraken zijn vastgelegd in de millennium ontwikkelingsdoelen:
In ontwikkelingslanden, maar ook in ons eigen land kunnen juist gemeenten een belangrijke bijdrage leveren aan het behalen van de doelen. Steeds meer Nederlandse gemeenten zijn zich daarvan bewust en organiseren activiteiten die bijdragen aan het behalen van de millennium doelen. Eén van de initiatieven is de Fairtrade gemeente campagne (www.fairtradegemeente.nl). Deze campagne staat in het teken van eerlijke handel. In een Fairtrade gemeente gebruiken en/of verkopen gemeentelijke diensten, supermarkten, horecabedrijven, ondernemingen, instellingen en organisaties Fairtrade producten. In België, Canada, Frankrijk, Italië en Groot-Brittannië is de campagne inmiddels een groot succes. Nederlandse gemeenten die Fairtrade gemeente willen worden, werken heel concreet aan millennium doel 8: “door wereldwijde parnerships bijdragen aan ontwikkeling en armoedebestrijding”. Burgers, het gemeentebestuur, winkels en bedrijven worden indirect partner van kleine boeren en producenten uit ontwikkelingslanden: partnerships die bijdragen aan een rechtvaardige en duurzame wereld. De Fairtrade gemeente campagne wordt op landelijk niveau gecoördineerd door een stuurgroep waarin Max Havelaar, de Landelijke
14
Vereniging van Wereldwinkels, ICCO en COS Nederland vertegenwoordigd zijn. Een gemeente wordt erkend als Fairtrade Gemeente wanneer de omzet aan fairtrade producten is gestegen tot bepaalde normen en wanneer het proces voldoet aan de volgende criteria:
Criteria 1.
2. 3. 4. 5. 6.
Er is een lokale werkgroep actief die de initiatieven neemt om de titel te behalen. Nadien zorgt de groep voor de continuïteit van de Fairtrade Gemeente. De werkgroep is verantwoordelijk voor een jaarlijkse beoordeling waaruit moet blijken of de gemeente nog steeds aan de criteria voldoet. De werkgroep is een heterogene groep met vertegenwoordigers uit verschillende werkterreinen, waaronder een vertegenwoordiger van de gemeente. Het gemeentebestuur spreekt zich uit vóór Fairtrade. De gemeenteraad en de verschillende gemeentelijke afdelingen verwoorden Fairtrade in hun beleid en handelen hier naar. In de plaatselijke winkels worden Fairtrade producten duidelijk zichtbaar verkocht. De plaatselijke horeca serveert Fairtrade producten en informeert de klant hierover. Lokale organisaties en bedrijven gebruiken Fairtrade producten. Er worden activiteiten georganiseerd om de kennis over en de betrokkenheid bij Fairtrade te vergroten. Er wordt een evenement georganiseerd bij het behalen van de titel, en een strategie ontwikkeld om de campagne lang in het nieuws te houden. Op de website van de campagne worden allerlei voorbeelden getoond en ideeën gegeven voor het behalen van voldoende media-aandacht. Om de titel te behalen én te behouden wordt ofwel een meerjaren initiatief opgestart, ofwel een kortlopend project gestart met de intentie jaarlijks aandacht voor het onderwerp te vragen en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bij het lokale bedrijfsleven aan te moedigen.
2. Huidige situatie Fairtrade Gemeente Renkum De gemeente Renkum beoogt de titel van Fairtrade Gemeente Renkum te behalen en te behouden. April 2009 hebben de WereldWinkels in de Gemeente Renkum besloten deel te gaan nemen aan de landelijke campagne Fairtrade Gemeenten. Op initiatief van de WereldWinkels is er een werkgroep opgericht van betrokken burgers. Deze initiatiefgroep bestaat sinds mei 2009 en heeft de gemeente in laten schrijven als deelnemer aan de campagne (criterium 1).
De gemeente Renkum heeft inmiddels unaniem een motie aangenomen waarin het college wordt opgeroepen om de principes van Fairtrade te betrekken bij aanbestedingen, een duurzaam en sociaal subsidiebeleid te voeren waarbij subsidiënten gestimuleerd worden om duurzaam te consumeren, bij te dragen aan een publiek debat over internationale samenwerking en Fairtrade in het bijzonder, haar communicatiekanalen in te zetten voor het uitdragen van de campagne Renkum Fairtrade gemeente, het onderwerp Fairtrade actief te betrekken bij bestaand beleid op het terrein van internationale samenwerking, duurzaam inkopen en educatie, en zich met deze bijdragen uit te spreken vóór Fairtrade (criterium 2).
15
Deze quickscan geeft de resultaten weer van een 0-meting naar het plaatselijke aanbod van Fairtrade producten in Renkum (criterium 3) en het plaatselijke gebruik van Fairtrade producten in Renkum (criterium 4).
3. Resultaten plaatselijk aanbod van Fairtrade producten in Renkum Voor criterium 3 zijn indicatoren vastgesteld per aantal inwoners en per winkelbranche. Er zijn 7 categorieën van gemeentegrootte naar inwonersaantal. De gemeente Renkum heeft ruim 31.000 inwoners en valt daarmee binnen de categorie 30.000 tot 50.000 inwoners. Dit betekent dat om criterium 3 te bereiken het plaatselijk aanbod van fairtrade producten in Renkum moet voldoen aan de volgende eisen:
30.000 tot 50.000 inwoners Categorie
Aantal winkels per branche
Toelichting
Supermarkten
6
Versafdeling: minimaal 2 verschillende producten Koffie&theeschap: minimaal 4 verschillende producten Overig (KW): minimaal 4 verschillende producten
(online) Giftshops & huishoudelijke winkels Vrije tijd en recreatie (VVV, campingwinkels……) Horeca
2
Minimaal 4 verschillende producten
2
Minimaal 2 producten
4
Cafés: minimaal 2 dranken op de kaart Restaurants: minimaal 2 gerechten met fairtrade ingredienten en minimaal 2 dranken
Overig (zoals kleding, Speelgoed, juweliers, tankstations, bakkers vis & hout) Wereldwinkel/fairtrade shop
4
minimaal 1 product
2
„Status aparte‟
Fairtrade Gemeente erkent een aantal keurmerken waarvan Fairtrade Gemeente stelt dat producten die dit keurmerk dragen garanderen dat deze producten onder eerlijke voorwaarden worden verhandeld met respect voor mens en milieu. Fairtrade Gemeente steunt onderstaande keurmerken die allen rekening houden met de 3 p‟s van duurzaamheid (people, planet, profit):
16
Plaatselijke aanbod Fairtrade gemeente Renkum Om het aanbod van fairtrade producten in de gemeente Renkum in kaart te brengen zijn bij supermarkten, giftshops & huishoudelijke winkels, de horeca, vrije tijd en recreatie en overige branches in de gemeente Renkum observaties verricht (zie bijlage 1 observatie formulier). Bij de horeca is met interview formulieren gewerkt (zie bijlage 2 interview formulier).
3.1 Supermarkt branche De supermarkt branche voldoet in de gemeente Renkum niet aan criterium 3. Supermarkt
Voldaan aan Criterium 3
Albert Heijn
Ja
Oosterbeek
Fairtrade Vers Bloemen
Koffie/thee 8
Intencion
Kw 5
Hazelnootpasta
Verse Vis (6)
Fairtrade bonen
Chocola p&e
bananen
Cafe ok
Chocola tony
Fairtrade thee
Chocola verkade
Rietsuiker
Rijst
9
Kruiden cocosmilk Diepvriesvis p&e Iglo
Coop Oosterbeek
Ja
Verse vis (3)
4
bananen
Koffie fairtrade
4
Chocola verkade
Thee fairtrade
Queens, rijst ,
Bio+
Iglo, broodbeleg
5
Princess Het Groene Dal
Nee
0
Cafe profesion
4
Blik vis
8
17
Natuurvoeding
Koffie Simon
Rijstkoeken
Oosterbeek
levelt
Flapjacks
Thee Simon
Greenblacks chocola
levelt
Nougat
Thee Qi
Pindakaas Wijn stellars organic Wijn firefly
Plus Pansier
Ja
Renkum
Bananen
5
Vismarine (4)
Koffie bonen
4
Ananas blik
Koffie gemalen
Chocola Tony
Bio+ thee
Chocola verkade
rietsuiker
Azijn
8
Iglo Vismarine Queens Rijst Albert Heijn Renkum
Ja
Bananen
6
Vis (5)
Intencion
5
Ananas blik
Cafe ok
Sap
Fairtrade p&e
Rijst
Fairtrade thee
Kruiden
rietsuiker
Wijn fairhills
11
Wijn chauvignon Chocola p&e Chocola verkade Iglo Vis p&e Cocosmilk Golff
Nee
Heelsum
Vismarine
2
Fairtrade koffie
1
Smit
Chocola verkade
4
Iglo Vismarine
Lidl
Nee
0
Rietsuiker
1
Doorwerth
Hagelslag
3
Vis trawlic Ocean trade
Super de Boer Doorwerth
Nee
Bananen Vis (6)
7
Fairtrade koffie
3
Ananas blik
Fairtrade thee
Hagelslag
rietsuiker
Sap, wijn
8
noodles Kruiden Queens, Iglo
3.2 (Online) giftshops & huishoudelijke winkels Leveranciers hiervoor zijn gecertificeerde importeurs van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels, organisaties die het logo van IFAT/World Fair Trade Organisation mogen dragen en producten gemaakt van Max Havelaar gecertificeerde materialen, zoals katoen. Ook online giftshops met het postadres in de gemeente Renkum tellen mee.
18
Hotel Arnhem-Doorwerth BV heeft een giftshop waar spullen uit de WereldWinkel Renkum verkocht worden. Hiermee is criterium 3 voor de (online) giftshops & huishoudelijke winkels niet gehaald.
3.3 Vrije tijd & recreatie branche Bilderberghotel de Buunderkamp en Cafe-restaurant de Westerbouwing werken met fairtrade ingredienten en voldoen hiermee aan criterium 3. De vrije tijd & recreatie branche voldoet hiermee aan criterium 3.
3.4 Horeca De horeca voldoet in de gemeente Renkum aan criterium 3. Bedrijf
Voldaan aan
Fairtrade
Criterium 3 Hotel de Bilderberg
Ja
Koffie, thee
Hotel Arnhem
Ja
Koffie, thee, rijst, mosterd, olie, noedels, azijn
Altravolta
Ja
Koffie, thee
Restaurant Marcant
Ja
Rietsuiker, honing
Ja
Koffie, thee
Doorwerth BV
BV Bilderberg Hotel Wolpheze
Motieven om geen fairtrade producten te gebruiken Leveranciers (vaste contracten, leverancier heeft geen fairtrade producten, nu tevreden met leveranciers, onvoldoende aanbod) Kennis
(nooit over nagedacht, weet niet waar het te koop is, nooit van
gehoord, geen verstand van, het is niet beschikbaar, geen geschikte producten) Prijs
(prijs is belangrijk, te duur, als het goedkoper wordt hebben we interesse, klanten staan ook positief er tegenover, goedkoper om producten in Nederland te produceren)
Kwaliteit
(mindere kwaliteit, wil kwaliteit behouden)
Gemakzucht Kost teveel tijd om het allemaal uit te zoeken
19
Onvoldoende marketing
Motieven om wel fairtrade producten te gebruiken Manier om je te profileren De gasten verlangen het van ons Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 3.5 Overige branches The Best Wood Company in Renkum en papierfabriek Parenco Hout hebben het keurmerk Forest Steward Council (FSC). Een schoonheidsspecialist werkt met fair trade producten. Een drogist verkoopt weleda producten. Hiermee is het criterium 3 voor de overige branches gehaald.
3.6 Wereldwinkels De gemeente Renkum heeft 2 wereldwinkels, 1 in Oosterbeek en 1 in Renkum.
20
4. Resultaten plaatselijk gebruik van Fairtrade producten in Renkum Voor criterium 4 geldt dat lokale organisaties en bedrijven fairtrade producten gebruiken. Er worden activiteiten georganiseerd om de kennis over en de betrokkenheid bij fairtrade te vergroten. Er zijn indicatoren vastgesteld per aantal inwoners. De gemeente Renkum heeft ruim 31.000 inwoners en valt daarmee binnen de categorie 30.000 tot 50.000 inwoners. Dit betekent dat om criterium 4 te bereiken minimaal 2 bedrijven en minimaal 4 maatschappelijke organisaties fairtrade producten in Renkum moeten gebruiken.
4.1 Gebruik Gemeentehuis Renkum is 1 van de eerste gemeenten die al in de jaren ‟80 de politieke keuze heeft gemaakt voor het gebruik van Fairtrade koffie. Inmiddels wordt fairtrade koffie, thee, chocolademelk en rietsuiker standaard gebruikt op het gemeentehuis. 4.2. Gebruik Scholen In de gemeente Renkum zijn 17 scholen aanwezig. De scholen zijn benaderd met een digitale vragenlijst (zie bijlage 3) om het huidige gebruik van fairtrade producten op scholen in kaart te brengen. Daarnaast is gevraagd of er activiteiten georganiseerd worden om de kennis over fairtrade binnen de gemeente Renkum te vergroten.
Inmiddels zijn er 3 vragenlijsten terug gestuurd. Twee scholen gebruiken geen fairtrade producten, redenen die hiervoor worden aangegeven zijn: prijs, smaak en het niet geïnteresseerd zijn om fairtrade producten te kopen. Eén school gebruikt fairtrade koffie met als belangrijkste reden het ondersteunen van boeren in het Zuiden.
Eén van de scholen heeft een project uitgevoerd over voedsel en daarin is het onderwerp fairtrade behandeld, gecombineerd met een bezoek aan de Wereldwinkel. Ook bevat het vak aardrijkskunde een hoofdstuk over fairtrade. Vanuit het MEC start in het najaar een project over fairtrade gericht op scholen.
*Jac P Thijsseschool in Renkum schenkt fairtrade koffie. *Overig informatie ontbreekt.
21
4.3 Gebruik Kerken In de gemeente Renkum zijn 17 kerken aanwezig. Aan de kerken wordt gevraagd naar het huidige fairtrade gebruik en of een kerk aandacht besteed aan communicatie over fairtrade. Vanuit de initiatief groep bestaat het idee om kerken te ondersteunen bij het verkrijgen van de erkenning fairtrade kerk.
Van drie kerken is inmiddels bekend dat er fairtrade producten gebruikt worden. Op dit moment worden afspraken gemaakt om het huidige gebruik en de activiteiten van de kerken in kaart te brengen.
4.4 Gebruik Verenigingen
*de hockeyclub gaat over op fairtrade.
Er zijn nog geen verdere gegevens beschikbaar over het gebruik van fairtrade producten bij lokale verenigingen.
5. Conclusies Om criterium 3 te halen zijn 2 extra supermarkten die fairtrade producten verkopen in de verschillende categorieën noodzakelijk. Momenteel voldoen 4 supermarkten in de gemeente Renkum voldoen aan criterium 3. Daarnaast is 1 extra giftshop/ huishoudelijke winkel nodig die fairtrade producten verkoopt. De 2 aanwezige wereldwinkels in de gemeente Renkum kunnen in elke categorie als compensatie ingezet worden. Dit betekent dat de wereldwinkels bijvoorbeeld ingezet zouden kunnen worden om de 2 supermarkten te compenseren of om 1 supermarkt en bijvoorbeeld 1 giftshop/huishoudelijke winkel te compenseren. Om criterium 4 te halen moeten 4 organisaties en 2 lokale bedrijven fairtrade producten gebruiken. In Renkum gebruiken 3 kerken fairtrade producten en minimaal 1 school. Hiermee is criterium 4 voor de organisaties gehaald. Over de 2 bedrijven zijn geen recente gegevens beschikbaar.
22
Bijlage 1: Fairtrade observation form Organisation/shopnumber: ……………..
Produkt
Product
Koffie
Coffee
Thee
Tea
Rietsuiker
Cane sugar
Vruchtensap
Fruit Juice
Wijn
Wine
Hagelslag
Chocolatevermicelli
Hazelnootpasta
Hazelnut butter
Honing
Honey
Pindakaas
Peanut butter
Rijstwafels
Rice waffle
Jam
Marmalade
Chocolade
Chocolate
Nougat
Nougat
Fudge
Fudge
After dinner mints
After dinner mints
Noten
Nuts
Availability
Specification
1=yes
1=…..
2=no
2=…..
9=?
3=…..
Stroopwafels Chocoladekoekjes
Chocolate biscuits
Rijst
Rice
Noedels
Dry soup
Kooksauzen
Sauce
Azijn
Vinegar
Olie
Oil
Kruiden
Herbs
Kokosmelk
cocosmilk
Tapenade Mosterd
Mustard
Ananas
Pineapple
Wonen
Living
Kado artikelen
Gift articles
Mode
Fashions
Anders:…..
Other………
23
Bijlage 2: Fairtrade interview horecanumber:
Produkt
……………..
beschikbaar
ervaringen
motieven
besluitvorming
1=ja 2=nee 9=? Koffie Thee Rietsuiker Vruchtensap Wijn Hagelslag Hazelnootpasta Honing Pindakaas Rijstwafels Jam Chocolade Nougat Fudge After dinner mints Noten Stroopwafels Chocoladekoekjes Rijst Noedels Kooksauzen Azijn Olie Kruiden Kokosmelk Tapenade Mosterd Ananas
Wonen Kado artikelen Mode Anders:…..
24
Onderzoek huidig gebruik fairtrade producten Bijlage 3: bij scholen van de gemeente Renkum voorjaar 2010 De gemeente Renkum wil graag een fairtrade gemeente worden, om hieraan te voldoen moet de Werkgroep Fairtrade Renkum een campagne opzetten om het aanbod en gebruik van fairtrade producten te bevorderen. Op dit moment is de Wetenschapswinkel uit Wageningen bezig met een quickscan (nul-meting) binnen de zes dorpen rondom aanbod en gebruik van fairtrade producten. Met onderstaande vragen willen we het huidige gebruik van fairtrade producten op scholen in kaart brengen.
Worden op uw school fairtrade producten gebruikt door het personeel? Zo, nee ga door naar vraag 3 1. Hoeveelheid producten , vul in product
Gebruik Hoeveelheid (% van totaal gebruik)
Koffie Thee Suiker Sappen Koekjes Broodbeleg Anders, nl
ja/ nee ja/ nee ja/nee ja/nee ja/nee ja/nee
Heeft uw school een koffieautomaat? Zo nee, ga door naar vraag 2. 2. worden via de koffieautomaat fairtrade producten verkocht? Welke -----------------------------------------------3. Wat zijn redenen voor u om (eventueel) fairtrade producten in te kopen? -----------------------------------------------4. Wat zijn voor u redenen om geen fairtrade producten in te kopen? -----------------------------------------------5. Waar koopt u uw producten voor uw school in? (groothandel, lokale supermarkt…..) -----------------------------------------------6. Welke fairtrade produkten zijn bij uw leverancier beschikbaar? -----------------------------------------------7. Welke personen besluiten er welke producten worden ingekocht? -----------------------------------------------8. Heeft uw school interesse om activiteiten op het gebied van fairtrade te organiseren? Zo ja, welke activiteiten zouden dat kunnen zijn? -----------------------------------------------Heel erg bedankt voor het invullen! Wilt u dit formulier voor 12 juni mailen naar Anna Regina de Jong (
[email protected])
25
Annex 2: Scenario’s
Scenario ontwikkeling Thema’s uit de 0-meting: Solide fairtrade basis in gemeente Renkum aanwezig Langdurige bestaande fairtrade initiatieven in gemeente Renkum Individuele initiatieven Onvoldoende individuele kennis & ervaring over fairtrade Onvoldoende tijd om ‘het allemaal uit te zoeken’
Scenario ontwikkeling Huidige initiatieven uitbouwen Nieuwe initiatieven ontwikkelen Individuele kennis & ervaring opdoen Gezamenlijke kennis & ervaring opdoen
26
27
28
Annex 3 Planning activiteiten Fairtrade Gemeente Renkum Wanneer
Activiteit
Wie
januari t/m december 2011
Maandelijks interview met
Werkgroep
ondernemer in krant, over hoe
Gemeente
MVO vorm krijgt binnen
COS Gelderland
bedrijfsstrategie Januari
Benaderen partners fietsroute
Werkgroep
(horeca/VVV/gemeente) december 2010
Overleg mogelijkheden
Werkgroep
januari
stuwwalloop
Sportverenigingen Scholen
winter 2010-2011
Uitnodigen leden voor
Ambassadeurs
ondernemers netwerk Voorjaar 2011
Organiseren bijeenkomsten
Werkgroep
ondernemersnetwerken
COS Gelderland
februari /maart
Promotie sponsor loop
Werkgroep
Voorjaar
Ontwikkelen Fietsroute +
Werkgroep
Eerlijke knapzak
Horeca Supermarkten
Eind mei
Fair Play Stuwwalloop
Scholen Sportverenigingen
juni/juli
Fairtrade fietsroute
juni/september
Promotie en selectie
COS Gelderland
ondernemers MVO prijs
Werkgroep
Uitreiken MVO prijs
COS Gelderland
oktober/november
Gemeente Renkum oktober /november
29
