Belasting is nog geen stress
Observaties • • • • •
Paradox van het werken Stress en tevredenheid Afzien tot het gaatje Werk of persoon Max. 10 slagen per min in lab
TNO Human Factors
27-6-2005
2
Cognitieve stress bestaat niet! • • • •
Activatie niet noodzakelijk schadelijk Stress adaptief, maar vaak verstoring Geen stress zonder (negatieve) emoties Geen emotie zonder lichamelijke reacties
TNO Human Factors
27-6-2005
3
Argumenten • • • •
Niet van hard werken alleen Ook bij te lage belasting Actieve baan: minder ziek, meer hobby’s A-typologie: hard werken of agressie?
• Niet volume, maar controle
• Psychosociale factoren • Werk voldoet niet aan behoeften
TNO Human Factors
27-6-2005
4
Stress = emotie Behoeften aan aregelen en controle asociale contacten en steun aiets betekenen i/h leven atoekomstperspectief
►Balans tussen prestatie en gezondheid aWerklast en psychosociale factoren atussen positieve en negatieve energiebronnen awin-win siutatie
TNO Human Factors
27-6-2005
5
Persoonlijkheid y y y y
Dreigend verlies y bezit y waardering y perspectief
temperament gedragspatroon copingrepertoire ervaring
Effecten
y zelfregulatie y coping
y prestatie y emoties y PS-klachten
Uitkomsten y functioneren y betrokkenheid y gezondheid
Sociale steun y collega’s y chefs y thuis
TNO Human Factors
27-6-2005
6
Cognitieve belasting en werkstress • • • • •
Informatieverwerking Capaciteit en geheugen Uitdaging Mentale inspanning Vermoeidheid en herstel
TNO Human Factors
27-6-2005
• • • • •
Coping:problemen/emoties Emotionele/sociale IQ Bedreiging Negatieve emoties Cumulatie
7
Cognitieve belasting • • • • •
Informatieverwerking Vrijwel onbeperkte capaciteit Senso-motorische beperkingen Aandacht/werkgeheugen, maar één kanaal Verhouding benodigde en beschikbare capaciteit (per dag)
TNO Human Factors
27-6-2005
8
cognitieve controle
gevoelens
computationele verwerking affectieve verwerking omgeving mentale inspanning
indirect
toestand regulatie
bioritme
Waarom heeft computer geen last van stress ? • Emoties • Verveling • Vermoeidheid
==>> Intentionaliteit
TNO Human Factors
27-6-2005
10
Negatieve emoties • Gevoelens (zwakke emoties) amotiverend aleidraad in leven
• Sterke emoties ahebben stuurvoorrang aconcentratieproblemen ainterfereren met taakuitvoering aondermijnen motivatie apsychosomatische klachten abelemmeren herstel TNO Human Factors
27-6-2005
11
Omgekeerde U-curve
TNO Human Factors
27-6-2005
13
TNO Human Factors
27-6-2005
14
Gecombineerd effect kost 7 jaar (werklast, regelruimte, sociale steun)
TNO Human Factors
27-6-2005
15
Stresstolerantie “Vermogen om in bedreigende situaties toch optimaal gebruik te maken van kennis en kunde” • • • •
onafhankelijk van IQ, kennis, kunde contactuele/teamvaardigheden weinig interferentie door emoties coping (resultaatgericht, adaptief) TNO Human Factors
27-6-2005
16
Stresstolerantie (2) • • • •
Prestatie of gezondheid Korte of lange termijn Cognitief of emotioneel Gevoel van controle?
TNO Human Factors
27-6-2005
17
Prestatiebescherming (1) • Werkomgeving optimaliseren astimulerende omgeving avarieteit taken (complex/routine, mentaal/fysiek, uitvoerend/organiserend)
aeigen verantwoordelijkheid aeigen tempo aeigen werk/rust-schema
TNO Human Factors
27-6-2005
18
Prestatiebescherming (2) • Efficiënt gebruik resources aaandacht + inspanning amotivatie = emoties, psychosociale factoren
• • • • •
Concreet doel: resultaat, werkwijze, tijdpad Concentratie op kerntaken Energie: toptijd, perioden, afwisseling Concentreer interrupties: telefoon/email/post Terugkoppeling: zelf, machine, collega, chef TNO Human Factors
27-6-2005
19
Kenmerken stresstolerantie (Kader 8.1) • Rijk en ruim copingrepertoire aProbleemgericht, gevarieerd,ervaring aFlexibele toepassing afhankelijk van situatie aPro-actief gedrag
• Emotionele reactiviteit
aBeheersing emotionele reacties aWeinig interferentie met denken en doen aWeinig ontregeling energetische toestand, psychosomatische klachten aFlexibel van toestand wisselen (zakelijk na emotioneel gesprek) aHerstel na belasting, inclusief goed slapen TNO Human Factors
27-6-2005
20
Stresstraining ?
• Fysieke uitdaging • Confrontatie • Competitie
• • • •
Learned resourcefulness Zelfregulering Generalisatie Integratie TNO Human Factors
27-6-2005
21
Herstel of cumulatie ? Werkbelasting, stress, vermoeidheid hebben geen nadelige gevolgen, zolang herstel mogelijk is, alvorens opnieuw aan het werk te gaan.
TNO Human Factors
27-6-2005
22
ACUTE AcuteVERMOEIDHEID reactiviteit
ONVOLDOENDE Onvoldoende HERSTEL herstel
RESIDU Spill-over
ACCUMULATIE Accumulatie
CHRONISCHE VERMOEIDHEID Chronische effecten TNO Human Factors
27-6-2005
23
TNO Human Factors
27-6-2005
24
Negatieve energie • Overreactiviteit atraining champion
• • • •
Te weinig (vermoeidheid) Ongeschikt (brand) Collateraal (neveneffecten) Slecht, vertraagd herstel aVerhoogde rustwaarden
TNO Human Factors
27-6-2005
25
TNO Human Factors
27-6-2005
26
Spill-over mechanismen • • • • •
Workaholic (motivatie) Overreactiviteit (irritaties) Slow-unwinding (persoonlijkheid) Riskante gewoonten (palliatief gedrag) Slaapproblemen (door bovenstaande)
TNO Human Factors
27-6-2005
27
belasting belasting acute reactiviteit
inspanning
spanning
vermoeidheid
stress
ontspanning
burnout
herstel
TNO Human Factors
overspanning
27-6-2005
28
Normale vermoeidheid is … i.t.t. langdurige vermoeidheid
• • • • • •
Taakgerelateerd Taak-, context-specifiek Gevoelig voor stimulatie en beloning Compensatiemechanismen Verdwijnt na taak (na inspanning) Nadelige gevolgen weg na herstel
TNO Human Factors
27-6-2005
29
Definitie mentale vermoeidheid • • • • • •
psychobiologische toestand opgeroepen door activiteit vermindert functioneren compensatie door inspanning groeiende weerstand tegen actie enger dan spraakgebruik (=temperatuur)
TNO Human Factors
27-6-2005
30
Langdurige vermoeidheid is …. i.t.t. acute, gezonde, normale vermoeidheid • Geen herstel ana taak, of zelfs na rust (verstoring regelsysteem)
• Nauwelijks beïnvloed door a taak en context aOngevoelig voor stimulatie en beloning
• Compensatiemechanismen werken niet • Weerstand tegen inspanning, of zelfs elke activiteit TNO Human Factors
27-6-2005
31
Verklaringen Burnout • Blootstelling, slijtage a mechanisch, medisch-fysisch a Hoge werkbelasting? ook in deeltijd
• Resources: volume, hoe aanvullen? Meer brood eten? • Slechte herstellers athuis piekeren aminder tijd voor ontspanning ameer PS-klachten en neurotisch (∞ burnout) aslechte slapers
TNO Human Factors
27-6-2005
32
Verklaringen Burnout (2) • • • • •
Inspanning en beloning Energiemobilisatie onvoldoende Verstoring regelmechanismen Weerstand tegen energiemobilisatie Negatieve emotionele conditionering
“in order to burn out, one has to first be on fire”
TNO Human Factors
27-6-2005
33
Balansmodellen aInspanning – stop-emotie (vermoeidheid) aWerkeisen – capaciteiten (belasting) aWinst/verlies resources (stress) aWerklast – regelruimte (stress) aInspanning – beloning (stress) aStressbronnen – energiebronnen (WEB-model) aInspanning en waardering (chef en cliënt) aBehoeftes persoon en werkeisen TNO Human Factors
27-6-2005
34
