Beknopt jaarverslag 2012 Nederlands Steendrukmuseum
Oranje Nassaustraat 8c 5554 AG Valkenswaard Telefoon: (040) 204 98 41 Telefax: (040) 201 13 33 E-mail:
[email protected] Internet: www.steendrukmuseum.nl
MUSEUMMISSIE EN PERSPECTIEF Het Nederlands Steendrukmuseum wil op een laagdrempelige en eigentijdse wijze veel mensen kennis laten nemen over de rol van de steendruk en lithografie in de maatschappij van toen en nu. In het Nederlands Steendrukmuseum maakt het publiek kennis met alle denkbare facetten van het in 1798 door Alois Senefelder uitgevonden vlakdrukprocedé: de steendruk of lithografie. De uitvinding ontketende mondiaal de tweede grote revolutie na de uitvinding van de boekdrukkunst. Een techniek om snel, massaal en voordelig afbeeldingen te kunnen drukken. Vanaf 1834 ook in kleur. Zonder de daarna uitgevonden fotolithografie was zelfs de microchip er niet gekomen. De uitvinding nam spoedig een ongekend grote vlucht. Vanaf 1809 ook in onze Lage Landen. In het Nederlands Steendrukmuseum komen zowel de historische, technische als artistieke kanten en het maatschappelijk belang van het steendrukken op interactieve wijze ruim aan bod. De collectie - bijeengebracht door ir. P. L. Vrijdag - omvat boekillustraties, cartografie, reclameplaten, muziekdruk en speelkaarten tot poëzieplaatjes, etiketten, ansichtkaarten, prenten, karikaturen, (satirische) tijdschriften, kinderspelen en blikdruk. Met lithografisch werk van bekende kunstenaars zoals Kees van Dongen, Alphonse Mucha, Adolphe Willette en Jan Sluijters. Van de opgestelde steendrukpersen uit de afgelopen twee eeuwen wordt een aantal nog regelmatig gebruikt. Ook is een getrouwe replica van de eerste houten steendrukpers van Alois Senefelder uit 1798 te zien. En in het museumatelier worden zowel workshops als drukdemonstraties gegeven en zijn bovendien frequent kunstenaars aan het werk te zien. Daarnaast is een bibliotheek aanwezig met aan de lithografie gerelateerde (vak-)boeken. De collectie wordt met zorg en professioneel onderhouden en voortdurend uitgebreid. Het museum ondersteunt het maatschappelijke belang van cultureel ondernemerschap en streeft zoveel mogelijk financiële zelfstandigheid na uit o.a. entreegelden, workshops, grafiekprojecten, de museumwinkel en de webwinkel. Voorts is het museum actief op zoek naar samenwerkingsverbanden. Vooralsnog zijn subsidies echter nog onontbeerlijk. Een belangrijke subsidieverlener is de gemeente Valkenswaard. Daarnaast wordt het museum ruimhartig ondersteund door sponsors, donateurs en vrienden. Bovendien is het museum continu actief in het werven van diverse projectsubsidies.
ORGANISATIE Het bestuur van de Stichting Lithografisch Museum Vrijdag bestaat uit de volgende leden. Voorzitter Secretaris Penningmeester Bestuurslid Bestuurslid Bestuurslid
H. Willemsen Th. Kaal Ir. J.J.E.A. van Meel Ir. P.L. Vrijdag Mw. T.A.J. Prinsen C.F.P. van Rooij
Het bestuur van het Nederlands Steendrukmuseum hanteert sinds 2010 het Bestuursreglement en Directiereglement conform de regels van de Code Cultural Governance. Daarbij is gekozen voor het zg. Bestuur Directie model. Een en ander wordt jaarlijks door het bestuur getoetst. Sinds mei 2007 is de dagelijkse leiding van het Nederlands Steendrukmuseum in handen van parttime directeur Frank van Oortmerssen. Hij wordt hierbij parttime administratief ondersteund door mevrouw Lowies Giesen - Verbiest.
Vrijwilligers De vrijwilligers functioneren onder de paraplu van negen taakgroepen met per taakgroep een coördinator aan het hoofd. Bestuur en directie streven er naar om, binnen de door hen vastgestelde beleidskaders, zoveel mogelijk zaken optimaal te (laten) regelen en uitvoeren door de leden van het vrijwilligersteam. Zij spelen een cruciale rol. Zonder de enthousiaste inzet van hen zou het museum niet kunnen bestaan. Een vast aandachtspunt van zowel bestuur als directie is het plezierig en deskundig functioneren van het vrijwilligersteam. Alle nieuwe vrijwilligers worden intensief begeleid/opgeleid met als vast onderdeel het kennisnemen van de interne veiligheidsvoorschriften. Eind 2012 beschikt het Nederlands Steendrukmuseum, exclusief het bestuur, over 42 enthousiaste vrijwilligers die het dagelijkse bestuur en leiding van het museum op voortreffelijke wijze ondersteunden in haar activiteiten. In 2012 mocht het museum vijf nieuwe vrijwilligers verwelkomen en is van drie vrijwilligers afscheid genomen. Om de vrijwilligers te danken voor hun inzet en de onderlinge banden te versterken, wordt jaarlijks een Vrijwilligersdag rond de “verjaardag” van de museumopening ( 21 september 2001) georganiseerd.
Externe adviseurs Het museum kon ook in 2012 beschikken over de ondersteuning van externe adviseurs, te weten de meester-drukkers Gertjan Forrer en Aad Hekker en de meester-lithografen Jan Sinkeldam en Thomas Posthuma uit Weesp. En voor de chromolithografie van Professor Michael Twyman van de Reading University. Het netwerk in binnen- en buitenland groeit gestadig. Zowel op persoonlijke basis als wel met organisaties. Daarnaast is de samenwerking met collega musea (vooral grafische musea) en instellingen als grafische werkateliers zowel op nationaal als wel internationaal niveau verder geïntensiveerd. Voorts is wekelijks op woensdag beeldend kunstenares Maaike Feih in het museumatelier aanwezig voor educatie van onze vrijwilligers en informatieverstrekking naar het publiek.
Status 'Geregistreerd Museum' Het doel van de museumregistratie en opname in het Museumregister is het zichtbaar maken, bewaken en verbeteren van de kwaliteit van de Nederlandse musea en daarmee het verantwoord beheer van het culturele erfgoed in Nederland. In mei 2011 is het museum na een intensieve toetsing voor de tweede keer voor de duur van vijf jaar opgenomen in dit register. Dit wil zeggen dat het Nederlands Steendrukmuseum voldoet aan de ICOM-definitie1 van een museum en de criteria zoals vastgelegd in de z.g. Museumnorm 2. Jaarlijkse zelfanalyse. Vanaf 2012 gelden vernieuwde criteria; vanaf dit jaar wordt getoetst aan de hand van de Museumnorm. Aangezien hierin ook nieuwe en aangepaste toetscriteria zijn opgenomen, geldt er voor het voldoen aan de Museumnorm een groeimodel. Sinds 2012 geldt ook voor de jaarlijkse zelfanalyse de onverkorte vragenlijst. Zo is er in 2012 voor alle geregistreerde instellingen een basisdossier opgebouwd; de toetsing op basis van de door het NSM aangeleverde gegevens is nog niet geschied.
Lidmaatschappen Het Nederlands Steendrukmuseum is lid van de Nederlandse Museumvereniging, de Association of European Printing Museums, Arbeitskreis Druckgeschichte, Vereniging Originele Grafiek en maakt bovendien deel uit van het Overleg Grafische Musea Benelux. Daarnaast is museumoprichter de heer ir. P.L. Vrijdag bestuurslid van de in Duitsland gevestigde International Senefelder Foundation. Voorts is het NSM lid van de Locale Toeristische Adviesraad.
Project Museale Verwervingen Het Nederlands Steendrukmuseum was in 2009 landelijk het eerste museum dat zich aanmeldde voor deelname aan het onderzoek Museale Verwervingen vanaf 1933 aan. Doel van het onderzoek is vast te stellen in hoeverre zich in Nederlandse museale collecties objecten bevinden met een “verdachte” herkomst. In 2013 wordt dit project afgesloten met een publicatie en overzicht van de deelnemende musea.
1
ICOM-definitie van een museum “Een museum is een permanente instelling, niet gericht op het behalen van winst, toegankelijk voor publiek, die ten dienste staat van de samenleving en haar ontwikkeling. Een museum verwerft, behoudt, onderzoekt, presenteert, documenteert en geeft bekendheid aan de materiële en immateriële getuigenissen van de mens en zijn omgeving, voor doeleinden van studie, educatie en genoegen.” Aldus luidt de definitie van een museum, die in 1974 is vastgesteld door de International Council of Museums (ICOM). Deze definitie vormt het uitgangspunt voor het Museumregister en wordt hierbij als volgt geïnterpreteerd: - Verwerven: het tijdelijk of permanent in bruikleen of eigendom aanvaarden van objecten. Als een museum meer dan 50% van de kerncollectie niet in eigendom heeft, dienen er bruikleenovereenkomsten te zijn met een looptijd van minimaal 25 jaar. Bij de beoordeling van bruikleenovereenkomsten worden de bepalingen met betrekking tot tussentijdse beëindiging betrokken. In principe is dat alleen mogelijk bij wanbeheer door bruikleennemer of als voortzetting van de overeenkomst van bruikleengever of bruikleennemer redelijkerwijze niet kan worden gevergd. - Behouden: alle maatregelen die nodig zijn om de collectie zodanig te bewaren dat deze zo goed mogelijk als museumcollectie kan functioneren. Hiertoe behoren preventieve en actieve conserveringshandelingen, restauratie, veiligheidszorg en informatiebeheer. - Onderzoeken: het actief zorg dragen voor onderzoek naar de collectie alsmede het borgen en overdragen van kennis over de collectie en vaardigheden met betrekking tot instandhouding en gebruik van de collectie. - Presenteren en bekendheid geven aan: het zowel materieel als virtueel, in dialoog met belanghebbenden, publiekelijk bekend en toegankelijk maken van de collectie en informatie over de collectie. - Documenteren: het vastleggen van primaire en secundaire (meet)resultaten over de collectie en instelling. 2
In de Museumnorm zijn kwaliteitscriteria vastgelegd met betrekking tot de hierboven beschreven taakgebieden van musea. De Museumnorm is samengesteld door de Werkgroep Normen en de Werkgroep Toetsing & Registratie van het Project Herziening Museumregister en wordt periodiek geëvalueerd.
OPENSTELLING EN BEZOEKERS Het Nederlands Steendrukmuseum is geopend van dinsdag tot en met zondag van 13.00 - 17.00 uur. Op Nieuwjaarsdag, Carnavalszondag, Carnavalsmaandag, Carnavalsdinsdag, Koninginnedag, 1e en 2e Paasdag, Hemelvaartsdag, 1e en 2e Pinksterdag, Valkenswaardse Kermis (derde zondag in juli), 2e zondag in september (Bloemencorso), 1e Kerstdag, 2e Kerstdag en Oudejaarsdag is het museum gesloten. In 2012 verwelkomde het museum 5596 bezoekers, waarmee de doelstelling van minimaal 5000 bezoekers ruim is gehaald. Hiervan bezochten 828 personen het museum in groepsverband. Daarvan betroffen 217 schoolleerlingen. Er zijn 6 workshops uitgevoerd waaraan 68 belangstellenden deelnamen. Bovendien is in 2012 het museum op alle extern gecommuniceerde tijden geopend geweest. Daarbij zijn vanaf 1 januari 2012 op alle zondagen van de maand door onze vrijwilligers dubbele diensten gedraaid. En dit omdat het collega-museum Valkerij- en Sigarenmakerijmuseum besloot op zondagen te sluiten. Doelgroepen: De Nederlandstalige in cultuur(-historie), kunst en grafische techniek geinteresseerde mens in de leeftijd vanaf circa 8 jaar. Rondleidingen worden ook in het Duits, Engels en Spaans verzorgd. Museumkaart: Het Nederlands Steendrukmuseum is als lid van de Nederlandse Museumvereniging en vanwege de verleende status van Geregistreerd Museum erkend als acceptant van de Museumkaart en is daar vooralsnog uniek mee in de regio Valkenswaard. In 2012 is de Jan Sluijters expositie paginagroot vermeld in het Museumkaart Magazine. De actie leverde veel publiek uit heel Nederland op. Veiligheid BHV en CHV Directeur, medewerker secretariaat en vier vrijwilligers volgden met succes voor het derde jaar de BHV cursus en verkregen het landelijk erkende certificaat Bedrijfs Hulp Verlening, inclusief een training reanimatie met een A.E.D. -apparaat dat in het CAROLUS gebouw aanwezig is. Jaarlijks dienen onze vrijwilligers kennis te nemen van het zg. Calamiteitenplan en ook wordt met de direct belanghebbenden doorgesproken/geoefend "hoe te handelen" bij een calamiteit. Tevens is kennis genomen van de noodzaak om ook de CHV (Collectie Hulpverlening) op orde te hebben, zodat bij een calamiteit de belangrijkste museale objecten gered kunnen worden. Cultureel Preventienetwerk Eindhoven e.o: In 2009 is het Cultureel Preventienetwerk Eindhoven e.o. in het leven geroepen. Het Nederlands Steendrukmuseum heeft intensief meegewerkt aan de totstandkoming en uitbouw daarvan. In NoordBrabant zijn acht regionale netwerken actief. Binnen het Netwerk Regio Eindhoven e.o. nemen 12 instellingen deel, die twee keer per jaar bij elkaar komen om informatie uit te wisselen en ervaringen te delen. Ook vertegenwoordigers van de professionele hulpverleningsdiensten nemen deel aan dit overleg om mee te denken en te adviseren. Het uitgangspunt van deze gezamenlijke netwerkaanpak is om van elkaar te leren, kennis op te doen met als uiteindelijke doelstelling dit in praktijk te brengen. Men kan dan denken aan: veiligheidszorg, risicoanalyse, BHV, CHV contacten en afstemming met externe organisaties. Mede dankzij het Kenniscentrum Veiligheid dat kennis bundelt en verspreidt over integrale veiligheidszorg voor alle erfgoed beherende instellingen, wordt ons de mogelijkheid geboden hieraan deel te nemen met de intentie nog meer van elkaar te leren. Een netwerk dat mede zorg draagt voor de nodige kennisoverdracht en informatie over het behoud van ons cultureel erfgoed. Het museum beschikt over een actueel Calamiteitenplan om een correcte beheersing van een onverhoopte calamiteit binnen het museum te kunnen waarborgen.
EDUCATIE Educatie is een belangrijke peiler binnen het museale beleid. Gewerkt wordt volgens de kaders van een meerjaren educatieplan. Hierbij is nauw contact gelegd met scholen en diverse cultuurcoördinatoren. Het dient als basis van het educatiebeleid richting scholen. Het NSM hanteert de volgende drie lespakketten. De drie pakketten zijn geschikt voor leerlingen vanaf groep 6 van het Basisonderwijs tot de bovenbouw van het VWO.
Lespakketten voor scholen 1. “Steendrukken? Dat doe je zo!”. Leerlingen maken op een interactieve manier kennis met de steendruk. Zij krijgen op school een instructieles van een van onze medewerkers. Aan de leraar wordt vooraf door ons informatie verstrekt. In groepsverband (maximaal 15 leerlingen per steen) tekenen en schrijven de leerlingen op de door ons aangeleverde drukstenen. De school/leraar is verantwoordelijk voor het tijdig terugbrengen van de stenen zodat er voldoende tijd is om de stenen drukklaar te maken. De leerlingen bezoeken het museum waar ze het tv-programma “Klokhuis” over steendrukken bekijken en een rondleiding krijgen. Onder begeleiding van zeer ervaren steendrukkers worden de door hen getekende stenen in ons museumatelier afgedrukt.
Les op school: duur rond 30 minuten. Bezoek aan het museum: rond 1 uur. De school krijgt een aantal litho’s (= afdrukken van het werk van de eigen leerlingen) Maximaal 30 leerlingen en begeleiding: grotere groepen in overleg. Kosten: € 125,-; buiten de regio Zuidoost Brabant: op aanvraag 2. “Ontdek de wereld van de steendruk”. Leerlingen beginnen het bezoek aan het museum met het bekijken van het tv-programma “Klokhuis” over steendrukken. Daarna volgt een rondleiding door het museum door een rondleider (maximaal 15 leerlingen per rondleider). Het bezoek wordt afgesloten met een drukdemonstratie, waarbij de leerlingen zelf – onder begeleiding van ervaren drukkers– helpen met het afdrukken. Bezoek aan het museum: rond 1 uur. Maximaal 30 leerlingen en begeleiding: grotere groepen in overleg Kosten: € 75,3. “Zoek de druksteentjes”. Leerlingen beginnen het bezoek aan het museum met het bekijken van het tv- programma “Klokhuis” over steendrukken. Vervolgens maken zij een speurtocht door het museum. Zij worden in tweetallen zelfstandig langs diverse objecten in het museum geleid en ontdekken zo het museum op een bijzondere manier. Bezoek aan het museum: rond 1 uur. Maximaal 30 leerlingen en begeleiding; grotere groepen in overleg. Kosten: € 50, 4. Workshop Bovenbouw VWO Ook in 2012 vond een intensieve workshop plaats, verdeeld over drie blokuren, met enthousiaste leerlingen van de bovenbouw VWO van SG Were Di te Valkenswaard. Het eerste onderdeel betrof een intensieve kennismaking met de steendruk, het grote maatschappelijke belang daarvan en hoe het werkt. Vervolgens lithografeerden de leerlingen een tijdens de tekenles ontworpen affiche op een druksteen. En het derde onderdeel betrof het afdrukken daarvan. Workshops STEENDRUKKEN voor particulieren Het Nederlands Steendrukmuseum wil een 'levend museum' zijn. Jaarlijks kan het publiek zich vier keer vrij inschrijven voor het bijwonen van een workshop steendrukken. Daarnaast kunnen ook individuele groepen zich hiervoor aanmelden. Het workshopprogramma ziet er als volgt uit. 10.00 uur: ontvangst, voorstellen leiding workshop, toelichting op het werkprogramma van de dag utleg over het procedé steendruk, slijpen van de steen, tekenen op de steen en drukklaar maken van de steen. 12.30 uur: lunch in de foyer van het museum 13.30 uur: uitleg over steendruk handpers, uitleg over soorten papier voor steendruk, drukken van de steen op de handpers. 16.00 uur: evaluatie workshop en een afsluitend drankje. De cursusprijs bedraagt inclusief alle materialen, papier, syllabus, lunch en drankje:€ 60,00 p.p.
COMMUNICATIE Strategische doelstelling: ruime bekendheid geven aan het museum door het actief benaderen van een scala aan publieksgroepen in binnen- en buitenland. Hiervoor worden naast inzet van de traditionele middelen als brochures en persberichten ook de nieuwe mogelijkheden van de nieuwe media fors en welbewust ingezet. Het museum streeft gericht en voortdurend naar zo veel mogelijk 'free publicity'. De Nieuwsflits, De Nieuwsbrief en inzet nieuwe media Primair om alle vrijwilligers snel te kunnen informeren en nauw betrokken te houden bij de actuele zaken verschijnt frequent per e-mail De Nieuwsflits. Soms kan er ook extern mee worden gecommuniceerd. Jaarlijks verschijnt in geprinte uitvoering voor onze sponsoren, donateurs, vrienden en externe contacten De NSM Nieuwsbrief. Daarnaast is divers museumnieuws gecommuniceerd via onze druk bezochte website www.steendrukmuseum.nl Zowel in het Nederlands als Engels en sinds 2012 is er ook een servicepagina in het Duits toegevoegd. Het museum is inmiddels ook zeer actief op Facebook www.facebook.com/NederlandsSteendrukmuseum en te volgen via TWITTER @STEENDRUKMUSEUM. Sinds eind 2012 is ook een account op @Pinterest geopend. En om in te spelen op de opkomst van de smartphone en tablet wordt ook de QR-code consequent toegepast. Gelet op de vele positieve reacties uit zowel de regio, het land en zelfs steeds meer uit het buitenland voorziet een en ander duidelijk in een actuele behoefte. Media, museumboek en folder Voorts zijn alle museumactiviteiten doelgericht via persberichten gecommuniceerd naar zowel de regionale als landelijke media en over het algemeen uitstekend opgepakt door de media. Elders in het verslag zijn daarvan enkele mooie voorbeelden te vinden. Maar ook het op 21 oktober 2011 tijdens het 10 jarig jubileumfeest van het museum gepresenteerde boek Het Nederlands Steendrukmuseum is prima ontvangen. Dit fraaie naslagwerk blijkt tevens een uitmuntend PR instrument. Bovendien is er kennis in vast gelegd en is het van groot belang voor de inleving van onze (nieuwe) vrijwilligers. Het boek is verkrijgbaar in de museumwinkel, via de museumwebsite, bij Boekhandel PRIEM te Valkenswaard of de betere boekhandel in Nederland en is tevens te beschikbaar in talloze bibliotheken in Nederland.
MUSEUMCOLLECTIE Exposities In 2012 zijn twee exposities gehouden te weten: JAN SLUIJTERS satire in steendruk en
Les maîtres de l 'affiche | De meesters van het Franse affiche JAN SLUIJTERS satire in steendruk. Het Nederlands Steendrukmuseum te Valkenswaard toonde van 25 februari 2012 t/m 24 juni 2012 vijftig satirische litho’s van Jan Sluijters. Hij maakte deze tussen 1915 en 1920 exclusief voor de abonnees van de Nieuwe Amsterdammer, een voorloper van de Groene Amsterdammer. Met deze expositie wordt een onderbelichte artistieke uiting van deze kunstenaar onder de aandacht van het grote publiek gebracht. Bovendien bieden deze werken een indrukwekkend beeld van de beleving van de Eerste Wereldoorlog in ‘neutraal’ Nederland. De expositie is in eigen beheer samengesteld in samenwerking met en adviezen van het Persmuseum en Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) te Amsterdam en Griffioen Grafiek te Hilversum ( www.griffioen-grafiek.nl ) en onontbeerlijke financiële ondersteuning door Het Leije Fonds. De expositie is op 27 februari om 19.30 uur geopend door de wethouder Cultuur van Valkenswaard, Mart Wijnen en een inleiding verzorgd door kunsthistoricus drs. Erna Charbon. Samenwerken met collega-musea wordt steeds belangrijker. Zo greep het Nederlands Steendrukmuseum de kans om expertise op te doen bij het PERSMUSEUM met beide handen aan. Vooral daar waar het de historie rond het blad De Amsterdammer en zijn varianten betrof was het NSM nog op zoek naar historische feiten en materiaal. We waren zeer verheugd dat het Persmuseum bereid was uniek materiaal voor deze expositie in bruikleen te geven. Les maîtres de l 'affiche Na een zeer druk bezochte expositie met satirische prenten van Jan Sluijters voert het Nederlands Steendrukmuseum met de tweede expositie in 2012 de bezoeker vanaf 20 oktober 2012 terug naar het ontstaan van het kleurenaffiche met de expositie Les maîtres de l’affiche. Rond 1890 verschijnen in de straten van de Franse hoofdstad grote, kleurrijke affiches. De gesteendrukte posters maken enorme indruk op de miljoenen bezoekers aan de lichtstad Parijs. Drukkerij 'Imprimerie Chaix' is een belangrijke maker van dit uitbundige fenomeen in de Belle Epoque. De vele afbeeldingen met vooral lieftallige vrouwen worden snel als kunst herkend en verzameld. Drukkerij Chaix speelt handig in op deze mondiale belangstelling en laat van 256 top affiches chromolithografische afdrukken in de authentieke kleuren verschijnen. De collectie, die de naam LES MAÎTRES DE L'AFFICHE krijgt, is exact gereproduceerd van de originele ontwerpen. De reproducties worden in pakjes van vier stuks ieder van december 1895 tot en met november 1900 geleverd aan de mondiale liefhebbers. Deze zeer succesvolle reproducties zijn over de gehele wereld zeer in trek bij afficheverzamelaars. Het Nederlands Steendrukmuseum toont met deze expositie een indrukwekkende selectie van deze lithografische meester-werkjes. Naast aandacht aan Jules Chéret (de vader van het affiche), is werk te zien van o.a. Alphonse Mucha, Steinlen, de Toulouse Lautrec en vele anderen. Daarbij worden alle affiches voor de bezoeker ontsloten. Waar dient het affiche voor? Wie is de kunstenaar? Het is te vinden op de bijschriften en in de samengestelde hand out. Maar ook is het unieke verzamelboek en zelfs een origineel ontwerp van Jules Chéret en A. Willette te bewonderen tijdens deze expositie die in samenwerking met GRIFFIOEN GRAFIEK te Hilversum georganiseerd is en mede tot stand kwam door subsidies van o.a. het Leye Fonds, Prins Bernhard Cultuurfond en het Cultuurfonds Gemeente Valkenswaard. De opening vond op 22 oktober plaats met een inleiding van affichekenner en voorzitter van o.a. Stichting Affiche Museum Nederland en Reclame Arsenaal, de mr. Martijn Le Coultre. Beide exposities trokken veel media-aandacht en wisten veel bezoekers naar het museum te trekken. Althans dit mochten we concluderen uit onze doorlopende bezoekersenquête.
Schenkingen Met het groeien van de naamsbekendheid blijkt het museum ook steeds vaker gevonden te worden als veilige locatie voor het doen van schenkingen van aan de steendruk en lithografie gerelateerde objecten. Zeer verguld is het museum met een schenking van het gehele grafische oeuvre van beeldend kunstenaar Poen de Wijs die zijn sublieme kleurenlitho's maakte in samenwerking met de Zwitserse meester-drukker Ernst Hanke. Voorts is het museum verblijd met 412 spotprenten van de fameuze Johan Braakensiek uit de periode 1890 - 1899, een collectie briefhoofden van de belangrijkste steendrukkerijen uit de periode van na WO II en een deel van het lithografisch oeuvre van beeldend kunstenaar en grafiekdocent Wim Beuning (1914 - 1986).
Alle objecten zijn inmiddels geregistreerd en de gevers hebben conform de regels een zogenaamde schenkingsakte ontvangen.
Collectiebehoud Data Loggers Het museum verplicht zich als geregistreerd museum de temperatuur en luchtvochtigheid te meten en te registreren. Met een subsidie toegekend door het Fonds voor Cultuurparticipatie en de Mondriaanstichting zijn z.g. Data Loggers aangeschaft en in gebruik genomen, die wekelijks worden uitgelezen en geanalyseerd.
EEN GREEP UIT DE ACTIVITEITEN IN 2012 Opening expositie JAN SLUIJTERS satire in steendruk Een geanimeerde sfeer en veel belangstelling voor de opening van de expositie JAN SLUIJTERS satire in steendruk die op 27 februari om 19.30 uur is geopend door de wethouder Cultuur van Valkenswaard, Mart Wijnen na een boeiende inleiding verzorgd door kunsthistoricus drs. Erna Charbon.
VIIe Ex-libris ruildag in CAROLUS Valkenswaard
Op zaterdag 10 maart 2012 is voor de zevende keer een ruildag georganiseerd door de Ex-libriswereld vereniging in het Nederlands Steendrukmuseum. Vanuit heel Nederland en België kwamen enthousiaste verzamelaars naar Valkenswaard. Hieronder diverse kunstenaars. Bijzonder was de onthulling van de in het museum gemaakte litho Peeping Tom van de befaamde Belgische beeldend kunstenaar Hedwig Pauwels. De vrijwilligers van het museum werkten in twee ploegen fantastisch mee om deze dag tot een succes te maken.
Museumweekend 14 en 15 april 2012
Het landelijke thema luidde in 2012: Laat je verrijken door het museum! Gedurende de 31e editie van het Museumweekend kon de bezoeker in het NSM genieten van een doorlopende film en waren er steendrukdemonstraties met uitleg in het atelier. Voorts waren er vrijwilligers aanwezig die de vele vragen van de bezoekers konden beantwoorden. Tijdens dit weekend is nauw samengewerkt met het Valkerijen Sigarenmakerij Museum, de Gildekamer en het atelier van beeldend kunstenaar Ingrid Simons. Mede dankzij een extra subsidie van € 500,- van de gemeente Valkenswaard was het NSM op beide dagen gratis toegankelijk.
NSM Workshops Vier keer per jaar kan dat op basis van vrije inschrijving. Het museum levert ook graag maatwerk aan hen die zich als eigen geformeerde groep aanmelden. De deelnemer maakt tijdens het dagvullende programma kennis met de fascinerende wereld van de lithografie en gaat met een eigen door hem of haar zelf getekende en gedrukte litho naar huis. In 2012 zijn zes workshops uitgevoerd met 68 deelnemers.
Valkenswaard in Hemelse Sferen...
Het museum hecht grote waarde aan verankering in Valkenswaard. Op 17 mei 2012 was het NSM tijdens Hemelvaartsdag te vinden met een ruime kraam waarin doorlopend drukdemonstraties werden gegeven tijdens het door tienduizenden bezochte sfeervolle evenement 'Valkenswaard in Hemelse Sferen'. Een bijzondere tafereel bood het transport van een 100 jaar oude handpers over de Eindhovenseweg.
European Night of Museums III / MUSEUMAVOND Op zaterdag 19 mei 2012 participeerde het Nederlands Steendrukmuseum voor de derde keer in de European Night of Museums (Europese Museumavond) en was van 18.00 – 22.00 uur GRATIS te bezoeken. In de PR tipt het museum in combinatie met een museumbezoek de Valkenswaardse horeca te komen ontdekken. In heel Europa zijn op deze zaterdagavond ruim 4000 culturele instellingen in 40 verschillende landen gratis toegankelijk voor het publiek. Het Nederlands Steendrukmuseum deed in 2012 voor de tweede keer mee aan deze onder de hoede van de Council of Europe en UNESCO uitgevoerde Europese culturele manifestatie. Om een bezoek een extra dimensie te geven, vonden er in het museumatelier demonstraties steendrukken plaatsvinden op een ruim honderd jaar oude steendrukpers. Daarnaast waren er doorlopend films te zien over het steendrukken.
BRAINPORT 2012 Martin van den Brink Award voor Ir. Erik Loopstra In vele beleidsplannen worden gemeenten en organisaties aangemoedigd om 'aan te haken' bij het fenomeen Eindhoven BRAINPORT. Het Nederlands Steendrukmuseum kan door de relatie van de fotolithografie en de uitvinding van de microchip een mooie rol spelen. Inmiddels is er een begin gemaakt om de bijzondere relatie voor de kenniszoeker in het museum via de interactieve presentatie Van steen tot chip te ontsluiten. Een presentatie die overigens mede met giften van ASML en NXP tot stand is gekomen.
Bijzonder was ook de uitreiking van de Martin van den Brink Award aan Ir. Erik Loopstra op 30 mei
2012 vanwege zijn pionierende werk op het gebied van de chipfabricage. De prestigieuze award is overigens een door Hedwig Pauwels en het Nederlands Steendrukmuseum gemaakte litho.
EUROPEAN LITHOGRAPHY DAYS in München Het museum kreeg door gulle sponsoring de unieke gelegenheid zich voor het eerst internationaal te presenteren tijdens de EUROPEAN LITHOGRAPHY DAYS in München. Een buitengewone kans om het museum te promoten, maar ook om kennis te maken met alle mondiale prominenten uit de wereld van de steendruk en lithografie. Hieronder zowel kunstenaars als wetenschappers.
De doorlopende films over het museum en een unieke film uit 1920 over de voormalige drukkerij Senefelder te Amsterdam, het museum boek en de diverse meegenomen museale objecten vielen goed in de smaak. Veel gemaakte contacten hebben inmiddels aangegeven naar Valkenswaard te zullen komen.
Uniek was ook de kans om een bezoek te brengen naar de kalkzandsteengroeven waar de lithostenen gedolven worden.
Van Goghmuseum bezoekt Valkenswaard
Het museum is actief zoekende naar samenwerking met collega musea. Heel bijzonder was het om op 14 juni 2012 directie en staf van het Van Goghmuseum Amsterdam te mogen verwelkomen voor hun jaarlijkse uitje en jaarvergadering. Voor deze gelegenheid maakte de aan het museum verbonden meester-drukker Gertjan Forrer een replica van de druksteen van De Aardappeleters die in april 1885 in Eindhoven is gedrukt. Ons vermoeden te hebben ontdekt wat er mis ging bij het afdrukken daarvan, heeft geleid tot een gezamenlijk onderzoek daarnaar. De aangepaste rondleiding, met accent op Vincent van Gogh en zijn lithografisch werk, viel in de smaak.
RECOMMENDED ON TRIPADIVSOR In september 2012 werd het museum verblijd met de begeerde status en sticker van RECOMMENDED ON TRIPADVISOR. En dit mede vanwege enkele goede beoordelingen op deze mondiaal zeer gewaardeerde reizigersadvies site.
Les maîtres de l’affiche Na een zeer druk bezochte expositie met satirische prenten van Jan Sluijters voert het Nederlands Steendrukmuseum met de tweede expositie in 2012 de bezoeker vanaf 20 oktober 2012 terug naar het ontstaan van het kleurenaffiche met de expositie Les maîtres de l’affiche.
De expositie is in samenwerking met GRIFFIOEN GRAFIEK te Hilversum georganiseerd en is mede mogelijk gemaakt door subsidies van o.a. het Leye Fonds, Prins Bernhard Cultuurfond en het Cultuurfonds Gemeente Valkenswaard.
De opening vond op 22 oktober plaats met een inleiding van affichekenner en voorzitter van o.a. Stichting Affiche Museum Nederland en Reclame Arsenaal, mr. Martijn Le Coultre en in aanwezigheid van de wethouder Cultuur van Valkenswaard, Mart Wijnen.
NSM Jaarprent 2012 In 2012 is gekozen voor een kunstlitho. Het museum vond beeldend kunstenaar Peter de Graaff en meesterdrukker Gertjan Forrer bereid om samen met de Taakgroep Techniek een bijzondere jaarprent rond de uitvinder van de steendruk Alois Senefelder te maken
De onthulling van de jaarprent vond plaats tijdens de jaarlijkse sponsor en donateuravond op 5 november.
Prentenproject Gemeente Valkenswaard In november en december is hard gewerkt door onze vrijwilligers om een bijzondere opdracht van de gemeente Valkenswaard tot een goed einde te brengen. Het betrof de opdracht tot het begeleiden, drukken en inlijsten van drie verschillende steendrukken van enkele markante locaties binnen de gemeente. De ontwerpen werden toevertrouwd aan de in Valkenswaard woonachtige beeldend kunstenaar en docente te Maastricht, Brigit Otten.
Een bijzondere uitdaging was de toepassing van een goudkleurige opdruk van een valk waarbij de inmiddels in de vergetelheid geraakte z.g. bronseertechniek is toegepast. Een techniek die vroeger werd gebruikt bij het drukken van o.a. sigarenetiketten. De prenten zullen later in 2013 worden ingezet als relatieprent van de gemeente.
VRIJWILLIGERSBELEID Het Nederlands Steendrukmuseum realiseert zich dat de inzet van vrijwilligers cruciaal is voor het functioneren van het museum. Als blijk van waardering wordt aan onze vrijwilligers met hun partner jaarlijks een vrijwilligersdag aangeboden. Deze vond in 2012 op 22 september plaats. Dit jaar bezochten wij het Leder en Schoenenmuseum te Waalwijk waar het museum bijzonder hartelijk door de directie en medewerkers werd ontvangen en rondgeleid. Na afloop vond nog een korte afscheidsborrel plaats in de foyer van CAROLUS
Bestuur en directie streven er naar om, binnen de door hen vastgestelde beleidskaders, zoveel mogelijk zaken optimaal te (laten) regelen en uitvoeren door de leden van het vrijwilligersteam. Zij spelen een cruciale rol. Zonder de enthousiaste inzet van hen zou het museum niet kunnen bestaan. Een vast aandachtspunt van zowel bestuur als directie is het plezierig en deskundig functioneren van het vrijwilligersteam. Gestreefd naar minimaal één keer per jaar een taakgroepoverleg door de desbetreffende taakgroepcoördinatoren. Dit is thans aan de orde voor de kerntaakgroepen Baliebeheer, Techniek en Tentoonstellen. Jaarlijks krijgen de vrijwilligers de gelegenheid voor een evaluatiegesprek met directeur en daartoe aan te wijzen bestuurslid dan wel vindt een schriftelijke enquête plaats met de mogelijkheid een gesprek aan te vragen. Ook staat calamiteitenbeheersing vast op het programma. Ook in 2012 was het werven van nieuwe vrijwilligers een hoge prioriteit. Naast aanmelding bij diverse vrijwilligerscentrales is ook een permanente oproep geplaatst op de NSM website. Vergrijzing en geen continue beschikbaarheid liggen latent op de loer. Dit is overigens geen specifiek Valkenswaards probleem. Ook landelijk blijkt het steeds moeilijker om vrijwilligers voor langere duur te werven en te binden. Financiële middelen om dan eventuele openvallende plaatsten (tijdelijk) met betaalde krachten in te vullen ontbreken vooralsnog. Desalniettemin mag met gepaste trots worden geconstateerd dat in 2012 het museum met dank aan de inzet van alle NSM-medewerkers op alle gecommuniceerde dagen open is geweest voor het publiek en dat ook alle geplande en gevraagde rondleidingen en workshops doorgang konden vinden.
Het Nederlands Steendrukmuseum
H. Willemsen, bestuursvoorzitter
COLOFON (c) Nederlands Steendrukmuseum Oranje Nassaustraat 8 C 5554 AG Valkenswaard Tekst & Fotografie Frank van Oortmerssen
F.F. van Oortmerssen, directeur
