Beheer- en beleidsplan

Beheer- en beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Woudrichem Beleidsperiode 2011-2015 Deel 1 Beleidsvoornemens OVL

Opdrachtgever: Gemeente Woudrichem Afdeling Openbare Werken

Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Bunderstraat 22A 5481 KD Schijndel telefoon: 073-5479351 telefax : 073-5495936 e-mail : [email protected]

1 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)


Inhoudsopgave 1. VOORWOORD ............................................................................................................... 5 2. SAMENVATTING............................................................................................................ 7 Uitgangspunten ...............................................................................................................7 Te onderscheiden en te verlichten ruimten.................................................................................... 8

De beleidsvoorstellen kort samengevat ...............................................................................8 Buiten de bebouwde kom............................................................................................................ 8 Binnen de bebouwde kom ........................................................................................................... 8 Onderhoud en beheer................................................................................................................. 9 Algemeen ................................................................................................................................. 9

Conclusie ........................................................................................................................9 3. HET BELEIDSPLAN ...................................................................................................... 11 3.1 Inleiding ................................................................................................................. 11 Aanleiding voor het opstellen van een beleidsplan........................................................................ 11 Doel beleidsplan ...................................................................................................................... 11 Totstandkoming beleidsplan ...................................................................................................... 12 Indeling beleidsplan ................................................................................................................. 12

3.2. Functie en doel van de openbare verlichting ............................................................... 12 Functie van de openbare verlichting ........................................................................................... 12 Doel van de openbare verlichting ............................................................................................... 12 Sociale veiligheid ..................................................................................................................... 13 Verkeersveiligheid.................................................................................................................... 13 Leefbaarheid en esthetica ......................................................................................................... 13

3.3. Communicatie......................................................................................................... 14 Procedure ............................................................................................................................... 14 Communicatie over het beheer .................................................................................................. 14 Communicatie over de realisatie ................................................................................................ 14

4. HET BELEID TOT NU ................................................................................................... 15 4.1 Beknopte doelstellingen en beleid tot nu ..................................................................... 15 Buiten de bebouwde kom.......................................................................................................... 15 Binnen de bebouwde kom ......................................................................................................... 15 Algemeen ............................................................................................................................... 15

4.2 Bereikte resultaten ................................................................................................... 15 Buiten de bebouwde kom.......................................................................................................... 15 Binnen de bebouwde kom ......................................................................................................... 15 Kwaliteit woonomgeving ........................................................................................................... 15 Algemeen ............................................................................................................................... 16

4.3 Resultaat in kengetallen ............................................................................................ 16 Figuur 1 Verdeling lampsoorten ................................................................................................. 17 Figuur 2 Ontwikkeling lichtstroom, energieverbruik en lampsysteemrendement ............................... 17

4.4 Interne analyse ........................................................................................................ 18 Organisatie ............................................................................................................................. 18 Klachtenmanagement............................................................................................................... 18 Communicatie ......................................................................................................................... 18 Storingsanalyse ....................................................................................................................... 18 Rationeel en economisch beheer................................................................................................ 18

4.5 Beknopte weergave van het OVL areaal ...................................................................... 18 Omvang ................................................................................................................................. 18 Toestandsinformatie................................................................................................................. 18 Figuur 3 Aantal masten met jaar van plaatsing ............................................................................ 19 Figuur 4 Aantal armaturen met jaar van plaatsing........................................................................ 19 Schakel- en dimtijden............................................................................................................... 19

5. BELEIDSASPECTEN EN NIEUWE ONTWIKKELINGEN ................................................... 21 5.1 Algemene uitgangspunten ......................................................................................... 21 5.2 Milieu...................................................................................................................... 21 Energie, CO2 en Klimaatakkoord................................................................................................. 21 Verklaring van Dussen.............................................................................................................. 22 Energielabel ............................................................................................................................ 22

5.3 Aandacht voor donkergebieden .................................................................................. 22 Lichtvervuiling en donkertebescherming ..................................................................................... 22 Lichthinder.............................................................................................................................. 23 Duisternis categorieënkaart....................................................................................................... 23

5.4 Techniek en beheer .................................................................................................. 23 Dimmen ................................................................................................................................. 23 Dynamische Verlichting ............................................................................................................ 24 Led verlichting......................................................................................................................... 24 Zonne-energie......................................................................................................................... 25 Stabiliteitsmetingen ................................................................................................................. 25

5.5 Ondergronds netwerk ............................................................................................... 25 5.6 Wetgeving ............................................................................................................... 26 Duurzaam Veilig ...................................................................................................................... 26


NSVV Normen ......................................................................................................................... 26 Natuurbeschermingswetgeving .................................................................................................. 26 Duurzaam inkopen................................................................................................................... 27 Nieuwe Aanbestedingswet......................................................................................................... 27 Grondroerdersregeling.............................................................................................................. 28 Grondexploitatiewet (GREX)...................................................................................................... 28

6. VERLICHTINGSKWALITEIT, VERBETERINGEN EN OVERIGE BELEIDSASPECTEN ......... 29 6.1 Te onderscheiden ruimten......................................................................................... 29 6.2 Te verlichten ruimten ............................................................................................... 29 6.2.1 Buiten de bebouwde kom: Gebiedsontsluitingsweg GOW80 (Hoofdstructuur buiten de kom)... 30 6.2.2 Buiten de bebouwde kom: Gebiedsontsluitingsweg GOW60 (Hoofdstructuur buiten de kom)... 31 6.2.3 Buiten de bebouwde kom: Erftoegangsweg ETW60 (Buitengebied)....................................... 32 6.2.4 Binnen de bebouwde kom: Gebiedsontsluitingsweg GOW50 (Hoofdstructuur) ........................ 33 6.2.5 Binnen de bebouwde kom: Gebiedsontsluitingsweg GOW30 (Woongebied)............................ 34 6.2.6 Binnen de bebouwde kom: Erftoegangsweg ETW30 (Woongebied) ....................................... 35 6.2.7 Binnen de bebouwde kom: Woonstraat ETW30 (Woongebied) ............................................. 36 6.2.8 Industrie - en Bedrijventerrein (BE) ................................................................................. 37 6.2.9 Winkelgebied / Centrum (CE-Parels) ................................................................................ 38 6.2.10 Overige ruimte (WG-parkeren en achterpaden) ................................................................. 39 6.2.11 Brom- en fiets/voetpaden (VFp)....................................................................................... 40

6.3 Overige beleidsaspecten ........................................................................................... 41 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4 6.3.5 6.3.6

Milieu ........................................................................................................................... 41 Energie......................................................................................................................... 41 Openbaar groen............................................................................................................. 42 Onderhoud en beheer..................................................................................................... 43 Standaardisatie en materiaalkeuze................................................................................... 44 De beheerorganisatie ..................................................................................................... 44

7. FINANCIËN................................................................................................................. 47 7.1 Algemeen ............................................................................................................... 47 7.2 Huidige kosten OVL.................................................................................................. 47 7.3 Financiële consequenties beleidsplan OVL ................................................................... 48 7.3.1 7.3.2 7.3.3 7.3.4

Overzicht beheerkosten .................................................................................................. 48 Specificatie vervangingsinvestering .................................................................................. 48 Overzicht investeringskosten verbeteringen ...................................................................... 48 Overzicht exploitatiekosten na uitvoering verbeteringsplan ................................................. 48

BIJLAGE 1 Wet en regelgeving .................................................................................. 49 Aansprakelijkheid........................................................................................................... 49 Landelijke normen en richtlijnen ...................................................................................... 50 Europese aanbesteding................................................................................................... 50 Politie Keurmerk Veilig Wonen ......................................................................................... 51 Grondroerdersregeling.................................................................................................... 51 Seniorenlabel ................................................................................................................ 52 Verlichtingsmiddelen ...................................................................................................... 52 Elektrotechnische installatie ............................................................................................ 52 Betekenis van de normen en aanbevelingen ...................................................................... 52 BIJLAGE 2 Energie- en milieuaspecten ...................................................................... 55 Energie......................................................................................................................... 55 Milieu ........................................................................................................................... 56 Eural ............................................................................................................................ 56 Toelichting lichthinder .................................................................................................... 56 BIJLAGE 3 Klachtenmanagement .............................................................................. 59 Achtergrondinformatie .................................................................................................... 59 Beleid ten aanzien van klachten ....................................................................................... 59 Communicatie ............................................................................................................... 60 Klachtenprocedure ......................................................................................................... 60 Analyse van klachten...................................................................................................... 60 BIJLAGE 4 Tabel Tabel Tabel Tabel

Tabellen ................................................................................................... 61 2 3 4 5

Verlichtingsniveau ........................................................................................................ 61 Toe te passen materialen per wegcategorie ..................................................................... 61 Lampgegevens en toepassing per soort en type ............................................................... 62 Vergelijk aluminium en stalen masten ............................................................................. 62

BIJLAGE 5

Conclusies & aanbevelingen Led oplossingen voor OVL 2010................... 63

BIJLAGE 6

Kaart met wegencategorisering GVVP 2010 ............................................. 65

BIJLAGE 7

Kaart met Ecologische hoofdstructuur ..................................................... 67

BIJLAGE 8

Verklaring van Dussen ............................................................................. 69

BIJLAGE 9

Begrippenlijst........................................................................................... 71 4 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

1. VOORWOORD Openbare Verlichting (OVL) speelt een belangrijke rol in onze moderne maatschappij. De noodzaak van een goede OVL wordt pas duidelijk wanneer deze, om wat voor reden dan ook, niet goed functioneert. Pas dan blijkt hoe belangrijk de OVL is voor de veiligheid in onze woonomgeving. Naast het nut wat de OVL voor de gemeenschap heeft is het diezelfde gemeenschap die er de kosten voor moet dragen. Het kostenaandeel van de OVL op de gemeentebegroting varieert, volgens de landelijke norm, tussen 10 en 20% van de totale kosten voor het beheer van de Openbare Ruimte. Dit wordt betaald uit de algemene middelen en is grotendeels ‘onrendabel’. Het is dan ook de taak van de gemeentelijke overheid om het beleid ten aanzien van de OVL te blijven actualiseren en voortdurend te toetsen aan nieuwe ontwikkelingen en/of aanpassingen. Met een beleidsplan voor de OVL heeft het bestuur van de gemeente ‘grip’ op het beleid en worden tevens de kosten voor de langere termijn in beeld gebracht. Ook vanuit de gemeentelijke aansprakelijkheid vanuit het Burgerlijk Wetboek is een goede zorgplicht voor het onderhoud en beheer van OVL van belang. Aansprakelijkheid kan beperkt worden door: • het periodiek en systematisch uitvoeren van inspecties en onderhoud; • een systeem van rationeel beheer (meerjaren vervangingsplan, beleidsplan); • een goed werkend klachtenmanagement; • snel handelen bij het verhelpen van schades en storingen. In dit beleidsplan is op onderdelen het beleid voorgesteld voor bovenstaande aspecten. Het voorliggende beleidsplan is grotendeels opgesteld in overeenstemming met het Model Beleidsplan Openbare Verlichting (2007) zoals dat is uitgegeven door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV). De definitie van OVL binnen dit beleidsplan omvat alleen de bovengrondse verlichtingsmiddelen zoals masten, armaturen en lampen. De ondergrondse infrastructuur is buiten beschouwing gelaten omdat deze in beheer en eigendom van derden is. Openbare Verlichting heeft diverse relaties met andere beleidsplannen in de Openbare Ruimte binnen de gemeentelijke organisatie. Zo zijn er raakvlakken met o.a. ruimtelijke ordening, groenvoorzieningen en verkeersplannen. Binnen de OVL kunnen drie taakclusters worden onderscheiden: • zorg dragen voor de publieke taak en het beheerssysteem; • het verzorgen van dagelijks onderhoud (kort cyclisch); • investeren in nieuwe verlichtingmiddelen (ook wel lang cyclisch onderhoud). Met het oog op efficiency en kwaliteit is het van belang dat deze drie taakclusters een organisatorische eenheid binnen de gemeentelijke organisatie vormen.

Leeswijzer Bestuurders kunnen de belangrijkste beleidsvoorstellen en conclusie vinden in de samenvatting op bladzijde 7 t/m 10. Onder hoofdstuk 7 Financiën op bladzijde 47 zijn de financiële consequenties weergegeven van het voorgestelde beleid. Voor een verdere verdieping in de materie Openbare Verlichting en dit beleidsplan in het bijzonder is het raadzaam eerst de bijlagen 1 Wet en regelgeving en bijlage 2 Energie- en milieuaspecten te lezen. Hiermee krijgt u meer inzicht in het belang van deze onderwerpen voor het beleidsplan Openbare Verlichting. Daarna kan de inhoud vanaf hoofdstuk 1 en verder worden doorgenomen. In bijlage 3 is nog een nadere uitleg van klachtenmanagement opgenomen.



2. SAMENVATTING De gemeente Woudrichem beschikt vanuit het verleden nog niet over een Beleidsplan inclusief rationeel en duurzaam beheer voor de Openbare Verlichting (OVL). Het huidige beleid is gericht op het in stand houden van de OVL installatie. De beschikbare budgetten voor de OVL zijn gebaseerd op ervaringscijfers, er is geen zicht op de in de toekomst te verwachten (onderhoud)kosten. Vervangingsinvesteringen voor de komende jaren worden niet begroot. Om beter inzicht te hebben in de kwaliteit van de OVL installatie, te verbeteren technieken en verlichtingskwaliteit, te bereiken energiebesparing en tevens verantwoord om te gaan met de binnen de gemeentebegroting beschikbare budgetten is het gewenst een en ander inzichtelijk te maken in een Beheer- en beleidsplan. Wijzigingen in de verkeersfunctie van wegen, veranderende opvattingen over sociale- en verkeersveiligheid en verbeteringen in technieken met betrekking tot lichtmasten en armaturen vragen om actualisering van het beleid ten aanzien van de openbare verlichting. Ook het begrip ‘duurzaam’ heeft zijn intrede gedaan in de openbare verlichting. Vanaf 2010 zijn de gemeentelijke overheden ‘verplicht’ duurzaam in te kopen. Verder wordt er meer aandacht gevraagd voor donkergebieden en lichtvervuiling. Het moderniseren van de openbare verlichting is een belangrijk onderwerp. Burgers genieten meer veiligheid door een goede verlichting. Toepassing van moderne energiezuinige producten zorgt enerzijds voor minder CO2 uitstoot waardoor het klimaat minder wordt belast en anderzijds voor lagere energiekosten waardoor de post straatverlichting minder op de gemeentebegroting drukt. De gemeente is verantwoordelijk voor het goed functioneren van de OVL installatie. Omdat de gemeente op deze verantwoordelijkheid kan worden aangesproken is het van belang dat de uitgangspunten en randvoorwaarden die ten grondslag liggen aan een verantwoorde aanleg, evenals aan een verantwoord beheer en onderhoud, in een Beheer- en beleidsplan worden uiteengezet en vastgesteld. De coalitie 2010-2014 ziet het als belangrijkste taak om samen met de inwoners de kernen maatschappelijk en ruimtelijk leefbaar te houden. Omdat OVL een belangrijke bijdrage biedt voor het verkrijgen van een veilige en leefbare omgeving is ‘grip’ op de organisatie hiervan van groot belang. Uitgangspunten De richtlijnen voor het ontwerpen van verlichtingsplannen hebben (nog) geen wettelijke status, wat wel geldt voor de technische installatie. (zie bijlage 1 Wet- en regelgeving). Gemeenten bepalen zelf welke richtlijnen toepast worden. Dit beleidsplan is op de volgende richtlijnen en uitgangspunten gebaseerd; • De Nederlandse Praktijk Richtlijnen (2002) voor Openbare Verlichting (NPR 13201-1), die in nagenoeg alle gemeenten als leidraad wordt gebruikt. Aan de hand van de functie en de kenmerken van de openbare ruimte zijn verlichtingsklassen opgesteld. Er is een tendens gaande deze NPR tot norm te verheffen; • De functie van de wegen is gerelateerd aan de wegencategorisering, die is opgenomen in het gezamenlijk plan Verkeers- en vervoersplan Land van Heusden en Altena (2010) (GVVP); • Een meetlat voor veilig wonen is het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW). Een onderdeel van het PKVW betreft het verlichten van de directe woonomgeving (achterpaden en brandgangen) ter voorkoming van overlast en delicten en het verminderen van gevoelens van onveiligheid. Aan de verlichting is een vereist lichtniveau gekoppeld; • Het Seniorenlabel stimuleert onder andere inrichters van openbare ruimten om er voor te zorgen dat ouderen langer in hun eigen woonomgeving kunnen blijven wonen. Voor wat betreft de verlichting betekent dat het verhogen van het verlichtingsniveau en de gelijkmatige lichtverdeling; • Voor wat de technische kwaliteit en uitvoering betreft zijn zowel Nederlandse als Europese normen van toepassing. Een aantal Europese normen zijn op dit moment in ontwikkeling en worden bij gereedkomen als nationale normen gepubliceerd. Met de al vastgestelde normen is in dit beleidsplan rekening gehouden. • De visie van de gemeente is gericht op alleen verlichten daar waar noodzakelijk is. Alle verlichting zal sober en doelmatig uitgevoerd worden. Standaardisering beperkt de onderhoudskosten en bevordert de samenhang tussen verlichtingsobjecten en de omgeving. Het landelijke karakter van de gemeente Woudrichem wordt door de keuze van de Openbare Verlichting ondersteund. Bij het opstellen van zowel verlichting- als onderhoudsplannen wordt in belangrijke mate rekening gehouden met energiebesparing, duurzaam inkopen en het tegengaan van lichtvervuiling. 7 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

Te onderscheiden en te verlichten ruimten De richtlijnen onderscheiden ruimten binnen en buiten de bebouwde kom en maken daarnaast onderscheid in ruimten met een verkeersfunctie, ruimten met een verblijfsfunctie en ruimten voor het brom- en fietsverkeer en voetgangers. Zoals eerder gezegd is het GVVP voornamelijk bepalend voor de gehanteerde functie en de daarbij behorende verlichtingseisen. De aspecten Sociale Veiligheid, Verkeersveiligheid en Leefbaarheid spelen daarbij in meer of mindere mate een rol. In dit beleidsplan zijn in hoofdstuk 6 voor de verschillende ruimten de specifieke kenmerken beschreven. Het huidige beleid is (->2010) geschetst, de knelpunten van het huidige beleid aangegeven en is een voorstel gedaan om te komen tot de gewenste situatie. De beleidsvoorstellen kort samengevat Buiten de bebouwde kom 1. Langs Gebiedsontsluitingswegen (GOW 80 en GOW 60) buiten de kom in principe geen verlichting aanbrengen. Overeenkomstig de Richtlijnen NSVV wordt - op voorwaarde dat dit in alle redelijkheid economisch verantwoordt en uitvoerbaar is - alleen op kruispunten van wegen verlichting geplaatst (oriëntatieverlichting). De functie van de weg, welke is aangegeven in het GVVP, is bepalend voor de keuze van het verlichtingsniveau. 2. Op alle overige wegen aangeduid als Erftoegangsweg (ETW 60) en andere wegen in het buitengebied conform de Richtlijnen NSVV alleen op kruispunten van wegen verlichting aanbrengen (oriëntatieverlichting). Voorwaarde hierbij is dat dit in alle redelijkheid economisch verantwoordt en uitvoerbaar is. 3. In de omgeving van de natuurgebieden zal het aantal lichtpunten beperkt blijven tot oriëntatieverlichting (kruispunten). Hierbij zullen de Richtlijnen Openbare Verlichting Natuurgebieden van de NSVV een leidende rol hebben. De gemeente Woudrichem volgt hiermee de Flora- en Faunawet dat verstorend licht in natuurgebieden wordt beperkt dan wel wordt voorkomen. 4. In aangewezen donkergebieden zogenaamde groene led verlichting toepassen, in het overige gebied ‘witte’ verlichting. 5. Vrijliggende fietspaden langs buitenwegen behorend tot het Regionaal Fietsnetwerk (GGA Breda) te verlichten wanneer de sociale veiligheid in het geding is. Ook hierbij geldt dat afwegingen in het kader van verkeersveiligheid en/of leefbaarheid een belangrijke rol spelen. 6. Alle verlichting in het buitengebied in de nachtelijke uren laten branden of voorzien van een dimschakeling. Binnen de bebouwde kom 7. De wegen en straten in de kernen conform de uitgangspunten in dit Beleidsplan van verlichting voorzien. Afwegingen in het kader van verkeersveiligheid, sociale veiligheid en/of leefbaarheid spelen hierbij een belangrijke rol. De functie van de weg, welke is vastgelegd en aangegeven in het GVVP is bepalend voor de keuze van het verlichtingsniveau. De lichtniveaus bepalen in overeenstemming met de geldende Richtlijnen NSVV, NPR 13201-1. Een samenvatting daarvan is te vinden in tabel 2. ‘Verlichtingniveau’. 8. Op Gebiedsontsluitingswegen en in woonstraten de gelijkmatigheid van de verlichting gelijkwaardig stellen aan het verlichtingsniveau. De lichtniveaus bepalen aan de hand van de Richtlijnen van de NSVV, NPR 13201-1. Een samenvatting daarvan is te vinden in de tabel 2. ‘Verlichtingsniveau’. Alle verlichting uitvoeren als nachtbranders of voorzien van dimschakeling. 9. Gelijkmatigheid in de nachtelijke uren van de OVL dient te worden verkregen door het ’s nachts laten branden van de verlichting en het eventueel toepassen van armaturen met dimschakeling. Op termijn alle avondbranders op nacht schakelen. 10. Voetpaden (vrijliggend) voorzien van verlichting. De verlichting ‘s nachts laten branden. 11. In openbare achterpaden en/of brandgangen, in eigendom toebehorende aan stichtingen, corporaties en/of andere instellingen zonder winstoogmerk (niet zijnde gemeente), dient de aanleg van verlichting door en voor rekening van de eigenaar te geschieden. Het niveau van de verlichting dient te voldoen aan de richtlijnen in het Politiekeurmerk Veilig Wonen. De verlichting in de nachtelijke uren te laten branden. De kosten voor het onderhouden van de installatie zijn eveneens voor rekening van de eigenaar. De eigenaar blijft verantwoordelijk voor de kwaliteit van het verlichtingsniveau. De gemeente gaat in gesprek met deze eigenaren om de mogelijkheid te bieden de verlichting op het voor haar rekening bemeterde OV-net aan te sluiten. Dit om een stimulerende rol te vervullen. De elektriciteit- en onderhoudskosten worden met de eigenaren verrekend. 12. Speelvelden (terreinen) worden in beginsel niet verlicht om schijnveiligheid te voorkomen. 13. Het lichtniveau in woongebieden dient gerealiseerd te worden met lichtmasten met een lage lichtpunthoogte, waarbij de juiste situering van elk lichtpunt als lichtbron, in relatie met obstakels en straatmeubilair in het veld dient te worden vastgesteld. Hierbij dient rekening te worden gehouden met de geprojecteerde bomen en groenvoorzieningen. 8 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

Onderhoud en beheer 14. Voor de installatie van de OVL de meest doelmatige (zowel op het gebied van energieverbruik als op het gebied van techniek), onderhoudsarme en vandalismebestendige armaturen toe te passen. In woongebieden, winkelgebieden en op pleinen is tevens de vormgeving van belang (esthetische aspecten). Uitsluitend milieuvriendelijke lampen toepassen die zijn aangegeven in tabel 4 ‘Lampgegevens en toepassing per soort en type’. Ten behoeve van een doelmatig onderhoud dient het aantal typen te worden beperkt. 15. In de hele gemeente bij vervanging van oude lichtmasten om fysieke redenen, nieuwe stalen lichtmasten voorzien van poedercoating toepassen zoals aangegeven in tabel 3 ‘Toe te passen materialen per wegcategorie’. Bij nieuwe projecten ook deze stalen lichtmasten voorschrijven. De toe te passen typen in een ‘Programma van Eisen’ opnemen, waarbij naar standaardisatie wordt toegewerkt. 16. Ter voorkoming van aansprakelijkheidsstelling van de gemeente dient de installatie te voldoen aan de voorschriften met betrekking tot veiligheidstechnische eisen, onder meer weergegeven in de NEN 1010 en NEN 3140. Ook dient de grens van het minimaal verantwoorde onderhoudsniveau (uitwisseling van lampen, schoonmaken van armatuur, repareren vernielingen) in negatieve zin niet te worden overschreden. 17. In de kernen dient de verlichting gelijktijdig in- en uit te schakelen. Bij zonsondergang en zonsopkomst gebeurt dit door middel van een toonfrequent signaal van het Netwerkbedrijf. De uitschakeltijd van de avondverlichting en/of inschakeltijd voor de dimschakeling te handhaven op 23.00 uur. In de ochtenduren de verlichting niet opnieuw inschakelen. Algemeen 18. Voor het aanpassen en verbeteren van de OVL tot het gewenste niveau conform dit Beleidsplan in principe jaarlijks een bedrag beschikbaar stellen. Dit is afhankelijk van de uiteindelijke keuze om het herverlichtingsplan in zijn geheel uit te voeren binnen een termijn van 10 jaar of de keuze voor uitvoering van het minimale onderhoud. 19. Bij het installeren en onderhouden van de OVL moet met bestaand groen rekening worden gehouden. Omgekeerd moet men bij het groenbeheer rekening houden met de OVL. Door een vroegtijdige afstemming kan worden voorkomen dat de beleidsuitgangspunten van de verlichting en de groenvoorziening met elkaar in conflict komen. 20. De communicatie met de burgers op het gebied van OVL verder verbeteren. In (plaatselijke) kranten en andere media aandacht geven aan de mogelijkheid om via de gemeentelijke website - naast de reguliere melding - ook via internet storingen aan de verlichting te melden. 21. In de gemeentebegroting voldoende middelen opnemen ter vervanging van de masten en armaturen op het eind van de levensduur. (vervangingsinvesteringen). 22. Bij de inkoop van verlichtingsmiddelen rekening houden met zuinig gebruik van energie en duurzaamheid.

Conclusie De gemeente Woudrichem omvat de kernen Woudrichem, Oudendijk, Rijswijk, Giessen, Uitwijk, Andel, Waardhuizen, Almkerk en Uppel. In alle kernen en in het buitengebied is het verlichtingsniveau over het algemeen beneden de geldende richtlijnen. Wat getalswaarde betreft voldoet de OVL (nog) niet aan de NSVV normen. Door de gehele gemeente heen is een opwaardering naar het minimale niveau volgens de hiervoor genoemde richtlijnen en normen wenselijk. De totale bovengrondse installatie in de gemeente Woudrichem vertegenwoordigt een bedrag van ruim 2 miljoen Euro (2010). Voor instandhouding en onderhoud van de installatie dienen de beschikbare financiële middelen te worden opgewaardeerd. Ook dienen vervangingsinvesteringen voor de OVL in de begroting te worden opgenomen. Met dit beleidsplan worden de werkzaamheden en kosten inzichtelijk gemaakt voor het uitvoeren van gestructureerd onderhoud aan de installatie. Dit beleidsplan dient in verband met de actualiteit en inzicht in de kosten te worden herzien na vijf jaar. Onderhoudstoestand Op basis van een globale schouwronde en analyse van het beschikbare databestand kan de onderhoudstoestand als volgt worden beschreven: De onderhoudstoestand van de installatie is over het algemeen onvoldoende te noemen. Van circa 50% van de installatie is de onderhoudstoestand goed of voldoende. De andere 50% kunnen als onvoldoende tot slecht worden bestempeld. Dit geldt zowel voor de masten als armaturen. Het verlichtingsareaal bestaat voor het grootste deel uit armaturen met een laag vermogen.


Rendement installatie Om het rendement van de installatie in de tijd te volgen is het noodzakelijk om over kengetallen uit het verleden te beschikken. Dit is (nog) niet het geval. De nu beschikbare kengetallen (2010) kunnen wel worden vergeleken met de mediane waarden zoals deze zijn opgenomen in de Kengetallen OVL (uitgave 2010) van de NSVV. Hieruit blijkt dat het lampsysteemrendement van de gehele OVL iets boven het landelijk gemiddelde zit. De lichtstroomproductie per lichtpunt is in vergelijking met het landelijk gemiddelde aan de lage kant. Als oorzaak hiervan kan worden aangewezen het grote aantal armaturen dat is voorzien van PLL en TL lampen met een laag vermogen. Het financiële gedeelte. Goed beheer en onderhoud van de OVL installatie vraagt om vaste budgetten op de gemeentelijke begroting. Niet alleen voor het dagelijks onderhoud maar ook voor vervangingen en verbeteringen in de toekomst. De gemeente Woudrichem staat voor de keuze een belangrijke kwaliteitsimpuls te geven aan de openbare verlichting. Deze keuze is echter sterk afhankelijk van de beschikbare middelen. In zijn algemeenheid wordt het volgende voorgesteld: a) uitvoering van het onderhoudsniveau en verbetering van de OVL overeenkomstig dit beleidsplan of: b) uitvoering geven aan het minimale onderhoud voor instandhouding van de OVL installatie. De kosten voor keuze a en b zijn hierna aangegeven. a) De kosten bij uitvoering van het gehele herverlichtingsplan Voor het beheer van de installatie is jaarlijks € 87.921,- (begroting 2011) exclusief kapitaallasten nodig. Daarnaast is € 65.583,- (raming 2011) nodig als vervangingsinvestering voor afgeschreven masten en armaturen. Om de verlichting op te waarderen naar de gestelde beleidsuitgangspunten in dit beleidsplan is een bedrag nodig van € 1.990.030,- exclusief BTW. Een redelijke termijn waarbinnen dit verbetertraject kan worden gerealiseerd is gesteld op tien (10) jaar. Samengevat betekent dit: Jaarlijks voor het vervangen/onderhouden van het OVL areaal: Jaarlijks voor het beheer van de installatie ( stroom, onderhoud en storingen): Eenmalig voor het uitbreiden/verbeteren (verbetertermijn van 10 jaar): Totaal, exclusief kapitaallasten:

€ 65.583,€ 87.921,€ 199.000,€ 352.504,-

b) De kosten bij uitvoering van alleen het minimale onderhoud Om de grootste knelpunten binnen de OVL op te lossen is een bedrag nodig van € 1.039.170,exclusief BTW. De uitvoeringstermijn waarbinnen dit dient te worden gerealiseerd is gesteld op vijf (5) jaar. Daarnaast is voor het beheer van de installatie jaarlijks € 94.500,- (begroting 2011) exclusief kapitaallasten nodig. Wanneer ook wordt gereserveerd voor vervanging van afgeschreven masten en armaturen dient een bedrag van € 65.583,- (raming 2011) te worden opgenomen in de begroting. Samengevat betekent dit: Jaarlijks voor het vervangen/onderhouden van het OVL areaal: Jaarlijks voor het beheer van de installatie: Eenmalig voor het uitvoeren van minimaal onderhoud (vijf jaar): Totaal, exclusief kapitaallasten:

€ 65.583,€ 94.500,€ 207.834,€ 367.917,-

Beschikbare middelen Op de begroting is een bedrag van € 126.000,- (2011), exclusief kapitaallasten (zie hoofdstuk 7) opgenomen voor het beheer van de installatie. Het beheer omvat onder meer het elektriciteitsverbruik, onderhoud, herstel aanrijdingen, schilderwerk, administratief beheer en personele kosten. Voor vervanging en uitvoering van herverlichtingsplannen is geen bedrag opgenomen. Voor verbetering en vervanging is in het investeringsprogramma een bedrag opgenomen van € 0,- (2011).


3. HET BELEIDSPLAN De gemeente Woudrichem ligt in het Land van Heusden en Altena wat wordt gekenmerkt door een waardevol landschap en aantrekkelijke natuurgebieden. De huidige gemeente ontstond op 1 januari 1973, toen de gemeenten Almkerk, Andel, Giessen, Rijswijk en Woudrichem werden opgeheven en samengevoegd tot één gemeente die de naam Woudrichem kreeg. De eerste bewoning van Woudrichem dateert uit de negende eeuw. Rond het jaar 1000 ontstaat merendeels ten noorden van de Alm, een ring van nederzettingen om Woudrichem. De rivier de Maas had toentertijd een heel andere loop en stroomde niet langs Woudrichem, maar langs Heusden naar het westen. Later verlegt de hoofdstroom zich naar de Alm en weer later naar de Waal. In 1356 wordt aan Woudrichem stadsrecht verleent. Bij de vestingwetten vanaf 1814 wordt Woudrichem als belangrijke vesting aangemerkt en opgenomen in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Pas in 1955 wordt de vesting opgeheven. Dit biedt gelegenheid om nieuwe wijken te bouwen. Echter, door het opheffen van de vesting verdwijnt niet alleen de militaire betekenis van Woudrichem maar ook een door de eeuwen heen belangrijke bron van inkomsten, de visserij. De gemeente kent veel natuurgebied waarin verschillende fietsen wandelroutes liggen. Na de gemeentelijke herindeling omvat Woudrichem een negental kernen, te weten Almkerk en Uppel, Andel, Giessen, Oudendijk, Rijswijk, Uitwijk, Waardhuizen en Woudrichem. In totaal heeft de gemeente 150 km wegen. Hiervan zijn 78 km gelegen binnen de bebouwde kom en 72 km buiten de bebouwde kom. De lengte van recreatieve fietspaden bedraagt 54 km. (38 km buiten en 16 km binnen de bebouwde kom). De oppervlakte van de gemeente bedraagt 51,57 km2. In het gebied wonen circa 14.431 inwoners die verdeeld zijn over de negen kernen. Het aantal woningen bedraagt circa 5.589. (bron: gemeente en CBS). De installatie van de OVL in de gemeente Woudrichem, samen met de kernen en het buitengebied bestaat uit 2796 lichtmasten (2010). 3.1 Inleiding Aanleiding voor het opstellen van een beleidsplan De gemeente is verantwoordelijk voor het goed functioneren van de openbare verlichtingsinstallatie. Vanuit het Burgerlijk Wetboek kan de gemeente op deze verantwoordelijkheid worden aangesproken. Daarom is het van belang dat de uitgangspunten en randvoorwaarden die ten grondslag liggen aan een verantwoorde aanleg, evenals aan een verantwoord beheer en onderhoud, in een beleidsplan worden uiteengezet en vastgesteld. Zoals gezegd beschikt de gemeente niet over een eerder opgesteld beleidsplan voor de OVL. Het huidige beleid is voornamelijk gericht op het in stand houden van de installatie en het herstellen van storingen. Lampen worden wel planmatig geremplaceerd en schilderen van masten vindt plaats volgens een schilderplan. De afgelopen jaren is de gemeente niet meer toegekomen aan het uitvoeren van verbeteringsplannen. Er is behoefte om aan de hand van nieuwe ontwikkelingen het beleid voor de komende beleidsperiode (2011-2015) vast te stellen. Slecht onderhoud aan de verlichtingsinstallatie is kapitaalvernietiging. De totale bovengrondse installatie in de gemeente vertegenwoordigt een bedrag van circa 4 miljoen Euro. Daarbij komt een slecht of gedeeltelijk functionerende OVL de sociale- en verkeersveiligheid niet ten goede. Om gestructureerd onderhoud aan de installatie te kunnen plegen, zullen de te verrichten werkzaamheden en kosten inzichtelijk moeten worden gemaakt. Het verdient aanbeveling het beleidsplan één keer in de 5 jaren geheel te herzien. Wijzigingen in de verkeersfunctie van wegen, andere opvattingen met betrekking tot sociale- en verkeersveiligheid en veranderingen in technieken met betrekking tot armaturen en lampen vragen een jaarlijkse actualisering. Doel beleidsplan Het doel van het beleidsplan is om kaders te stellen waarbinnen de werkzaamheden ten aanzien van de OVL moeten worden uitgevoerd. Door het vastleggen van beleid voor de OVL heeft men ‘grip’ op de situatie. Door het inzichtelijk maken van de kosten voor de korte en lange termijn en deze op te nemen in het investeringsplan wordt de kwaliteit van de OVL in stand gehouden. Tevens wordt –door het vastleggen van de kaders in een beleidsplan- de gemeentelijke wettelijke aansprakelijkheid bij calamiteiten zoveel mogelijk beperkt. 11 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

Totstandkoming beleidsplan De totstandkoming van het beleidsplan vindt plaats in samenwerking met de afdeling Openbare Werken. Naast de ambtelijke disciplines is het noodzakelijk ook het gemeentebestuur te betrekken bij de uiteindelijke realisatie van het beleidsplan. Dit zal tot stand komen in overleg met de betrokken portefeuillehouder en door regelmatige terugkoppeling bij de uitvoering van renovatieprojecten. Via de gemeentelijke website wordt het plan gepubliceerd voor de burgers. Ook worden alle gegevens ter inzage gelegd. Het concept beleidsplan zal op de gebruikelijke wijze nog ter inzage worden gelegd waarbij burgers hun opmerkingen kunnen plaatsen. Verder zal dit plan aan de raadscommissie worden gepresenteerd. Het noodzakelijke draagvlak op zowel bestuurlijk als maatschappelijk niveau wordt daarmee vergroot. Indeling beleidsplan Het totale beleidsplan omvat de volgende onderdelen: Deel 1, Beleidsvoornemens OVL. Met daarin opgenomen de strategie voor de korte, de middellange- en lange termijn. Beleidsaspecten en richtlijnen dienen als uitgangspunten. Aan de hand van een evaluatie van het gevoerde beleid en nieuwe ontwikkelingen zijn beleidsuitgangspunten geformuleerd. Deel 2, Kwaliteitsbeoordeling. In dit deel is de fysieke en de lichttechnische kwaliteit van de huidige OVL installatie beoordeeld. Tevens is op straatniveau de staat van onderhoud en het armatuur aangegeven. Deel 3, Herverlichtingsplan. Hierin worden voorstellen gedaan voor het verbeteren. Als basis dienen hiervoor het geformuleerde beleid (deel 1) en de kwaliteitsbeoordeling (deel 2). Dit deel bevat op straatniveau voorstellen tot verbeteringen en de financiële consequenties daarvan. Dit voorliggende deel 1, de Beleidsvoornemens OVL omvat negen hoofdstukken. Naast een beschrijving van het doel en functie van de OVL komt hierin ook de communicatie aan de orde. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 het gevoerde beleid tot nu geëvalueerd. Aan de hand van nu bekende kengetallen is de OVL installatie getoetst op rendement en efficiëntie. In hoofdstuk 5 zijn de voorgestelde beleidsuitgangspunten beschreven en is er aandacht voor nieuwe ontwikkelingen. In hoofdstuk 6 is per te verlichten ruimte de gewenste kwaliteit aangegeven en in hoofdstuk 7 zijn de financiële gevolgen van het nieuw voorgestelde beleid weergegeven. 3.2. Functie en doel van de openbare verlichting De definitie van Openbare Verlichting omvat de bovengrondse verlichtingsmiddelen zoals masten, armaturen en lampen. Zogenaamde ‘feestverlichting’ valt niet onder de gemeentelijke zorg, deze wordt geëxploiteerd door derden. Het betreft dus alleen de buitenverlichting die in beheer is bij de gemeente en tot doel heeft het openbare leven bij duisternis zo veilig mogelijk en zo leefbaar mogelijk te maken. Ook de verlichting op de sportparken valt buiten het bereik van dit beleidsplan. Functie van de openbare verlichting De functie van de OVL is het produceren van licht dat past bij de lokale kenmerken van de Openbare Ruimte en de gemeentelijke eisen ten aanzien van veiligheid en leefbaarheid. Het ‘product’ van de OVL is de jaarlijkse lichtstroom. Er kan een keuze worden gemaakt uit verschillende lichtsoorten waarbij elke lichtsoort zijn eigen kenmerken heeft. Zo is het bij gebruik van bijvoorbeeld wit licht, in tegenstelling van geel licht gemakkelijker om kleuren en gelaatstrekken te onderscheiden. Daarom dient de keuze voor een bepaalde lichtsoort te zijn afgestemd op het te bereiken doel van de OVL. Doel van de openbare verlichting Openbare Verlichting heeft tot doel om het openbare leven bij duisternis (circa 4100 uur per jaar = 47% van het jaar) zo goed mogelijk te laten functioneren. Hoewel het niveau van het daglicht niet bereikt kan worden, moet de OVL wel bijdragen aan een sociaal veilige, verkeersveilige en leefbare omgeving. Dit zijn tevens de doelen van de Openbare Verlichting. Sturing op kwaliteit van de OVL hangt samen met de doelen ervan. In figuur 1 is een en ander schematisch weergegeven. Figuur 1 Relatie tussen doel en kwaliteit van de openbare verlichting


Doel van de openbare verlichting

Sociale veiligheid

Veilig gevoel bij burger

Verkeersveiligheid

Leefbaarheid/esthetica

• Vlotte en veilige afwikkeling van het verkeer • Lage risicoaansprakelijkheid

Sfeer • Lichtkleur • Vormgeving

Kwaliteit van de openbare verlichting

Sociale veiligheid Een sociaal veilige omgeving is een omgeving waar men zich zonder direct gevoel voor dreiging of gevaar voor confrontatie met geweld kan bewegen. De wijze van inrichting is voor een belangrijk deel bepalend voor de ervaring van het veiligheidsgevoel. Sociale veiligheid heeft te maken met alle soorten van ruimten waar mensen verblijven. Verlichting en sociale veiligheid staan in nauwe relatie tot elkaar. Bij duisternis is er een hoger risico voor vandalisme, openlijke bedreiging, geweld e.d., dan op klaarlichte dag. Met het oog op de sociale veiligheid moet de OVL het mogelijk maken om personen op een redelijke afstand te herkennen. Hierbij speelt zowel de herkenning van het gezicht als het onderscheiden van de kleur van de kleding een grote rol. Dit stelt specifieke eisen aan de openbare verlichtingsinstallatie. Deze kunnen verschillen van de eisen die vanuit de verkeersveiligheid worden gesteld. Overigens zijn niet alle problemen op te lossen door het aanleggen of het verbeteren van de openbare verlichtingsinstallaties. In veel gevallen ligt hier een rol voor de stedenbouwkundige. Deze plekken verdienen continue aandacht en er zal adequaat gereageerd moeten worden op signalen van overlast, onafhankelijk van de omvang en de aard. Verkeersveiligheid Onder verkeersveiligheid, en dan in het bijzonder buiten de bebouwde kom, wordt afhankelijk van de situatie een veilige en gepaste afwikkeling van het verkeer verstaan. De weg moet zodanig verlicht worden dat de situatie in de rijrichting te overzien is. De verkeersdeelnemers moeten het verloop van de weg en de aanwezigheid van zijwegen kunnen waarnemen, vooral bij ingewikkelde wegsituaties zoals kruispunten, verkeerspleinen en obstakels zoals verkeersdrempels. De eigen verlichting van auto’s of fietsen verlicht slechts een klein weggedeelte en geeft pas in een laat stadium aan in welke richting de weg loopt. Het ’grootlicht’ van auto’s kan dit bezwaar ondervangen, maar kan hoogstzelden worden gebruikt in verband met verblinding van tegenliggers. Verkeersveiligheid binnen de bebouwde kom is een totaal ander begrip door het feit dat de snelheden hierbij per definitie lager zijn. Door lichtmasten op verantwoorde afstanden van elkaar te plaatsen verkrijgt men een grote mate van gelijkmatigheid waardoor een duidelijk zicht op acceptabele afstand wordt verkregen. Openbare verlichting vergroot aan de ene kant de verkeersveiligheid. Aan de andere kant kunnen lichtmasten door de plaats waar ze staan, bij verkeersongevallen een gevaar vormen voor weggebruikers. Bij het ontwerp is belangrijk de plaats en de materiaalkeuze van de lichtmast te bepalen. Een goede wegmarkering hieraan toegevoegd kan de veiligheid extra ondersteunen. Leefbaarheid en esthetica Leefbaarheid heeft betrekking op het bevorderen van de herkenbaarheid, sfeer of het benadrukken van het bijzondere karakter van de openbare ruimte. Openbare verlichting speelt een belangrijke rol bij het tot zijn recht komen van die ruimte. Het bijzondere karakter van een plek kan met behulp van de OVL tot uitdrukking worden gebracht. Hierbij kan gedacht worden aan het verlichten 13 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

van een monumentaal bouwwerk, het plaatsen van klassieke lantaarns of de plaatsing van eigentijds vormgegeven lichtmasten op een stedelijk plein. Bij de realisatie van een meer decoratief georiënteerde verlichtingsinstallatie zal de ter plaatse vereiste functionele verlichtingskwaliteit het uitgangspunt blijven. De sfeer wordt in belangrijke mate beïnvloed door de gekozen lichtsoort en de mate waarin de omgeving wordt “mee” verlicht. Bij lage verlichtingsniveaus (2 tot 5 lux, verblijfsgebieden) wordt “warm wit” licht (kleur 830), als aangenamer ervaren dan “koel wit” licht (kleur 840). Bij het verlichten van de weg kan rekening gehouden worden met de aanwezige bebouwing, de eventuele groenvoorzieningen, de straatnaamborden en huisnummers in die zin dat deze in hun omgeving ook verlicht worden. Bij het verlichten van de omgeving moet de instraling in de woningen en het verblinden van weggebruikers tot een minimum worden beperkt. 3.3. Communicatie De communicatie met de ‘omgeving’ van de organisatie voor het beheer van de OVL kan worden onderscheiden in een drietal lijnen: te weten Beleid, Beheer en Realisatie. Op elk van deze lijnen is communicatie noodzakelijk met betrokkenen zoals het ambtelijke apparaat, dienstverleners, leveranciers of bijvoorbeeld dorps- en kernraden en burgers. Communicatie mag niet worden onderschat, het is van groot belang dat het voorgenomen beleid en de daaruit voortvloeiende consequenties voldoende draagvlak vindt bij alle betrokkenen. Procedure Over het voorliggende Beleidsplan OVL is/wordt op de volgende wijze overleg gevoerd met de betrokken: Gedurende het opstellen van het concept beleidsplan is er met de afdeling Openbare Werken overleg gevoerd. Dit heeft vooral geresulteerd in afstemming op de diverse beleidsterreinen. In het bijzonder het verkeers- en sociale veiligheidsaspect heeft hierbij een grote rol gespeeld. Het beleidsplan dient op de gebruikelijke wijze voor de burgers ter inzage te worden gelegd. Het verdient aanbeveling om het plan op een actieve wijze ter kennis te brengen aan de diverse instanties en belangengroeperingen zoals: de politie, brandweer, dorpsraden en gemeenteraad. Alvorens het plan definitief vast te stellen kunnen eventuele open aanmerkingen worden meegenomen. Het concept beleidsplan wordt na instemming door het college van Burgemeester en Wethouders gepresenteerd aan de opiniërende raad. Na verwerking van de reacties wordt het concept behandeld in de besluitvormende raadsvergadering. Communicatie over het beheer Tijdens het dagelijkse beheer van de OVL vindt overleg plaats met leveranciers, aannemers en burgers. De gemeente voert zelf het administratieve beheer over de OVL installatie. Burgers kunnen zowel telefonisch, per e-mail als via de gemeentelijke website storingen aan de OVL melden. De wens is dat de melder van een storing via de website de status van het herstel kan volgen. Voor dringende zaken zoals vernielingen en aanrijdingen wordt direct actie ondernomen terwijl reguliere storingen worden hersteld tijdens de wekelijkse herstelronde. Communicatie over de realisatie Voor en tijdens realisatie van het herverlichtingsplan worden de dorps- en kernraden en burgers op de gebruikelijke wijze op de hoogte gesteld van de planning en uitvoering. Voor zover als mogelijk dient met de opmerkingen en suggesties van de burgers rekening te worden gehouden tijdens de uitvoering van de diverse projecten. Communicatie kan zowel schriftelijk –aankondiging via huis aan huis blad- als mondeling plaatsvinden. In de toekomst zal er met de burgers voortdurend terugkoppeling dienen plaats te vinden over de uitvoering van het vastgestelde beleid. Als de uitvoering van verbeteringsplannen wordt gerealiseerd zal regelmatig en per project met de eerder genoemde groepen overleg moeten worden gevoerd. Het daadwerkelijke resultaat dient te worden vergeleken met het gewenste resultaat.


4. HET BELEID TOT NU Voor het bepalen van nieuw beleid is het nodig te kijken naar het beleid wat de afgelopen jaren in de gemeente Woudrichem op het gebied van de OVL is gevoerd. Knelpunten worden hiermee gesignaleerd en kunnen worden opgenomen in het nieuw vast te stellen beleid. Allereerst vindt u hier een opsomming van het beleid tot nu en de daarmee bereikte resultaten. Aan de hand van de algemene uitgangspunten en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de OVL (hoofdstuk 5) zijn in hoofdstuk 6 de bijgestelde beleidsuitgangspunten geformuleerd. 4.1 Beknopte doelstellingen en beleid tot nu Onderstaand zijn –in beknopte vorm- de doelstellingen en het gevoerde beleid op het gebied van de OVL tot nu opgesomd: Buiten de bebouwde kom - Verlichtingsplannen werden tot circa 2005 getoetst aan de ‘Aanbevelingen van de NSVV’ (1999). Vanaf circa 2005 worden de nieuwe Richtlijnen NSVV (NPR 13201-1) als leidraad voorgeschreven1. Het verlichtingsniveau afhankelijk stellen van de classificatie van de weg. - Verlichting aanbrengen op gevaarlijke kruispunten, bochten, bruggen en bushaltes. - Alle verlichting uitvoeren als avond/nacht branders. Binnen de bebouwde kom - Verlichtingsplannen werden tot circa 2005 getoetst aan de ‘Aanbevelingen van de NSVV’ (1999). Vanaf circa 2005 worden de nieuwe Richtlijnen NSVV (NPR 13201-1) als leidraad voorgeschreven1. Het verlichtingsniveau afhankelijk stellen van de classificatie van de weg. - In principe wit licht toepassen. - Alle verlichting uitvoeren als nachtbranders. Algemeen - Er vindt groepsremplace plaats. - Het beleid is voornamelijk gericht op het in stand houden van de openbare verlichting. - Het schilderen van masten gebeurt volgens een onderhoudsplan. - Ter voorkoming van aansprakelijkheidsstelling dient de installatie te voldoen aan de voorschriften zoals weergegeven in de NEN 1010 en NEN 3140. 4.2 Bereikte resultaten De tot nu bereikte resultaten als gevolg van het gevoerde beleid kunnen als volgt worden omschreven. Buiten de bebouwde kom Nagenoeg alle verlichting buiten de bebouwde kom voldoet aan de gestelde richtlijnen van de NSVV (NPR 13201-1). Gezien de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van aandacht voor donkergebieden en het voorkomen van lichthinder en lichtvervuiling is al enkele jaren pas op de plaats gemaakt met het uitbreiden van de OVL in het buitengebied. De aandacht is beperkt tot het in stand houden van de verlichting. Bij vervanging van armaturen zijn uitsluitend standaardtypen toegepast. Om energie te sparen zijn over het algemeen lampen met een laag vermogen toegepast. Binnen de bebouwde kom Nieuwe plannen voor de OVL worden opgesteld in overeenstemming met de gestelde richtlijnen van de NSVV (NPR 13201-1). Alle nieuwe verlichting wordt uitgevoerd als nachtbranders. Er worden uitsluitend lampen, zoals PLL met een laag vermogen toegepast. Er is nog geen verlichting uitgevoerd met dimschakeling. De afgelopen jaren zijn incidenteel enkele verbeteringsplannen uitgevoerd, welke met onderhoudsgelden zijn bekostigd. Kwaliteit woonomgeving In 2010 is een veiligheidsenquête onder de bewoners gehouden. Hieruit blijkt dat de kwaliteit van de woonomgeving door de bewoners van alle kernen beoordeeld is met een 7 of hoger. Dit is een goede score. Met de kwaliteit van de woonomgeving wordt bedoeld of er voldoende parkeerplaatsen zijn, hoe de openbare verlichting beoordeeld wordt en de beoordeling van de inrichting van pleintjes en/of open plekken in de buurt. Ondanks deze score komt uit de wijkscan naar voren dat in Aalburg (38%) en Werkendam (9%) de kwaliteit van de woonomgeving 1

De belangrijkste verschillen tussen de Aanbevelingen van de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (1999) en de Nederlandse Praktijkrichtlijnen voor Openbare Verlichting (NPR 13201-1) zijn: - meer aandacht voor de gelijkmatigheid; - normen opgenomen voor verlichting in het buitengebied.


achteruit gegaan is en in Woudrichem is dit volgens politiële cijfers vooruit gegaan met 11%. Het is niet bekend hoe dit verschil verklaard kan worden. Overzicht veiligheidsenquête 2010: Bewonersoordeel kwaliteit woonomgeving (gemiddeld rapportcijfer, 0=hoog, 10=laag)

Veiligheidsenquête

Babyloniënbroek Drongelen Eethen Genderen Meeuwen Veen Wijk en Aalburg Dussen Hank Nieuwendijk Sleeuwijk Werkendam Almkerk Giessen Rijswijk Uitwijk & Waardhuizen Andel Woudrichem

8,0 7,4 7,0 7,6 7,6 7,5 7,7 7,5 7,4 7,2 7,6 7,5 7,4 6,8 7,0 8,1 7,7 7,6

Algemeen De schakeltijden van de OVL is in alle kernen gelijk. De uitschakeltijd van de avondverlichting is 23.00 uur. In de ochtend wordt verlichting niet opnieuw ontstoken. Er is de afgelopen jaren nauwelijks naar standaardisatie toegewerkt door het gebruik van standaardmaterialen. Er zijn nog onvoldoende middelen in de begroting opgenomen om onderhoud op het gewenste niveau te plegen. Bij het vervangen en aanbrengen van nieuwe verlichting is er op kleine schaal aandacht voor toepassing van nieuwe ontwikkelingen, energiebesparing en het gebruik van energie-efficiënte lampen. 4.3 Resultaat in kengetallen Zoals gezegd zijn er de afgelopen jaren incidenteel enkele verbeteringsplannen uitgevoerd. In nieuwe plannen is het verlichtingsniveau wel op het gewenste niveau gebracht. De resultaten kunnen zichtbaar worden gemaakt door het gebruik van kengetallen, (zie uitgave NSVV Kengetallen Openbare Verlichting 2003). De maat voor de productie van de OVL in een gemeente wordt aangegeven als de lichtstroomproductie. Deze lichtstroomproductie wordt uitgedrukt in “mega lumen per uur (MLh)” en levert het totaal aantal lumenuur op dat daadwerkelijk theoretisch door de OVL in een jaar wordt geproduceerd. De mate van energie-efficiëntie van de installatie wordt weergegeven door het kengetal lampsysteemrendement. Voor een volledige analyse van de openbare verlichtingsinstallatie is het noodzakelijk over meerdere kengetallen te beschikken. Er zijn nu alleen kengetallen beschikbaar over 2010: Het totale berekende energieverbruik van de installatie is berekend op 364.255 kWh. Het lampsysteemrendement in Lumen per Watt is in 2010 is 83,73 Lumen/Watt. De lichtstroomproductie (Mlh) is 31.401 MLh. De lichtstroomproductie per lichtpunt is 3.023 L/st. In tabel: 2010 Energieverbruik in KWH Lampsysteemrendement per Lumen / Watt Lichtstroomproductie in MLh Lichtstroomproductie in L/st per lichtpunt

364.255 83,73 31.401 3.023

Landelijk gemiddelde nvt 82,11 nvt 4.388

De hierboven aangegeven kengetallen uit 2010 zijn in figuur 2 en 3 in grafiekvorm weergegeven. De lichtstroomproductie is weergegeven in relatie tot het lampsysteemrendement en het totale berekende energieverbruik. Omdat (nog) geen gegevens uit de historie beschikbaar zijn is het niet mogelijk conclusies uit het gevoerde beleid zichtbaar te maken. In de figuren is wel de ontwikkeling aangegeven na uitvoering van de verbeteringsplannen. Als de nu bekende cijfers worden vergeleken met de mediane waarden zoals deze beschikbaar zijn in Kengetallen OVL (uitgave 2010) van de NSVV blijkt dat het lampsysteemrendement van de gehele OVL iets boven het landelijk gemiddelde waarden zit. Dit kan als positief worden gezien. 16 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

De lichtstroomproductie per lichtpunt is wat aan de lage kant. Als oorzaak hiervan kan worden aangewezen het groot aantal armaturen dat is voorzien van PLL en TL lampen met een laag vermogen. Figuur 1 Verdeling lampsoorten

Verdeling lampsoorten Woudrichem

6%

5%

Lagedruk kwik(pll-tld-tlm) 32%

57%

Hogedruk kwik (hpln) Lage druk natrium (sox) Hogedruk natrium (sont) Hogedruk gasontlading (cpo)

0%

Figuur 2 Ontwikkeling lichtstroom, energieverbruik en lampsysteemrendement Onderstaande grafiek geeft de verwachte ontwikkeling weer tussen het lampsysteemrendement, het energieverbruik en de lichtstroomproductie in de periode 2010-2020 na uitvoering van de voorgestelde verbeteringsplannen.

Stijging in procenten

Ontwikkeling lichtstroomproductie, energieverbruik en lampsysteemrendement 2010-2020 OVL gemeente Woudrichem

Jaar

2010

Lichtstroomproductie

2020

Energiegebruik

Lamsysteemrendement


4.4 Interne analyse Organisatie Zoals aangegeven is de organisatie voor de OVL ondergebracht bij afdeling Openbare Werken. Zij hebben een coördinerende rol voor de organisatie van de OVL. Dit geldt zowel op het gebied van beheer en onderhoud evenals de aanleg van nieuwe installaties. Werkzaamheden zoals het administratieve beheer (in ontvangst nemen van storingen en aanrijdingen) en het melden daarvan aan de aannemer worden door de afdeling zelf gedaan. De wens is aanwezig om het administratief beheer te professionaliseren. Uitbesteding aan derden is hierbij een optie en heeft voordelen zoals: - altijd de beschikking over een actueel OVL-bestand; - geen zorgen over het bijhouden van mutaties; - steeds de meest actuele versie van een beheerprogramma; - volledig storingsbeheer, ondersteund door e-mail, fax, SMS en WAP; - storingsmelding en statusinzicht door de burgers via gemeentelijke website / klachtenafhandeling naar het gemeentelijk storingen meldsysteem; - groepsremplace en schilderwerkbeheer; - verbruiksberekeningen op basis van actuele inventaris en tarieven; - exploitatiekosten op basis van actuele inventaris en tarieven; - eenvoudige tools beschikbaar voor managementrapportage. Daarnaast is met uitbesteding mogelijk een financiële besparing haalbaar. Herstel van storingen en aanrijdingen alsook groepsremplace en het schilderwerk aan lichtmasten wordt sinds 2001 uitbesteed aan een onderhoudsaannemer. De huidige organisatievorm wordt als efficiënt ervaren. De afgelopen jaren is de gemeente met deze organisatie in staat geweest om de OVL installatie in stand te houden. Met het eventueel uitbesteden van het administratieve beheer wordt meer toegewerkt naar het rationeel beheer van de OVL. Klachtenmanagement De gemeente beschikt over een Centraal Meldpunt waar burgers klachten over de openbare ruimte kunnen melden. De kwaliteitsnormen zijn vastgelegd in een ‘Kwaliteitshandvest’. Klachtenmanagement zoals aangegeven in bijlage 3 wordt (nog) niet toegepast. Communicatie Zoals gezegd kunnen burgers storingen en klachten telefonisch en schriftelijk melden bij het Centraal Meldpunt van de gemeente. Voordeel van deze werkwijze is dat de melder kan aangeven of een terugkoppeling is gewenst nadat de storing of klacht is verholpen. Op deze manier is een actieve communicatie met de burger mogelijk. Dit past in de visie van de gemeente Woudrichem waarbij klantgerichtheid en resultaatgerichtheid voorop staan. Storingsanalyse Over de afgelopen jaren is geen historie van storingen beschikbaar. Daardoor is het niet mogelijk een storingsanalyse uit te voeren. Rationeel en economisch beheer Op het gebied van beheer en onderhoud van de OVL kan er in de gemeente Woudrichem nog niet worden gesproken van rationeel economisch beheer. Hierbij wordt ernaar gestreefd dat over een meerjarige periode (10 jaar) de investerings- en onderhoudskosten zo laag mogelijk zijn onder gelijkblijvende randvoorwaarden en doelen. Onderhoud en vervanging worden hierbij planmatig aangepakt terwijl een grote nadruk ligt op preventief onderhoud. Er worden normen gehanteerd voor vervangingstermijnen van masten en armaturen. Daarbij hoort ook het opnemen van vervangingsinvesteringen op de meerjarenbegroting. Correctief onderhoud is per definitie niet planmatig. Wel is er op economisch gebied aandacht voor besparing op energiekosten. Verder is er oog voor toepassing van duurzame materialen en worden materialen waar mogelijk hergebruikt. 4.5 Beknopte weergave van het OVL areaal Omvang De omvang aan verlichtingsmiddelen is als volgt samengesteld (per 31 december 2010): - Aantal lichtmasten 2796 stuks - Aantal armaturen 2844 stuks - Aantal lampen 2966 stuks Toestandsinformatie Uit een globale inventarisatie blijkt dat de onderhoudstoestand van de verlichtingsinstallatie over het algemeen als redelijk kan worden beoordeeld. Er is vrijwel geen achterstallig onderhoud geconstateerd. Wel bestaat het OVL bestand voor bijna de helft uit sterk verouderde armaturen met lage lampvermogens, de masten verkeren in een redelijke staat. Vanwege de ouderdom kan 18 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

vernieuwing van armaturen als prioriteit worden gezien. De gemiddelde leeftijd op dit moment van de armaturen en masten is circa 25 jaar. Bij ruim 40 % van de masten is geen plaatsingsdatum bekend. Als deze masten vóór 1976 zijn geplaatst betekent dit dat bijna 40% van de masten ouder is dan 40 jaar = de afschrijvingstermijn. In onderstaande figuren een overzicht van het aantal masten en armaturen met plaatsingsjaar. Figuur 3 Aantal masten met jaar van plaatsing

2010

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

1980

1978

200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 1976

Aantal masten

Aantal masten naar ouderdom

Jaar van plaatsing Opmerking bij figuur 4: van ruim 40 % van de masten is geen plaatsingsdatum bekend. Ervan uitgaande dat deze masten voor 1976 zijn geplaatst betekent dit dat bijna 40% van de masten ouder is dan 40 jaar = de afschrijvingstermijn.

Figuur 4 Aantal armaturen met jaar van plaatsing Aantal armaturen naar ouderdom 250

Aantal masten

200 150 100 50

2010

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1979

1976

0

Jaar van plaatsing Opmerking bij figuur 5: van ruim 47 % van de armaturen is geen plaatsingsdatum bekend. Aangenomen is dat deze armaturen voor 1976 zijn geplaatst. Daarmee is bijna 50 % van de armaturen ouder dan 25 jaar = de afschrijvingstermijn.

Schakel- en dimtijden De gemeente Woudrichem heeft tot op heden evenals veel andere gemeenten avond/nacht schakeling toegepast. Hierbij wordt in de nachtelijke uren om en om een lamp gedoofd. Nadeel van dit systeem is dat de gelijkmatigheid geweld wordt aangedaan en de OVL installatie niet voldoet aan de richtlijnen. Op dit moment is het gebruikelijk om de avond/nacht schakeling te vervangen door armaturen met dimschakeling. Voordeel hiervan is dat de gelijkmatigheid blijft behouden wat van groot belang is voor de veiligheidsaspecten.

De gemeente Woudrichem kent voor al haar kernen dezelfde schakeltijden. Hierbij gaat de nachtverlichting in op 23.00 uur terwijl in de ochtend de verlichting niet opnieuw wordt ingeschakeld. De branduren per lampsoort zijn voor een avondbrander 1675 uur, een nachtbrander 4154 uur en dimverlichting 2915 uur. 19 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)


5. BELEIDSASPECTEN EN NIEUWE ONTWIKKELINGEN Beleid richt zich enerzijds op het formuleren van ambities en doelen en anderzijds op de keuzes die in de OVL gemaakt worden om die doelen te bereiken. De gemeente Woudrichem heeft onder meer als ambitie de burger een veilige omgeving te willen bieden. Omdat OVL een belangrijke bijdrage biedt voor het verkrijgen van een veilige omgeving is ‘grip’ op de organisatie hiervan van groot belang. Beheer richt zich zowel op de activiteiten en maatregelen die betrekking hebben op de instandhouding van de verlichtingsinstallatie, als op het stellen van randvoorwaarden voor nieuwe aanleg.

Aan de hand van een beschrijving van algemene uitgangspunten en nieuwe ontwikkelingen zijn de beleidsvoorstellen tot stand gekomen. De beleidsvoorstellen zijn tevens getoetst en daar waar nodig afgestemd op andere disciplines in de Openbare Ruimte. 5.1 Algemene uitgangspunten Dienstverlening is een belangrijk thema binnen de gemeente Woudrichem. Gemeenten worden steeds nadrukkelijker de schakel tussen inwoner en de overheid. De gemeente Woudrichem ziet het als een uitdaging haar dienstverlening stap voor stap verder te professionaliseren. Belangrijk daarbij zijn de thema’s vraaggericht en efficiënt. Er zullen steeds meer producten digitaal worden aangeboden. Visie De visie voor de OVL van de gemeente is gericht op het “niet verlichten” tenzij, “goed is goed”. Alle verlichting zal sober en doelmatig uitgevoerd worden. Door standaardisering wordt bereikt dat de onderhoudskosten beperkt blijven en wordt de samenhang tussen verlichtingsobjecten en de omgeving bevorderd. Het landelijke karakter van de gemeente wordt door de keuze van de OVL ondersteund. OVL beperkt zich tot bovengrondse verlichtingsmiddelen zoals masten, armaturen en lampen. Kunstwerken en monumentale gebouwen worden vanwege het bijzondere karakter aangestraald. Feestverlichting wordt niet gezien als een gemeentelijke taak en wordt daarom niet door de gemeente aangelegd of onderhouden. Ook de verlichting op sportparken valt buiten dit beleidsplan. Bij het ontwerpen van OVL zullen de minimale eisen uit de Nederlandse praktijkrichtlijnen voor de Openbare Verlichting (NPR 13201-1) worden gehanteerd. Randvoorwaarden De gemeente streeft ernaar de grootste knelpunten in OVL – afhankelijk van de keuze - binnen een termijn van 10, 20 of 30 jaar op het gewenste peil te brengen. Op de meerjarenbegroting zal hiervoor jaarlijks geld worden gereserveerd. De organisatie voor de OVL ondergebracht bij afdeling Openbare Werken. Zij hebben een coördinerende rol voor de organisatie van de OVL. Dit geldt zowel op het gebied van beheer en onderhoud evenals de aanleg van nieuwe installaties. Werkzaamheden zoals het administratieve beheer (in ontvangst nemen van storingen en aanrijdingen) en het melden daarvan aan de aannemer worden in eigen beheer gedaan. De mogelijkheid wordt bekeken om dit uit te besteden aan derden. Het herstel van storingen, aanrijdingen en het schilderwerk aan lichtmasten is uitbesteed aan een onderhoudsaannemer. 5.2 Milieu Het beleidsveld milieu speelt in gemeenten een belangrijke rol. Daarom dient nadrukkelijk te worden gekeken in hoeverre OVL een bijdrage levert aan de milieuproblematiek. Milieuaspecten van de OVL zijn enerzijds de uitstoot van milieubelastende stoffen vanwege het energieverbruik (het belangrijkste) en anderzijds de afvalstoffen die ontstaan bij zowel de fabricage van de verlichtingsmaterialen als bij het eind van de levensduur van deze materialen.

Zorg voor de milieuaspecten wordt door de producenten van verlichtingsmaterialen goed opgepakt. De hoeveelheid kwikhoudend materiaal in bijvoorbeeld de PLL lampen is teruggebracht tot maximaal 4 mg. Het gebruik van de HPLN lampen is in de afgelopen jaren door de ontwikkeling van goede alternatieven teruggebracht tot een heel klein percentage van de oorspronkelijke aantallen. Enkele producenten hebben armaturen ontwikkeld die volledig recyclebaar zijn. Te denken valt aan hergebruik van aluminium en polycarbonaat. Energie, CO2 en Klimaatakkoord In Europees verband is afgesproken dat in 2020 de CO2-uitstoot binnen de Europese Unie 20% onder het niveau van 1990 zal liggen. De huidige regering in ons land heeft deze doelstelling overgenomen en gaat zelfs nog verder in een Klimaatakkoord. In dit Klimaatakkoord hebben gemeenten en het Rijk afgesproken om samen te werken aan de uitvoering van “Nieuwe energie voor het klimaat”, het uitvoeringsprogramma bij het kabinetsprogramma “Schoon en Zuinig”. In dit werkprogramma zijn drie doelen geformuleerd:


- een reductie van de uitstoot van broeikasgassen van 30 % in 2020 ten opzichte van 1990. Het gaat dan zowel om CO2 als overige broeikasgassen, zoals lachgas en methaan; - een energiebesparing van 2 % per jaar; - een aandeel van hernieuwbare energiebronnen van 20 % in 2020. Verklaring van Dussen Op 31 oktober 2007 hebben 19 gemeenten, waaronder Woudrichem in een bijeenkomst over duurzaam energiebeleid gezamenlijk een verklaring ondertekend. Alle ondertekenaars onderstrepen dat zij een cruciale partner van het Rijk voor het realiseren van de ambities van het kabinet inzake CO2-reductie, duurzame energie en energiebesparing.

In de verklaring zijn de volgende afspraken en doelstellingen opgenomen: Algemeen: de 19 gemeenten zijn bereid hun aandeel te leveren in de rijksdoelstellingen van: • een CO2-reductie van 30% in 2020; • een duurzame energieproductie van 20% in 2020; • tot 2020 elk jaar een energiebesparing van 2%; de 19 gemeenten zullen hun voorbeeldfunctie op allerlei terreinen actief invullen. Windenergie: de gemeenten gaan door met de door hen reeds in gang gezette trajecten voor het realiseren van (lokale) windparken; de overige gemeenten zoeken gezamenlijk naar de mogelijkheid van één grootschalig windpark in de regio West-Brabant; Biomassa: aangezien GFT-afval ook kan worden aangewend voor duurzame energie, stellen de 19 gemeenten een actieplan op voor beantwoording van de vraag of en hoe gezamenlijk kan worden opgetreden als de huidige GFT-contracten met Essent in 2012 aflopen; de 19 gemeenten zien grootschalige biomassacentrales voor de energie- en warmtevraag op het niveau van woonwijken en bedrijventerreinen als een kans voor West-Brabant; de 19 gemeenten zijn bereid, indien nodig, over grootschalige biomassacentrales met elkaar afspraken te maken, bijvoorbeeld door het aanleveren van biomassa; Samenwerking: de 19 gemeenten streven er naar om collectief te opereren bij een aanvraag om subsidie bij rijk en/of provincie; de 19 gemeenten zijn bereid gezamenlijk de gemeentelijke aanvragen in het kader van de Stimuleringsregeling Lokaal Klimaatbeleid voor te bereiden en in te dienen; de 19 gemeenten zijn bereid gezamenlijk expertise in te zetten en externe deskundigheid in te huren, waar alle gemeenten gebruik van kunnen maken. Energielabel In februari 2010 is in opdracht van VROM door Agentschap NL (SenterNovem) de nota Criteria voor duurzaam inkopen voor inkopen van Openbare Verlichting (OVL) gepubliceerd. De nota biedt de mogelijkheid een energiebesparingsdoelstelling en een ontwerpen inkooprichtlijn te definiëren. Eén van de belangrijke onderdelen van de Duurzaam Inkopen criteria voor OVL is de invoering van een energielabel. In opdracht van de NSVV en SenterNovem is in augustus 2009 de ‘Handleiding Energielabeling Openbare Verlichting’ tot stand gekomen. Deze handleiding is bedoeld om een energielabel voor een openbare verlichtingsinstallatie vast te kunnen stellen. Bij het opstellen van een verlichtingsplan kan door de gemeente een bepaald energielabel worden verlangd waaraan de installatie moet voldoen. In de nieuwe Standaard RAW bepalingen 2010 zijn teksten opgenomen om een energielabel voor te schrijven bij opdrachtverlening. Het voorschrijven van een energielabel voor nieuwe verlichtingsplannen is nog niet algemeen ingeburgerd. Zodra dit wel het geval is kan de gemeente een label voorschrijven. 5.3 Aandacht voor donkergebieden Lichtvervuiling en donkertebescherming De afgelopen jaren is er vanuit de Overheid en Milieugroeperingen steeds meer aandacht voor het ‘onnodig’ plaatsen van OVL en het voorkomen van lichtvervuiling.

Bij lichtvervuiling kan men drie verschillende niveaus onderscheiden: Lichthinder Hinder op individueel niveau door direct invallend/instralend licht. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een lichtmast of reclameverlichting die een woning binnen schijnt. Horizonvervuiling 22 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

De zichtbaarheid van licht op langere afstand. Voorbeelden hiervan zijn de lichtkoepels die men kan waarnemen boven een stad of boven een kassengebied. Een ander voorbeeld is het tot op lange afstand zichtbaar zijn van een open stal of een verlicht sportveld in een open landschap. Verminderde zichtbaarheid van de sterren De verminderde zichtbaarheid van de sterren, veroorzaakt door de aanwezigheid en uitstraling van kunstlicht. Boven grote steden kan men nog slechts enkele tientallen sterren waarnemen, terwijl er in een donker gebied duizenden zichtbaar zijn. Met campagnes als ‘Laat het Donker Donker’ en de organisatie van de ‘Nacht van de nacht’ wordt aandacht gevraagd voor de schoonheid van de duisternis en de bedreiging daarvan door de toenemende verlichting in Nederland. Nederland is ’s nachts een van meest verlichte landen in Europa. Dit wordt niet alleen veroorzaakt door kassen, sportvelden, lichtreclames en tuinverlichting maar ook door de OVL. Dat dit niet alleen hinderlijk is voor mens en dier zal duidelijk zijn maar het kost ook onnodige energie. Minder verlichting draagt ook bij terugdringing van de CO2 uitstoot. Verder is sinds 1 april 2002 de Flora- en Faunawet in werking getreden. Deze wet voorziet in de bescherming van planten- en diersoorten en heeft daarmee uiteenlopende gevolgen voor een gemeente. Overheden kunnen rekening houden met de effecten van lichtvervuiling op de natuur en met het verspillen van licht. In dit kader worden in natuurgebieden de mogelijkheden van terugdimmen, oriëntatieverlichting en geleideverlichting met behulp van led-armaturen in overweging genomen. In dit beleidsplan is met bovenstaande rekening gehouden door het voorschrijven van uitsluitend energiezuinige efficiënte lampen en het toepassen van dimverlichting. Hierbij zullen de ‘Richtlijnen Openbare Verlichting Natuurgebieden’ van de NSVV een leidende rol hebben. Wellicht dat ook het schakelregime hierbij een oplossing biedt. Lichthinder Onder lichthinder wordt verstaan: de instraling in woningen en verblinding van weggebruikers en dieren. Fabrikanten houden bij de ontwikkelingen van nieuwe armaturen in toenemende mate rekening met het voorkomen van lichthinder. Ook bij de plaatsbepaling van de mast en de keuze van armatuur wordt met het voorkomen van lichthinder rekening gehouden. Bij het opstellen van een verlichtingsplan wordt de verblindingsfactor zo laag mogelijk gehouden. Verder worden de plannen getoetst aan de norm zoals opgenomen in de Nederlandse Praktijk Richtlijnen (2002) voor Openbare Verlichting (NPR 13201-1). In een gemeentelijk ontwikkelingsplan kan de gemeente lichthinder expliciet opnemen, zodat structureel aan het voorkomen en beperken ervan aandacht wordt gegeven. Eventueel kan de uitwerking hiervan vastgelegd worden in een gemeentelijk ‘lichthinderplan’. Duisternis categorieënkaart Provincie Noord-Brabant heeft in samenwerking met de Brabantse Milieu Federatie voor een gedeelte van Noord-Brabant een Duisternis categorieënkaart uitgebracht. Op deze kaart zijn Natuurgebieden en Landschappelijk/natuurlijk waardevol buitengebied aangegeven. De op deze kaart aangegeven Natuurgebieden kunnen door de betreffende gemeenten worden aangewezen als donkergebieden. Voor deze donkergebieden is de regel dat voor de aanleg van verlichting de ‘Richtlijn Openbare Verlichting Natuurgebieden’ van de NSVV van toepassing is. In de overige Landschappelijk/Natuurlijk waardevol aangegeven buitengebieden zal het principe gelden van “geen verlichting tenzij”. Indien om verkeers- en/of sociale veiligheid toch verlichting is gewenst is het gebruik om zogenaamde “groene” led-verlichting toe te passen. Voor de gemeente Woudrichem bestaat er op dit moment nog geen kaart met natuurgebieden. Door de Provincie Noord-Brabant is wel een kaart beschikbaar met gebieden die zijn aangewezen als ecologische hoofdstructuur. Voorstel is om deze kaart als uitgangspunt te nemen voor een door de gemeente zelf op te stellen kaart en de ecologische hoofdstructuur gebieden (zie bijlage 7) aan te wijzen als “donkergebied”. 5.4 Techniek en beheer Dimmen In de OVL kan efficiënt met energie worden omgegaan door het toepassen van lampen met een hoog rendement en energiezuinige elektronische voorschakelapparatuur. De meeste armaturen voor de OVL met lampen PLL 36 Watt, PLL 55 Watt, CPO 60-90-140 Watt en de SON of SONT lampen 70 tot en met 400 Watt zijn leverbaar in dimuitvoering. Dit wil zeggen dat in het armatuur een component wordt ingebouwd dat na ontvangst van een signaal de lichtoutput van de lamp kan terugdimmen naar circa 50 % van de oorspronkelijke lichtopbrengst. Hierbij wordt het stroomverbruik van het armatuur en de componenten teruggebracht naar circa 60 % van het totaal geïnstalleerde vermogen. Het dimmen vindt plaats nadat het Netwerkbedrijf, de eigenaar van het ondergrondse kabelnet, op een vooraf ingestelde tijd een signaal uitstuurt dat de verschillende dimmers in werking zet. Deze tijden vallen samen met de verschillende uitschakeltijden van de avondverlichting en de


inschakeltijden van de ochtendverlichting. Er valt daarbij te kiezen uit de tijden s’ avonds uit om 22.30, 23.00, 23.30 en 24.00 uur en de tijden s’ morgens in om 6.00, 6.30 en 7.00 uur. Het technische voordeel van deze keuze is dat ondanks de besparing op de energiekosten en de onderhoudskosten door een langere uitwisseltermijn, door het dimmen de gelijkmatigheid van de verlichting is gegarandeerd. Alle lichtmasten blijven “branden”. Er is geen expliciete vraag naar nachtbranders. Het om en om uitschakelen van masten is, omdat het een buitensporige afname van de gelijkmatigheid van de verlichting veroorzaakt, sterk af te raden. Beter is, om bij het vernieuwen van armaturen met een gelijkblijvend energieverbruik de aanbevolen en gewenste gelijkmatigheid te verkrijgen. In de bijgestelde beleidsuitgangspunten wordt - met voortzetting van het huidige beleid op dit moment - uitgegaan van het toepassen van wit licht of wel het gebruik van PLL lampen met elektronische apparatuur in de verblijfsgebieden. Belangrijk is om de technische ontwikkelingen te volgen om in de toekomst de toepassing ervan te toetsen op bruikbaarheid ook op andere locaties. Dynamische Verlichting In Nederland zijn momenteel een aantal projecten uitgevoerd of in uitvoering waarin de verkeersintensiteit gekoppeld wordt aan de OVL. Is er weinig verkeer dan mag het licht uit of op een laag niveau branden. Bij veel verkeer gaat het lichtniveau omhoog. Het markeren van het wegverloop van verkeerswegen in buitengebieden is een echte trend aan het worden. Een aantal projecten is hiermee al uitgevoerd (Noord-Holland, Houten, Ede, Bernheze, Boxtel) Hiervoor worden in de weg-as of aan de wegkanten led-armaturen aangebracht. Dit komt ten goede aan de verkeersveiligheid vanwege de zichtbaarheid van het wegverloop, de natuur is erbij gebaat en er wordt een grote bezuiniging op het energieverbruik bereikt. De vraag is echter of de gebruiker dezelfde voordelen ervaart als bij de traditionele wijze van verlichten.

De gemeente Bernheze heeft onlangs – als pilot - een project voor de ombouw van traditionele verlichting naar dynamische verlichting afgerond. Dit project – een belangrijk fietspad in het buitengebied - is bedoeld om ervaring op te doen op het gebied van dynamische verlichting. Een andere doelstelling is om te bezien of dynamische verlichting een bijdrage kan leveren aan het terug dringen van het energieverbruik en daarmee de CO2 uitstoot. Uit eerste lichtmetingen blijkt dat het niveau van de OVL wat betreft de gelijkmatigheid, ook bij dynamische verlichting voldoet aan de gestelde normen van de Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) uitgegeven door de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV). Op tijden dat er minder of geen gebruik van het fietspad wordt gemaakt schakelt de verlichting terug tot 20% van het normale niveau. Op deze tijden is het energieverbruik dus belangrijk lager dan in normaal bedrijf. Het project is nog te kort in werking om gebruikservaringen op te tekenen. Wel kan worden gesteld dat het dimmen van de OVL een bijdrage levert tot wijziging van het algemene beeld wat leeft onder de burgers met betrekking tot het onnodig laten branden van de OVL. De gemeente laat zien serieus werk te maken met het terugdringen van lichtvervuiling en lichthinder. Berekeningen geven aan dat het uit financieel oogpunt vooralsnog niet interessant is om op dit moment op grote schaal over te stappen op dynamische verlichting. De kosten van aanleg zijn zo hoog dat nauwelijks van een terugverdientermijn kan worden gesproken. De voordelen moeten worden gevonden in het gebruiksgemak, het terugdringen van lichtvervuiling en lichthinder en natuurlijk in het verminderen van het energieverbruik. Zoals gezegd komt het grootste voordeel van dynamische verlichting naar voren als wordt gekeken naar het verminderen van het energieverbruik en daarmee de CO2 uitstoot. In dit project is een vermindering van de CO2 uitstoot bereikt van ruim 36%. Led verlichting Led-armaturen zijn tot 2008 voornamelijk toegepast als markering. De gemeente Woudrichem heeft nog geen led-verlichting toegepast. Ontwikkelingen op het gebied van led-verlichting worden wel nauwgezet gevolgd.

In september 2010 heeft het Agentschap NL in opdracht van de Taskforce Verlichting een publicatie uitgebracht over de stand van zaken betreffende toepassing van led-verlichting. In bijlage 5 is een samenvatting van dit rapport opgenomen. Op basis van de evaluatie van een 40-tal pilots in 2008 en 2009 worden de volgende aanbevelingen gedaan: • Doe ervaring op met ledverlichting door het opzetten van (proef)projecten. Het is goed om daarbij eisen te stellen aan de producten. Vraag naar alle productgegevens en producten levensduur garanties. • Wees kritisch richting leverancier. Niet met alle aanbieders van ledverlichting zijn goede ervaringen opgedaan. Vraag naar de ervaring van de aanbieder met OVL en vraag OVLbeheerders (van andere gemeenten) of ze tevreden zijn. • Laat als onderdeel van het (proef)project een nieuw lichtontwerp maken. Zorg er als opdrachtgever voor dat de lichttechnische eisen vooraf goed zijn overwogen en nauwkeurig 24 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

zijn gedefinieerd. Het gaat daarbij ondermeer om eisen op het gebied van ‘lichtkleur’, lichtniveau en hoeveelheid gewenst strooilicht. De belangrijkste conclusie: het is inmiddels goed mogelijk leds toe te passen in OVL-systemen en het milieu is er bij gebaat als gemeenten aan de slag gaan met led. Zonne-energie Voor wat betreft technieken met lichtmasten voorzien van zonnepanelen zijn tot op heden de ervaringen niet zo positief om die op grote schaal in de OVL toe te passen. In de periode 20032008 zijn er als proef bij vergelijkbare gemeenten een aantal lichtmasten met zonnepanelen geplaatst op locaties in het buitengebied op plaatsen waar anders voor veel geld, kabel, wegboringen en boomboringen gemaakt zouden moeten worden. De opgedane ervaringen zullen op termijn bepalen of toepassing op grotere schaal mogelijk is. Vooralsnog kan worden geconcludeerd dat het systeem kostbaar is in aanschaf, een kortere brandtijd met lagere vermogens heeft en een beperking van de lampkeuze. Stabiliteitsmetingen In het kader van de openbare veiligheid en daarmee de wettelijke aansprakelijkheid en het verlengen van de technische levensduur van lichtmasten staat de laatste jaren het uitvoeren van stabiliteitsmetingen in de belangstelling. Gemeenten staan hierbij voor de keuze om wel of niet metingen uit te voeren aan de stabiliteit van lichtmasten. Om een weloverwogen keuze te maken is het nodig de voor- en nadelen op een rij te zetten.

Als argumenten om wel metingen uit te voeren kunnen worden aangemerkt: a. per lichtmast wordt na meting een restlevensduur van vijf jaar gegarandeerd; b. de ‘garantie’ kan voor de wegbeheerder gunstig zijn bij een eventuele claim vanwege bijvoorbeeld een omgevallen lichtmast of onderdelen; c. op basis van verkregen metingen kan de restlevensduur van de soort gemeten masten worden verlengd, wat een financieel voordeel kan opleveren; d. er wordt voorkomen dat een technisch nog goede mast wordt vervangen. Natuurlijk kunnen er ook vraagtekens worden geplaatst bij het nut van stabiliteitsmetingen: a. de meting geeft slechts een beeld van de gemeten mast en zegt weinig of niets over de kwaliteit van andere soortgelijke masten; b. het is gebruikelijk om tijdens de groepsremplace de lichtmast te controleren. Dat wil zeggen dat bij iedere remplace (om de 2 tot 4 jaar) de mast wordt gecontroleerd op eventuele zichtbare gebreken; c. volgens het schilderplan worden de masten om de 8 jaar geschilderd. Hierbij wordt de gehele mast onder handen genomen en visueel geïnspecteerd. Eventuele gebreken zoals corrosie, loshangende delen of scheefstand wordt gemeld en indien nodig hersteld; d. er is geen wettelijke verplichting om stabiliteitsmetingen aan lichtmasten te verrichten. Een goed beheerplan is van nut om eventuele claims bij schade te voorkomen; e. op basis van ervaring is de maximale levensduur van masten (gemiddeld) vastgesteld op 40 jaar. 2 De praktijk heeft uitgewezen dat de maximale levensduur slechts op weinig plaatsen wordt bereikt omdat door reconstructies of herindelingen van wegen de mast vaak voor het einde van zijn levensduur wordt vervangen of bij een goede kwaliteit wordt hergebruikt; f. er zijn over de afgelopen 30 jaar geen gevallen bekend waarbij een lichtmast is omgevallen door een niet zichtbaar gebrek, zoals corrosie. Op basis van de voor- en tegenargumenten lijkt het niet gewenst om alle masten van bijvoorbeeld ouder dan 25 of 30 jaar te onderwerpen aan een stabiliteitsmeting. Uit verkregen cijfers van andere gemeenten blijkt dat circa 2% van de gemeten masten niet meer aan de strenge eisen voldeed. Dat wil niet zeggen dat deze masten omwille van de veiligheid ook daadwerkelijk meteen vervangen moet worden. Bij herverlichtingsplannen en reconstructies waarbij bestaande lichtmasten op dezelfde plaats worden gehandhaafd en waarbij de masten ouder zijn dan 30 jaar kan het zinvol zijn om per mast een stabiliteitsmeting uit te voeren. Hiermee wordt voorkomen dat onstabiele masten voor een langere periode blijven staan. Zoals gezegd is een goed beheerplan met daarin opgenomen een periodieke inspectie van belang om wettelijke aansprakelijkheid bij schade veroorzaakt door de OVL te voorkomen. Zie hiervoor ook bijlage 1 ‘Aansprakelijkheid’. 5.5 Ondergronds netwerk Storingen in het kabelnet worden gerepareerd door Enexis Netwerk B.V., omdat zij eigenaar is van het voedingsnet en de aansluitkabels waarop de lichtmasten zijn aangesloten. Woudrichem heeft net als de meeste gemeenten de ondergrondse eigendommen, zoals aansluitkabel en aansluitmof 2 In de nota ‘Waardering en afschrijving 2008’ heeft de gemeente (nog) geen afschrijvingstermijnen voor lichtmasten en armaturen vastgelegd.


en de ontstekingspunten, enkele jaren geleden ‘om niet’ overgedragen aan Enexis Netwerk Brabant B.V. De overdracht is een gevolg van de Electriciteitswet uit 1998 waarbij een striktere scheiding tussen de eigendommen van de Netwerkbeheerder en de aangesloten installatie moest worden vastgelegd Tegen een vaste vergoeding per lichtmast per jaar onderhoudt Enexis Netwerk het complete ondergrondse netwerk voor de OVL. Als de gemeente haar installatie wil uitbreiden betaalt ze een vast bedrag per aansluitpunt (lichtmast). Voor dit bedrag verzorgt Enexis Netwerk de aansluiting in de lichtmast inclusief aansluitmof, aansluitkabel, aansluitblok, grondwerk en straatwerk. De kosten voor de lichtmast zijn als vanzelf voor rekening van de gemeente. In renovatie- of herverlichtingsprojecten mogen bestaande aansluitingen worden verlengd. Ook deze kosten zijn voor rekening van de eigenaar van de installatie. Het overnamepunt van de installatie is het aansluitblok in de mast. Het aansluitblok was tot 2007 in eigendom en beheer van de gemeente. Sinds dat jaar is het aansluitblok overgedragen aan het netwerkbedrijf welke tevens de aanleg en onderhoud ervan verzorgt. De kosten van het aansluitblok zijn ondergebracht in het vaste bedrag wat het netwerkbedrijf in rekening brengt per aansluitpunt. De tarieven voor de ondergrondse werkzaamheden zijn in het verleden meerdere malen verhoogd en/of aangepast. Deze tarieven worden bepaald door de Energiekamer. 5.6 Wetgeving Duurzaam Veilig Nog steeds veroorzaakt het verkeer vele doden en gewonden in ons land. Om een impuls te geven aan de verkeersveiligheid hebben Rijk, de Provincies, de Waterschappen en de Gemeenten afspraken gemaakt. Dit betreft onder meer categorisering van wegen, overige infrastructurele maatregelen, nieuwe verkeersregels, handhaving educatie, voorlichting en flankerende maatregelen voor de integrale uitvoering van Duurzaam Veilig. Kenmerken zijn: - infrastructuur die is aangepast aan de weggebruikers; - voertuigen die voorzien zijn van hulpmiddelen om de taken van de bestuurders te vereenvoudigen en voldoende bescherming te geven; - verkeersdeelnemers die goed zijn opgeleid en geïnformeerd.

Het uitgangspunt van functionaliteit van wegen is in de Duurzaam Veilig visie vertaald in een eenduidige categorisering van wegtypen. Er worden drie categorieën wegen onderscheiden met een verschillende functie: Stroomwegen, Gebiedsontsluitingswegen en Erftoegangswegen. Deze aanduidingen worden ook gebezigd in het plan GVVP 2011 van de gemeente Woudrichem. Een van de doelstellingen van dit beleidsplan is om de verlichtingskwaliteit naast technische en economische aspecten mede te baseren op sociale veiligheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid. Er is dus een duidelijke relatie aanwezig tussen OVL en Duurzaam Veilig. In dit plan is daarom een relatie gelegd tussen de gewenste verlichtingsniveaus op de te onderscheiden categorisering van wegen in het kader van Duurzaam Veilig. NSVV Normen Er zijn nog geen wettelijke of andere bindende bepalingen betreffende de verlichtingskwaliteit. De NSVV heeft samen met het Nederlands Normalisatie Instituut (NNI) in 2002 de Nederlandse Praktijkrichtlijnen voor Openbare Verlichting (NPR 13201-1) opgesteld. Deze richtlijn - gebaseerd op Europese normen - wordt al in veel gemeenten als leidraad bij de invulling van de OVL gehanteerd. De richtlijn heeft geen juridische status, omdat de Europese normen (nog) niet gemandateerd zijn. In deze richtlijn is getracht de verschillende verlichtingseisen op elkaar af te stemmen door onderscheid te maken in: openbare ruimten met een verkeersfunctie, openbare verblijfsruimten en ruimten, die beide functies kunnen vervullen. Aan de hand van de functie en de kenmerken van de openbare ruimte (te weten bebouwing, functie van de weg, infrastructuur, verkeer, verkeersintensiteit of moeilijkheidsgraad) worden verlichtingsklassen opgesteld. De verlichtingsklassen geven aan, aan welke kwaliteitscriteria de OVL moet voldoen. Deze kwaliteitscriteria hebben betrekking op de verlichtingssterkte en de gelijkmatigheid van de verlichting. De landelijke tendens is om deze richtlijnen tot norm te verklaren, mede doordat steeds meer gemeenten zijn overgegaan tot het hanteren van deze richtlijnen voor het ontwerpen, beheren en onderhouden van de openbare verlichtingsinstallatie. Natuurbeschermingswetgeving Sinds 1 april 2002 is de Flora- en Faunawet in werking getreden. Deze wet voorziet in de bescherming van planten- en diersoorten en heeft daarmee uiteenlopende gevolgen voor een gemeente. Wanneer aantoonbaar is dat verlichting verstorend is voor bepaalde soorten kan op basis van de Flora- en Faunawet worden besloten dat de lichtbron aangepast of zelfs verwijderd moeten worden. Het is dus belangrijk dat bij elke beslissing over bijvoorbeeld uitbreiding van een


woonwijk, de aanleg van nieuwe wegen of industrieterreinen, evenementen, etc. het aspect verlichting een rol speelt in de besluitvorming. In het kader van de Europese verplichtingen moet Nederland de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn implementeren in haar wetgeving. Deze Europese wetgeving voorziet in de bescherming van leefgebieden van verschillende planten- en diersoorten. Leefgebieden die zijn aangewezen als vogel dan wel habitatrichtlijn gebied, genieten speciale bescherming. Plannen, projecten en andere handelingen met gevolgen voor het gebied en de aanwezige soorten worden getoetst aan bepaalde eisen. Aangezien de aanleg van verlichting negatieve gevolgen kan hebben voor dieren is toetsing van dit aspect door de gemeente noodzakelijk. Duurzaam inkopen Het onderwerp duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol binnen overheidsaanbestedingen. Ook gemeenten voelen steeds vaker de behoefte om binnen het inkoop- en aanbestedingsbeleid aandacht te besteden aan duurzame inkoop. In de zomer van 2006 heeft de Tweede Kamer besloten dat de rijksoverheid uiterlijk in 2010 bij alle aankopen of investeringen milieu- én sociale criteria moet toepassen. Het gaat daarbij om een inspanningsverplichting. Ook voor gemeenten is een inspanningsverplichting vastgelegd. Op dit moment hebben alle gemeente in Nederland toegezegd om voor 2010 tenminste 75% van het inkoopbudget duurzaam in te kopen.

In opdracht van het Ministerie van VROM zijn door AgentschapNL criteria voor duurzaam inkopen van OVL opgesteld. De definitieve versie 1.4 is vastgesteld op 12 februari 2010. Door CROW zijn de criteria vertaald naar teksten voor gebruik in RAW-bestekken. Op dit moment (begin 2011) is de ter visie legging afgerond, zijn de teksten vastgesteld en beschikbaar om te worden opgenomen in bestekken. Voor de productgroep openbare verlichting betreft het hier in hoofdzaak: a) Een minimum eis voor de energieprestatie van de OVL installatie aan label D van de Handleiding Energielabeling Openbare Verlichting; b) Bij nieuwbouw van een OVL installatie, of bij complete vervanging van lampen en armaturen van een openbare verlichtingsinstallatie, dient de installatie technisch geschikt te zijn om gedimd te worden; c) Voorschriften aan het gestelde vermogenvoor lichtmastreclame; d) Grenswaarden aan het vluchtige aandeel organische stoffen bij conserveringswerken. Nieuwe Aanbestedingswet Een nieuwe Nederlandse Aanbestedingswet zal samen met onderliggende regelgeving (AMvB's)naar verwachting medio 2011 in werking treden. Met de nieuwe Aanbestedingswet wil het kabinet een modern wettelijk kader voor het aanbesteden maken. Aanleiding hiervoor is vooral het onderzoek van de Parlementaire enquêtecommissie Bouwnijverheid. De nieuwe wet schept de mogelijkheid om op nationaal niveau nadere regels te stellen ter aanvulling of verduidelijking van de Europese aanbestedingsrichtlijnen.

Door heldere regels bij het aanbesteden, krijgen ook kleinere ondernemers een goede en eerlijke kans op overheidsopdrachten. De eisen die bij aanbestedingen aan het bedrijfsleven worden gesteld, moeten redelijk zijn. Het wetsvoorstel zorgt ervoor dat eisen die aan opdrachten worden gesteld in redelijke verhouding moeten staan tot de opdracht. Zo kan bijvoorbeeld een aanbestedende dienst met 120 vestigingen in heel Nederland de schoonmaak in één opdracht aanbesteden. Dat betekent dat een kleine onderneming hierop niet kan inschrijven. Met de nieuwe wet moet de aanbestedende dienst een dergelijke opdracht in principe zo opstellen, dat MKB'ers kunnen inschrijven op de locaties in hun eigen regio. De eisen aan de jaaromzet van de ondernemer moeten in redelijke verhouding staan tot de opdracht. Daarmee wordt voorkomen dat aan een architectenbureau een eis wordt gesteld van een jaaromzet van bijvoorbeeld drie miljoen euro waardoor een groot deel van de architectenbureaus afvallen. Een dergelijke eis is vaak onredelijk en mag niet meer. Daarnaast komt er een einde aan de verschillende formulieren die aanbestedende diensten gebruiken. De ondernemer hoeft nog maar één formulier in te vullen. Pas als de ondernemer de opdracht krijgt, moet hij de officiële documenten inleveren. Tenderned publiceert alle opdrachten voor aanbestedingen zodat ondernemers alle aanbestedingen op één plaats kunnen vinden. De nieuwe aanbestedingswet geldt voor alle overheidsopdrachten (onder en boven de Europese grens). De grens voor het Europees aanbesteden voor bijvoorbeeld bouwopdrachten ligt op € 4,8 miljoen. Voor leveringen (bijvoorbeeld inkoop kantoorartikelen) en diensten (bijvoorbeeld inhuren van een onderzoeksbureau) liggen de grenzen voor het Rijk bij € 125.000 en voor andere overheden en diensten zoals het onderhoud en beheer van de OVL op € 193.000. 27 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

Aanbestedende diensten en het bedrijfsleven moeten afspraken gaan maken over procedures bij aanbesteden onder de Europese grens. Elke gemeente hanteert op dit moment eigen regels bij bijvoorbeeld het verzoek aan twee of meer bedrijven om een offerte te doen. Het bedrijfsleven en de overheid krijgen vier jaar de tijd om afspraken te maken over uniformering en vereenvoudiging. Lukt dit onvoldoende, dan zal het kabinet met eigen regels komen. Naast het wetsvoorstel wordt een regeling voor laagdrempelige klachtenafhandeling geïntroduceerd, zodat ondernemers bij klachten over onredelijke eisen niet meteen naar de rechter hoeven. De klachtenregeling wordt in overleg met werkgeversorganisaties, het Rijk en de gemeenten verder uitgewerkt. (bron: www.pianoo.nl) Grondroerdersregeling Voor eigenaren van kabels en leidingen zijn per 1 april 2008 nieuwe wettelijke eisen van kracht. Dit houdt verband met de Grondroerdersregeling. Het voorstel van deze wet, inclusief overgangsperiode, is in 2006 door de ministers goedgekeurd. Doel van de nieuwe wet is vooral om graafincidenten te voorkomen. Alle graafwerkzaamheden lopen voortaan via het kadaster. De beheerder dient alle ligginggegevens digitaal in een vectorbestand bij te houden en geautomatiseerd aan te leveren aan het kadaster. Het agentschap Telecom, een onderdeel van het ministerie van Economische Zaken, voert het toezicht hierop uit en kan eventuele bestuurlijke boetes uitvaardigen, mocht deze wet niet nageleefd worden. Het is duidelijk dat door de wettelijke verplichting tot het aanleveren van de gegevens, het belang van een goed functionerend beheerssysteem wordt vergroot. Grondexploitatiewet (GREX) Voorheen maakten publieke partijen individuele afspraken met private ontwikkelaars over de financiering van publieke voorzieningen, zoals de aanleg van groen, riolering, wegen, verlichting en parkeerplaatsen. Juridisch kon door de overheid echter nauwelijks iets worden afgedwongen. Hierdoor dreigde onrendabele, maar maatschappelijk wenselijke delen van bouwlocaties, zoals sociale woningbouw en groen, niet gerealiseerd te worden. Om gemeenten meer houvast te geven is de grondexploitatiewet (GREX) opgesteld. Deze wet is op 1 juli 2008 in werking getreden. Op basis van deze wet zijn er nu meer wettelijke mogelijkheden voor kostenverhaal voor de aanleg van openbare voorzieningen wanneer private ontwikkelaars een plan ontwikkelen en uitvoeren.

Om aanleg van groen, riolering, wegen en verlichting juridisch af te dwingen is het wenselijk om naast de samenwerkingsovereenkomst met andere gemeenten ook een exploitatieverordening te hebben.


6. VERLICHTINGSKWALITEIT, VERBETERINGEN EN OVERIGE BELEIDSASPECTEN

In dit hoofdstuk is de huidige kwaliteit van de OVL beschreven in elk van de te onderscheiden ruimten. Tevens zijn de overige beleidsaspecten beschreven. Per ruimte of aspect is het huidige beleid aangegeven, de gesignaleerde knelpunten en een voorstel tot verbetering c.q. het nieuwe beleid. 6.1 Te onderscheiden ruimten Onder openbare ruimten worden ruimten verstaan die gemeentelijk eigendom en/of voor het publiek toegankelijk zijn. De NSVV–richtlijnen onderscheiden ruimten binnen de bebouwde kom en ruimten buiten de bebouwde kom. Tevens maken de richtlijnen onderscheid tussen ruimten met een verkeersfunctie, ruimten met een verblijfsfunctie en ruimten voor het brom- en fietsverkeer.

Voor dit beleidsplan is de functie van de wegen gerelateerd aan de categorisering van de wegen zoals genoemd in het gezamenlijk Gemeentelijk Verkeer- en vervoerplan Land van Heusden en Altena uit 2010. De wegenclassificatie ten behoeve van het bepalen van het verlichtingsniveau voor de OVL is hiervan een afgeleide. We onderscheiden de volgende typen openbare ruimten: a. Ruimten buiten de kom (HS): Gebiedsontsluitingsweg (sterke verkeersfunctie); Erftoegangsweg (geringe verkeersfunctie, functie aanliggende percelen); b. Ruimten binnen de kom (HS-woongebied): Gebiedsontsluitingsweg (matige verkeersfunctie); Erftoegangsweg (geringe verkeersfunctie); Woonstraat (verblijfsfunctie); c. Industrie- of Bedrijventerrein (BE); d. Winkelgebied / Centrum (CE-Parels); e. Overige ruimte (WG-bijvoorbeeld, parkeerterreinen en achterpaden); f. (Brom)- en fiets/voetpaden (VFp). 6.2 Te verlichten ruimten Afhankelijk van het gebruik van de openbare ruimte heeft de OVL in iedere ruimte één of meerdere functies of doelen. In de onderstaande tabel is per ruimte de mate van belangrijkheid van de diverse functies binnen de gemeente Woudrichem aangegeven. Tabel 1 Functie van de openbare verlichting Openbare ruimten Buiten de kom:

Gebiedsontsluitingsweg (HS, buiten de kom,

Aandachtsgebieden Sociale veiligheid Verkeersveiligheid ++

++

+++

++

++ +++ +++

+ ++ +

++

++

Leefbaarheid

buitengebied)

Erftoegangsweg (Buitengebied) Binnen de kom:

Gebiedsontsluitingsweg (HS) Erftoegangsweg (Woongebied) Woonstraat (Woongebied) Industrie- of Bedrijventerrein (BE)

++ ++ ++

Winkelgebied / Centrum (CE-Parels)

++++

+++

Overige ruimte (WG-parkeerterreinen en

++++

+++

achterpaden)

(Brom)- en fiets/voetpaden (VFp)

++++

* Het aantal plussen geeft de nadruk aan binnen een aandachtsgebied zonder daar een kwaliteit aan te verbinden.


6.2.1

Buiten de bebouwde kom: Gebiedsontsluitingsweg GOW80 (Hoofdstructuur buiten de kom)

Sociale veiligheid Gebiedontsluitingsweg (sterke verkeersfunctie) Voorbeeldweg:

++

Verkeersveiligheid

Leefbaarheid

++

Woudrichemseweg

Kenmerken van de ruimte: Maximale snelheid 80 km/uur, 1 rijbaan. Op enkele wegen een busroute en vrijliggende fietspaden. Verdeel- en verzamelstraat van overwegend lokaal belang met een matige verkeersfunctie. Gezien de aard en de bestemming van het verkeer wordt er over het algemeen rustig gereden. Huidig beleid: Bijna alle wegen zijn de afgelopen periode ingericht als “Duurzaam veilig”. De gemeente heeft zich de vraag gesteld of uitbreiding van de verlichting gezien de duurzaam veilige inrichting en het geringe aantal klachten van burgers nog wel noodzakelijk is. In enkele gevallen wordt de verlichting geplaatst als oriëntatieverlichting. Knelpunten huidige beleid: De onderlinge afstanden tussen de lichtmasten zijn veelal van dien aard dat gesproken kan worden van oriëntatieverlichting. Voorstel tot gewenste situatie: • Langs Gebiedsontsluitingswegen GOW80 uitsluitend uit verkeerstechnisch oogpunt lichtmasten op kruispunten (bij)plaatsen. In het kader van natuurwaarden in natuurgebieden in principe geen verlichting plaatsen; • Prioriteit leggen bij het in stand houden van de verlichting; • Bij vervanging nieuwe moderne apparatuur toepassen; • Alle verlichting in het buitengebied ’s nachts laten branden en op termijn voorzien van een dimunit; • Daar waar noodzakelijk de lichtmasten verplaatsen uit de bomen.


6.2.2

Buiten de bebouwde kom: Gebiedsontsluitingsweg GOW60 (Hoofdstructuur buiten de kom)

Sociale veiligheid Gebiedontsluitingsweg (sterke verkeersfunctie) Voorbeeldweg:

++

Verkeersveiligheid

Leefbaarheid

++

De Roef; Almkerkseweg (rotonde Ruigehoek-Veldweg); Neer-Andelseweg.

Kenmerken van de ruimte: Maximale snelheid 60 km/uur, 1 rijbaan. Op enkele wegen een busroute en vrijliggende fietspaden. Verdeel- en verzamelstraat van overwegend lokaal belang met een matige verkeersfunctie. Gezien de aard en de bestemming van het verkeer wordt er over het algemeen rustig gereden. Huidig beleid: Bijna alle wegen zijn de afgelopen periode ingericht als “Duurzaam veilig”. De gemeente heeft zich de vraag gesteld of uitbreiding van de verlichting gezien de duurzaam veilige inrichting en het geringe aantal klachten van burgers nog wel noodzakelijk is. In enkele gevallen wordt de verlichting geplaatst als oriëntatieverlichting. Knelpunten huidige beleid: De onderlinge afstanden tussen de lichtmasten zijn veelal van dien aard dat gesproken kan worden van oriëntatieverlichting. Voorstel tot gewenste situatie: • Langs Gebiedsontsluitingswegen GOW60 uitsluitend uit verkeerstechnisch oogpunt lichtmasten op kruispunten (bij)plaatsen. In het kader van natuurwaarden in natuurgebieden in principe geen verlichting plaatsen; • Prioriteit leggen bij het in stand houden van de verlichting; • Bij vervanging nieuwe moderne apparatuur toepassen; • Alle verlichting in het buitengebied ’s nachts laten branden en op termijn voorzien van een dimunit; • Daar waar noodzakelijk de lichtmasten verplaatsen uit de bomen.


6.2.3

Buiten de bebouwde kom: Erftoegangsweg ETW60 (Buitengebied)

Sociale veiligheid Erftoegangsweg (geringe verkeersfunctie, +++ aanliggende percelen. Voorbeeldweg: Veldweg; Jan Spieringsweg; Lageweg; Duijlweg; Middenweg.

Verkeersveiligheid

Leefbaarheid

++

Kenmerken van de ruimte: Maximale snelheid 60 km/uur, 1 rijbaan. Geringe verkeersfunctie met route voor bus en hulpdiensten. Gezien de aard en de bestemming van het verkeer wordt er over het algemeen rustig gereden. Huidig beleid: Bijna alle wegen zijn de afgelopen periode ingericht als “Duurzaam veilig”. De gemeente heeft zich de vraag gesteld of uitbreiding van de verlichting gezien de duurzaam veilige inrichting en het geringe aantal klachten van burgers nog wel noodzakelijk is. Over het algemeen wordt de verlichting geplaatst als oriëntatieverlichting. Knelpunten huidige beleid: De onderlinge afstanden tussen de lichtmasten zijn van dien aard dat gesproken kan worden van oriëntatieverlichting. Voorstel tot gewenste situatie: • In het buitengebied geen lichtmasten bijplaatsen tenzij uit verkeerstechnisch of sociale veiligheid toch verlichting gewenst is; • Prioriteit leggen bij het in stand houden van de verlichting; • Bij vervanging nieuwe moderne apparatuur toepassen. Gebruik van witte led-verlichting in het buitengebied overwegen; • Alle verlichting in het buitengebied ’s nachts laten branden; • Daar waar noodzakelijk de lichtmasten verplaatsen uit de bomen; • In aangewezen ‘donkergebieden’ groene led-verlichting toepassen.


6.2.4

Binnen de bebouwde kom: Gebiedsontsluitingsweg GOW50 (Hoofdstructuur)

Sociale veiligheid Gebiedsontsluitingsweg (matige verkeersfunctie) Voorbeeldweg:

++

Verkeersveiligheid

Leefbaarheid

+

++

Parallelweg; Almweg

Kenmerken van de ruimte: Maximale snelheid 50 km/uur, 1 rijbaan. Weg met sterke verkeersfunctie en een beperkt aantal erftoegangen. Het betreft hier de wegen die de verblijfsgebieden doorkruisen en de verbindingen vormen tussen de belangrijke gebiedontsluitingswegen buiten de kom. Omdat de verblijfsgebieden ook op deze wegen uitkomen hebben ze ook een verblijfsfunctie. De belangrijkste functie echter blijft de verkeersfunctie. Door de huidige inrichting van de weg (o.a. wegbreedte) is duidelijk dat aan het kwaliteitsniveau van de verlichting meer eisen mogen worden gesteld. Huidig beleid: Nader te beschrijven. Knelpunten huidige beleid: De huidige gelijkmatige verlichting met een relatief hoog verlichtingsniveau wordt op basis van studie en landelijke proeven als zeer efficiënt ervaren en voldoet aan de te stellen eisen. Vooral op die plaatsen waar wielrijders en voetgangers oversteken is goede verlichting onontbeerlijk. Wat dat betreft zijn er nauwelijks knelpunten aan te geven. Voorstel tot gewenste situatie: • Vanwege de verkeersfunctie, lichtmasten toepassen met een lichtpunthoogte van maximaal 8 meter met opschuifarmatuur en lamp SONT 70 W; • Gemiddeld verlichtingsniveau 5 tot 7 lux met een gelijkmatigheid van tenminste 30 %; • De verlichting in de nacht te laten branden en voorzien van een dimunit.


6.2.5

Binnen de bebouwde kom: Gebiedsontsluitingsweg GOW30 (Woongebied)

Sociale veiligheid Gebiedsontsluitingsweg (matige verkeersfunctie) Voorbeeldweg:

++

Verkeersveiligheid

Leefbaarheid

+

++

Julianastraat (Andel); Koningin Emmastraat (Andel); Huiswerf (Andel); Burgemeester H. Blokstraat (Almkerk); Dirk van Clevestraat (Almkerk); Voorstraat (Almkerk); Provincialeweg Noord (Almkerk); Benjaminslaan (Woudrichem); Acacialaan (Woudrichem); Burgemeester van Lelystraat (Woudrichem).

Kenmerken van de ruimte: Maximale snelheid 30 km/uur, 1 rijbaan. Weg met sterke verkeersfunctie en een beperkt aantal erftoegangen. Het betreft hier de wegen die de verblijfsgebieden doorkruisen en de verbindingen vormen tussen de belangrijke gebiedontsluitingswegen buiten de kom. Omdat de verblijfsgebieden ook op deze wegen uitkomen hebben ze ook een verblijfsfunctie. De belangrijkste functie echter blijft de verkeersfunctie. Door de huidige inrichting van de weg (o.a. wegbreedte) is duidelijk dat aan het kwaliteitsniveau van de verlichting meer eisen mogen worden gesteld. Huidig beleid: Nader te beschrijven. Knelpunten huidige beleid: De huidige gelijkmatige verlichting met een relatief hoog verlichtingsniveau wordt op basis van studie en landelijke proeven als zeer efficiënt ervaren en voldoet aan de te stellen eisen. Vooral op die plaatsen waar wielrijders en voetgangers oversteken is goede verlichting onontbeerlijk. Wat dat betreft zijn er nauwelijks knelpunten aan te geven. Voorstel tot gewenste situatie: • Vanwege de verkeersfunctie, lichtmasten toepassen met een lichtpunthoogte van maximaal 8 meter met opschuifarmatuur en lamp SONT 70 W; • Gemiddeld verlichtingsniveau 5 tot 7 lux met een gelijkmatigheid van tenminste 30 %; • De verlichting in de nacht te laten branden en voorzien van een dimunit.


6.2.6

Binnen de bebouwde kom: Erftoegangsweg ETW30 (Woongebied)

Sociale veiligheid Erftoegangsweg (geringe verkeersfunctie) Voorbeeldweg:

Verkeersveiligheid

+++

Leefbaarheid

++

++

Brugdam (Almkerk); Jagerspad (Giessen); Kennedylaan (Andel); Smidstraat (Uitwijk); Bloemweg (Uppel).

Kenmerken van de ruimte: Maximale snelheid 30 km/uur, 1 rijbaan. Weg met overheersende verblijfskenmerken en een geringe verkeersfunctie. Route voor bus en hulpdiensten. Verblijfsfunctie dominant. De verblijfsgebieden zijn gebieden waar de bewoners zich over het algemeen comfortabel en veilig moeten voelen. In het gebied zijn veel parkeerplaatsen die vooral in de nachtelijke uren verzamelplaats kunnen zijn van criminaliteit. Huidig beleid: Voor alle straten in de verblijfsgebieden worden lichtmasten met een lage lichtpunthoogte met armatuur voorzien van PLL (wit licht) lampen gebruikt. Voor de woonstraten en/of woonerven en de daartussen liggende verbindende voetpaden worden lichtmasten met een lichtpunthoogte van 6 meter met een paaltoparmatuur met PLL (wit licht) lampen gebruikt. Knelpunten huidige beleid: Toepassing van SOX verlichting (geel licht) in verblijfsgebieden is niet gewenst vanwege de slechte kleurherkenning.. Voorstel tot gewenste situatie: • De lichtniveaus in de verblijfsgebieden volgens de richtlijnen van de NSVV, de NPR 13201-1 als ondergrens stellen; • Gemiddeld verlichtingsniveau tussen 3 en 5 lux met een gelijkmatigheid van 30 %; • In nieuwe situaties dient de verlichting tevens te worden getoetst aan de gestelde eisen in het Politie Keurmerk Veilig Wonen en het Seniorenlabel; • In de meeste gevallen toepassing van lichtmasten met een lichtpunthoogte van 4 meter met een paaltoparmatuur en PLL-lamp (wit licht); • Bestaande SOX verlichting (geel licht) ombouwen naar PLL (wit licht) heeft prioriteit; • De lichtmasten te plaatsen op voldoende afstand van bomen e.d.; • Daar waar de lichtmasten op goede onderlinge afstand van elkaar staan het armatuur en/of de unit met de lamp vervangen; • De verlichting in de verblijfsgebieden in de nacht te laten branden. PLL 36 W dimmen; • Stimuleren dat achterpaden in beheer van derden worden verlicht.

Er doen zich situaties voor waarbij wegen die binnen de kom liggen toch een heel duidelijk landelijk karakter hebben. In dergelijke gevallen zal de intensiteit van het gebruik bepalen of deze wegen behandeld worden als zijnde buitengebied met oriëntatieverlichting of als verblijfsgebied binnen de kom met intensieve verlichting volgens de NSVV.


6.2.7

Binnen de bebouwde kom: Woonstraat ETW30 (Woongebied)

Sociale veiligheid Woonstraat (verblijfsfunctie) Voorbeeldweg:

Verkeersveiligheid

+++

Leefbaarheid

+

++

Fresialaan (Almkerk); ‘t Gemeent (Uitwijk); Clematis (Andel); Den Bogert (Rijswijk); Korenschoof (Giessen); Fortstraat (Woudrichem).

Kenmerken van de ruimte: Maximale snelheid 30 km/uur, 1 rijbaan. Weg met primaire verblijfsfunctie, functioneert alleen voor aanliggende percelen. De verblijfsgebieden zijn gebieden waar de bewoners zich over het algemeen comfortabel en veilig moeten voelen. Er komt uitsluitend bestemmingsverkeer. Huidig beleid: Voor alle straten in de verblijfsgebieden worden lichtmasten met een lichtpunthoogte van 4 meter met armatuur met PLL (wit licht) lampen gebruikt. Voor de woonstraten en/of woonerven en de daartussen liggende verbindende voetpaden worden lichtmasten met een lichtpunthoogte van 4 meter met een paaltoparmatuur met PLL (wit licht) lampen gebruikt. Knelpunten huidige beleid: Toepassing van SOX verlichting (geel licht) in verblijfsgebieden is niet gewenst vanwege de slechte kleurherkenning. Voorstel tot gewenste situatie: • De lichtniveaus in de verblijfsgebieden volgens de richtlijnen van de NSVV, de NPR 13201-1 als ondergrens stellen; • Gemiddeld verlichtingsniveau tussen 2 en 3 lux met een gelijkmatigheid tussen 30 % en 20 %; • In nieuwe situaties dient de verlichting tevens te worden getoetst aan de gestelde eisen in het Politie Keurmerk Veilig Wonen en het Seniorenlabel; • In de meeste gevallen toepassing van lichtmasten met een lichtpunthoogte van 4 meter met een paaltoparmatuur en PLL-lamp (wit licht); • Bestaande SOX verlichting (geel licht) ombouwen naar PLL (wit licht) heeft prioriteit; • De lichtmasten te plaatsen op voldoende afstand van bomen e.d.; • Daar waar de lichtmasten op goede onderlinge afstand van elkaar staan het armatuur en/of de unit met de lamp vervangen; • De verlichting in de verblijfsgebieden in de nacht te laten branden. PLL 36 W dimmen; • Stimuleren dat achterpaden in beheer van derden worden verlicht.

Er doen zich situaties voor waarbij wegen die binnen de kom liggen toch een heel duidelijk landelijk karakter hebben. In dergelijke gevallen zal de intensiteit van het gebruik bepalen of deze wegen behandeld worden als zijnde buitengebied met oriëntatieverlichting of als verblijfsgebied binnen de kom met intensieve verlichting volgens de NSVV.


6.2.8

Industrie - en Bedrijventerrein (BE)

Sociale veiligheid Industrie – en Bedrijventerrein Voorbeeldweg:

Verkeersveiligheid

+++

Leefbaarheid

++

Industrieweg (Giessen); Distributiestraat (Giessen); Transportstraat (Giessen).

Kenmerken van de ruimte: Bedrijventerreinen zijn direct gericht op industriële en/of bedrijfsmatige activiteiten zoals: opslag, werkplaats, kantoor, magazijn en dergelijke. Voor dit gebied is verkeersveiligheid van belang. Huidig beleid: Voor de nieuw aan te leggen bedrijventerreinen worden lichtmasten met een lichtpunthoogte van 8 meter toegepast met opschuifarmaturen en SON/T lamp (goudgeel licht). Er is voor het “goudgele licht” gekozen vanwege het hoge rendement van de lamp en een grotere behoefte aan verkeersveiligheid dan aan sociale veiligheid. Alle verlichting blijft ’s nachts branden. Knelpunten huidige beleid: De bedrijventerreinen zijn met de huidige lichtmasten en armaturen over het algemeen goed verlicht en voldoen aan de NSVV-norm. Wellicht dat hier en daar een aantal lichtmasten bijgeplaatst en verplaatst moeten worden om een betere gelijkmatigheid te verkrijgen en om de kans op het aanrijden van de lichtmasten te verminderen.

Veel van de bestaande knelpunten op de bedrijventerreinen worden veroorzaakt door: • gebruik van grote tot zeer grote vrachtwagens die lichtmasten beschadigen; • onregelmatig en niet geplande inritten naar de bedrijfsterreinen waardoor het moeilijk is een goede verdeling van de lichtpunten te bepalen; Voorstel tot gewenste situatie: • Op de bedrijventerreinen lichtmasten plaatsen met een lichtpunthoogte van 8 meter met opschuifarmatuur en SON/T lamp (goudgeel licht) of CPO (warmwit); • Gemiddeld verlichtingsniveau 7 lux met een gelijkmatigheid van tenminste 20%.


6.2.9

Winkelgebied / Centrum (CE-Parels)

Sociale veiligheid Winkelgebied / Centrum Voorbeeldweg:

Verkeersveiligheid

Leefbaarheid

++++

+++

Centrum (Almkerk); Zalmpassage (Rijswijk); Vesting (Woudrichem).

Kenmerken van de ruimte: Winkelerven, winkelcentra of dorpscentra moeten een zodanige uitstraling hebben dat men er graag vertoeft. Dit betekent dat de verlichting functioneel maar ook decoratief mag zijn. Het winkelgebied in de centra van de verschillende kernen in de gemeente Woudrichem heeft ten opzichte van elkaar vaak een wat ander karakter. De inrichting van het gebied evenals de toegankelijkheid voor het verkeer bepalen in grote mate de vorm en de soort van de verlichting.

Extra aandacht dient te worden gegeven aan de oude stadskern van Woudrichem. De toe te passen verlichting dient het monumentale karakter van deze kern te ondersteunen. Huidig beleid: Tot op heden is, met uitzondering van de openbare verlichting in de Vesting, nauwelijks aandacht geschonken aan de decoratieve vorm van lichtmasten en armaturen. Standaard worden genormaliseerde lichtmasten met standaard armatuur toegepast. Knelpunten huidige beleid: Geen onderscheidt ten opzichte van de reguliere verlichting in woonstraten. Weinig of geen uitstraling ten opzichte van de omgeving. Voorstel tot gewenste situatie: • Elk centrum of elke situatie in een winkelomgeving is niet hetzelfde en de functie kan in de loop van de tijd veranderen. Daarom is het belangrijk om aan de behoefte aan gezellig winkelen of samenzijn in winkelcentra en dorpskernen aandacht te besteden. Dit is onder meer te realiseren door decoratieve functionele verlichting met SON lampen (goudgeel licht) of CDMT lampen (zacht wit licht); • Decoratieve lichtmasten met lage lichtpunthoogte (4 tot 7 meter) toepassen; • Het aanpassen van het verlichtingsniveau tot tenminste 8 lux met een gelijkmatigheid 30 %; • De verlichting ‘s nachts laten branden of gedeeltelijk dimmen;


6.2.10 Overige ruimte (WG-parkeren en achterpaden)

Sociale veiligheid Overige ruimte (parkeren en achterpaden)

Verkeersveiligheid

Leefbaarheid

++++

+++

Kenmerken van de ruimte: Onder overige ruimten worden parkeerterreinen, achterpaden, brandgangen en dergelijke verstaan. In tegenstelling tot de openbare ruimten zijn de overige ruimten vaak geen eigendom van de gemeente, maar van derden zoals woningbouwverenigingen en particulieren. Huidig beleid: De gemeente is niet verantwoordelijk voor het verlichten van deze ruimten met uitzondering van de gemeentelijke achterpaden en parkeerterreinen. De gemeente is in overleg om daar waar mogelijk de benodigde hulp te verlenen om het een en ander te kunnen realiseren. Deze hulp kan onder meer bestaan uit het beschikbaar stellen van een aansluitmogelijkheid op het door de gemeente te exploiteren (eigendom van de Netwerkbeheerder) openbare verlichtingsnet en het coördineren van de onderhoudsverplichtingen. Knelpunten huidige beleid: Het verblijf in de overige ruimte zoals parkeerterreinen en achterpaden gaat in het algemeen – wanneer verlichting ontbreekt - gepaard met een gevoel van sociale onveiligheid. Voorstel tot gewenste situatie: • Gemeentelijke overige ruimte te behandelen als verblijfsgebied en als zodanig te verlichten volgens de richtlijnen van de NSVV; • Verlichtingsniveau tenminste 2 - 3 lux met een gelijkmatigheid van 30 – 20 %; • Aandacht besteden aan het verlichten van de uiteinden van de achterpaden; • Beschikbaar stellen aan particulieren (woningstichting, projectontwikkelaars) van een aansluitmogelijkheid op het openbare verlichtingsnet, waarbij de eenmalige kosten voor aansluiting en de jaarlijkse kosten voor elektriciteit en onderhoud worden verrekend.


6.2.11 Brom- en fiets/voetpaden (VFp)

Sociale veiligheid (Brom)- fiets/voetpaden

Verkeersveiligheid

Leefbaarheid

++++

Kenmerken van de ruimte: In de categorie (Brom)- fietspaden zijn 2 onderdelen te onderscheiden: 1. primaire (brom) fietsroute; 2. recreatieve (brom) fietsroute;

De categorie voetpaden betreft uitsluitend voetpaden binnen de bebouwde kom. Huidig beleid: In de situaties waarbij de (brom)fietspaden als suggestiestroken zijn aangegeven en ook daar waar een aantal (brom)fietspaden gescheiden van de hoofdrijbaan zijn aangelegd en waarbij de hoofdrijbaan goed is verlicht, zijn ook deze fietspaden voldoende (mee) verlicht. (Brom)fietspaden langs openbare wegen buiten de bebouwde kom zijn nagenoeg allemaal onverlicht. Knelpunten huidige beleid: Het is algemeen bekend dat mensen een onveilig gevoel ervaren op onverlichte (brom)fietsroutes. Het plaatsen van incidenteel enkele lichtmasten, waarbij de indruk wordt gewekt dat er verlichting aanwezig is, geeft echter een nog groter gevaar omdat het (schijn)veiligheid suggereert. Daar waar de sociale veiligheid in het geding is te overwegen fietspaden apart te verlichten. Voorstel tot gewenste situatie: Primaire (brom) fietsroute. Voorbeeld: fietspad Veldweg en Ruigenhoekweg. Door het verlichten van de primaire routes kan het (brom)fietsverkeer voor woon-, werken schoolverkeer worden gestimuleerd. Afhankelijk van de openbare veiligheid kan de verlichting variëren van oriëntatieverlichting tot het niveau volgens de Richtlijnen van de NSVV, van 2 tot 3 lux en een gelijkmatigheid van 20 tot 12 %. Wel of geen verlichting is afhankelijk van de sociale veiligheid en het aantal (brom)fietsers wat gebruik maakt van deze route.

Recreatieve (brom) fietsroute. Voorbeeld: Maasdijk en fietspad Poortweg/Hoefpad. Recreatieve (brom)fietsroutes worden in hoofdzaak overdag gebruikt. Deze routes worden niet verlicht omdat zij geen functie hebben als belangrijke verbindingsroute. Veelal is er een alternatieve verlichte route aanwezig. Huidige situatie handhaven. Voetpaden. Voorbeeld primair: woonwijken en centrums. Voorbeeld recreatief: Wiel, (almbos etc.). Voetpaden zijn vaak onvoldoende verlicht. Indien mogelijk te verlichten met de verlichting van aanliggende wegen. Anders indien gewenst afzonderlijk verlichting aanbrengen.


6.3 Overige beleidsaspecten In de voorgaande paragrafen staat de wijze waarop de verschillende ruimten worden verlicht centraal. Bij de OVL zijn ook andere aspecten te onderscheiden, zoals milieu, energie, groen en het beheer en onderhoud. In bijlage 2 is een uitgebreide toelichting voor milieu en energie opgenomen. In de onderstaande paragrafen is per beleidsveld ingegaan op het huidige beleid en aan de hand van de eerder beschreven externe ontwikkelingen en de interne analyse het voorgestelde nieuwe beleid. 6.3.1 Milieu Het beleidsveld milieu speelt een belangrijke rol bij de gemeenten. Door de keuze van materialen en de manier van onderhouden van de openbare verlichtingsinstallatie wordt in de gemeente een bijdrage geleverd aan het terugdringen van de milieubelasting. Ook de toepassing van ‘groene stroom’ heeft effecten op het milieu. Huidig beleid Bij het ontwerpen en installeren van de openbare verlichtingsinstallatie wordt met het milieu rekening gehouden door: milieuvriendelijk geproduceerde materialen toe te passen; keuze van oppervlaktebescherming met de minste milieubelasting; toepassen van lampen met een lange levensduur en lage milieubelasting.

Bij het -

onderhoud van de installatie wordt met het milieu rekening gehouden door: milieuvriendelijk geproduceerde materialen toe te passen; de keuze van kwalitatief duurzame masten en armaturen; toepassing van milieuvriendelijke materialen bij schilderwerk; hergebruik van bestaande materialen; afvoer en verwerking van vrijkomende materialen via erkende inzamelaars en erkende verwerkers; gebruik van ‘groene stroom’.

Nieuw beleid Omdat in het huidige beleid al rekening wordt gehouden met milieuaspecten zal het nieuwe beleid geënt zijn op het handhaven en uitbreiden hiervan. Per project zullen steeds afwegingen gemaakt worden op de punten zoals hiervoor genoemd. Daarbij dient expliciet te worden gekeken naar nieuwe ontwikkelingen. Ook de lichtspreiding verdient aandacht, met het oog op flora en fauna. In de omgeving van de natuurgebieden zal het aantal lichtpunten beperkt blijven. Hierbij zullen de Richtlijnen Openbare Verlichting Natuurgebieden van de NSVV een leidende rol hebben.

Voor wat betreft technieken met lichtmasten voorzien van zonnepanelen zijn tot op heden de ervaringen te gering om die op grote schaal in de OVL toe te passen. De gemeente zal de ontwikkelingen nauwgezet volgen en zonne-energie toepassen wanneer het economisch is verantwoord. De discussie over het toepassen van stalen of aluminium lichtmasten is (nog steeds) actueel. Er zijn evenveel voor- als nadelen op te sommen voor toepassen van staal of aluminium. In bijlage 4 tabel 5 is een overzicht van de voor- en nadelen opgenomen. Fabrikanten doen hun best om aan te tonen dat hun product het beste is voor het milieu, zowel bij de vervaardiging ervan als bij het hergebruik aan het einde van de levensduur. Omdat in de gemeente Woudrichem van oudsher stalen masten zijn toegepast en er tot nu geen aanleiding is om over te stappen naar aluminium is het voorstel om als standaardmast de stalen mast toe te passen. Mochten er in de nabije toekomst aantoonbare argumenten worden aangevoerd om dit beleid aan te passen dan zal dit opnieuw worden overwogen. Led-armaturen zijn tot 2008 voornamelijk toegepast als markering. Op dit moment stappen veel gemeenten over op led-verlichting. De gemeente Woudrichem heeft nog geen led-verlichting toegepast. Ontwikkelingen op het gebied van led-verlichting worden wel nauwgezet gevolgd. Het advies van het Agentschap NL om bij nieuwbouw en vervanging van de OVL naast de nieuwste energie-efficiënte conventionele verlichtingsoplossingen als alternatief led-verlichting in beschouwing te nemen zal worden gevolgd. 6.3.2 Energie Het beleidsveld energie krijgt bij de gemeente gestalte door het opstellen van klimaatbeleid. Een van de thema’s hierbij is gemeentelijke gebouwen en voorzieningen waaronder ook OVL valt. Energiebesparing is een van de belangrijkste doelstellingen.

Tot 1996 is landelijk de SOX lamp veel toegepast, zo ook in Woudrichem. Dit is nog steeds een van de zuinigste lampen op dit moment, zeker bij de hogere vermogens. In de verblijfsgebieden binnen de kom is sinds een tiental jaren overgestapt naar de PLL lamp. Door de ontwikkeling van 41 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

hoogfrequente voorschakelapparatuur is de verhouding energieverbruik, lichtopbrengst en levensduur van de PLL lampen sterk verbetert. In de afgelopen jaren zijn voor de toepassing van PLL lampen ook in de gemeente Woudrichem, uitsluitend armaturen met deze hoogfrequente voorschakelapparatuur (HF-VSA) gebruikt. Het dimmen van lampen wordt nog niet toegepast. Huidig beleid Bij het ontwerpen van de OVL-installatie wordt met het besparen van energie rekening gehouden door: - toepassing van energiezuinige lampen; - toepassing van armaturen met een hoog lichttechnisch rendement; - toepassing van energiezuinige hoogfrequent voorschakelapparatuur.

Bij het onderhouden van een OVL-installatie wordt met het besparen van energie rekening gehouden door: - het zoveel mogelijk gelijktijdig uitvoeren van de onderhoudsmogelijkheden in combinatie met andere werkzaamheden; - het, op basis van kosten, baten en kwaliteit, planmatig en groepsgewijs vervangen van verlichtingsmiddelen op het meest economische moment. Nieuw beleid In het nieuwe beleid wordt met voortzetting van het huidige beleid in de verblijfsgebieden uitgegaan van het toepassen van wit licht in de vorm van PLL lampen voorzien van dimapparatuur. Belangrijk is om de technische ontwikkelingen te volgen om in de toekomst de toepassing ervan te toetsen op bruikbaarheid ook op andere locaties.

Bij nieuwe- en herverlichtingsplannen zal afgewogen worden of dimverlichting toegepast kan worden. Dit betreft voornamelijk straten waar armaturen met lampen PLL 36, 55 en 80 W en de SON, SONT, CPO, CDMT en CDOTT zijn voorgesteld. Soms zal men moeten accepteren dat de gerealiseerde besparing op energie verloren gaat door de kosten van de gewenste aanpassing van de installatie. De terugverdientijd bij PLL lampen bedraagt op dit moment 6 tot 10 jaren en voor SON, SONT, CPO en CDMT lampen, afhankelijk van het vermogen, op 3 tot 6 jaren. 6.3.3 Openbaar groen Bij het installeren en onderhouden van de OVL moet met bestaand groen rekening worden gehouden. Omgekeerd moet men bij het groenbeheer rekening houden met de OVL. Door een vroegtijdige afstemming kan worden voorkomen dat de beleidsuitgangspunten van de verlichting en de groenvoorziening met elkaar in conflict komen. Huidig beleid Bij nieuwe aanleg en herinrichting van wegen wordt de plaats van de verlichting en bomen op elkaar afgestemd. Omdat dit in het verleden niet altijd het geval is geweest zijn er na verloop van jaren alsnog conflicten ontstaan. Hierdoor zijn er omgevingen waar de lichtopbrengst onder de gewenste norm ligt. Het licht valt niet of onvoldoende op de juiste plaatsen doordat de lichtmasten vaak tussen bomen of zelfs achter de bomen staan. Deze niet-optimale positionering van de lichtmasten tast zowel de verkeersveiligheid als de sociale veiligheid aan.

Om een optimale lichtvoorziening te waarborgen moet rekening worden gehouden met de beperkingen die opgelegd worden door de bestaande groenvoorziening. Als gevolg hiervan zullen in enkele gevallen meer lichtpunten geïnstalleerd moeten worden waardoor de investeringslasten en de energiekosten hoger uitvallen. Zeker wanneer alle bestaande schaduwplekken effectief bestreden dienen te worden, zal dit gevolgen hebben voor het energieverbruik, waardoor tevens een conflict ontstaat met het milieubeleid. Nieuw beleid Omdat in het huidige beleid al afstemming plaatsvindt tussen verlichting en groen, hoeft op dit vlak in het beleid geen wijziging plaats te vinden. Het verdient aanbeveling om na vaststelling van dit Beleidsplan OVL met de groenbeheerders te overleggen in hoeverre bij conflicterende situaties beleidsbijstellingen ten opzichte van groen, OVL of beide disciplines noodzakelijk wordt geacht. Ecologische verbindingszones bijvoorbeeld kunnen van invloed zijn op het wel of niet noodzakelijk plaatsen van lichtmasten.


Voor de afstemming groen/verlichting wordt van de onderstaande tabel gebruik gemaakt: Lichtpunthoogte

Mastafstand

Minimale afstand mast en eerste boom

4 meter 6 meter 8 meter 10 meter

20 20 32 35

4 6 8 8

–30 meter -30 meter meter meter

meter meter meter meter

Opmerking: Bij het bepalen van de minimale afstanden dient tevens rekening te worden gehouden met de kroonprojectie van de volgroeide boom. 6.3.4 Onderhoud en beheer Goed onderhoud vraagt om een planmatige aanpak. Dit bevordert bovendien de efficiency waarbij tevens de gemeentelijke aansprakelijkheid wordt beperkt.

Het betreft hier: Preventief onderhoud. Betreft het schoonmaken van het armatuur, het vervangen van de lamp, het verrichten van inspecties en schilderwerk; Curatief onderhoud. Waaronder wordt verstaan het herstellen van lampstoringen en schade als gevolg van vandalisme en aanrijdingen; Projectmatige werkzaamheden. Deze betreffen vervanging, remplace, renovatie en reconstructie. Huidig beleid Administratief beheer De gemeente Woudrichem voert zelf het administratief beheer over de OVL. De uitvoering hiervan is in opdracht van de gemeente neergelegd bij Imtech. De diverse materialen zoals masten, armaturen en lampen zijn overzichtelijk ondergebracht in een spreadsheet. Om het beheer projectmatig te plannen is er sterk behoefte aan een beheerprogramma. Voor- en nadelen hiervan dienen tegen elkaar te worden afgewogen. De mogelijkheid om het administratief beheer bij derden onder te brengen wordt in het kader van dit beleidsplan onderzocht. Met een beheerprogramma is er meer overzicht over het aanwezig OVL bestand en kunnen plannen zoals groepsremplace en schilderplannen eenvoudig worden samengesteld.

Uitvoering De daadwerkelijke uitvoering van (herstel) werkzaamheden zoals het repareren van de tussentijdse storingen, het repareren van aanrijdingen en vernielingen en de uitvoering van de groepsremplace, is door de gemeente uitbesteed aan een onderhoudsaannemer. Op een vaste dag wordt wekelijks een storingsronde gereden. Nieuw beleid Gemeentelijke aansprakelijkheid Het zal duidelijk zijn dat de gemeentelijke aansprakelijkheid kan leiden tot financiële risico’s. Om deze risico’s zoveel mogelijk te vermijden is een structurele opzet van de onderhoudswerkzaamheden noodzakelijk. (Zie hiervoor Bijlage 1 Wet- en regelgeving). De wegbeheerder (=gemeente) kan hiermee aantonen dat door goed onderhoud de aansprakelijkheid belangrijk is beperkt. De gemeente doet er dan ook verstandig aan zoveel mogelijk preventieve maatregelen te treffen om aan aansprakelijkheid te voorkomen. Deze maatregelen houden in dat:

-

de onderhoudswerkzaamheden structureel en programmatisch uitgevoerd worden; er een systeem is van rationeel beheer (meerjaren vervangingsplan, beleidsplan); inspecties en klachten worden geregistreerd (klachtenmanagement); storingen worden hersteld, klachten worden afgehandeld en/of waarschuwingsmaatregelen worden genomen.

Met de huidige opzet van het beleid op het gebied van administratief beheer en de uitvoering van (herstel) werkzaamheden wordt de gemeentelijke aansprakelijkheid zoveel als mogelijk beperkt. Een verdere beperking kan worden bereikt door het administratief beheer meer planmatig uit te voeren. Als aanvulling op het huidige beleid en daarmee te voldoen aan rationeel beheer is het wenselijk structureel middelen in de begroting op te nemen voor vervanging van masten en armaturen. Ook klachtenmanagement dient aandacht te krijgen. Klachtenmanagement Onderdeel van actief beheer is een operationeel klachtenmanagement. De input hiervan kan worden gebruikt voor herstel- en verbeteringen aan de OVL. In bijlage 3 is de opzet hiervan nader beschreven. 43 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

Meerjaren vervangingsinvestering De installatie van OVL vertegenwoordigt een grote waarde. Masten en armaturen hebben een (beperkte) levensduur. Het is van belang om middelen beschikbaar te hebben op het eind van de levensduur zodat vervanging mogelijk is (lang cyclisch onderhoud). Voorstel is om als afschrijvingstermijn voor masten 40 jaar en armaturen 25 jaar te hanteren. Aan de hand van de inventarisatie en een gemiddeld vervangingsbedrag per mast en armatuur dient een bedrag in de gemeentelijke begroting te worden gereserveerd. 6.3.5 Standaardisatie en materiaalkeuze Vanuit efficiëntie dient te worden gestreefd naar een standaard materialenpakket. Hierdoor worden kosten zo laag mogelijk gehouden en kan er bij storingen en schadegevallen sneller worden gereageerd. Huidig beleid Op dit moment wordt per project bepaald welke materialen worden toegepast. De materiaalkeuze is vaak gebaseerd op aanwezige masten en armaturen. De keuze is niet bij voorbaat vastgelegd waardoor een willekeur aan masten en armaturen kan ontstaan. Nieuw beleid Voor het bereiken van een verdere standaardisatie is het mogelijk om voor de materiaalkeuze een ‘Programma van Eisen’ (PvE) op te stellen. In dit PvE worden toe te passen standaardmaterialen (armaturen, lichtmasten en lampen) in de gemeente Woudrichem beschreven. Hierbij dient tevens te worden aangegeven in welke uitvoeringskwaliteit, thermisch verzinkt, gepoedercoat en in welke kleur de materialen geleverd moeten worden. Materiaalkeuze De uiteindelijke keuze van het materiaal, dat in de openbare ruimte wordt geplaatst doorloopt het volgende traject. Nadat de multidisciplinaire afstemming heeft plaatsgevonden kan tot de keuze van leveranciers worden overgegaan. De keuze van de leverancier en uiteindelijke aankoop wordt bepaald door het vastgelegde aankoopbeleid van de gemeente.

Traject materiaalkeuze Lampkleur

Lichtniveau Functie van het gebied

Keuze leverancier(s) Goede kwaliteit / prijsverhouding Onderhoudsvriendelijk

Aankoop

Vormgeving

Lichtpunthoogte

6.3.6 De beheerorganisatie Omdat de OVL een fenomeen is waarvan over het algemeen een ieder voordeel kan hebben, kan een ieder daar ook in meedenken en -doen. Daarbij valt te denken aan: Gemeenteraad/college, die de middelen verschaft; Afdeling Openbare Werken, die functioneel verantwoordelijk is voor de gang van zaken; Energiebedrijf, dat de energie levert en de energiedistributie verzorgt; Aannemers, die de uitvoering verzorgen; Politie, die zorg draagt voor de melding bij schaden en inzicht geeft in onveilige buurten; Burgers, die meldingen doen van defecten en verzoeken plaatsen voor extra verlichting; Woningbouwverenigingen en projectontwikkelaars; Bedrijfsleven, dat in bepaalde gevallen specifieke wensen heeft met betrekking tot verlichting.


Huidig beleid In de huidige organisatie is de afdeling Openbare Werken de afdeling die de coördinerende taak heeft tussen de hierboven genoemde eenheden voor zowel de nieuwe aanleg als het beheer en onderhoud van de OVL. Zij adviseert als het gaat om de aanleg van nieuwe openbare verlichtingsinstallaties. Daarbij behoren de werkzaamheden als: het ontwerpen en vervanging van de installatie; de technische keuze en financieel economisch; het uitbesteden van de aanleg van de installatie; het uitvoeren van reconstructie- en renovatieprojecten; het genereren van kengetallen ten behoeve van bijsturing van het beleid.

Daarnaast treedt de afdeling Openbare Werken op als intermediair ten behoeve van: de energielevering, inclusief bekabeling; het beheer van de installatie; adviseren en rapporteren; verzorgen van kostenbewaking. Nieuw beleid De hierboven beschreven huidige organisatievorm voor de OVL wordt als doelmatig en efficiënt ervaren. Zij heeft voldoende bevoegdheden om de opgedragen taken op het gebied van OVL uit te voeren. Voorstel is om de organisatie te handhaven.



7. FINANCIËN

Een goed inzicht in de kosten van de OVL-installatie is voor het vaststellen en uitvoeren van het beleid van groot belang. In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de kosten voor het in stand houden van de kwaliteit van de OVL evenals de kosten die gemaakt moeten worden om de kwaliteit van de installatie op het gewenste niveau te krijgen. 7.1 Algemeen Het beleidsplan dient een keer in de vijf jaar te worden geëvalueerd, getoetst en eventueel te worden herzien. Het is wenselijk de in het beleidsplan genoemde bedragen jaarlijks bij te stellen.

In deel 3 het herverlichtingsplan is deels rekening gehouden met het hergebruik van de goede nog bruikbare vrijkomende materialen. Wat dat betreft kan een goede planning de nodige kosten besparen. In de kostenramingen zijn alle kosten begrepen die het mogelijk maken het project bedrijfsklaar op te leveren. Hierin zijn begrepen: • de kosten voor de benodigde materialen; • de kosten voor montage van deze materialen; • de kosten voor de netwerkbeheerder; • kosten onvoorzien; • kosten voor voorbereiding en toezicht. Voor het verkrijgen van subsidies of bijdragen in de investeringskosten bestaan er op dit moment geen mogelijkheden. Bij de realisering van het uitvoeringsprogramma zal er elk jaar opnieuw gekeken moeten worden naar mogelijke veranderingen. Alle in de rapporten genoemde bedragen zijn, tenzij anders vermeld, exclusief B.T.W.

7.2

Huidige kosten OVL

De in onderstaande tabel genoemde bedragen zijn overgenomen uit de begroting van de gemeente over 2011. Omschrijving lasten

Begroting 2010

Begroting 2011

Kostensoort 62100601 4310000 4343010 4343172

In Euro’s

In Euro’s

Kosten van Openbare Verlichting Stroomlevering Adviezen derden (Opstellen beleidsplan) Onderhoud OVL (Remplace, storingen en aanrijdingen)

Totale kosten

41.000,15.000,85.000,-

41.000,0,85.000,-

€ 141.000,-

€ 126.000,-

3.077,11.480,-

2.993,11.480,-

€ 14.557,-

€ 14.473,-

Opgenomen kapitaallasten in de begroting 20110 4610000 4622500 Totaal kapitaallasten:

Kapitaallasten Kapitaallasten organisatie


7.3 Financiële consequenties beleidsplan OVL Op basis van de beschreven beleidsuitgangspunten en de daaruit opgestelde verbeteringen dienen de volgende bedragen en investeringen in de gemeentebegroting te worden opgenomen. Als gevolg van de uitbreidingen en de verbeteringen zullen ook de exploitatiekosten (energiekosten en onderhoudskosten) een wijziging ondergaan. 7.3.1 Overzicht beheerkosten De beheerkosten voor de OVL kunnen als volgt worden gespecificeerd: Omschrijving lasten

Begroting 2011

Begroting 2015

Kostensoort

Kosten van Openbare Verlichting

In Euro’s

In Euro’s

4310000 4343010 4343172 4343172

Stroomlevering Adviezen derden Onderhoud OVL (remplace, storingen etc.) Onderhoud OVL (aanrijdingen/incidentele vervanging)

-

Kosten vervangingsinvesteringen

Totale kosten * Opmerking: De kosten geven een globale indicatie.

41.000,0,66.413,18.587,-

27.500,0,40.421,20.000,-

-

65.583,-

€ 126.000,-

€ 153.504,-

In dit overzicht is een bedrag opgenomen voor vervanging van masten en armaturen (incl. BTW). Het overzicht is exclusief kapitaallasten. 7.3.2 Specificatie vervangingsinvestering Voor vervanging van lichtmasten en armaturen dient jaarlijks een bedrag te worden opgenomen in het meerjaren investeringsplan. Er is gerekend met een afschrijvingstermijn van 40 jaar voor de lichtmasten en 25 jaar voor de armaturen.

Het jaarlijks te reserveren bedrag kan als volgt worden berekend: Aantal

Bedrag

Totaal

2796 € 450,€ 1.258.200,2844 € 300.€ 853.200,Totaal jaarlijks te reserveren voor vervanging incl. BTW:

Masten Armaturen

Afschrijvingstermijn 40 jaar 25 jaar

Te reserveren bedrag € 31.455,€ 34.128,€ 65.583,-

7.3.3 Overzicht investeringskosten verbeteringen Op basis van de beschreven beleidsuitgangspunten en de daaruit voorgestelde verbeteringen dienen de volgende investeringen te worden gedaan. Als gevolg van de uitbreidingen en de verbeteringen zullen ook de exploitatiekosten (energiekosten en onderhoudskosten) een wijziging ondergaan. In onderstaande tabel een overzicht van de totale investeringskosten. Huidige aantal lampen Totaal kosten verbeteringen

Na ombouw aantal lampen 2.966

Investeringsbedrag (in Euro) 3.315 € 1.990.030.-

Voor een specificatie van de bedragen wordt verwezen naar deel 3, het Herverlichtingsplan. Genoemde investeringsbedragen, exclusief BTW, inclusief planvoorbereiding en toezichtkosten zijn berekend op het prijspeil van 2011. 7.3.4 Overzicht exploitatiekosten na uitvoering verbeteringsplan In onderstaande tabel een overzicht van de exploitatiekosten. Exploitatiekosten Huidige verlichting per Nieuwe verlichting jaar in Euro per jaar in Euro Totaal

€ 66.413,-

€ 40.421,-

Verschil In Euro -/- € 25.992,-

Voor het berekenen van de exploitatiekosten per jaar zijn onderstaande kostenposten meegenomen: energieverbruik; remplaceerkosten lamp; beheerkosten per lichtmast. Alle bedragen zijn op basis van de nu geldende tarieven (januari 2011) berekend. In deel 3, het Herverlichtingsplan zijn de verschillende bedragen nader gespecificeerd. 48 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

BIJLAGE 1

Wet en regelgeving

In deze bijlage wordt de voor de Openbare Verlichtingsorganisatie relevante weten regelgeving besproken. Ten eerste wordt gekeken naar de gemeentelijke aansprakelijkheid vanuit het Burgerlijk Wetboek. Daarnaast worden normen en richtlijnen beschreven voor de verlichting en voor de verlichtingsmiddelen. Aansprakelijkheid De Nederlandse wegbeheerder kan, op grond van art. 6:174 van het Burgerlijk Wetboek (Kwalitatieve of risicoaansprakelijkheid) dan wel krachtens art. 6:162 BW (algemeen onrechtmatige daadsrecht), aansprakelijk worden gesteld voor schade ontstaan door een eenzijdig verkeersongeval ten gevolge van de gebrekkige of gevaarlijke toestand van de openbare weg. Onderscheid moet gemaakt worden tussen de risicoaansprakelijkheid uit art. 6:174 BW en de schuldaansprakelijkheid zoals neergelegd in art. 6:162 BW. Het belangrijkste verschil tussen beide artikelen ligt daarin dat in het kader van het eerstgenoemde artikel de zorg van de wegbeheerder is losgekoppeld van de beoordeling betreffende de aansprakelijkheid. Bekendheid met het gebrek is dan ook vereist. Verder beperkt de werking van art. 6:174 BW zich tot de staat van de openbare weg zelf, terwijl art. 6:162 BW ook betrekking heeft op goederen die zich op het wegdek bevinden. Artikel 6:174 BW is speciaal gericht op wegbeheerders, waar art. 6:162 BW een veel bredere werking heeft.

Krachtens art. 6:174 is de wegbeheerder aansprakelijk wanneer de openbare weg niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen, waardoor zich een gevaar voor personen en zaken verwezenlijkt. Hier geldt de risicoaansprakelijkheid. Dat wil zeggen dat de weggebruiker niet meer de schuld van de wegbeheerder moet aantonen maar “slechts” de gevaarlijke toestand van de weg(uitrusting) en het daardoor intreden van gevaar. Hierbij moet wel aangemerkt worden dat er slechts sprake is van een inspanningsverplichting, de openbare weg hoeft niet steeds in perfecte staat te verkeren. De wegbeheerder kan de aansprakelijkheid in veel gevallen wegnemen door op een deugdelijke en effectieve wijze te waarschuwen voor gebreken aan de weg. Voor Openbare Verlichting is dit een lastige zaak. De wegbeheerder is ook niet aansprakelijk, krachtens art. 6:174 BW, in een situatie waarin de tijdsduur tussen het ontstaan van het gebrek en het verwezenlijken van het gevaar zo kort was dat het gevaar redelijkerwijs niet te voorkomen was. Aansprakelijkheid kan beperkt worden door: • het periodiek en systematisch uitvoeren van inspecties (bijvoorbeeld tijdens de groepsremplace en het schilderen van de lichtmasten) en onderhoud; • een systeem van rationeel beheer (meerjaren vervangingsplan, beleidsplan); • een goed werkend klachtenmanagement; Aansprakelijkheid krachtens art. 6:162 BW vereist een onrechtmatigheid, de toerekening hiervan en schade. Bovendien wordt er in dit artikel van uit gegaan dat er een causaal verband kan worden gelegd tussen de onrechtmatige gedragingen en de schade. Ten slotte hanteert dit artikel het uitgangspunt van relativiteit. Daarbij gaat het erom dat in het kader van de onrechtmatige gedraging de omvang van het risico wordt afgewogen tegen de omvang van de zorg. Een kleine kans op een ongeval is in beginsel geen beletsel voor het aannemen van de onrechtmatigheid. In deze situatie moet de schade wel aanzienlijk zijn. Er moet sprake zijn van een onaanvaardbaar risico. Wanneer de wegbeheerder aansprakelijk is voor de schade, heeft de benadeelde in beginsel recht op volledige compensatie van de geleden schade. De omvang van de schadevergoedingsplicht kan worden verminderd met een beroep op de eigen schuld aan de kant van de benadeelde (art. 6:101 BW). De onoplettendheid en de onvoorzichtigheid van de benadeelde komen dus pas ter sprake in het kader van de schadebegroting. Hoewel het wettelijk niet is vastgelegd dat een weg of de openbare ruimte verlicht moet worden, kan het ontbreken van verlichting wel worden aangemerkt als het plegen van een onrechtmatige daad. Als een onrechtmatige daad wordt aangemerkt “een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven wet in het maatschappelijk verkeer betaamt” (art. 6:162 BW). Als het ontbreken van verlichting dan wel een onvoldoende of misleidende verlichting tot gevaarlijke situaties kan leiden, zal de wet in veel gevallen zo moeten worden geïnterpreteerd dat een adequate verlichting vereist is. Indien de rechter van mening mocht zijn dat dit het geval is, dan zou de gemeente zich kunnen beroepen op het gevoerde beleid zoals vastgelegd in een beleidsplan. In dit beleidsplan moet dan een zeer uitvoerige en gedetailleerde neerslag te vinden zijn van de belangenafweging die door de gemeente gepleegd is 49 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

en op grond waarvan besloten is waar wel (en in welke mate) en waar niet Openbare Verlichting toegepast wordt. Daarbij hebben aspecten als verkeersveiligheid, beschikbare geldelijke middelen e.d. een rol gespeeld. Het besluit om op de betreffende weg geen verlichting aan te brengen kan in dat geval als redelijk beschouwd worden, zodat de gemeente niet een gebrek aan zorg verweten kan worden. Wel kan de gemeente aansprakelijk gesteld worden voor schade ontstaan door ondeugdelijke verlichtingsmiddelen ten gevolg van achterstallig of geheel nagelaten onderhoud. Bijvoorbeeld door slecht preventief en curatief onderhoud kunnen armaturen of kappen losraken en naar beneden vallen op voorbijgangers of geparkeerde auto’s. Masten kunnen doorroesten en omvallen en op die manier schade veroorzaken. Aardingen en voedingen kunnen losraken waardoor aanrakingsgevaar kan ontstaan van onder spanning staande delen. Verder dient er rekening mee gehouden te worden dat bij hoofdelijke aansprakelijkheid, krachtens art. 6:174 en/of art. 6:162 BW, de wegbeheerder zich tegenover de weggebruiker niet kan onttrekken aan aansprakelijkheid met een beroep op een contractueel beding tussen hem en derden (bijvoorbeeld een aannemer). Uitgangspunt is dat bij een erkenning van aansprakelijkheid de (verkeers) situatie aangepast wordt. Gevallen waarbij aansprakelijkheid van de gemeente erkend wordt, dienen door de wegbeheerder systematisch geregistreerd te worden, zodat deze de betreffende situaties ook daadwerkelijk kan aanpassen. Landelijke normen en richtlijnen Bij het ontwikkelen van gemeentelijk beleid voor de Openbare Verlichting moet rekening worden gehouden met landelijke normen en richtlijnen. Onderscheiden worden regelgeving met betrekking tot de kwaliteit van de verlichting en regelgeving met betrekking tot de verlichtingsmaterialen. Naast het Burgerlijk Wetboek is voor de Openbare Verlichting de volgende regelgeving van belang: • Aanbevelingen voor Openbare Verlichting van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV); • Normen, gepubliceerd door het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN). Deze normen kunnen nationale normen (NEN’s) en Nederlandse Praktijkrichtlijnen (NPR’s) betreffen of Europese normen (EN’s) volgens Comité Europëen de Normalisation (CEN).

Er zijn nog geen wettelijke of andere bindende bepalingen betreffende de verlichtingskwaliteit, maar de aanbevelingen van de NSVV worden door nagenoeg alle gemeenten als beleidsuitgangspunt gehanteerd. De tendens is om deze Aanbevelingen tot landelijke norm te verklaren voor het ontwerpen, beheren en onderhouden van de openbare verlichtingsinstallatie. In samenwerking tussen de NSVV en het NEN is de NPR 13201-1 ‘Nederlandse Praktijk Richtlijnen voor Openbare Verlichting’ opgesteld. Hierin wordt het aspect verlichtingskwaliteit nader uitgewerkt. De richtlijn geeft al naar gelang het gebruik van de ruimte aanbevelingen voor de kwaliteit van de Openbare Verlichting en verlichtingsniveaus. De NPR 13201-1 is afgeleid van de Europese norm EN 13201 die is opgesteld door de gecombineerde werkgroep van CEN/TC 169 ‘Licht en verlichting’ en in juni 1998 gepubliceerd als normontwerp EN 13201. De Europese norm EN 13201 bestaat uit drie delen: Deel 1: Prestatie-eisen, Deel 2: Prestatieberekening en Deel 3: Methoden voor het meten van de lichtprestaties van installaties. In de NPR is de opzet van de Europese norm zo veel mogelijk gehandhaafd, echter waar nodig aangepast aan de Nederlandse situatie. Door de Nederlandse praktijk ingegeven toevoegingen aan de Europese norm zijn altijd als zodanig vermeld. De Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) heeft als doel richtlijnen te geven bij de keuze van een verlichting die zo goed mogelijk aansluit bij de verkeerssituatie. De vraag of verlichting van een bepaald weggedeelte noodzakelijk is, dan wel of de verlichting gedurende een gedeelte van de donkere uren kan worden uitgeschakeld, behoord niet tot de competentie van de NSVV. Het antwoord hierop moet worden vastgelegd in beleidsnota’s opgesteld door de wegbeheerder, dan wel in regelgeving van het Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek (CROW), SenterNovem of soortgelijke instanties. In de NPR worden de verlichtingsklassen voor de wegverlichting gedefinieerd in relatie tot de visuele behoeften van de weggebruikers. Ze worden in verband gebracht met de technische aspecten van het weggebruik en het verkeersgedrag in verschillende wegsituaties. In een afzonderlijk hoofdstuk komen de esthetische aspecten, het visuele comfort en de milieuaspecten aan de orde. Ook wordt in een bijlage ingegaan op classificaties van beperking van verblinding en het onderdrukken van strooilicht. Ten slotte worden in een aantal tabellen concrete aanbevelingen gegeven met betrekking tot de doe te passen verlichtingsklasse in vrijwel elke denkbare verkeerssituatie. Europese aanbesteding Het aanbestedingsbeleid voor de gemeentelijke overheid is ingegeven door de Europese Aanbestedingsrichtlijn. In de besluiten BAO (Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten) en BASS (Besluit aanbestedingen speciale sectoren) staan regels voor het


verstrekken van opdrachten door de gemeente. Beide besluiten zijn op 1 december 2005 in werking getreden. Deze twee besluiten zijn de implementatie van twee Europese aanbestedingsrichtlijnen: de 2004/17/EG en de 2004/18/EG. Onderhoudswerkzaamheden aan de Openbare Verlichting worden gezien als een dienst waarvoor bij een kostenraming van meer dan € 193.000 (drempelbedrag 2011) een verplichting Europees aanbestedingstraject geldt. Een nieuwe Nederlandse Aanbestedingswet is in voorbereiding en zal samen met onderliggende regelgeving (AMvB's)- naar verwachting in juli 2011 in werking treden. Politie Keurmerk Veilig Wonen Het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW) is een meetlat voor veilig wonen. Het doel van het PKVW is enerzijds de kans op woninginbraken te verminderen door een zorgvuldig ontwerp en beheer van de bebouwde omgeving. Anderzijds wil het keurmerk bijdragen aan een verbetering van de sociale veiligheid in de directe woonomgeving en aan semi-openbare ruimten zoals brandgangen, parkeerterreinen en achterpaden. Te denken valt zowel aan het terugdringen van vormen van overlast en delicten (diefstal van en uit auto’s en auto-onderdelen, fietsendiefstal en vandalisme) als aan het verminderen van gevoelens van onveiligheid. Verlichting van de openbare ruimten is hier een onderdeel van, echter het PKVW gaat veel verder. Ook inrichting van de groenvoorzieningen, hang- en sluitwerk van gebouwen, plaatsen van obstakels in de openbare ruimte, vormgeving van woonwijken, etc. vallen onder de term PKVW.

De eisen waaraan moet worden voldaan om voor het PKVW in aanmerking te komen zijn omschreven in twee handboeken: het handboek voor de Nieuwbouw en het handboek voor de Bestaande Bouw. Het PKVW koppelt een pakket eisen, dat vanaf het eerste begin van planontwikkeling als leidraad kan worden gebruikt, aan een keurmerk dat de bewoners en gebruikers garandeert dat er ook daadwerkelijk rekening is gehouden met de eisen. Onderstaande tabel geeft aan welke normen de Openbare Verlichting volgens het Politiekeurmerk moet voldoen. Toegepaste lichtbron

verlichtingsklasse

minimale gemiddelde verlichtingssterkte

gelijkmatigheid

SOX (Ra < 25)*

niet toegestaan

SON/T (Ra > 25)

16K

3 lux

0,3

PL/TL (Ra > 60)

16L of 17K

3 of 2 lux

0,2 of 0,3

Ra = kleurweergave-index Ra < 25 kleurweergave slecht Ra 25-60 kleurweergave redelijk Ra > 60 kleurweergave goed

Slechts een klein onderdeel uit de (basis)eisen van het PKVW heeft betrekking op de (Openbare) Verlichting. Het keurmerk conformeert zich grotendeels aan de Aanbevelingen voor de Openbare Verlichting van de NSVV, echter met de aanvulling dat bij het toepassen van ‘geel’ licht (hogedruk natrium), het lichtniveau hoger moet zijn dan bij toepassen van ‘wit’ licht. Ook op het punt van het verlichten van semi-openbare ruimten zoals achterpaden en brandgangen, gaan de (basis)eisen van het PKVW verder dan de normen van de NSVV. Sinds medio 1996 bestaat er een samenwerking tussen het PKVW en de NSVV. Grondroerdersregeling Voor eigenaren van kabels en leidingen zijn per 1 juli 2008 nieuwe wettelijke eisen van kracht. Dit houdt verband met de Grondroerdersregeling. Het voorstel van deze wet, inclusief overgangsperiode, is in 2006 door de ministers goedgekeurd. Doel van de nieuwe wet is vooral om graafincidenten te voorkomen. Alle graafwerkzaamheden lopen voortaan via het kadaster. In de overgangsperiode moet de gemeente zelf de gegevens van kabels en leidingen aan de uitvoerende partij leveren. Na de overgangsperiode moet de beheerder deze ligginggegevens digitaal in een vectorbestand bijhouden en geautomatiseerd aanleveren aan het kadaster. Het agentschap Telecom, een onderdeel van het ministerie van Economische Zaken, voert het toezicht hierop uit en kan eventuele bestuurlijke boetes uitvaardigen, mocht deze wet niet nageleefd worden. Het is duidelijk dat door de wettelijke verplichting tot het aanleveren van de gegevens, het belang van een goed functionerend beheerssysteem wordt vergroot.


Seniorenlabel Door de vergrijzing van de Nederlandse samenleving is in de afgelopen jaren extra aandacht besteed aan de problematiek waarmede in het bijzonder oudere mensen worden geconfronteerd. Voor de verlichting geldt dat het verlichtingsniveau in veel gevallen onvoldoende is gebleken. Vooral op oudere leeftijd blijkt dat de relatieve lichtbehoefte toeneemt. Om dezelfde oogtaak uit te kunnen voeren is de lichtbehoefte als volgt onderverdeeld: bij 20 jaar 1; bij 30 jaar 2; bij 40 jaar 3; bij 60 jaar 10.

Een persoon van 60 jaar heeft dus 10 keer zoveel lichtniveau nodig om de openbare ruimte op exact dezelfde locatie, hetzelfde te ervaren als een persoon van 20 jaar. Door het instellen van een Seniorenlabel worden bouwers van huizen en inrichters van de openbare ruimte gestimuleerd om aanpassingen te bedenken, die het voor de oudere inwoners aantrekkelijk maken om in de eigen omgeving te blijven wonen. Voor Openbare Verlichting is deze aanpassing het verhogen van het verlichtingsniveau en zorg dragen voor een gelijkmatige lichtverdeling op straat zodat de donkere plekken verdwijnen. Verlichtingsmiddelen Er bestaan Europese normen voor de verlichtingsmiddelen. De verlichtingsmiddelen zijn producten voor de OVL. Hierna wordt de betekenis van deze normen verduidelijkt.

Voor verlichtingsmiddelen worden binnen de CEN, die verantwoordelijk is voor de normalisatie op alle gebieden met uitzondering het domein elektrotechniek, en de European Committee for Electrotechnical Standarization (CENELEC), (verantwoordelijk is voor de normalisatie van de elektrotechniek), Europese normen opgesteld voor lichtmasten en armaturen. Deze normen kunnen een privaatrechtelijke status hebben of een publiekrechterlijke status, wanneer sprake is van gemandateerde normen (gemandateerd door de EU). Voor een aantal producten geldt dat deze aan één of meerdere Europese Richtlijnen moeten voldoen. Deze producten mogen alleen dan op de markt worden gebracht als ze voorzien zijn van een CE-merkteken dat aangeeft dat aan de relevante Europese Richtlijnen is voldaan. Het CE-merkteken kan onder andere verkregen worden als het product aan de gemandateerde normen voldoet. Voor lichtmasten is al een aantal privaatrechtelijke Europese Normen opgesteld (de EN-40 serie). Binnen CEN is men momenteel bezig deze normen te herzien. Naast de Europese normen is door het NNI ook een aantal Nederlandse Praktijkrichtlijnen (NPR) over lichtmasten gepubliceerd. Voor armaturen worden Europese Normen (EN) ontwikkeld op basis van de IEC-normen. De meeste van deze normen zullen een publiekrechtelijke status krijgen. Op dit moment bestaat er al een aantal publiekrechtelijke EN op het gebied van armaturen. Zijn er geen normen dan kan gebruik worden gemaakt van richtlijnen van de bekende leveranciers of fabrikanten. Indien er in incidenteel voorkomende gevallen (nog) geen normen zijn, zal gebruik worden gemaakt van richtlijnen voor professionals van het bedrijfsleven. Elektrotechnische installatie Specifieke Europese eisen zijn er ten aanzien van de installatieverantwoordelijkheid van de openbare verlichtingsinstallatie. In de Europese veiligheidsnorm NEN-EN 50110 zijn de basisveiligheidsvoorschriften weergegeven. Deze regelt de bedrijfsvoering van elektrische installaties. De verplichting voor de gemeente om zich aan deze norm te houden, is opgenomen in het ARBO besluit (NEN 3140) dat van toepassing is op alle werkzaamheden aan, met of nabij elektrische installaties. De NEN 3140 en de NEN-EN 50110 geven aan dat de eigenaar van de installatie door middel van deze regelgeving het veilig werken in deze installaties mogelijk moet maken. Tevens is gesteld dat elke elektrische installatie onder verantwoordelijkheid van één persoon moet zijn geplaatst, de installatieverantwoordelijke.

De NEN 1010, versie 2003, is van toepassing op Openbare Verlichting. Dit geldt voor zowel ontwerp als uitvoering. Wettelijke toepassing van NEN 1010 is niet verplicht omdat het Bouwbesluit niet van toepassing is op de Openbare Verlichting, advies is echter om altijd NEN 1010 toe te passen. Betekenis van de normen en aanbevelingen De Europese normen hebben tot doel Europese regels betreffende verlichting op te stellen en daarbij de technologische hinderpalen tussen de lidstaten uit de weg te ruimen. Wanneer een ontwerpnorm is voltooid, stemmen de lidstaten over de CEN over zijn goedkeuring als EN-norm. De 52 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

nu gemandateerde normen worden vervolgens door de lidstaten binnen een termijn van zes maanden omgezet in nationale normen en bindend verklaart. Dat wil zeggen dat de verlichtingsinstallatie in overeenstemming met deze normen moet worden ontworpen en gerealiseerd. De Aanbevelingen voor Openbare Verlichting van de NSVV en het Politie Keurmerk Veilig Wonen kunnen door de gemeente in de privaatrechterlijke sfeer worden voorgeschreven (bijvoorbeeld in een bestek of contract tussen de gemeente en een leverancier en/of energiebedrijf). Zoals gezegd zijn in opdracht van het Ministerie van VROM door AgentschapNL criteria voor duurzaam inkopen van OVL opgesteld. Door CROW zijn de criteria vertaald naar teksten voor gebruik in RAW-bestekken. De teksten zijn vanaf begin 2011 beschikbaar. Indien aanbesteding van het beheer en onderhoud van de OVL plaats vindt volgens de RAW systematiek zal - indien de teksten zijn opgenomen in het bestek – de gemeente automatisch een stap zetten naar duurzaam inkopen De openbare verlichtingsinstallatie moet zodanig worden onderhouden dat ze aan de gestelde normen blijft voldoen. Voor de regeling van aansprakelijkheid bij eventuele ongevallen of misdrijven is het van belang, dat duidelijk kan worden aangetoond dat het beheer en het onderhoud naar behoren zijn en worden uitgevoerd.



BIJLAGE 2

Energie- en milieuaspecten

Het energieverbruik van de 2,6 miljoen lampen in de Nederlandse OVL-installaties bedroeg in 1999 ongeveer 645 GWh elektrisch, wat ongeveer 1,5% is van de totale Nederlandse elektriciteitsproductie. Rekening houdend met groei, verhoogde eisen aan de verlichtingsniveaus met betrekking tot de sociale veiligheid en verdere inzet van besparende maatregelen, is voor 2010 een verbruik van 690 GWh verwacht. De CO2-productie in 1999 bedraagt ongeveer 322 kiloton, in 2010 naar schatting ongeveer 345 kiloton. Bij afwezigheid van de besparende maatregelen is de CO2-productie voor 2010 berekend op 415 kiloton bij een verbruik van 830 GWh. Energie De tijd dat er alleen uit kostenoverwegingen aan energiebesparing werd gedaan, is definitief voorbij. Energiebesparing is een volwaardig onderdeel geworden van het nationale milieubeleid. Het opstellen en uitvoeren van een energiebeleidsplan, al of niet in het kader van het gemeentelijk milieubeleid is nu in veel gemeenten een belangrijke activiteit. Het Agentschap NL (voorheen: SenterNovem) heeft hierover diverse publicaties en instrumenten uitgebracht die als leidraad kunnen dienen. Bij de uitvoering van dit beleid wordt er van uitgegaan dat de gemeente initiatieven ontwikkeld om te komen tot energiebesparing in diverse sectoren van de samenleving. De gemeente heeft daarbij het voordeel dat zij dicht bij de eindverbruikers staat en dat zij een goed inzicht heeft in de bijzondere aspecten van de diverse sectoren. Daarnaast beschikt zij over diverse beïnvloedingsmogelijkheden. Zoals gezegd bedraagt het energieverbruik van de OVL circa 1,5% van het totaal landelijk energieverbruik. Van de kosten voor het lokale energieverbruik (gemeentelijke gebouwen en voorzieningen) bedraagt de rekening voor de OVL circa 50%.

Bij het ontwerpen van een OVL-installatie wordt met het besparen van energie rekening gehouden door: - het toepassen van energiezuinige lampen; - het toepassen van armaturen met een hoog lichttechnisch rendement; - het toepassen van energiezuinige hoogfrequent voorschakelapparatuur; - het toepassen van dimapparatuur; - het toepassen van dynamische verlichting. Bij het onderhouden van een OVL-installatie wordt met het besparen van energie rekening gehouden door: - het zoveel als mogelijk uitvoeren van de onderhoudsmogelijkheden in combinatie met andere werkzaamheden zoals het gebruik maken van wegafzettingen bij het onderhoud van wegen; - het, op basis van kosten, baten en kwaliteit, planmatig en groepsgewijs vervangen van verlichtingsmiddelen op het meest economische moment. Het om en om uitschakelen van lichtmasten is, door de buitensporige afname van de gelijkmatigheid sterk af te raden. Met het vernieuwen van de armaturen kan met een gelijkblijvend energiegebruik de aanbevolen en gewenste gelijkmatigheid worden verkregen. De meeste energie wordt bespaard als er geen energie wordt verbruikt. Dus bij het ontwerp van een verlichtingsplan verstandig en creatief omgaan met verlichtingsoplossingen kan veel opleveren. Het in een vroegtijdig planstadium goed definiëren van de functionele eisen en de ontwerpeisen (zie NSVV aanbeveling ‘Ontwerpen’ ) van uitbreidingen, reconstructies en groenvoorzieningen zijn bepalend voor de efficiëntie van het energiegebruik. Bij het beheren van een openbare verlichtingsinstallatie kan met het besparen van energie rekening gehouden door: - het afstemmen van de schakeltijden en het lichtniveau van de verlichting op het gebruik van de betreffende gebieden. De verkeersgebruikers die de piek- en daluren beïnvloeden zijn in drie categorieën in te delen. Woon-werkverkeer, verblijfsverkeer en verkeer als gevolg van het uitgaansleven; - het (als onderdeel van het beleid) vaststellen van het aantal brandroosters, zodat over een voldoende breed scala van schakeltijden kan worden beschikt; - het toepassen van dynamische verlichting en/of (voedings-)regelapparatuur. Extra aandacht dient te worden gegeven aan de ontwikkeling van led armaturen waardoor uiteindelijk minder vermogen kan worden toegepast met behoud van hetzelfde verlichtingsniveau.


Milieu Het beleidsveld milieu speelt in gemeenten een belangrijke rol. Daarom dient nadrukkelijk te worden gekeken in hoeverre OVL een bijdrage levert aan de milieuproblematiek. Milieuaspecten van de OVL zijn enerzijds de uitstoot van milieubelastende stoffen vanwege het energieverbruik en anderzijds de afvalstoffen die ontstaan bij zowel de fabricage van de verlichtingsmaterialen als bij het eind van de levensduur van deze materialen. Aan recyclingmogelijkheden van afvalstoffen moet voldoende aandacht worden besteed.

Bij het ontwerpen en installeren van een OVL-installatie wordt met het milieu rekening gehouden door: - het toepassen van milieuvriendelijk geproduceerde materialen; - de levensduur en recyclingmogelijkheden te betrekken bij de keuze van de materialen; - het toepassen van oppervlakte bescherming- en/of behandelingsproducten, die het milieu het minst belasten; - het toepassen van armaturen met een dusdanige lichttechnisch rendement dat de gewenste hoeveelheid licht op de juiste plek terechtkomt en lichtvervuiling en lichthinder wordt voorkomen; - het toepassen van lampen met een lange levensduur en een lage milieubelasting; - zo min mogelijk materiaal toe te passen. Bij het onderhouden van een OVL-installatie wordt met het milieu rekening gehouden door: - het toepassen van milieuvriendelijke geproduceerde materialen; - het kiezen van kwalitatief duurzame masten, armaturen en materialen; - het toepassen van milieuvriendelijke oppervlaktebescherming en/of oppervlaktebehandeling van de masten en armaturen; - het schilderen van lichtmasten en armaturen met milieuvriendelijke materialen; - het zoveel als mogelijk opnieuw gebruiken van de vrijkomende materialen; - defecte gasontladingslampen af te voeren naar een erkende verwerker; - het afvoeren van de vrijkomende materialen via gekwalificeerde inzamelaars; Zorg voor de milieuaspecten wordt door de producenten van verlichtingsmaterialen goed opgepakt. De hoeveelheid kwikhoudend materiaal in bijvoorbeeld de PLL lampen is teruggebracht tot maximaal 4 mg. Het gebruik van de HPLN lampen is in de afgelopen jaren door de ontwikkeling van goede alternatieven teruggebracht tot een heel klein percentage van de oorspronkelijke aantallen. Enkele producenten hebben armaturen ontwikkeld die volledig recyclebaar zijn. Te denken valt aan hergebruik van aluminium en polycarbonaat. Eural Op 8 mei 2002 is de Europese Afvalstoffenlijst (Eural) in werking getreden. De Europese Commissie benoemt in de Eural de afvalstoffen en bepaalt wanneer een afvalstof gevaarlijk is. De nieuwe lijst is een samenvoeging van de Europese lijst van gevaarlijke afvalstoffen en de Europese afvalcatalogus. De Eural vervangt drie Nederlandse regelingen: - het Besluit Aanwijzing Chemische Afvalstoffen (BACA); - de Regeling Aanwijzing Gevaarlijke Afvalstoffen (RAGA); - de Regeling Aanvulling Aanwijzing Gevaarlijke Afvalstoffen (RAAGA). Gasontladingslampen (TL-, spaar-, kwik- en natriumlampen) behoren volgens het ‘Besluit kwikhoudende producten Wet milieugevaarlijke stoffen (1998)’ tot het chemisch afval en moeten worden afgevoerd naar erkende verwerkingsbedrijven of gekwalificeerde inzamelaars. Aan de afvoer van lampen zijn kosten verbonden. Een verwerkingsbedrijf scheidt een lamp in diverse materialen als metaal, glas, fluorescentiepoeder en kwik. Metaal en glas worden al langere tijd standaard hergebruikt. Nieuwe technologische processen maken het mogelijk om fluorescentiepoeder en kwik uit lampen te verwijderen, van elkaar te scheiden en toe te passen bij de fabricage van nieuwe lampen. Sinds 1 januari 2003 mogen kwikhoudende producten (onder meer gasontladingslampen voor de Openbare Verlichting) niet meer voor handels- of productiedoeleinden voorhanden zijn of worden toegepast. Producten waarvoor geen gelijkwaardige alternatieven beschikbaar zijn, zoals genoemde lampsoorten, zijn uitgezonderd van deze verbodsbepaling. Deze producten zijn als zogenaamde essentiële producten aangewezen.

Een zelfde uitzondering is gemaakt voor de elektrotechnische componenten die dienen als reserveonderdelen voor bepaalde apparaten. Degene die deze apparatuur in gebruik heeft moet dan wel kunnen aantonen dat deze voor 1 januari 2003 voor het eerst in gebruik is genomen Toelichting lichthinder In verband met lichthinder en lichtvervuiling bestaan er voor zover bekend op beleidsvlak geen internationale afspraken of richtlijnen. Wat betreft internationale normering voor wegverlichting en verlichtingstoestellen is er een begin van aanpak om het aspect lichtvervuiling erbij te betrekken. 56 Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Beheer- en beleidsplan OVL Woudrichem, Deel 1 Leidraad voor het beleid v.1.1 (maart 2011)

Zo heeft de CEN een ontwerpnorm voor de Openbare Verlichting voorgesteld. Ook het begrip ‘donkergebied voor astronomische waarnemingen’ is in een internationale norm omschreven. De NSVV-commissie ‘Lichthinder en Openbare Verlichting’ tracht met betrekking tot ongewilde bijverschijnselen van Openbare Verlichting in 2008 te komen tot grensmeetwaarden. In de NSVV aanbevelingen ‘ontwerpen’ wordt hier ook aandacht besteed. Voor gebieden met een belangrijke biologische of landschappelijke waarde is er de publicatie 112 van de NSVV/CROW, Richtlijnen Openbare Verlichting natuurgebieden. In dit kader kan in natuurgebieden de mogelijkheid van terugdimmen, oriëntatieverlichting en geleideverlichting met behulp van led-armaturen in overweging worden genomen. Wellicht dat ook het schakelregime een oplossing biedt voor dit probleem. Het gemeentelijke beleid kan er al in belangrijke mate in voorzien om de negatieve effecten voor mens en natuur aanzienlijk te beperken door: - het vermijden van lichthinder en lichtvervuiling in nieuwe situaties door toepassing van armaturen met instelbare positie lichtbron; - het verminderen van strooilicht door gebruik van spiegels en afscherming om de lichtval daar te brengen waar deze is gewenst; - het beperken van verlichting in kwetsbare natuurgebieden. Bij het ontwerpen en het installeren van uitbreidingen en vernieuwingen aan de openbare verlichtingsinstallatie zal verder met de aspecten lichthinder en lichtvervuiling rekening worden gehouden door: - het alléén plaatsen van verlichting als dit volgens bestaande richtlijnen noodzakelijk is; - het alléén dáár aanbrengen van licht waar het functioneel is, dus waar het bijdraagt aan verkeers- en sociale veiligheid of aan oriëntatie; - het plaatsen van de armaturen zo dicht mogelijk bij het object dat moet worden verlicht; - het vermijden van opwaarts licht; - ervoor te zorgen dat op plaatsen waar lichtreclame aanwezig is deze in het totaalbeeld de normale intensiteit van de OVL niet overschrijdt; - het treffen van voorzieningen om de instraling van licht in woningen te beperken; - het doven of dimmen van de OVL gedurende een deel van de nacht in natuurgebieden, gebouwen en kunstwerken door middel van selectieve sturingsprogramma’s; - het toepassen van alternatieven voor verlichting; - het toepassen van armaturen met instelbare lichtbron; - door het gebruik van spiegels en afscherming de lichtval daar te brengen waar deze is gewenst; - het beperken van verlichting in kwetsbare natuurgebieden.



BIJLAGE 3

Klachtenmanagement

Klachtenmanagement omvat meer dan alleen klachtafhandeling. Het omvat het geheel van maatregelen om meldingen van burgers en bedrijven over het niet goed functioneren van de Openbare Verlichting om te zetten naar noodzakelijke herstel- en verbeteringsacties. Zo dient iedere storingsmelding te worden gezien als een klacht. Daarnaast zijn er allerlei andere klachten zonder het karakter van een storingsmelding zoals de melding van een te hoog of te laag lichtniveau op een bepaalde plek. Achtergrondinformatie Door de volgende oorzaken is klachtenmanagement bij de gemeenten in de belangstelling komen te staan: 1. Als gevolg van de Wet Dualisering is er bij gemeenten toenemende aandacht voor verantwoording en controle. Klachtenmanagement is dan ook een instrument dat bijdraagt aan de controlerende functie van de gemeenteraad ten aanzien van de dienstverlening en de interne organisatie. De gemeenteraad moet periodiek op de hoogte worden gesteld van de gemelde klachten, zodat in algemene zin invloed kan worden uitgeoefend op de diensten en op de wijze van dienstverlening. In de verhouding burger-bestuur heeft de burgemeester een zorgplicht voor de kwaliteit van procedures, de afhandeling van bezwaarschriften en klachten. Hij moet hier ook een burgerjaarverslag over uitbrengen. 2. Goed klachtenmanagement is een voorwaarde om claims te voorkomen. Klachten van vandaag zijn immers de claims van morgen. Een goed ingericht klachtenproces kan een gemeente veel geld besparen. 3. Bij een moderne en dynamische organisatie hoort een goed contact met de afnemers en klanten. Door communicatie met de dienstenontvangers (burgers en bedrijven) kan de gemeente haar diensten beter afstemmen op de behoefte van deze afnemers. Een manier om dit contact te bevorderen is een goede inrichting van het proces van klachtenregistratie en afhandeling. Dit kan bijvoorbeeld via een gecoördineerd meldpunt. Een burger kan altijd een klacht indienen. Hij kan bijvoorbeeld klagen over de dienstverlening van de gemeente; een late of trage afhandeling van brieven of vragen; het krijgen van weinig, onjuiste of misleidende informatie en de wijze van persoonlijke behandeling door ambtenaren of bestuurders. Volgens de Algemene Wet bestuurrecht (Wwb) kan een klacht via de officiële weg afgehandeld worden. Het gaat hierbij voornamelijk om klachten waarbij de gedupeerde (grote) schade heeft geleden. Als gevolg van de Awb kan men ook een klacht indienen tegen het functioneren van een overheidsmedewerker. De wet zegt niets over de wijze waarop de gemeente met klachtafhandeling omgaat of de gevolgen voor de organisatie daarvan. Dit bepaalt echter wel de tevredenheid van de burger.

Er zijn een aantal aspecten welke een rol spelen bij klachtenmanagement. Deze zijn in onderstaande figuur weergegeven en worden daarna nader toegelicht. Figuur 3.1: Klachtenmanagement Beleid

Communicatie

Burgerjaarverslag

Klachten

Klachtafhandeling

Procedures

Klachtenanalyse

Beleid ten aanzien van klachten Steeds meer gemeenten komen tot het inzicht dat klachtenmanagement vraagt om beleid. Het gaat daarbij vooral om de manier waarop de gemeente de feedback op haar dienstverlening organiseert. De volgende vragen komen hierbij aan de orde: Is het helder welke informatie de gemeente eigenlijk wil ontvangen van burgers en bedrijven als zij een klacht melden? Wat doet de gemeente vervolgens met deze informatie?


Communicatie Zoals gezegd is het van belang om effectief aan klachtenmanagement te doen dat het duidelijk is voor de burgers waar en hoe ze een klacht moeten indienen en wat er vervolgens met hun klacht gebeurt. De communicatie van de gemeente over de klachtenprocedure speelt hierin een grote rol. De bewoners kunnen op de hoogte worden gebracht van de mogelijkheden die er zijn om een klacht in te dienen via advertenties in een huis aan huis blad, of via de gemeentelijke website. Klachtenprocedure Heldere procedures rondom klachten zorgen ervoor dat snel duidelijk is waar de klacht over gaat. Hierdoor kan de klachtenafhandeling sneller en gerichter plaatsvinden. Een goede procedure helpt klachten juister te classificeren en zorgt dat de verkregen gegevens betrouwbaar zijn. Hierdoor kan de analyse van de klachten beter en nauwkeuriger gedaan worden. In de figuur 3.2 is het stroomschema ten behoeve van de klachtenafhandeling voor de OVL voor de gemeente weergegeven.

Figuur 3.2: Stroomschema klachtenafhandeling Openbare Verlichting Melding storing/klacht

Lamp stuk

Te weinig licht

Te veel licht

Enkele lamp

Meerdere lampen

Donkere plekken

Mastnummer en locatie

Melding Netwerkbedrijf

Locatie

Herstel binnen 4 weken

Herstel binnen 10-15 werkdagen

Wordt jaarlijks meegenomen in bijstelling beleid

Input realisatie

Input realisatie

Bijstelling beleid Input beleid

Lichtniveau te laag

Veroorzaakt lichthinder

Lichtvervuiling

Acuut en locatie Acuut

Klacht herstel binnen 2 weken

Niet acuut

Bijstelling jaarlijks beleid Input beleid

Analyse van klachten De gemeente maakt, buiten werktijd, gebruik van een storingsdienst. Burgers kunnen hierbij alle voorkomende klachten betreffende het openbare gebied telefonisch melden. Hieronder vallen ook klachten over de OVL (storingen, aanrijdingen e.d.).

Het analyseren van de klachten is een taak van de gemeente. De gemeente maakt gebruik van het registratiesysteem voor klachten, dat aanwezig is in het beheerssysteem voor de OVL. Hiermee kunnen type klachten en meldingen in kaart worden gebracht. De uitkomst van de analyse vormt de input voor het beleid en voor het Burgerjaarverslag van de gemeente.


BIJLAGE 4

Tabellen

Tabel 2 Verlichtingsniveau Functie

Verlichtingsniveau Gelijkmatigheid

Verblindingsfactor

Buiten de kom Gebiedsontsluitingsweg (HSbu) Erftoegangsweg (BG)

8 lux

20 %

Ti 20

Oriëntatie

Binnen de kom Gebiedsontsluitingsweg (HS)

5 – 7 lux

30 %

Ti 20

Erftoegangsweg (WG)

3 – 5 lux

30 %

Ti 20

Woonstraat (WG)

2 – 3 lux

30 – 20 %

Ti 20

Industrie- en Bedrijventerrein (BE) Winkelgebied (CE-Parels)

7 lux

20 %

Ti 20

8 lux

30 %

Ti 20

Semi-openbare ruimten (WG)

n.t.b. / 2 – 3 lux

30 – 20 %

Ti 20

(Brom)- fiets/voetpaden (VFp)

2 – 3 lux

12 - 15 %

Ti 30

Opm. Op basis van ervaringen wordt een afwijking van 15 % ten opzichte van de in tabel 2 genoemde criteria acceptabel geacht.

Tabel 3 Toe te passen materialen per wegcategorie Functie LichtpuntType armatuur hoogte mast Buiten de kom

Gebiedsontsluitingsweg (HSbu)

8 – 10 mtr

Erftoegangsweg (BG)

6 mtr

Erftoegangsweg (BG) (donkergebied) Binnen de kom

6 mtr

Gebiedsontsluitingsweg (HS)

8 mtr

Erftoegangsweg (WG)

6 mtr

Woonstraat (WG)

4 mtr

Industrie- en Bedrijventerrein (BE)

8 mtr

Winkelgebied (CE-Parels)

n.t.b.

Semi-openbare ruimten (WG)

4 mtr

(Brom)- fiets/voetpaden (VFp)

4 mtr

Philips SGS 203/ Indal Arc Philips SGS 203/ Indal Arc/ Innolumis Innolumis

Philips SGS 203/ Indal Arc Philips FGS 104 / Indal Libra Philips HPS 100 / Indal 2000 Philips SGS 203 / Indal Arc Hellux 213 / Indal 2000/ Schreder Alura Indal 2000 Indal 2000/ Indal Padvinder

Type lamp

SON-T SON-T Witte led Groene led

SON-T / CPO PLL PLL SON-T / CPO SON-T / CDMT

PLL PLL


Tabel 4 Lampgegevens en toepassing per soort en type

Lamp

Specifieke lichtstroom (lumen per watt) 45 - 100

Lagedrukkwik (PLL)

Lichtkleur

Kleurweer-gave

warm-wit of wit

hoog

66 - 120

goudgeel

matig

Lagedruknatrium (SOX)

100 - 200

geel

geen

Metaalhalogeen (CDMT)

80 - 90

warmwit

hoog

Metaalhalogeen (CDO-TT)

62 - 115

warmwit

hoog

Metaalhalogeen (CPO-TW)

95 - 118

warmwit

hoog

Hogedruknatrium (SON/T)

Lampsoort

Type aanduiding SOX

Lagedruk Natriumlamp

Hogedruk Natriumlamp

SON/T

Hogedruk Metaalhalogeenlamp

CDMT / CDOTT / CPO-TW

Lagedruk kwikdamplamp

PLL

Led verlichting

led

Kenmerken - zeer hoge lichtopbrengst - lichtkleur geel - kleurherkenning slecht (Ra = 0) - hoge lichtopbrengst - lichtkleur goudgeel - kleurherkenning redelijk (Ra = 26-80) - hoge lichtopbrengst - lichtkleur warmwit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - hoge lichtopbrengst - lange levensduur (alleen PLL-lamp) - lichtkleur wit/warmwit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - lange levensduur - kleurherkenning goed (Ra > 80) - lichtkleur groen/wit - hoge aanschafkosten

Toepassing - hoofdverbindings- hoofdverkeers- en - wijkontsluitingswegen - buitengebied - industrieterreinen - winkelen stadscentra (leefbaarheid)

- winkelen stadscentra (leefbaarheid)

- verblijfsgebieden binnen de bebouwde kom - semi-openbare ruimte

- buitengebied - verblijfsgebied binnen de bebouwde kom

Tabel 5 Vergelijk aluminium en stalen masten Duurzaamheid en Milieuvriendelijkheid: Recyclebaar Energiebehoefte bij productie Energiebehoefte bij recycling Aanschaf lichtmast lph. 4 mtr. In Euro's Levensduur in jaren

Aluminium Staal 100% 100% Aluminium tot 4,5 hoger dan Staal 100% 55% 325 250 40 40

Onderhoud: Oppervlakte behandeling nodig

nee

Veiligheid: Gewicht Energie absorptie bij aanrijding

60% lichter dan staal 50% meer dan staal

ja


BIJLAGE 5

Conclusies & aanbevelingen Led oplossingen voor OVL 2010

Conclusies en aanbevelingen overgenomen uit de brochure uitgebracht door Agentschap NL in opdracht van de Taskforce Verlichting, september 2010. Hoe verhoudt het lichtbeeld van ledverlichting zich tot conventionele verlichting? Wanneer ledverlichting wordt toegepast is er – in situaties waarin de behoefte aan sociale veiligheid een rol speelt – speciale aandacht nodig voor het lichtontwerp om voldoende strooilicht te waarborgen. Hoewel de OVLkwaliteitsrichtlijnen (NPR) geen minimale hoeveelheid strooilicht voorschrijven, moet hier bij ledinstallaties in sommige situaties toch rekening mee worden gehouden.

Hoe verhouden de elektrotechnische eigenschappen van led zich tot conventionele verlichting? De aansturing van leds vindt plaats langs elektronische weg. Goed ontworpen drivers kunnen netvervuiling (piekbelastingen op het stroomnet) binnen de perken houden. Aandachtspunten zijn de levensduur en de kwaliteit van de drivers.

Hoe ervaren gebruikers de nieuwe verlichting ten opzichte van de oude verlichting? De ervaringen met ledverlichting wisselen sterk, afhankelijk van het toegepaste type. Uit de pilots blijkt dat de gebruikers van de openbare ruimte de overgang naar ledverlichting doorgaans goed accepteren. Zij beoordelen de ledverlichting gemiddeld beter dan de conventionele verlichting.

Is de grootschalige invoering van ledverlichting haalbaar en zinvol op korte termijn? Ja, technisch gesproken (zowel als het gaat om licht- en elektrotechnische aspecten als belevingsaspecten) zijn er geen belemmeringen om ledsystemen toe te passen binnen de OVL. De kosten voor het gebruik van ledverlichting zijn laag. Wel is er (nog) sprake van hogere investeringskosten dan bij toepassing van conventionele systemen. Deze investeringskosten verdienen zich in circa 10 jaar terug door lagere energie- en onderhoudskosten. Deze terugverdientijd is echter ook afhankelijk van de energietarieven die per gemeente verschillen. De ledtechnologie is nog volop in ontwikkeling en dat vraagt om de afweging of het zinvol is nu over te gaan tot het toepassen van leds of te wachten tot de techniek is doorontwikkeld. Nu al biedt led echter in uiteenlopende situaties substantiële voordelen. Bovendien kan de toepassing van modulair opgebouwde armaturen uitkomst bieden. Bij toekomstige betere ‘ledprestaties’ is het dan mogelijk met beperkte extra kosten het armatuur up-to-date te brengen.

Aanbevelingen Op basis van de evaluatie van de pilots worden de volgende aanbevelingen gedaan: •

•

•

Doe ervaring op met ledverlichting door het opzetten van (proef)projecten. Het is goed om daarbij eisen te stellen aan de producten. Vraag naar alle productgegevens en producten levensduur garanties. Wees kritisch richting leverancier. Niet met alle aanbieders van ledverlichting zijn goede ervaringen opgedaan. Vraag naar de ervaring van de aanbieder met OVL en vraag OVL-beheerders (van andere gemeenten) of ze tevreden zijn. Laat als onderdeel van het (proef)project een nieuw lichtontwerp maken. Zorg er als opdrachtgever voor dat de lichttechnische eisen vooraf goed zijn overwogen en nauwkeurig zijn gedefinieerd. Het gaat daarbij ondermeer om eisen op het gebied van ‘lichtkleur’, lichtniveau en hoeveelheid gewenst strooilicht.

Led technologie is niet alleen voor de toekomst veelbelovend, maar in veel situaties ook vandaag al. In onderstaande tabel zijn de voordelen en verwachte ontwikkeling te zien.



BIJLAGE 6

Kaart met wegencategorisering GVVP 2010



BIJLAGE 7

Kaart met Ecologische hoofdstructuur

Ecologische Hoofdstructuur (EHS) uit de Verordening Ruimte

Bron: website Provincie Noord-Brabant www.brabant.nl/kaarten



BIJLAGE 8

Verklaring van Dussen



BIJLAGE 9

Begrippenlijst

Dynamische verlichting

Economisch Beheer

Kengetal

Led Lichthinder Lichtvervuiling Lichtstroomproductie

Lampsysteemrendement

OVL RA waarde

Afhankelijk van actuele en/of lokale omstandigheden, zoals weer, verkeer en tijdstip, wordt de intensiteit van de verlichting aangepast. Economisch beheer ondersteunt de meerjarige kostenoptimalisatie van rationeel beheer. Economisch beheer betrekt ook het energieverbruik in de kostenoptimalisatie. Verder wordt er in de aanpak van beheer ruimte geboden voor innovatie en wordt met een bredere blik naar maatschappelijke kosten gekeken dan in alleen rationeel beheer. De omschrijving van ‘ingedikte’ informatie, die zich leent om de gevolgen van het gemeentelijk beleid op het gebied van OVL inzichtelijk te maken voor management en bestuur. De belangrijkste vormen van toepassing zijn monitoring en Benchmarking. Light Emitting Diode (led). Moderne elektronische lichtbron met laag energieverbruik en lange levensduur. De last die mens, dier en natuur ondervinden van het licht van de OVL. Licht dat op plaatsen schijnt waar het niet de bedoeling is. Is de hoeveel licht uitgedrukt in Lumen, die op jaarbasis wordt geproduceerd in een gemeente. Wordt gehanteerd als product van de OVL in relatie tot de kosten. Verhouding tussen de totale hoeveelheid licht die het openbare verlichtingssysteem kan produceren en de totale energieopname van het systeem. (Lumen/Watt). Geeft de mate van energie-efficiëntie van het OV-systeem weer. Afkorting voor Openbare Verlichting Kleurweergave van een lichtbron uitgedrukt in een index (Ra). Dit is een gestandaardiseerde schaal met 100 als hoogste waarde. Kleuren worden het beste weergegeven bij een lichtbron met de hoogste kleurweergave index. Ra tussen 90 en 100. Zeer goede kleurweergave-eigenschappen. Ra tussen 80 en 90. Goede kleurweergave-eigenschappen. Ra minder dan 80. Matige tot slechte kleurweergave-eigenschappen.

Programma van Eisen

Rationeel beheer

Lampsoorten: CDMT CDOTT CPO HPLN SOX SON (T) PLL Led

Document met daarin beschreven de standaard toe te passen materialen zoals masten, armaturen en lichtbronnen in diverse situaties. Rationeel beheer legt er de nadruk op dat over een meerjarige periode (10 jaar) de kapitalisatie van investeringen, restwaarden en onderhoudskosten zo laag mogelijk is onder gelijkblijvende randvoorwaarden en doelen. Rationeel vereist een planmatige aanpak van onderhoud en vervanging, dit betekent dat er een grote nadruk ligt op preventief onderhoud. De budgetbewaking is meerjarig van karakter. Hogedruk Metaalhalogeenlamp. Lamp met een witte lichtkleur, een hoge lichtopbrengst en goede kleurherkenning. Wordt toegepast in winkelen stadscentra. Hogedruk kwikdamplamp Lagedruk Natriumlamp. Heeft een zeer hoge lichtopbrengst, is oranje geel van lichtkleur met een slechte kleurherkenning. Kan overal worden toegepast waar de leefbaarheid geen hoge prioriteit heeft. Hogedruk Natriumlamp. Lichtkleur geel, heeft een hoge lichtopbrengst en een redelijke kleurherkenning. Wordt toegepast in winkelen stadscentra. Lagedruk Kwikdamplamp. Lamp met een wit/warmwitte lichtkleur, een hoge lichtopbrengst, lange levensduur en een goede kleurherkenning. Wordt toegepast in verblijfsgebieden. Lamp leverbaar in verschillende lichtkleuren. Over het algemeen een goede kleurherkenning. Heeft een lange levensduur en op dit moment nog een hoge aanschafprijs. Wordt toegepast in het buitengebied en verblijfsgebieden.


Beheer- en beleidsplan

Recommend Documents