Begunstigingsclausules: een zaak van levensbelang! KVK Pieter DEBBAUT Maart 2015
ERGO slide master – 2010
1
Inhoud 1. Inleiding 2. Gevolgen wijziging begunstigingsclausule: wettelijke erfgenamen vs de nalatenschap 3. Verzekeringsgift 4. Combinatie schenking en levensverzekering 5. ‘Generation skipping’ met levensverzekering
2
1. Inleiding De levensverzekering als instrument voor vermogensoverdracht: – Beleggingsinstrument Rendement – Verzekeringsinstrument Overlijdensdekking – Vermogensoverdracht Via aanduiding begunstigde(n) (m/z aanvaarding) Prestaties vallen niet in de nalatenschap 3
1. Inleiding Het recht om een begunstigde aan te duiden, te wijzigen of te herroepen behoort exclusief toe aan de verzekeringsnemer. Klassiek: de echtgenoot, bij gebreke de kinderen, bij gebreke de ouders, bij gebreke de wettige/wettelijke erfgenamen of de nalatenschap …
De begunstigde heeft een ‘eigen en rechtstreeks’ recht op de verzekeringsprestatie. Uitzondering: ‘nalatenschap’ als begunstigde 4
1. Inleiding • Nominatieve aanduiding • Generieke aanduiding identificatie op ogenblik waarop de polis eindigt verwantschap/band aanduiden
• Elke begunstigde heeft recht op gelijk deel, tenzij … begunstigde = de nalatenschap, plaatsvervulling (indien generieke aanduiding van kinderen), gezamenlijk aanduiding van echtgenoot en kinderen (‘generation skipping’, wedersamengestelde gezinnen), clausule met andere verdeling. 5
2. Wettelijke erfgenamen vs de nalatenschap
6
2. Wettelijke erfgenamen vs de nalatenschap Wie krijgt wat uit de levensverzekering met een dekking overlijden van € 120 000? • Vader Louis, weduwenaar, heeft een dochter Sarah en een zoon Tim. Sarah die intussen jammer genoeg zelf ook al overleden is, heeft drie kinderen nagelaten. Vincent, Stéphane en Jonas. Louis heeft in 1990 een levensverzekering gekozen voor de begunstigingsclausule ‘wettige erfgenamen’ en overlijdt. • Yves en Anne-Marie wonen wettelijk samen. Ze hebben samen twee kinderen: Pascal en Carine. Yves heeft in 1998 een levensverzekering afgesloten met als begunstigingsclausule ‘wettige erfgenamen’ en overlijdt. 7
2. Wettelijke erfgenamen vs de nalatenschap Wettelijke erfgenamen
Nalatenschap
Het is niet noodzakelijk om de nalatenschap te aanvaarden om van de verzekeringsuitkering te kunnen genieten
De nalatenschap dient aanvaard te worden om van de verzekeringsuitkering te kunnen genieten
Het kapitaal wordt uitgekeerd aan de personen die kunnen aantonen dat ze wettelijke erfgenaam zijn (zelfs indien ze de nalatenschap weigeren en zelfs indien ze worden onterfd door testament)
Men houdt rekening met een eventueel testament
Het kapitaal wordt verdeeld in gelijke delen onder de begunstigden
Bij afwezigheid van een testament zal het kapitaal verdeeld worden volgens de regels van het burgerlijk wetboek en niet systematisch volgens gelijke delen (art. 174 Verzekeringswet)
Het kapitaal valt buiten de nalatenschap zodat geen enkel inbeslagname uitgevoerd kan worden door de schuldeisers van de overledene
De schuldeisers van de overledene zouden een inbeslagname kunnen uitvoeren
8
3. Verzekeringsgift Principe Schenking van een levensverzekering = verzekeringsgift = overdracht van alle rechten van de verzekeringsnemer aan een andere persoon (art. 183 en 184 Verzekeringswet). Gevolg: de levensverzekering verlaat het vermogen van de schenker en gaat over naar het vermogen van de begiftigde zonder successierechten Bijkomende voordelen: geen premietaks, geen instapkosten en afkoopvergoeding, geen roerende voorheffing op het ogenblik van de schenking, geen nieuwe termijn van 8 jaar m.b.t. de roerende voorheffing. 9
3. Verzekeringsgift Vormvereisten: ‘roerende’ schenking via notariële akte of via geregistreerde onderhandse schenkingsakte. Tarief schenkingsrecht afhankelijk van de woonplaats van de schenker. ‘Fiscale contracten, contracten die in pand zijn gegeven, contracten met een aanvaardende begunstigde … kunnen niet geschonken worden. Wat bij vooroverlijden van de begiftigde? Overdracht van rechten of beding van conventionele terugkeer voorzien.
10
3. Verzekeringsgift Tarief schenkingsrecht in het Vlaams Gewest Schenking van een roerend goed aan een echtgeno(o)t(e) of samenwonende partner (wettelijk samenwonend of meer dan 1 jaar feitelijk samenwonend) of familielid in rechte lijn Over het brutoaandeel van de begiftigde wordt een recht geheven van 3% NIEUW: sinds 17/01/14 ook bij schenking aan stiefkinderen
Schenking van een roerend goed aan een andere persoon Over het brutoaandeel van de begiftigde wordt een recht geheven van 7%
11
3. Verzekeringsgift Tarief schenkingsrecht in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Schenking van een roerend goed aan een echtgeno(o)t(e) of samenwonende partner (wettelijk samenwonend) of familielid in rechte lijn Over het brutoaandeel van de begiftigde wordt een recht geheven van 3%
Schenking van een roerend goed aan een andere persoon Over het brutoaandeel van de begiftigde wordt een recht geheven van 7%
12
3. Verzekeringsgift Tarief schenkingsrecht in het Waalse Gewest Schenking van een roerend goed aan een echtgeno(o)t(e) of samenwonende partner (wettelijk samenwonend) of familielid in rechte lijn Over het brutoaandeel van de begiftigde wordt een recht geheven van 3,3%
Schenking van een roerend goed aan een broer, zus, oom of tante Over het brutoaandeel van de begiftigde wordt een recht geheven van 5,5%
Schenking van een roerend goed aan een andere persoon Over het brutoaandeel van de begiftigde wordt een recht geheven van 7,7%
13
4. Schenking en levensverzekering Bezwaren bij schenkingen – kopzorgen voor de schenker: 1. Bespaar successierechten! Wat bij vooroverlijden van de begiftigde van de schenking? 2. Het ‘ferrari-syndroom’: behoudt de schenker controle over het geschonken bedrag? 3. Het ‘naaktheids-syndroom’: kan de schenker een inkomen blijven genieten uit het geschonken bedrag? 4. Het ‘Heksen/Frankenstein-syndroom’: kan de schenker de schenking beschermen tegen ‘ongewilde’ indringers? Oplossing: zekerheid inbouwen door te schenken via een levensverzekering!
14
4. Schenking en levensverzekering Principe Vb. grootvader schenkt aan kleinkind Bij de schenking maakt men de afspraak dat het geld moet belegd worden in levensverzekering met vrije stortingen VN = kleinkind VZ = kleinkind Beg. O = grootvader of de nalatenschap (indien minderjarig kind) Beg. L = kleinkind
15
4. Schenking en levensverzekering 1. Wat bij vooroverlijden van de begiftigde van de schenking? Begunstigde bij overlijden = de schenker In de schenkingsakte wordt een ‘conventioneel beding van terugkeer opgenomen’ (art. 951 BW) Bij vooroverlijden van de begiftigde komen de geschonken goederen terug bij de schenker Gevolg: geen successierechten op de terugkeer (ten beloop van het bedrag van de schenking) Andere clausules mogelijk (o.a. indien afstammelingen) Geen erfbelasting bij wettelijke terugkeer in Vlaanderen (BS 14/01/14). 16
4. Schenking en levensverzekering 2. Behoudt de schenker controle over het geschonken bedrag? Probleem: kleinkind is verzekeringsnemer van het contract en heeft alle rechten op het contract (afkopen, voorschot opvragen, begunstiging wijzigen, rechten overdragen, in pand geven). Oplossing: schenker = aanvaardende begunstigde bij overlijden). Aanvaarden van begunstiging geeft de schenker zekerheid omtrent de goede uitvoering van de constructie.
17
4. Schenking en levensverzekering 3. Kan de schenker een inkomen blijven genieten uit het geschonken bedrag? Probleem: schenker wil vaak nog een inkomen genereren uit zijn geschonken bedrag (aanvulling wettelijk pensioen). Oplossing: mogelijkheid tot overdracht van gedeeltelijk recht van afkoop ten voordele van de schenker inbouwen. Schenker kan jaarlijks opvragingen doen (bv rente-uitkering aan 3%)
18
5. Generation skipping De vrijwillige erfenissprong of generation skipping: kleinkinderen kunnen rechtstreeks erven van hun grootouders (Wet van 10 december 2012). Gevolgen: • Minder successierechten (en schenkingsrechten) betalen. • ‘Alles of niets verhaal’ (-): de ouders moeten vrijwillig hun volledige erfenis verwerpen ten voordele van hun eigen kinderen. • Fiscaal neutraal (-): het bedrag van de successierechten dat verschuldigd is door de kleinkinderen is het bedrag dat normaal verschuldigd zou zijn door de ‘verwerpende’ erfgenaam. 19
5. Generation skipping OMA
Oma (77 j) heeft € 150.000 € 100.000 wil ze laten staan op de spaarrekening € 50.000 wenst ze te beleggen
Zoon en schoondochter
Jan
Dochter en schoonzoon
Piet
Joris
Korneel
20
5. Generation skipping
Vermindering kleine nalatenschap Indien netto nalatenschap niet meer bedraagt dan € 50 000, worden de te betalen successierechten verminderd adhv volgende formule: vermindering = € 500 x (1 – netto erfdeel/50 000) Voorbeeld Kleinkind ontvangt € 15.000 Te betalen: 15.000 x 3% = € 450 Vrijstelling: 500 x (1 – 15.000/50.000) = € 350 Te betalen: € 450 - € 350 = € 100
21
5. Generation skipping OMA
Oma heeft € 150.000 € 100.000 wil ze laten staan op de spaarrekening € 50.000 wenst ze te beleggen
Zoon en schoondochter
Jan
Dochter en schoonzoon
Ontvangt € 75.000
Ontvangt € 75.000
Successie: € 3750
Successie: € 3750
Piet
Joris
Korneel
Oma kiest voor een kasbon en overlijdt: Totaal successie = € 7500 22
5. Generation skipping OMA
Oma heeft € 150.000 € 100.000 wil ze laten staan op de spaarrekening € 50.000 wenst ze te beleggen
Zoon en schoondochter
Dochter en schoonzoon
Ontvangt € 55.000
Ontvangt € 55.000
Successie: € 1950
Successie: € 1950
Jan
Piet
Joris
Korneel
Ontvangt € 10.000
Ontvangt € 10.000
Ontvangt € 10.000
Ontvangt € 10.000
Successie: € 0
Successie: € 0
Successie: € 0
Successie: € 0
Tak 21 met begunstiging: elk kleinkind € 10.000, de rest evenredig naar de kinderen. Totaal successie = € 3900 23
5. Generation skipping
24
