BEGROTING 2014 INCLUSIEF MEERJARIGE DOORKIJK

BEGROTING 2014 INCLUSIEF MEERJARIGE DOORKIJK

2

BEGROTING 2014 INCLUSIEF MEERJARIGE DOORKIJK

INHOUDSOPGAVE Voorwoord___________________________________________________________________________ 6 Samenvatting_________________________________________________________________________ 7 1. Missie en visie______________________________________________________________________ 14 2. Waterschapstaken 2014 _____________________________________________________________ 2.1 Waterveiligheid _______________________________________________________________ 2.1.1 Primaire waterkeringen _____________________________________________________ 2.1.2 Oevers en kaden ___________________________________________________________ 2.1.3 Lokale waterkeringen_______________________________________________________ 2.2 Voldoende water ______________________________________________________________ 2.3 Schoon water _________________________________________________________________ 2.3.1 Waterkwaliteit _____________________________________________________________ 2.3.2 Waterketen________________________________________________________________ 2.4 Organisatie ___________________________________________________________________ 2.4.1 Organisatieontwikkeling ____________________________________________________ 2.4.2 Heroriëntatie organisatie____________________________________________________ 2.4.3 Innovatie en duurzaamheid__________________________________________________ 2.4.4 Samenwerking_____________________________________________________________ 2.4.5 Internationale samenwerking ________________________________________________ 2.4.6 Educatiebeleid_____________________________________________________________ 2.4.7 Assetmanagement__________________________________________________________ 2.4.8 Overige ontwikkelingen in de bedrijfsvoering__________________________________ 3. Financiële uitgangspunten___________________________________________________________ 3.1 Analyse begroting 2014 en de eerste jaarschijf van het MP 2014-2018________________ 3.2 Autonome kostenontwikkelingen________________________________________________ 3.3 Financiële uitgangspunten______________________________________________________ 3.3.1 Focus op ombuigingen _____________________________________________________ 3.3.2 Personeelsbudget in 2014 ___________________________________________________ 3.3.3 Interne verrekening in verband met verontreiniging rwzi’s_______________________ 3.4 Kostentoerekening_____________________________________________________________ 3.5 Voorzieningen en reserves______________________________________________________ 3.5.1 Algemene reserves _________________________________________________________ 3.5.2 Bestemmingsreserves_______________________________________________________ 3.5.3 Voorzieningen _____________________________________________________________

4

15 15 16 18 19 20 30 31 34 35 35 36 37 37 38 39 39 39 42 42 43 43 43 43 44 44 45 45 45 47

4

INHOUDSOPGAVE 3.6 Waterschapsbelastingen________________________________________________________ 3.6.1 Watersysteembeheer________________________________________________________ 3.6.2 Zuiveringsbeheer___________________________________________________________ 3.6.3 Tarieven___________________________________________________________________ 3.6.4 Belastingheffing____________________________________________________________ 3.6.5 Kwijtscheldingsbeleid_______________________________________________________ 3.7 Investeringsparagraaf __________________________________________________________ 3.7.1 Investeringen______________________________________________________________ 3.7.2 Kredietportefeuille__________________________________________________________ 3.7.3 Subsidies__________________________________________________________________ 3.7.4 Netto uitgaven_____________________________________________________________ 3.8 Financiering __________________________________________________________________ 3.9 Risicoparagraaf bij de begroting 2014____________________________________________ 3.10 Rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid_______________________________ 3.11 Verbonden partijen____________________________________________________________

47 47 48 48 48 48 49 49 50 50 51 51 54 54 55

Bijlage 1: De begroting samengevat naar kosten en opbrengsten___________________________ Bijlage 2: Kostenverdeelstaat___________________________________________________________ Bijlage 3: Lijst met begrippen en afkortingen ____________________________________________ Bijlage 4: Tarieven____________________________________________________________________ Bijlage 5: Overzicht begroot vrij te geven kredieten 2014__________________________________ Bijlage 6: Overzicht af te ronden kredieten in 2014 _______________________________________ Bijlage 7: Ombuigingen en Stelposten __________________________________________________ Bijlage 8: Maatregelen MP 2014-2018___________________________________________________ Colofon_____________________________________________________________________________

58 59 62 64 65 67 69 70 71

5

VOORWOORD In het in juli vastgestelde Meerjarenperspectief 2014-2018 heeft het bestuur van Wetterskip Fryslân een bezuinigings­operatie aangekondigd van € 33 miljoen voor de komende vijf jaar. De begroting 2014 is de eerste begroting waarmee we concreet invulling geven aan deze bezuinigingsopgave.

Het waterschap moet de komende jaren miljoenen blijven investeren in het ophogen van dijken en kaden en het realiseren van extra waterberging om de gevolgen van klimaatontwikkeling en bodemdaling op te vangen. Ook het renoveren en vervangen van verouderde gemalen kost veel geld. Als de uitgaven van het waterschap toenemen, stijgen de lasten voor burgers. We doen er daarom alles aan om de kosten te beperken en de begroting op orde te houden. We bezuinigen op de organisatie en we versoberen de taakuitvoering. Zo houden we de waterschapslasten voor ingelanden betaalbaar. Op de lange termijn is dit echter niet voldoende. Ons fijnmazige systeem met heel veel kleine peilgebieden met evenzoveel stuwen en gemalen dreigt een te grote kostenpost te worden. En de veranderde neerslag­patronen vragen extra investeringen in berging in de polders. Het is daarom goed om met elkaar een fundamentele discussie te voeren over de toekomstige inrichting van ons watersysteem. Kan het simpeler? Kunnen we door slimme maatregelen kosten besparen? Zijn we misschien bereid om iets meer risico op wateroverlast te accepteren als het water­beheer daarmee goedkoper wordt? In 2014 starten we met een scenario-studie naar de mogelijkheden voor een robuust, duurzaam en betaalbaar toekomstbestendig watersysteem.

Ir. P.A.E. van Erkelens dijkgraaf

Drs. M.M. van Akkeren RC secretaris-directeur

In 2014 stellen we ons geactualiseerde Veiligheidsplan vast. Op basis van de evaluatie van het huidige Veiligheidsplan, diverse scenario-studies, inzicht in de meest recente klimaatscenario’s en de ervaringen met het hoogwater in 2012 beschrijven we welke maatregelen nodig zijn om nu en in de toekomst wateroverlast vanuit de boezem te voorkomen. Het Veiligheids­plan is samen met onder meer de lange termijnvisie op het veenweidegebied een belangrijke bouwsteen voor het in 2015 op te stellen Waterbeheerplan 2016-2021. Het jaar 2014 is een jubileumjaar. Het is dan tien jaar geleden dat Wetterskip Fryslân werd opgericht, na een fusie van de daarvoor nog aanwezige zes waterschappen. Na een turbulent begin, is het waterschap nu geaccepteerd en gewaardeerd als waterbeheerder die op een goede, efficiënte en betrouwbare wijze zijn taken uitvoert. 2014 is ook het laatste volledige jaar van het huidige bestuur. In maart 2015 kiezen de inwoners van Fryslân en het Groninger Westerkwartier een nieuw waterschapsbestuur. Hiervoor worden in 2014 de voorbereidingen getroffen. Met de begroting 2014 en de uitgangspunten uit het Meerjarenperspectief 2014-2018 leggen we een solide basis voor de volgende bestuursperiode.

6

SAMENVATTING Wetterskip Fryslân staat in de meerjarenperiode 2014-2018, en dus ook bij de begroting 2014, voor een omvangrijke financiële opgave, met name voor de taak watersysteembeheer. In het voorjaar van 2013 hebben het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur een uitgebreid proces met elkaar doorgemaakt, met als doel meerjarig te komen tot een structureel sluitende begroting en daarbij de lastenstijgingen voor de ingelanden zoveel als mogelijk te beperken. Om dit te kunnen bereiken wordt een pakket aan maatregelen doorgevoerd dat leidt tot een beperking van de stijging van de netto lasten. Het gevolg van het doorvoeren van deze maatregelen betekent veelal dat de uitvoering van bestaand beleid wordt versoberd of getemporiseerd. Dit heeft geen ingrijpende gevolgen voor de kwaliteit en de functiebediening.

TOEWERKEN NAAR HET NIEUWE WATERBEHEERPLAN 2016-2021 Het jaar 2014 staat voor een belangrijk deel in het teken van het toewerken naar het nieuwe Waterbeheerplan. In de begroting 2014 zijn de maatregelen uitgewerkt zoals opgenomen in het Meerjarenperspectief 2014-2018. De volgende beleidsprojecten vormen een belangrijke basis voor het Waterbeheerplan 2016-2021: Veiligheidsplan II, Lange termijn Veenweidevisie en Toekomstbestendig watersysteem binnen het programma Voldoende, de projecten Normering Regionale Keringen en Beleidsontwikkeling Lokale Kaden binnen het programma Veilig en het nieuwe Stroomgebied­ beheerplan binnen het programma Schoon. De besluitvorming over deze projecten vindt plaats in 2014.

WATERVEILIGHEID Het programma Waterveiligheid is gericht op het sterk en betrouwbaar houden van de primaire waterkeringen en kaden. Het beheer bestaat uit onderhoudswerk en verbeterprojecten, toezicht en het verlenen van ontheffingen. Daarnaast wordt gericht op de veiligheid van de boezemkaden, de muskusrattenbestrijding uitgevoerd. DELTAPROGRAMMA In samenwerking met partners in de regio en het Rijk werkt Wetterskip Fryslân aan het Deltaprogramma. In 2014 worden de deltabeslissingen waterveiligheid (over de nieuwe veiligheidsnormering), zoetwaterstrategie en IJsselmeer (over het toekomstig peil) afgerond en toegezonden aan het kabinet. Daarmee gaat het Deltaprogramma na 2014 over van een beleidsvormende fase naar een meer uitvoerende fase. HWBP Wetterskip Fryslân werkt continu aan het bieden van veiligheid aan allen die in het beheergebied van Wetterskip Fryslân wonen, werken en recreëren. In 2014 werkt het waterschap aan de aanbesteding van de laatste drie dijkverbeteringsprojecten Ameland, Waddenzeedijk Friese Kust en Lemmer. Daarmee werkt Wetterskip Fryslân aan de realisatie van het 2e Hoogwater­ beschermingsprogramma. Gelijktijdig gaat de voorbereiding van het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nHWBP) van start. Wetterskip Fryslân gaat in het nHWBP 63 kilometer dijk versterken, waarvan circa 20 kilometer in de komende MP periode. De werken in dit programma zijn

geprioriteerd en vanaf 2016 gaan de eerste werken van start. In 2014 start de projectoverstijgende verkenning Waddenzeedijken die de mogelijkheden voor combinaties met kwelders, overslagbestendige dijken, brede dijken, innovatieve dijken, zandsuppleties et cetera in beeld zal brengen. REGIONALE KERINGEN In 2014 worden circa 74 kilometer aan kades en oevers langs de Friese boezem verbeterd en verhoogd. Daarmee ligt Wetterskip Fryslân goed op koers naar het doel om alle kaden in 2029 op de vereiste hoogte te brengen. In 2014 wordt op basis van een risicobenadering onderzoek gedaan naar de normering van de regionale waterkeringen; de kaden langs de Friese boezem. Tevens worden de beleidskeuzes rondom lokale kaden verder uitgewerkt. Beide projecten zijn nauw verbonden met de inrichting van het watersysteem in Fryslân.

VOLDOENDE WATER Met het programma Voldoende water werkt Wetterskip Fryslân aan een robuust watersysteem dat de effecten van toekomstige klimaatveranderingen en bodemdaling kan opvangen. Dit programma is gericht op het beheer en onderhoud van zee- en poldergemalen, opmalingen, stuwen, inlaten en peilgebieden, hoofdwatergangen en spuisluizen. Het Friese watersysteem is ingericht voor een efficiënte vervulling van de functies landbouw, bebouwing, natuur, scheepvaart en recreatie. VEILIGHEIDSPLAN In 2014 wordt ook de actualisatie van het Veiligheidsplan afgerond. Met het in 2013 geactualiseerde hydrologische model (Sobek) worden in 2014 diverse maatregelenscenario’s voor boezem en deelsystemen doorgerekend. De scenario’s omvatten verschillende infrastructurele maatregelen, maar ook aanpassingen in het operationele peilbeheer. Tevens onderzoekt Wetterskip Fryslân of er uitbreiding nodig is van de gemaalcapaciteit voor de boezem; en zo ja op welke locatie dat het meest efficiënt en effectief en per wanneer kan worden gerealiseerd. Belangrijk is de relatie met het project Droge Voeten 2050, dat in Groningen wordt uitgevoerd. VASTHOUDEN, BERGEN EN AFVOEREN De uitvoering van het huidige maatregelenpakket om wateroverlast te voorkomen door middel van Vasthouden, Bergen en Afvoeren zet Wetterskip Fryslân voort. In deelwatersystemen worden stuwen geautomatiseerd, extra waterberging gecreëerd en indien nodig de capaciteit van poldergemalen vergroot. In het kader van de actualisatie van het Veiligheidsplan worden ook de deelsystemen aan een nader onderzoek onderworpen. Jaarlijks wordt ca. € 10 miljoen geïnvesteerd in de vervanging van gemalen. In het kader van de watergebiedsplannen worden onderbouwde keuzes gemaakt over de koppeling van bemalingsgebieden bij renovatie en vervanging. Genoemde maatregelen worden zoveel mogelijk geïntegreerd in de watergebiedsplannen en integrale gebiedsontwikkelingen. Tevens wordt het oppervlak waterberging van de Friese boezem uitgebreid. Van de in totaal twintig watergebiedsplannen zijn er inmiddels twaalf opgesteld en negen vastgesteld; in 2014 volgen er vier. Voor zeven deelgebieden in de watergebiedsplannen worden in 2014 uitvoeringsplannen ter bestrijding van de

7

verdroging uitgevoerd. Nadat een watergebiedsplan is vastgesteld vindt herziening van de peilbesluiten plaats; in 2014 worden voor vijf gebieden nieuwe peilbesluiten opgesteld. De realisatie van het gemaal in Vijfhuizen gaat van start; de aanleg van de aan- en afvoerroute start in de winterperiode 2013/2014. De bouw van het gemaal is gepland in de periode tussen 1 april 2014 en 1 oktober 2015. VEENWEIDE Samen met de provincie en gebruikers van het gebied werkt Wetterskip Fryslân verder aan een toekomstvisie voor de veenweidegebieden. De belangrijkste knelpunten in het waterbeheer bij het huidige ruimtegebruik zijn inmiddels in kaart gebracht. In 2014 zal de visie worden opgesteld en vastgesteld. De visie wordt vertaald in beleidsregels, onder andere voor het beheer van hoogwatervoorzieningen. TOEKOMSTBESTENDIG WATERBEHEER In het kader van het opstellen van het MP 2014-2018 is met het bestuur gesproken over mogelijke richtingen en kansrijke maatregelen vanuit het project Toekomstbestendig waterbeheer. Onderzocht wordt of de huidige, fijnmazige inrichting van het watersysteem op lange termijn wel houdbaar is en wat de mogelijkheden voor een robuust, duurzaam toekomst­ bestendig watersysteem zijn. De toekomstige betaalbaarheid van het watersysteem vormt een belangrijk element in dit onderzoek. STEDELIJK GEBIED Het waterschap is met veel gemeenten in gesprek over de overname van de uitvoering van het waterbeheer in het stedelijk gebied. Het streven is om binnen de kaders van het beleid tot overeenstemming te komen met de gemeenten. Als dit lukt worden in 2014 tien overeenkomsten op basis van het in 2011 vastgestelde beleid opgesteld. Met gemeenten waar een waterplan mee opgesteld is, maakt het waterschap in 2014 afspraken over de te realiseren opgaven uit het plan voor zover ze nog niet in uitvoering zijn.

SCHOON WATER Met het programma Schoon water streeft Wetterskip Fryslân naar een optimale waterkwaliteit. Dit betekent oppervlaktewater met daarin zo weinig mogelijk verontreinigende stoffen en daarnaast een goede ecologische kwaliteit. Dit betekent dat plant- en diersoorten die van nature in bepaalde wateren voorkomen daar ook daadwerkelijk in kunnen leven. WATERKETEN Met het zuiveren van afvalwater in de 28 eigen rioolwaterzuiverings­ installaties, wordt een belangrijke bijdrage aan de waterkwaliteit geleverd. Gestreefd wordt naar het steeds verder verhogen van prestaties van de zuiveringsinstallaties tegen zo laag mogelijke kosten. Dit betekent onder andere dat de energie-efficiëntie van de zuiveringsinstallaties wordt verhoogd. In 2014 worden hiervoor aanpassing gedaan aan de zuiverings­ installaties Kootstertille (bellenbeluchting) en Drachten (aanpassing sliblijn).

waarbij de rwzi meer energie produceert dan nodig is voor het eigen zuiveringsproces. In 2014 vindt de voorbereiding van het project slib­ verwerking plaats, op basis van de keuzes die eind 2013 zijn gemaakt. Ook samenwerking met de waterketenpartners is belangrijk voor het verhogen van de prestaties bij de uitvoering van onze zuiveringstaak. De voorbereidingen voor de pilot waterketenbedrijf met de gemeente Súdwest-Fryslân worden in 2014 afgerond. Het streven is dat de pilot medio 2014 van start gaat. In de pilot waterketenbedrijf worden de rioleringstaken van de gemeente Súdwest-Fryslân en zuiveringstaken van het waterschap in één organisatie ondergebracht. Daarnaast werken de Friese waterketenpartijen in 2013 samen in beheer en onderhoud, conform het uitvoerings­ programma FBWK 2011-2015. INRICHTING WATERSYSTEEM Ook in het watersysteem neemt Wetterskip Fryslân maatregelen voor het verbeteren van de waterkwaliteit. Vaak gaat het hierbij om inrichtings­ maatregelen zoals het aanleggen van natuurvriendelijke oevers en het vispasseer­baar maken van gemalen, stuwen en sluizen. Met deze maat­ regelen geeft het waterschap voor een belangrijk deel invulling aan de verplichtingen vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW). In 2014 zijn deze maatregelen volop in uitvoering. Zo worden met de gemalen Vijfhuizen, Zwarte Haan/Miedemagemaal en Ezumazijl/Dongerdielen in 2014-2015 drie grote prioritaire vismigratieknelpunten opgelost. Verder wordt in 2014 circa 45 kilometer natuurvriendelijke oever gerealiseerd, veelal binnen het programma Oevers & Kaden. In 2014 vindt ook besluitvorming over het (ontwerp)maatregelenpakket voor de volgende KRW-planperiode (20162021) plaats, met een doorkijk naar 2027. Hierin worden nieuwe ontwikkelingen, kennis en innovaties meegenomen. EMISSIES EN WATERKWALITEIT Voor een goede waterkwaliteit is het voorkomen en beperken van emissies van groot belang. Het waterschap reguleert daarom lozingen en emissies van bijvoorbeeld bedrijven, huishoudens en de eigen zuiveringsinstallaties. Erfafspoeling zal in 2014 extra aandacht krijgen. Om te bepalen of het oppervlaktewater voldoet aan de eisen wordt de waterkwaliteit gemonitord. Door monitoring van trends worden effecten van het waterkwaliteitsbeleid zichtbaar gemaakt en opgaven inzichtelijk gemaakt. Ook vindt projectgewijze monitoring plaats. In 2009 t/m 2013 voerde Wetterskip Fryslân een teeltgerichte monitoring van de aanwezigheid van gewasbeschermings-middelen in het oppervlaktewater uit. In 2014 wordt deze monitoring geëvalueerd en een nieuw meetnet opgesteld. Speciale eisen aan de waterkwaliteit worden gesteld op officiële zwem­ locaties. Hier gelden ook eisen ten aanzien van fecale verontreinigingen (bijvoorbeeld door de recreatievaart) en blauwalgen. Daarnaast worden eisen gesteld aan de inrichting, maar bijvoorbeeld ook aan communicatie. In 2014 stelt het waterschap voor de zwemwateren De Leijen, Eastermar en Yndijk verbeteringsplannen op. Hierin worden maatregelen uit de zwemwater­ profielen concreet gemaakt.

Met het uitvoering geven aan de slibstrategie levert Wetterskip Fryslân een bijdrage aan het verder verhogen van de doelmatigheid. De slibstrategie is gericht op het realiseren van een nieuwe centrale slibverwerking en slib­ afzet per 2017. Hiermee krijgt Wetterskip Fryslân een energiefabriek,

8

ORGANISATIE BESTUURSPROGRAMMA Wetterskip Fryslân werkt ook in 2014 verder aan belangrijke speerpunten uit het bestuursprogramma, zoals innovatie, duurzaamheid, (internationale) samenwerking en organisatie ontwikkeling. Verder zet het waterschap in op het uitvoeren van het educatiebeleid en het invoeren van assetmanagement. Op alle fronten wordt voortdurend gewerkt aan de verbetering van de bedrijfsvoering. ORGANISATIEONTWIKKELING De organisatie werkt over de volle breedte aan het steeds verder verbeteren van de processen. Kleine en grote maatregelen worden doorgevoerd die bijdragen aan onder meer kostenbewustzijn, efficiency en klant- en resultaatgericht werken. In de hele organisatie is er een focus op het continu verbeteren, samenwerken en het uitbannen van verspilling en suboptimali­ saties. Ook 2014 zal in het teken staan van het verder werken aan de concernvisie ‘Samenstromen - inspiratie door ontmoeting, kracht in verbinding’. In de concernvisie is aangegeven in welke richting de organisatie zich de komende jaren wil ontwikkelen. In het concernplan is uitgewerkt hoe het management dat de komende jaren wil doen en welke prioritering zij daarbij hanteert. Op deze manier wordt focus aangebracht en vindt de inzet van personeel en middelen zo effectief mogelijk plaats. Het jaar 2014 staat in het teken van de implementatie van een groot aantal processen zoals Inkoop Goederen en Diensten, Inkoop van Werken, Investerings­werken en Beheer en Onderhoud Watersysteembeheer en Primaire keringen. Zo ontwikkelt Wetterskip Fryslân zich in een periode van vier jaar tot een procesgerichte organisatie die klaar is voor de toekomst. HERORIËNTATIE ORGANISATIE De afgelopen jaren is met de bevriezing van de personeelsbegroting een groot aantal maatregelen genomen op het gebied van personeel en personele budgetten. Daarbij is in sommige gevallen een zekere mate van onbalans ontstaan. Daarnaast is in het MP 2014-2018 een stelpost opgenomen die door aanvullende organisatie ontwikkeling moet worden ingevuld. Al met al is daarmee de noodzaak ontstaan tot een heroriëntatie op de organisatie. Om de bezuinigingsdoelstelling gericht uit te voeren zijn eind 2013 via het traject Wetterskip in Balans veertien onderwerpen verkend waar mogelijk een structurele lastenverlaging gerealiseerd kan worden. Deze onderwerpen zijn aanvullend op het huidige organisatieontwikkelingsproces. Aanpassingen in de uitvoering van taken en de daarbij behorende omvang van de organisatie betekent ook dat het bedrijfsmodel, het besturingsmodel en de inrichting van de organisatie in 2014 in haar volle omvang tegen het licht wordt gehouden. Implementatie van de maatregelen leidt waarschijnlijk tot een reorganisatie. INNOVATIE EN DUURZAAMHEID Innovatie is één van de vijf speerpunten uit het bestuursprogramma. In 2014 is wederom € 0,5 miljoen beschikbaar gesteld voor nieuwe innovatie­ projecten. Er zijn vier projectthema’s benoemd: duurzaamheid en kringlopen, optimalisatie zuiveren van afvalwater, innovaties in het watersysteem en maatschappelijke en sociale innovatie. Bij innovatieprojecten wordt samenwerking gezocht met onderwijsinstituten en bedrijfsleven.

Met de duurzaamheidsstrategie die het waterschap in 2013 heeft vastgesteld wil Wetterskip Fryslân zich profileren als duurzame en groene organisatie. Dit wil Wetterskip Fryslân doen Zowel intern bij de eigen medewerkers, maar vooral ook extern bij ingelanden en andere betrokken organisaties. In 2014 wordt de duurzaamheidsstrategie inclusief uitvoeringsstrategie actief gecommuniceerd en geïmplementeerd in de werkprocessen. SAMENWERKING Wetterskip Fryslân blijft continue alert op samenwerkingsmogelijkheden. In 2014 zal Wetterskip Fryslân actief participeren in het proces van de zogenaamde Streekagenda’s. In samenwerking met provincie, gemeenten en belangenorganisaties worden de gebiedsopgaven uitgewerkt in concrete integrale projecten waarbinnen water in al zijn facetten aandacht krijgt. In 2014 vindt, in samenwerking met de provincie Fryslân en de gemeenten in Fryslân, de formele overdracht van het vaarwegbeheer plaats. Wetterskip Fryslân wordt vaarwegbeheerder voor de E- en de F-vaarwegen. De samenwerking wordt voortgezet om een goed en efficiënt vaarwegbeheer te waarborgen. Daarnaast worden in 2014 bestaande samenwerkingsinitiatieven verder ontwikkeld en vormgegeven, zoals de oprichting van een waterketen­bedrijf met de gemeente Súdwest- Fryslân, het onderzoek naar samenwerking met gemeenten op de belastingheffing en –invordering, het onderzoek naar samenwerking tussen laboratoria van Wetterskip Fryslân en Vitens, inkoopsamenwerking met andere overheden en de oprichting van de regionale milieudienst FUMO, en nog vele andere initiatieven. Wetterskip Fryslân neemt, ook in 2014, op internationaal gebied deel aan twee projecten. In het sanitatieproject Mozambique werkt het waterschap samen met de provincie Fryslân, een groot aantal Friese gemeenten en Vitens. En het waterschap ondersteunt in het project Ara-SUL Mozambique het meest zuidelijke waterschap in Mozambique op het gebied van dijkbeheer, zoetwaterbeheer en strategische planvorming. EDUCATIEBELEID Het educatiebeleid krijgt gestalte door het uitvoeringsplan 2014. Wetterskip Fryslân ontplooit activiteiten met onderwijsinstellingen zoals het Centre of Expertise Watertechnology (CEW) en het Centrum Innovatief Vakmanschap Water (CIV). Het bezoekerscentrum ir. D.F. Woudagemaal blijft belangrijk speerpunt voor educatie aan jongeren en hun kennismaking met het waterschaps­werk. Het verstrekken van studiebeurzen en het verlenen van trainee­ships stimuleert de keuze voor wateropleidingen. ASSETMANAGEMENT De invoering van assetmanagement de komende jaren draagt bij aan het realiseren van een optimale balans tussen operationele prestaties, financiële prestaties en risico’s voor alle kapitaalgoederen (assets) van Wetterskip Fryslân. Projectmatig en planmatig beheer van de vaste activa van het waterschap wordt organisatiebreed ingevoerd. Assetmanagement biedt ook een handelingskader voor toekomstige investeringsvraagstukken. De gehele levenscyclus van een asset, aanschaf, beheer en (groot) onderhoud tot aan de ontmanteling wordt daarbij in beschouwing genomen. Op basis van een Plan van Aanpak wordt Assetmanagement opgezet en de komende jaren in de organisatie geïmplementeerd.

9

LASTEN In 2014 zijn de netto lasten in totaal € 127,8 miljoen. Voor het bepalen van de belastingopbrengsten zijn de netto lasten verdeeld over de taken Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer.

NETTO LASTEN NAAR TAAK (bedragen x € 1 miljoen) Begroting

MP ’14-18

Begroting

2013*

2014

2014

2015

2016

2017

2018

Watersysteembeheer

77,6

80,3

81,3

83,9

87,1

88,2

89,6

Zuiveringsbeheer

46,7

47,2

46,5

46,5

48,5

50,3

52,2

Totaal netto lasten

124,3

127,5

127,8

130,3

135,6

138,5

141,7

-3,0

-2,6

-3,1

-2,4

-2,4

-2,4

-0,1

121,3

124,9

124,7

127,9

133,2

136,1

141,7

Programma / taak

Onttrekking uit bestemmingsreserve Netto lasten exclusief lasten gedekt door bestemmingsreserves

Meerjarige doorkijk

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013. De optelling kan afwijken als gevolg van afrondingsverschillen.

Ten opzichte van de begroting 2013 zijn de totale netto lasten, exclusief lasten gedekt door bestemmingsreserves, € 3,4 miljoen (2,8%) hoger. De grootste oorzaken van de lastenstijging ten opzichte van de begroting 2013 zijn: • Hogere afschrijvingslasten van € 1,3 miljoen. • Autonome ontwikkelingen (inflatie en effect cao, zie paragraaf 3.2) van circa € 2,3 miljoen. • Toename van de rentelasten van € 1,4 miljoen. • Maatregelen getroffen in het MP 2014-2018 die, voordat ze een besparing opleveren, incidenteel een kostenverhogend effect hebben voor totaal € 0,9 miljoen. Lastendalingen zijn bewerkstelligd door onder meer: • Invoeren van ombuigingen vanuit het MP 2014-2018 voor € 1,8 miljoen. • Voor € 1,4 miljoen eerder invulling geven aan opgenomen stelposten. Dit heeft voor 2014 een lasten verlagend effect. Vanaf 2015 wordt dit ingezet ter dekking van de stelposten.

In onderstaand tabel zijn de netto lasten per programma weergegeven: NETTO LASTEN NAAR PROGRAMMA (bedragen x € 1 miljoen) Begroting Programma / taak

2013*

2014

Waterveiligheid

18,1

19,3

Voldoende water

41,2

43,3

Schoon water

45,2

43,5

Organisatie

19,8

21,8

124,3

127,8

Totaal

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013.

In de paragrafen 2.1 tot en met 2.4 is per programma opgenomen wat de belangrijkste oorzaken zijn van een stijging of daling van de netto lasten ten opzichte van de begroting 2013.

10

BELASTINGEN Belastingopbrengsten zijn de belangrijkste inkomsten van Wetterskip Fryslân. De belastingen worden bepaald voor de taken Watersysteem­beheer en Zuiveringsbeheer. In onderstaande tabel zijn de netto belastingopbrengsten per taak weergegeven.

NETTO BELASTINGOPBRENGSTEN PER TAAK (bedragen x € 1 miljoen) Begroting

Begroting

2013*

2014

2015

2016

2017

2018

Watersysteembeheer

73,7

76,5

79,5

82,6

85,8

89,2

Zuiveringsbeheer

45,5

46,3

47,4

48,5

49,6

50,9

119,1

122,8

126,9

131,1

135,5

140,1

Programma / taak

Totaal

Meerjarige doorkijk

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013.

De belastingopbrengst neemt met € 3,7 miljoen toe als gevolg van de in het MP 2014-2018 vastgestelde belastingopbrengststijging. In onderstaande tabel is aangegeven welke belastingopbrengststijgingen zijn gehanteerd. Deze komen overeen met de belastingopbrengststijgingen gehanteerd in het MP 2014-2018. Begroting

Meerjarige doorkijk

Programma / taak

2014

2015

2016

2017

2018

Watersysteembeheer

3,9%

3,9%

3,9%

3,9%

3,9%

Zuiveringsbeheer

2,1%

2,4%

2,4%

2,4%

2,4%

De opgenomen belastingopbrengststijgingen ná 2014 zijn gebaseerd op de stijgingspercentages in bovenstaande tabel en worden jaarlijks afzonderlijk door het algemeen bestuur bij de begrotingsbehandeling van het desbetreffende jaar definitief vastgesteld. Op basis van de benodigde belastingopbrengsten en de heffingseenheden worden via de kostentoedeling de tarieven voor de verschillende categorieën bepaald. Onderstaande tabel toont wat dit betekent voor de verschillende modelsituaties. Bij het doorrekenen van de ‘heffing modelsituaties’ wordt gebruik gemaakt van aannames met betrekking tot de ontwikkeling van de heffings­eenheden. Met betrekking tot de eenheid ‘WOZ-waarde’ is de laatste jaren sprake van een waardedaling. Voor de berekening van de lastendruk is rekening gehouden met een WOZ-waardedaling van 6,2%.

HEFFING MODELSITUATIES (bedragen in €) Heffing €

Heffing €

Toename

Stijging

2014

2013

(€)

(%)

Meerpersoonshuishouden (eigen woning)

343,23

336,86

6,37

1,9%

Meerpersoonshuishouden (huurwoning)

241,97

233,51

8,46

3,6%

3.976,37

3.917,41

58,96

1,5%

699,33

696,64

2,69

0,4%

86,00

90,20

-4,20

-4,7%

102.027,00

60.240,00

41.787,00

69,4%

Agrarisch bedrijf (zonder woning) MKB-bedrijf (zonder woning) Natuur Wegbeheerder (1.000 ha wegen)

Het algemeen bestuur heeft op 15 oktober de kostentoedelings­verordening vastgesteld voor begrotingsjaar 2014 en verder. Bovenstaand overzicht is gebaseerd op de nieuwe kostentoedeling. Het een en ander wordt toegelicht in paragraaf 3.6.

11

JAARRESULTAAT Bij de bepaling van het jaarresultaat wordt onderscheid gemaakt tussen het resultaat voor onttrekking en na onttrekking uit de bestemmingsreserves. Het resultaat na onttrekking komt ten laste van de algemene reserves. In onderstaande tabel zijn de jaarresultaten weergegeven.

JAARRESULTAAT (bedragen x € 1 miljoen) Begroting

Begroting

Meerjarige doorkijk

Programma / taak

2013*

2014

2015

2016

2017

2018

Netto lasten

124,3

127,8

130,3

135,6

138,5

141,7

Netto belastingen

119,1

122,8

126,9

131,1

135,5

140,1

Jaarresultaat voor onttrekking

-5,1

-5,0

-3,5

-4,5

-3,0

-1,6

Onttrekking overige bestemmingsreserves

3,0

3,1

2,4

2,4

2,4

0,1

Jaarresultaat na onttrekking

-2,1

-2,0

-1,1

-2,1

-0,6

-1,6

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013. De optelling kan afwijken als gevolg van afrondingsverschillen.

3.000.000 Met betrekking tot het begrotingsjaar 2014 is het jaarresultaat voor ontAlgemene reserve watersysteembeheer trekking -€ 5,0 miljoen. Na de onttrekking uit de bestemmingsreserves 2.500.000 3.000.000 20,00 resteert een jaarresultaat van -€ 2,0 miljoen. 2.000.000 2.500.000 Zoals meerjarig begroot is, wordt gedurende de gehele MP-periode (20141.500.000 2.000.000 15,00 2018) - € 7,3 miljoen onttrokken aan de algemene reserve. 1.000.000

1.500.000

500.000

1.000.000 10,00

Ontwikkeling algemene reserve In onderstaande tabel wordt het verloop van de algemene reserves500.000 5,00 (algemene reserves en egalisatiereserves) weergegeven. 0 € 05 20 0

Algemene reserve taak watersysteembeheer (bedragen x € 1 miljoen)

Be­gro­ting

€

05

20 6 00

2

14

20

MP 20142018

Meerjarige doorkijk

Programma / taak

2014

2015

2016

2017

2018

Stand per 1 januari

17,4

15,4

13,5

11,4

11,4

Mutatie

-1,9

-2,0

-2,1

0,0

-0,3

Stand per 31 december

15,4

13,5

11,4

11,4

11,1

2018

12,1



0

2

7 00

8 00

2

20

15

2

9 00

0 01

2

20

16

Stand per 31 december

2

1 01

06

20

07

20

08

20

14 13 20 ing 20 ing 2 t t o ro gr eg 18 17be b 0 0 2 2

09

20

10

20

11

20

12

20

2 01

2

g be

Norm

In het MP 2014-2018 is er voor gekozen om de beschikbare algemene reserve zodanig in te zetten dat deze bijdraagt aan de overgang naar een structureel sluitende begroting en een jaarlijkse belastingopbrengststijging van 3,9%. Ondanks de afname van de algemene reserve ten opzicht van het MP met € 1 miljoen per 2018, als gevolg van het temporiseren van de bijdrage voor de effluentlozing, wordt in de begroting nog steeds voldaan aan de genoemde uitgangspunten.

Met betrekking tot het begrotingsjaar 2014 is het jaarresultaat taak watersysteembeheer -€ 1,9 miljoen waarvoor inzet van de algemene reserve nodig is. Zoals meerjarig begroot is de stand van de algemene reserve eind 2018 is € 11,1 miljoen. Dat is € 1,0 miljoen lager dan opgenomen in het MP 2014-2018.

12

Algemene reserve taak zuiveringsbeheer (bedragen x € 1 miljoen)

Be­gro­ting Programma / taak

MP 20142018

Meerjarige doorkijk

2014

2015

2016

2017

2018

Stand per 1 januari

3,7

3,7

4,5

4,5

3,9

Mutatie

0,0

0,9

0,0

-0,6

-1,3

Stand per 31 december

3,7

4,5

4,5

3,9

2,6

2018

2,1

Vanaf 2011 (ten behoeve van het MP 2012-2016) wordt het meerjaren­ perspectief op hoofdlijnen gemaakt. Het MP heeft daarbij een globaal karakter en dient als kader voor de uitwerking van de begroting. Met betrekking tot het begrotingsjaar 2014 is het jaarresultaat taak zuiverings­beheer € 0,0 miljoen Zoals meerjarig begroot is de stand van de algemene reserve eind 2018 is € 2,6 miljoen. Dat is € 0,5 miljoen hoger dan opgenomen in het MP 2014-2018. 3.000.000 Algemene reserve zuiveringsbeheer 2.500.000

3.000.000 5,00 2.500.000 4,00 2.000.000

2.000.000 1.500.000 1.000.000

1.500.000 3,00 1.000.000 500.000

€

500.000

2,00

€

0

05

20

0 1,00

05 200

06

20

14

20



07

20

08

20

15

20

09

20

10

20

16

20

Stand per 31 december

11

20

06

20

07

20

08

20

14 13 20 ing 20 ing t t o ro gr eg18 17 be b 0 0 2 2

09

20

10

20

12

20

11

20

12

20

14 13 20 ing 20 ing t ot o gr gr be be

Norm

De stand van de algemene reserve per 31 januari 2018 komt uit op € 2,6 miljoen. Hiermee wordt voldaan aan de minimum norm voor de stand van de algemene reserve (die € 2 miljoen bedraagt). De stand van de algemene reserve zal tot 2023, bij het handhaven van een jaarlijkse belastingopbrengststijging van 1,5% met ingang van 2019, rond de norm zijn. Na 2023 zal de stand van de algemene reserve geleidelijk toe nemen. Uiteraard is de ontwikkeling van de algemene reserve sterk afhankelijk van de gehanteerde belastingopbrengststijging en de lastenontwikkeling van de komende jaren.

13

1. MISSIE EN VISIE

MISSIE

VISIE

Wetterskip Fryslân: • Wil bekend zijn en worden gewaardeerd als een goed functionerend waterschap dat in interactie met publieke en private partners zijn taken adequaat uitvoert. • Is binnen het eigen beheergebied de functionele overheid die gaat over water en watergerelateerde zaken. • Verzorgt het integraal beheer van de watersystemen, de waterkeringen en de waterzuivering. • Voert zijn taken milieubewust en klantgericht tegen zo laag mogelijke kosten uit en zorgt daarmee voor een veilig Fryslân en Westerkwartier in de zin van het voorkomen van overstromingen en wateroverlast. • Draagt bij aan een duurzaam leefmilieu, waarin goed gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden en waarin de kwaliteiten van natuur en landschap worden gediend.

Wetterskip Fryslân is binnen het eigen beheergebied de functionele overheid die gaat over water en watergerelateerde zaken. Op watergebied is Wetterskip Fryslân de gesprekspartner voor andere publieke en private partijen en maatschappelijke organisaties. Het waterschap staat midden in de samenleving en is zich nadrukkelijk bewust van de omgeving waarin het functioneert. Wetterskip Fryslân voert zijn wettelijke taak als functionele overheidsorganisatie milieu- en kostenbewust uit, gericht op een intensieve en betrouwbare samenwerking met alle partners in het landelijke en bebouwde gebied.

Deze missie vindt zijn weerslag in de slogan: ‘Wetter jout de romte kwaliteit’.

De burgers en bedrijven in het beheergebied van Wetterskip Fryslân kunnen het waterschap vertrouwen en aanspreken op doelmatig, efficiënt en kostenbewust beheer. Wetterskip Fryslân heeft doelgerichte ambities en voert zijn werk open en klantgericht uit. Het bestuur heeft respect voor de deskundigheid en inzet van de medewerkers van de organisatie. Een belangrijke taak van Wetterskip Fryslân is de zorg voor de veiligheid in het beheergebied. Daarnaast is er veel aandacht voor integraal water­beheer in het landelijk en stedelijk gebied. Bij integraal waterbeheer gaat het om de duidelijke relaties tussen waterkeringbeheer, waterkwaliteits- en waterkwantiteitsbeheer en tussen het grond- en oppervlaktewaterbeheer. Bij het optimaal kunnen realiseren en handhaven van de verschillende gebruiksfuncties in het werkgebied van Wetterskip Fryslân spelen die relaties in een integrale afweging een belangrijke rol. Integraal waterbeheer brengt met zich mee dat de verschillende organisaties die met het waterbeheer te maken hebben elkaar informeren en goed met elkaar samenwerken. Dat betekent dat er een goede afstemming plaatsvindt tussen het waterbeleid, het ruimtelijke ordeningsbeleid en het natuurbeleid. Vooral de rol van water in de ruimtelijke ordening moet veel aandacht krijgen door bestuurlijk overleg, watertoetsen en dergelijk. In de verschillende plannen (provinciaal Waterhuishoudingsplan, Streekplan, Waterbeheerplan, watergebiedsplannen en gemeentelijke waterplannen) komen de gevolgen van de klimaatverandering, zoals zeespiegelstijging en verandering van neerslagpatronen, steeds meer centraal te staan. Wetterskip Fryslân wil vanuit zijn deskundigheid daarvoor bouwstenen aandragen, onder andere in het op te stellen stroomgebiedbeheerplan. Dat geldt ook voor alle maatregelen die nodig zijn om de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) uit te voeren.

14

2. WATERSCHAPSTAKEN 2014 Wetterskip Fryslân zet zich in voor de volgende programma’s: Waterveiligheid, Voldoende water, Schoon water en Organisatie. In dit hoofdstuk zijn de verschillende maatregelen per programma verder uitgewerkt.

2.1 WATERVEILIGHEID Wetterskip Fryslân beschermt de inwoners tegen overstromingen. Het waterschap zorgt er dan ook voor dat de primaire waterkeringen sterk en betrouwbaar zijn. Ook moeten de kaden en oevers het water vanuit de boezem goed kunnen tegenhouden.

ONS DAGELIJKS WERK Dagelijks wordt het beheer gevoerd over de volgende waterkeringen: Langs het IJsselmeer en Waddenzee Op de Waddeneilanden Ameland, Terschelling en Schiermonnikoog Langs de Friese/Groninger Westerkwartier boezem

164 km 43,5 km 3.185 km

Het beheer bestaat onder andere uit het uitvoeren van onderhouds­ werkzaamheden en verbeterprojecten, toezicht houden en ontheffingen verlenen. Daarnaast wordt de muskusratten­bestrijding uitgevoerd.

In deze paragraaf leest u welke maatregelen Wetterskip Fryslân in 2014 neemt voor de waterveiligheid en de kosten daarvan. Het is de uitwerking van de eerste jaarschijf van het programma Waterveiligheid, zoals opgenomen in het Meerjarenperspectief 2014-2018. Belangrijkste doelen 2014 voor het programma waterveiligheid: • Uitvoeren van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) 2 in Fryslân. In dit programma zitten elf dijkverbeteringsprojecten voor een totaal investeringsbedrag van € 127 miljoen. Doel van dit programma is veiligheid bieden aan allen die in Fryslân wonen, werken en recreëren. Dit gebeurt op basis van de veiligheidsnormen uit de Waterwet. Er moeten nog drie projecten gerealiseerd worden: Ameland, Waddenzee­ dijk Friese Kust en Lemmer. Alle projecten zijn of komen in 2014 in de aanbestedingsfase. • Op basis van de derde veiligheidstoets staat Wetterskip Fryslân voor de taak 63 kilometer dijk te versterken in het Nieuw Hoogwater­ beschermingsprogramma (nHWBP). De werken zijn in de tijd geprioriteerd en de uitvoering van de eerste werken start in 2016. Voorafgaand aan de uitvoering start in 2014 de integrale verkenning Waddenzeedijken voor geheel dijkring 6. Denk hierbij aan onder andere een combinatie van dijkversterkingen met kwelders, overslagbestendige dijken, brede dijken, innovatieve dijken en zandsuppleties.

• In 2014 adviseert de Deltacommissaris het kabinet. Wetterskip Fryslân zorgt mede voor een Friese inbreng voor deze deltabeslissingen. De belangrijkste beslissingen zijn die over de veiligheidsnormering, zoetwatervoorziening en het IJsselmeerpeil. Hierbij wordt specifiek aandacht gevraagd voor de waterveiligheid en de aspecten die voor het waterschap van belang zijn. • Afronden van circa 74 kilometer van het herstelprogramma Oevers en Kaden. Daarmee ligt het herstelprogramma goed op koers naar het einddoel: alle kaden moeten in 2029 op de vereiste hoogte zijn gebracht. • In 2014 doet Wetterskip Fryslân onderzoek naar een geactualiseerde normering voor regionale waterkeringen. • Het beleid lokale voor lokale kaden wordt in 2014 nader uitgewerkt. Hierbij wordt onder andere de vraag beantwoord of normering van de lokale kaden noodzakelijk is. • De maatregelen ‘Beheerinstrumenten lokale kaden’ en ‘Inspectie lokale kaden’ worden in 2015 respectievelijk 2016 opgepakt. • In 2014 wordt verder gewerkt aan het stabiliseren van de muskusratten­ populatie. De doelstelling is om in 38 van de 40 vangstgebieden aan de ‘onder controle doelstelling’ van 0,25 vangsten per uur te voldoen. Door de populatie aantallen laag te houden, hoeven minder ratten gevangen te worden en verloopt de muskusrattenvangst voor Wetterskip Fryslân zo efficiënt mogelijk. Als in 2014 de rattenpopulatie hetzelfde beeld vertoont wordt het aantal fte’s in stand gehouden. De verwachting is dat dit ten opzichte van de eerder bepaalde basisbezetting haalbaar is door het gebruik van efficiëntere vangstmethoden, de inzet van de app. ‘mobiele vangstregistratie’, het toepassen van quads en een flexibele inzet van personeel. De bezetting is na een forse daling in de afgelopen jaren op een minimaal niveau gekomen en Wetterskip Fryslân opereert op het scherpst van de snede tussen het aantal vangsten en de personele inzet. Daarmee is het waterschap toegegroeid naar een landelijk leidende positie. Maatregelenpakket MP 2014-2018: Vanwege de omvang van de financiële opgaven hebben het algemeen bestuur en dagelijks bestuur in het voorjaar van 2013 een uitgebreid keuze­ proces met elkaar doorgemaakt. Daarbij was het doel om de lastenstijging voor de ingelanden zoveel als mogelijk te beperken. Hier is een omvangrijk pakket aan maatregelen uit voort gevloeid (maatregelenpakket MP 20142018, zie bijlage 8). Op het gebied van waterveiligheid zijn onder andere de volgende maatregelen financieel meegerekend in de begroting 2014: • Extensiveren onderhoud primaire keringen. • Toepassing veiligheidsklassen regionale boezemwaterkering. Voor aanvullende informatie met betrekking tot het maatregelenpakket MP 2014-2018 waterveiligheid wordt verwezen naar het MP (paragraaf 1.2, maatregelenpakket waterveiligheid).

15

In onderstaande tabellen staat een samenvatting van de netto lasten en de investeringen van het programma Waterveiligheid. NETTO LASTEN PROGRAMMA WATERVEILIGHEID

Toelichting maatregel: Na advies van de deltacommissaris is het vervolgens aan de Tweede Kamer om tot vaststelling van de deltabeslissingen over te gaan. Eén van de belangrijkste deltabeslissingen gaat over waterveiligheid (de nieuwe normering).

(bedragen x € 1 miljoen) Begroting Programma Waterveiligheid

2013*

2014

18,1

19,3

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013.

De stijging van de netto lasten met € 1,2 miljoen wordt met name veroorzaakt door: • Een stijging van de afschrijvingslasten (van € 0,8 miljoen) met name als gevolg van de oever- en kaden projecten. • Een autonome stijging van de lasten (inflatie, hogere energielasten en cao-ontwikkeling). KREDIETPORTEFEUILLE PROGRAMMA WATERVEILIGHEID (bedragen x € 1 miljoen) Begroting 2014 Bruto

Netto

107,7

32,5

Vrij te geven kredieten

43,8

18,6

Af te ronden kredieten

-22,6

-21,4

Totaal kredieten per 01/01/15

128,8

29,6

Totaal kredieten per 01/01/14

In paragraaf 3.7 worden de investeringen verder toegelicht. 2.1.1

PRIMAIRE WATERKERINGEN

Onderwerp

PK 7: Deltaplan Veiligheid, Kust en Waddengebied

Doelstelling

Ook bij te verwachten klimaatveranderingen moet veilig werken, wonen en recreëren mogelijk blijven.

Maatregel MP

Bestuurlijke inbreng in de integraal en gebiedsgericht te formuleren maatregelen voor de Waddenzee en de toekomstige waterveiligheid binnen het Deltaprogramma.

PI

Een bestuurlijke en een beperkte ambtelijke inbreng in de voorstellen voor deltabeslissingen over de waterveiligheid. 2013

2014

2015

2016

2017

2018

afgerond

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 adviseert deltacommissaris het kabinet over deltabeslissingen. Vanuit de regionale deltaprogramma’s worden deze voorzien van een bestuurlijke en ambtelijke inbreng.

Vanaf 2015 gaat het deltaprogramma van de beleidsvormende fase over in de uitvoeringsfase. In elk geval komt er een deltaplan waterveiligheid gericht op maatregelen om Nederland in de toekomst conform de normering te beschermen tegen overstromingen. Het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nHWBP) maakt onderdeel uit van deze uitwerking. Daarnaast krijgen de onderzoeken die nog nodig zijn voor een goede aanpassing aan de klimaatverandering een plaats. Daarbij gaat het om de aangepaste strategie zand (leren om met zand op termijn ook de zandhonger van de Waddenzee te compenseren) en de monitoring van de Waddenzee (om meer over de werking van het Waddensysteem te leren). Onderwerp

PK 8: Overdracht zandige kust Waddeneilanden

Doelstelling

Het besluit over overname, onder voorwaarden, van het beheer en onderhoud van de primaire waterkeringen op de vier Friese Waddeneilanden is genomen.

Maatregel MP

Wetterskip Fryslân neemt het primaire waterkeringbeheer op de Friese Waddeneilanden over van het Rijk.

PI

Overname van het beheer van de primaire zeedijk op Vlieland. 2013

2014

2015

start

voltooid

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 wordt het overleg met het Rijk gestart over de overname van de primaire zeedijk op Vlieland. Toelichting maatregel: Rijkswaterstaat wil zelf het beheer van de primaire duinwaterkering blijven voeren. Hierdoor zal de overdracht van de primaire duinwaterkering op Vlieland, Terschelling, Ameland aan Wetterskip Fryslân niet meer plaatsvinden. Wel kan de overdracht van het primaire waterkeringbeheer van de zeedijk naar Wetterskip Fryslân plaatsvinden. In 2014 starten de gesprekken met Rijkswaterstaat over de wijze waarop en de voorwaarden waaronder dit plaats kan vinden. De overdracht wordt, onder voorwaarden, uiterlijk in 2015 afgerond. Onderwerp

PK 9: Overdracht Nieuwe Bildtdijk, Koedijk en Âlddyk

Doelstelling

Overdracht van het eigendom, beheer en onderhoud van de voormalige keringen met daarbij aandacht voor de cultuur­ historische waarde van deze eeuwenoude zeedijken en coupures.

Maatregel MP

Wetterskip Fryslân werkt aan de overdracht aan derden.

PI

Afhankelijk van interesse bij derden wordt het eigendom, beheer en onderhoud van de Nieuwe Bildtdijk, de Koedijk en Âlddyk overgedragen. 2013

2014

2015

2016

2017

2018

voltooid

16

Wat doen/bereiken we in 2014? De feitelijke overdracht aan derden van eigendom, beheer en onderhoud van de voormalige keringen Nieuwe Bildtdijk, de Koedijk en Âlddyk. Dit onder voorwaarde van de acceptatie van het aanbod door derden. Toelichting maatregel: De provincie heeft in het Waterhuishoudingsplan Fryslân 2010-2015 aangegeven dat de Nieuwe Bildtdijk en de Âlddyk geen waterkerende functie meer hebben. In de afgelopen jaren zijn de mogelijkheden en kansen in beeld gebracht om het beheer en onderhoud over te dragen.

In 2014 worden drie projecten voortgezet: • Voor de dijk van Ameland (16,6 kilometer) is een integrale verbetering voorbereid met een mer-procedure. In 2014 wordt de aanbestedingsprocedure doorlopen. • Voor het project Waddenzeedijk Friese Kust (13,2 kilometer steen­ bekleding) wordt de planfase afgerond en wordt gestart met de aanbestedingsfase. • Voor het project Lemmer kleibekleding en piping (2,7 kilometer) wordt de planfase afgerond en wordt gestart met de aanbestedingsfase. Onderwerp

PK 13: Pilot distelbestrijding

PK 10: Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP2) dijken en kunstwerken

Doelstelling

Minder gebruik van bestrijdingsmiddelen op de primaire waterkeringen.

Doelstelling

Het bieden van veiligheid aan allen die wonen, werken en recreëren in het beheergebied, op basis van de veiligheidsnormen uit de Waterwet.

Maatregel MP

Een pilot met handmatige distelbestrijding wordt uitgevoerd gedurende vier jaar.

Maatregel MP

Voorbereiding en uitvoering van dijkverbeteringen aan de primaire waterkeringen (37,9 kilometer) en kunstwerken (vijf stuks) die in de tweede veiligheidstoetsing ‘onvoldoende’ scoorden.

PI

De pilot distelbestrijding is geëvalueerd.

PI

• Het aantal kilometers te verbeteren dijk: • Het aantal verbeterde kunstwerken in de primaire kering:

Onderwerp



2013

2014

2015

2016

2017

2018

5,4 km en 5 kunstwerken

geen

13,2

2,7 km

0 km

16,6 km

2013

2014

2015

tussen evaluatie

1 telronde en 1 vegetatie inventarisatie en eindrapportage

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? Een eindevaluatie over het effect van chemische en niet-chemische bestrijding wordt eind 2014 aangeboden aan het algemeen bestuur.

Toelichting maatregel: Primaire waterkeringen - of kunstwerken in de primaire waterkering - die in de tweede landelijke veiligheidstoetsing onvoldoende scoorden, zijn opgenomen in het Hoogwaterbeschermings-programma (HWBP-2). De waterschappen bereiden deze werken voor en voeren ze uit en het Rijk financiert de dijkverbeteringen.

Toelichting maatregel: Vanwege het kostenaspect is in het MP 2014-2018 besloten de pilot te stoppen. Om de effecten van de pilot wel inzichtelijk te maken wordt bij Molkwerum tot en met 2015 een jaarlijkse telronde uitgevoerd en in 2015 de tweejaarlijkse vegetatie inventarisatie afgerond met een eindrapportage.

Wetterskip Fryslân voert elf verbeteringsmaatregelen uit aan de primaire waterkeringen. In onderstaand tabel is de herziene planning van deze elf verbeteringsmaatregelen opgenomen. Dit gebeurt binnen de project­ organisatie HWBP-Fryslân. Het totale investeringsprogramma bedraagt ca. € 110 miljoen. Planning HWBP2-projecten Projecten

2009

1

Ameland

2

Terschelling

3

Johan Frisosluis

4

Waddenzeedijk

5

Riensluis Lemmer

6

Havendam Stavoren/Lemmer

7

Steenbekleding Stavoren

8

IJsselmeer kleibekleding & piping

9

Oude zeesluis Stavoren

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

10 Inlaat Tacozijl 11 Inlaat Teroelsterkolk Legenda:

Verkenning

Planstudie

Realisatie

Afgerond

17

combinatie van dijkversterkingen met kwelders, overslagbestendige dijken, brede dijken, innovatieve dijken en zandsuppleties. De resultaten van de POV Waddenzee vormen het startpunt voor de individuele projecten vanaf 2016.

Onderwerp

PK 19: Opstellen beheervisie duinwaterkeringen

Doelstelling

Een beheervisie voor primaire duinwaterkeringen.

Maatregel MP

Het ontwikkelen van een beheervisie voor de primaire duinwaterkeringen.

PI

Het uitvoeren van onderzoek dat als basis dient voor een beheervisie duinwaterkeringen. 2013

2014

2015

2016

start

voltooid

2017

2.1.2

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? Er wordt een beheervisie opgesteld voor Schiermonnikoog. Daar is de duinwaterkering in beheer bij Wetterskip Fryslân. Toelichting maatregel: In de beheervisie duinwaterkeringen wordt het beheer van Wetterskip Fryslân nader uitgewerkt. Doordat de overdracht van de primaire duin­ waterkeringen op Vlieland, Ameland en Terschelling niet plaats zullen vinden (zie PK 8), is het toepassingsbereik alleen het duingebied van Schiermonnikoog. Onderwerp

PK 20: Verkenning nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma (nHWBP) dijken en kunstwerken

Doelstelling

Het bieden van veiligheid aan allen die wonen, werken en recreëren in het beheergebied, op basis van de veiligheidsnormen uit de Waterwet.

Maatregel MP

De verkenning opstellen voor dijkverbeteringen aan de primaire waterkeringen (63 kilometer) en verbetering van kunstwerken (acht stuks) die in de derde veiligheidstoetsing ‘onvoldoende’ scoorden.

PI

In dijkring 6 verband starten met de Project Overstijgende Verkenning Waddenzee. 2013

2014

opstellen Plan van aanpak

POV fase 1

2015

2016

2017

OEVERS EN KADEN

Onderwerp

OK 1: Veiligheidstoets

Doelstelling

De regionale boezemkaden voldoen aan de provinciale veiligheids­normen uit het Waterhuishoudingsplan en de provinciale Waterverordening.

Maatregel MP

In 2015 wordt veiligheidstoetsing van de risicovolle boezemkaden volgens de Leidraad Toetsing Veiligheid Regionale Waterkeringen afgerond met de DAM- methode.

PI

Stabiliteitstoets eind 2015 gereed.

Toelichting maatregel: Op basis van de derde veiligheidstoets staat Wetterskip Fryslân voor de taak 63 kilometer dijk te versterken in het nHWBP. In 2012 startte het waterschap met de verkenning van deze opgave, mede omdat ontwerpvoorwaarden ten opzichte van toetsing zijn gewijzigd. De eerste scope van onze projecten is in 2013 bepaald. In het MP 2014-2018 is circa 20 kilometer geprogrammeerd. In het kader van het eerste landelijke programma nHWBP 2014-2019 werken de waterschappen binnen dijkring 6 (Noorderzijlvest, Hunze en Aa’s en Wetterskip Fryslân) in 2013 aan het opstellen van het Plan van Aanpak voor de Projectoverstijgende Verkenning Waddenzee (POV). Het doel van de POV is - vooruitlopend op de daadwerkelijke start van de dijkversterkingsprojecten - één project overstijgende verkenning uit te voeren voor de Waddenzee. In deze verkenning wordt onderzocht of er generieke, breed toepasbare oplossingsrichtingen zijn die toepasbaar zijn binnen dijkring 6, maar mogelijk ook landelijk. Denk hierbij aan onder andere een

2014

2015

hoogtetoets

uitvoering

afronding

2016

2017

2018

Wat doen/ bereiken we in 2014? Vanaf 2014 voert Wetterskip Fryslân de stabiliteitstoets van de regionale boezemkaden uit. Deze toets wordt in 2015 afgerond. Toelichting maatregel: In 2013 is de hoogtetoets afgerond. In 2014 en 2015 voert het waterschap de stabiliteitstoets uit. De stabiliteitstoets wordt eind 2015 afgerond. Daarmee is de toetsing compleet en kan deze in de eerste helft van 2016 aan het bestuur en aan de provincies Fryslân en Groningen gerapporteerd worden. Onderwerp

OK 3: Herstelprogramma Oevers en Kaden

Doelstelling

De regionale boezemwaterkeringen (stedelijk en landelijk gebied) voldoen in 2029 aan de provinciale veiligheidsnormen uit het Waterhuishoudingsplan en de provinciale Waterverordening.

Maatregel MP

Het voorbereiden en uitvoeren van het herstelprogramma Oevers en Kaden. De restopgave na 2014 is 271 kilometer.

PI

Het aantal kilometer verbeterde boezemkaden.

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 start de POV-fase 1 (Project Overstijgende Verkenning) met als doel om met een (brede) vertegenwoordiging van de vele stakeholders in het Waddenzeegebied in gesprek te gaan en vervolgacties voor de POVfase 2 (2015, 2016 en 2017) concreet te maken.

2013

t/m 2013

2014

2015

2016

2017

2018

955

74

50

25

15

15

Wat doen/ bereiken we in 2014? In 2014 wordt 74 kilometer oever en kade opgeleverd in verschillende projecten. Dit is het resultaat van projecten waarvoor de afgelopen jaren krediet is verstrekt. Toelichting maatregel: In de begroting van 2014 is € 13,1 miljoen krediet opgenomen voor Oevers en Kaden. Hiermee kan 30 tot 35 kilometer aan kaden worden hersteld in 2014 en de jaren daarna. De uitvoering van de projecten richt zich in 2014 en 2015 met name op de te verbeteren waterkeringen in de gebieden in veiligheidsniveau 4 (zijnde het niveau met de hoogste risiconorm). Ook gaan we verder met de aanpak van de waterkeringen in het bebouwd gebied. Door het na 2014/2015 sterk verminderen van het uitvoeringskrediet O&K volgens MP 2014-2018 leidt dit tot een dalende trend in het aantal te realiseren verbeterde oevers en kaden (gemiddeld 15 kilometer per jaar van 2017 tot en met 2019). 18

Oevers en kaden

Onderwerp

OK 6: Veiligheidsklassen regionale keringen

1.200

Doelstelling

De provinciale veiligheidsnormen uit het Waterhuishoudingsplan en de provinciale Waterverordening zijn afgestemd op de overstromingsrisico’s van de deelsystemen.

Maatregel MP

Een onderzoek of aanpassing van de veiligheidsklassen voor regionale keringen op basis van overstromingsrisico’s kansrijk is.

PI

Rapportage over het onderzoek naar de mogelijkheid om op basis van overstromingsrisico’s de veiligheidsklassen van regionale kaden aan te passen.

1.000 800 600 400 200 KM 0

11

20



12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

2013

18

20

Toelichting grafiek In de grafiek is de realisatie en de uitkomst van de strategische programmering opgenomen. Het is van zelfsprekend dat niet in elk jaar de gemiddelde productie wordt gehaald. Daarvoor zijn de investeringsprojecten te divers. Bij Oevers en Kaden zit de productie boven de gemiddelde koers; dit wordt veroorzaakt doordat bij deze projecten ook de opgave van de KRW moet worden gerealiseerd. Door het na 2015 verminderen van het uitvoeringskrediet Oevers en Kaden, volgens het MP 2014-2018, leidt dit tot een dalende trend in het aantal te realiseren verbeterde oevers en kaden (gemiddeld 15 kilometer van 2017 tot en met 2029), waarbij de doelstelling in 2029 gehaald gaat worden. Onderwerp

OK 5: Oeverinrichting en bescherming

Doelstelling

Doelmatig beheer en onderhoud, oeverinrichting en –bescherming oevers Friese Boezem.

Maatregel MP

Het inventariseren en vervolgens evalueren van de doelmatigheid van het beheer en onderhoud van oevers en van de huidige oever­ inrichting en -bescherming.

PI

Verkenning en globale inventarisatie en analyse oevers vaarwegen. 2014

inventarisatie gereed

evaluatie en analyse gereed

2015

2016

2017

2015

2016

2017

2018

onderzoek en besluitvorming

Totaal gerealiseerd en geprognostiseerd

2013

2014

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? Evaluatie opstellen en bespreken met bestuur. Provincie en waterschap willen in 2014 gezamenlijk een verkenning doen naar het oeverbeheer langs vaarwegen. Deze zal bestaan uit een globale inventarisatie en analyse. Uitkomst van de analyse is bepalend voor eventuele verdere aanpak. Toelichting maatregel: Aan de hand van inventarisaties van de oevers én te maken afspraken moet mét de geformuleerde uitgangspunten uit de evaluatie en analyse een beeld worden geschetst van de toekomstige opgave voor Wetterskip Fryslân aan beheer & onderhoud van de oevers.

Wat doen/ bereiken we in 2014? In 2014 doet Wetterskip Fryslân onderzoek naar overstromingsrisico’s bij kadedoorbraken in het beheergebied. Als de schade in een polder beperkt is, kan er voor gekozen worden om de desbetreffende kaden lager te normeren. Hiermee worden dan kosten bespaard op het kadeherstelprogramma. Omdat de kadenormering een provinciale bevoegdheid is, moet een besluit over de aanpassing hiervan door Provinciale Staten worden vastgesteld. Om deze reden wordt het uit te voeren onderzoek voorafgaand bij de provincie Fryslân gesondeerd. Toelichting maatregel: De veiligheidsklassen voor regionale waterkeringen zijn mede bepalend voor de investeringen in het kadeherstelprogramma. In het beheergebied zijn door de provincie twee klassen toegekend: klasse 3 (1x 100 jaar) en klasse 4 (1x 300 jaar). Meer differentiatie in de normering is mogelijk door te kiezen voor een andere klassenindeling Dit kan voor bepaalde deel­ systemen of delen daarvan tot een lagere normering en lagere investeringen leiden. De overstromingsrisico’s worden geactualiseerd. Daaruit volgt of aanpassing van de veiligheidsklassen voor regionale waterkeringen effectief is. Op basis hiervan doet het waterschap een voorstel aan de provincie voor de aanpassing van de normering. Uiteindelijk dient de provincie hierover een besluit te nemen. 2.1.3

LOKALE WATERKERINGEN

Onderwerp

LK 1: Normering lokale keringen

Doelstelling

In 2015 zijn de lokale waterkeringen definitief door het waterschap aangewezen en genormeerd.

Maatregel MP

Aanwijzen en normeren lokale waterkeringen 2015.

PI

Invulling geven aan de wijze van normeren van de verschillende typen lokale waterkeringen. 2013

2014

onderzoek

voltooid

2015

2016

2017

2018

Wat doen/ bereiken we in 2014? Op basis van het in 2013 uitgevoerde onderzoek maakt het waterschap een keuze over het al dan niet normeren van lokale kaden. In 2014 vult Wetterskip Fryslân de gekozen wijze van normeren van lokale water­ keringen in.

19

Toelichting maatregel: In het Waterhuishoudingsplan staat dat het waterschap zelf verantwoordelijk is voor het aanwijzen en normeren van lokale waterkeringen. Er zijn vele typen lokale waterkeringen, van zomerpolderkaden langs de boezem tot kaden tussen twee peilgebieden. In 2013 is een onderzoek naar de verschillende mogelijke typen lokale waterkeringen afgerond. Op basis van dit onderzoek wordt voor alle mogelijke types lokale waterkeringen bepaald of normering noodzakelijk is. In 2014 worden deze mogelijk verschillende wijzen van normering nader ingevuld. Indien het waterschap besluit tot normering wordt de daarbij behorende norm bepaald. Wordt er niet tot normering over gegaan dan stelt Wetterskip Fryslân een bij de lokale waterkering passende interne richtlijn op.

beheerplan 2016-2021. Het gaat om de projecten Veiligheidsplan II (VO 47), Lange termijn Veenweidevisie (VO 8) en Toekomstbestendig watersysteem (VO 49). Deze drie projecten hebben diverse raakvlakken met de projecten Normering Regionale Keringen (OK 6), Beleidsontwikkeling Lokale Kaden (LK 1) binnen het programma Veiligheid en het KRWStroomgebiedsbeheerplan (WK 8) binnen het programma Schoon. Samenhang, interactie en afstemming, zowel inhoudelijk als met betrekking tot de planning, tussen deze zes beleidsprojecten is van groot belang. Onder andere omdat deze zes beleidsproducten belangrijke bouwstenen vormen voor het in 2015 op te stellen Waterbeheerplan 2016-2021. Medio 2015 wordt het ontwerp-Waterbeheerplan aan het nieuw verkozen algemeen bestuur voorgelegd, zodat het ter inzage kan worden gelegd voor de inspraak.

2.2

BELANGRIJKE DOELEN IN 2014 VOOR HET PROGRAMMA VOLDOENDE WATER

VOLDOENDE WATER

Het werkgebied van Wetterskip Fryslân omvat de Friese boezem en ca. 590 gebieden waarvan de meeste als zelfstandige eenheid op de boezem afwateren (deelwatersystemen) uiteenlopend van 1 hectare tot > 5000 hectare. Het watersysteem is ingericht voor een efficiënte vervulling van de functies landbouw, stedelijk gebied, natuur, scheepvaart en recreatie. Aan Wetterskip Fryslân de taak om door middel van een bij die functies passend waterpeil, voldoende waterberging en toereikende pomp- en inlaatcapaciteit het watersysteem te beheren. Wetterskip Fryslân streeft naar een robuust watersysteem dat ook de effecten van toekomstige klimaatveranderingen en bodemdaling kan opvangen.

ONS DAGELIJKS WERK De watersystemen in het beheergebied in goede staat houden. De werkzaamheden richten zich op de waterkwaliteit, de waterkwantiteit en het grondwaterbeheer. Het waterschap beheert: Zeegemalen 2 Poldergemalen circa 980 Boezemgemalen 2 Stuwen circa 4.300 Inlaten circa 4.000 Peilgebieden circa 8.200 Hoofdwatergangen in onderhoud circa 5.800 km Spuisluizen 3 Voor de waterkwantiteit bestaat het dagelijks werk onder meer uit: het regelen van de waterpeilen, het opstellen van peil­ besluiten, het opstellen en actualiseren van de legger waterlopen en kunstwerken, het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden aan watersystemen (bijv. hekkelen en baggeren) en gemalen, het verrichten van het grondwaterbeheer, het houden van toezicht en het verlenen van ontheffingen. Ook worden thema- en gebiedsgerichte plannen opgesteld. Door het uitvoeren van projecten wordt de inrichting van het watersysteem stelselmatig aangepast aan actuele ontwikkelingen zoals bodemdaling en klimaatveranderingen.

SAMENHANG TUSSEN BELEIDSPROCESSEN In de begroting 2014 zijn de maatregelen uitgewerkt van het programma Voldoende water zoals opgenomen in het Meerjarenperspectief 2014-2018. In 2014 werkt het waterschap binnen het programma Voldoende aan een drietal beleidsprojecten, die een belangrijke basis vormen voor het Water-

In 2014 wordt gewerkt aan de contouren van een nieuw Waterbeheerplan 2016-2021 en voortzetting van de eerder ingezette beleidsprocessen. Samengevat zijn deze doelen: • Actualiseren van het Veiligheidsplan (Veiligheidsplan II) in samenhang met de studie Droge Voeten 2050 in Groningen. De verdere beoordeling van de noodzaak van een eventueel nieuw gemaal op Lauwersoog of een alternatieve oplossing wordt in deze onderzoeken meegenomen. • In 2014 worden concrete maatregelen en andere mogelijkheden onderzocht om het watersysteem anders in te richten, te beheren en te onder­houden, zodat het efficiënter en toekomstbestendig kan worden beheerd. Als eerste zal de MP-maatregel Peilvakken samenvoegen worden uitgewerkt en voor besluitvorming worden voorgelegd. Aansluitend worden ook andere kansrijke mogelijkheden verkend. Deze verkenning vormt een handreiking voor het volgende bestuur. De maatregelen kunnen bouwstenen vormen voor de op te stellen toekomstbestendige visie op het waterbeheer anno 2030. • Overnemen van het stedelijk waterbeheer van een aantal gemeenten op basis van het programmaplan. • Opstellen en realiseren van watergebiedsplannen en aansluitend opstellen en vaststellen van herziene peilbesluiten en uitvoeringsplannen. • Voorbereiding en uitvoering van projecten gericht op het vasthouden, bergen en afvoeren van water zoals opgenomen in het Veiligheidsplan. In deelwatersystemen worden stuwen geautomatiseerd, er wordt extra waterberging gecreëerd en indien nodig de capaciteit van polder­ gemalen vergroot. Ook wordt het oppervlak waterberging van de Friese boezem uitgebreid. Genoemde maatregelen worden zoveel mogelijk geïntegreerd in de watergebiedsplannen en integrale gebiedsontwikkelingen. • Meewerken aan de realisatie van de uitvoeringsprogramma’s van de vijf Streekagenda’s in Fryslân. De Streekagenda is geschikt om integrale gebiedsprocessen te regisseren en in samenwerking vorm te geven. • Voor het gemaal Vijfhuizen is in 2012 een projectplan opgesteld en in het algemeen bestuur behandeld. Op 2 juli 2013 heeft het algemeen bestuur definitief besloten tot de bouw van het gemaal en zijn diverse vergunning en subsidietrajecten ingezet. In 2014, met een doorloop tot oktober 2015 wordt het gemaal Vijfhuizen gerealiseerd. • In het voorjaar van 2014 vindt de daadwerkelijke overdracht van het vaarwegbeheer voor de E- en F-vaarwegen plaats van gemeenten naar Wetterskip Fryslân. Naast het aanpassen van het reglement stelt de provincie ook een Vaarwegverordening vast. Over het achterstallig onderhoud (baggeren) worden door middel van het sluiten van bestuursovereenkomsten tussen provincie, gemeenten en Wetterskip Fryslân bindende afspraken gemaakt.

20

• Inspelen op komende veranderingen in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), in samenwerking met collega-waterschappen in de regio en met andere overheden. Voortzetten van de pilots Groen Blauwe Diensten en het uitwerken van een maatregelenpakket zo mogelijk in combinatie daarmee. • Formuleren van maatregelen voor het IJsselmeer en de toekomstige zoetwatervoorziening binnen het Deltaprogramma. Dit gebeurt integraal en gebiedsgericht. • Toekomstvisie veenweidegebieden inclusief beleid voor hoogwatervoorzieningen.

KREDIETPORTEFEUILLE PROGRAMMA VOLDOENDE WATER (bedragen x € 1 miljoen) Begroting 2014 Bruto

Netto

Totaal kredieten per 01/01/14

59,4

41,7

Vrij te geven kredieten

17,7

17,7

Af te ronden kredieten

-18,0

-15,8

59,1

43,6

Totaal kredieten per 01/01/15

MAATREGELENPAKKET MP 2014-2018 Voor het programma voldoende water zijn onder andere de volgende maatregelen uit het MP 2014-2018 (zie bijlage 8) financieel ingerekend in de begroting 2014: • Legger eens in de twee jaar vaststellen. • Extensiveren schouw naar eens per twee jaar, middels een pilot. • Budget knelpunten watersystemen schrappen. • Nieuwe baggercyclus aanpassen naar eens per 12 jaar. • Vermindering aanschaf peilschalen. • Peilvakken samenvoegen. • Kosten overname stedelijk waterbeheer neerwaarts bijstellen. • Verhogen van de leges watervergunningen. Voor aanvullende informatie met betrekking tot het maatregelenpakket MP 2014-2018 voldoende water wordt verwezen naar het MP (paragraaf 2.2, 2.3 en 2.4, maatregelenpakket voldoende water). In onderstaande tabellen staat een samenvatting van de netto lasten en de investeringen van het programma Voldoende water. NETTO LASTEN PROGRAMMA VOLDOENDE WATER

In paragraaf 3.7 worden de investeringen verder toegelicht. Onderwerp

VO 4: Watergebiedsplannen

Doelstelling

Kwantificeren en lokaliseren van de beleidsopgaven per gebiedsblok.

Maatregel MP

Samen met de streek opstellen van watergebiedsplannen. Hierin zijn integraal uitgewerkt: het Gewenst Peilbeheer en de verschillende wateropgaven (normering regionale wateroverlast, droogtebestrijding, Kaderrichtlijn Water, knelpuntenbeheer en onderhoud).

PI

Eind 2014 zijn zes watergebiedsplannen opgesteld. t/m 2013

2014

2015

2016

10

6

2

2

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 stelt het waterschap zes watergebiedsplannen op en biedt deze aan het dagelijks bestuur aan.

(bedragen x € 1 miljoen) Begroting Programma Voldoende water

2013*

2014

41,2

43,3

Opgesteld

Watergebiedsplan

2007

Terschelling

2011

Ferwerderadiel-Leeuwarderadeel Schiermonnikoog Koningsdiep-West

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013

Grutte Wielen

De stijging van € 2,1 miljoen wordt met name veroorzaakt door: • De afschrijvingslasten welke zijn gestegen (€ 1,0 miljoen). • In 2014 zijn meer uren begroot voor het uitwerken van diverse beleidsprojecten die als basis dienen voor het waterbeheerplan 2016 – 2021. Daarnaast worden meer uren besteed aan onderhoud aan de gemalen en kunstwerken dan voor de zuiveringstechnische werken (verschuiving van uren, conform de begrotingswijziging bij de eerste financiële rapportage 2013; € 1,6 miljoen). • Een autonome stijging van de lasten (inflatie, hogere energielasten en cao-ontwikkeling) • Naar aanleiding van de maatregelen in het MP 2014-2018 zijn verschillende mutaties op budgetten doorgevoerd (-€ 0,8 miljoen).

2012

Vlieland Dongeradiel Appelscha Ameland

2013

Alde Feanen

2014

Koningsdiep-Oost Tjonger Twijzel Gaasterlân Zuidelijke Veenpolders (voorheen Rottige Meente) Tusken Ie en Swemmer (voorheen Trynwâlden)

2015

Greidhoeke Skarsterlân

2016

Linde Swarte Haan – Ropta

21

Toelichting maatregel: Na vaststelling van de watergebiedsplannen, vindt de herziening van de peil­besluiten plaats. Daarna worden de maatregelen uitgewerkt in investeringsprojecten. Van de opgestelde watergebiedsplannen zijn de volgende vastgesteld door het algemeen bestuur: Terschelling, Ferwerderadiel-Leeuwarderadeel, Schiermonnikoog, Koningsdiep West, Vlieland, Dongeradiel, Grutte Wielen, Appelscha en Ameland. Onderwerp

VO 5: Herziening peilbesluiten

Doelstelling

Herziening van peilbesluiten.

Maatregel MP

Opstellen van nieuwe peilbesluiten voor gebieden waarvoor een watergebiedsplan is vastgesteld.

PI

Voor vijf gebieden met een watergebiedsplan is een herzien ontwerp peilbesluit opgesteld.

Toelichting maatregel: Dongeradiel Na vaststelling van een watergebiedsplan wordt het gewenst peilbeheer vertaald naar een herzien peilbesluit. Peilaanpassingen die in de afgelopen jaren met een watervergunning zijn toegestaan, worden meegenomen in deze herziening. De peilbesluiten voor Dongeradeel, FerwerderadeelLeeuwarderadeel en Koningsdiep-West (deelgebied 1) zijn vastgesteld. De peilbesluiten voor Schiermonnikoog en Terschelling zijn in 2013 in procedure gebracht en worden in 2014 vastgesteld. Onderwerp

t/m 2013

2014

2015

2016

2017

4

5

6

3

2

2018

VO 8: Visie voor de waterhuishoudkundige infrastructuur in veenweidegebieden en uitwerking in beleidsregels

Doelstelling

De visie veenweidegebieden vormt de basis voor het water­ beheer. De visie zal mede gebaseerd zijn op het gewenst of verwacht toekomstbeeld van het ruimtegebruik. De visie wordt vertaald naar voor het waterschap geldende beleidsregels, die opgenomen worden in het nieuwe Waterbeheerplan 2016-2021.

Maatregel MP

Het gezamenlijk met de provincie ontwikkelen van een toekomstvisie voor veenweidegebieden.

PI

• Vastgestelde visie medio 2014 •U  itgewerkte beleidsregels voor het beheer van hoogwatervoorzieningen

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 wordt voor vijf gebieden een herzien ontwerp peilbesluit opgesteld.

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Ontwerp peilbesluit gereed 2012

Dongeradiel

2013

Ferwerderadiel-Leeuwarderadeel

Wat doen/bereiken we in 2014? Medio 2014 rond de provincie Fryslân de visievorming af. In de tweede helft van 2014 vindt de vertaling plaats in beleidsregels voor het waterschap.

Koningsdiep-West, deelgebied 1 Terschelling Schiermonnikoog 2014

Ameland Vlieland Grutte Wielen Alde Feanen Koningsdiep-West, deelgebied 2

2015

Gaasterlân Appelscha

Toelichting maatregel: In 2012 is de provincie, samen met Wetterskip Fryslân en de veenweidegemeenten, gestart met de ontwikkeling van een toekomstvisie voor de Friese veenweidegebieden. Het is een belangrijk onderdeel van het bestuursprogramma. Wetterskip Fryslân is vertegenwoordigd in de Stuurgroep, die recent heeft ingestemd met de uitwerking van een aantal mogelijke strategieën voor de toekomst. Het algemeen bestuur geeft over de visie een zwaarwegend advies aan Gedeputeerde Staten. Wanneer de visie door Provinciale Staten van de provincie Fryslân is vastgesteld, vindt een vertaling plaats in nieuwe beleidsregels voor het waterschap. Deze worden opgenomen in het nieuwe Waterbeheerplan 2016-2021.

Twijzel

Onderwerp

VO 11: Actualiseren gemeentelijke waterplannen

Zuidelijke Veenpolder (voorheen Rottige Meente)

Doelstelling

Samen met gemeenten doelstellingen realiseren voor water­ beheer en gerelateerde beleidsvelden.

Maatregel MP

Heldere afspraken maken met gemeenten over planvorming en uitvoering in stedelijk gebied.

PI

Evaluatie functioneren waterplannen.

Tusken Ie en Swemmer (voorheen Trynwâlden) Tjonger 2016/2017

Koningsdiep-Oost Skarsterlân Greidhoeke Linde Swarte Haan – Ropta

2013

2014

2015

2016

2017

2018

evaluatie

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 wordt de evaluatie uitgevoerd. De evaluatie resulteert in een rapport, waarin de ervaringen met de waterplannen worden geëvalueerd. In de evaluaties worden het proces van totstandkoming, het functioneren ervan nu in de uitvoeringsfase en een doorkijk naar hoe het instrument voor de toekomst toepasbaar is uitgewerkt. De evaluatie is een basis­ document in de overdracht naar het nieuwe bestuur, dat in 2015 aantreedt. 22

Toelichting maatregel: Met bijna alle gemeenten is een waterplan gemaakt. In 2014 staan er geen op te stellen waterplannen meer in de planning. De maatregelen in de vastgestelde waterplannen worden via wateragenda’s in het reguliere bestuurlijk overleg met de gemeenten opgepakt. Op basis van een op te stellen evaluatie wordt beoordeeld, hoe we samen met de gemeenten verder gaan met de waterplannen. Het waterplan blijkt een deugdelijk instrument om samen de watertaken goed in beeld te krijgen, om maatregelen te benoemen en om deze tot uitvoering te brengen. Het bestuur van Wetterskip Fryslân wil dit instrument voor de toekomst graag consistent borgen om de samenwerking met de gemeenten op het gebied van waterbeheer optimaal te faciliteren. Onderwerp

VO 12: Verdrogingbestrijding natuur

Doelstelling

Bijdragen aan de afname van het areaal verdroogde natuur.

Maatregel MP

Aanpassen van waterhuishoudkundige condities in en om gebieden met verdroging.

PI

Voor zeven deelgebieden in de watergebiedsplannen zijn uitvoeringsplannen uitgevoerd. 2013

2014

2

7

2015

2016

Wat doen/bereiken we in 2014? De prestaties zijn hier indicatief aangegeven. De uitwerking van de watergebiedsplannen in 2014 leidt tot waterbeheersingsplannen waarin voor 1.000 hectare de stuwen worden geautomatiseerd. Dit is een maatregel uit het Veiligheidsplan. Toelichting maatregel: De uitvoering van deze maatregel wordt gerealiseerd in het proces van de watergebiedsplannen en/of gebiedsontwikkelingen. Het waterschap integreert de maatregelen in het investeringsprogramma actieve kunstwerken waterbeheersing. De jaarlijks te realiseren oppervlakte kan daardoor sterk variëren, gemiddeld gaat het waterschap uit van een realisatie van 1.000 hectare per jaar. Automatisering bestaande stuwen 25.000 20.000 15.000

2017

2018

10.000 5.000

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 voert het waterschap waterhuishoudkundige maatregelen uit in zeven deelgebieden, twee vanuit het watergebiedsplan Schiermonnikoog en vijf vanuit het watergebiedsplan Vlieland. Toelichting maatregel: In 2013 zijn waterhuishoudkundige maatregelen voorbereid in twee deelgebieden vanuit het watergebiedsplan Schiermonnikoog en vijf deel­ gebieden vanuit het watergebiedsplan Vlieland. Deze worden in 2014 in uitvoering genomen. In algemene zin geldt dat de top-lijst met verdrogingsgebieden uit de Natura 2000 beheerplannen steeds wordt meegenomen in de analyse en integrale afweging binnen de watergebiedsplannen, en dat daarmee de verdrogingsgebieden niet worden vergeten. Ook in 2014 blijft het waterschap bij de betrokken partijen aandringen op spoedige realisatie van dit onderwerp. Voor veel verdroogde gebieden zijn maatregelen nodig, waarvoor wijzigingen van de gebruiksfunctie of systeem­ herstel een voorwaarde zijn. Voor peilaanpassing of wijziging van de waterhuishoudkundige inrichting is vaak eerst functiewijziging nodig en is de provincie eerst aan zet. Onderwerp

VO 17: Automatisering bestaande stuwen

Doelstelling

De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen, staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.

Maatregel MP

Tot 2030 worden bestaande stuwen geautomatiseerd voor 40.000 hectare watersysteem. De restopgave na 2014 is ca. 24.510 hectare.

PI

Toename van het aantal hectares met geautomatiseerde stuwen. t/m 2013

2014

2015

2016

2017

2018

14.490

ca. 1.000

ca. 1.000

ca. 1.000

ca. 1.000

ca. 1.000

HA

0

11

20



12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

20

Totaal gerealiseerd en geprognostiseerd

Toelichting grafiek De totale opgave tot en met 2030 is 40.000 hectare watersysteem bestaande stuwen automatiseren. Beleid, plannen en beheer ontwikkelen, met name binnen de watergebiedsplannen, nadere opgeven die tot gevolg hebben dat de doelstelling in 2030 gehaald wordt. Onderwerp

VO 18: Realiseren berging deelsystemen

Doelstelling

De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen, staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.

Maatregel MP

Tot 2030 wordt 1.650 hectare extra berging gecreëerd in deel­ systemen in stedelijk en landelijk gebied. De restopgave na 2014 is 1.270 hectare.

PI

Realiseren extra berging in deelsystemen: t/m 2013

2014

2015

2016

2017

2018

310

70

45

ca. 50

ca. 50

ca. 50

Wat doen/bereiken we in 2014? In de tweede helft van 2013 heeft het waterschap projecten in voorbereiding en uitvoering waarin 115 hectare wordt gerealiseerd. Deze hectares worden opgeleverd in 2014 met 70 hectare en in 2015 met 45 hectare. Toelichting maatregel: De uitvoering van deze maatregel wordt gerealiseerd in het proces van de watergebiedsplannen en/of gebiedsontwikkelingen

23

Berging deelsystemen

Bergende opppervlakte Friese Boezem

700

900 800 700 600 500 400 300 200 100 HA 0

600 500 400 300 200 100 HA

0

11

20



12

20

13

20

15

14

20

20

16

20

17

20

18

11

20

20



Totaal gerealiseerd en geprognostiseerd

Toelichting grafiek Het is van zelfsprekend dat niet in elk jaar de gemiddelde productie wordt gehaald. Daarvoor zijn de investeringsprojecten te divers. De totale opgave tot en met 2030 is 1.650 hectare extra berging. In de uitwerking van de evaluatie van het Veiligheidsplan wordt deze maatregel heroverwogen. Daarna wordt opnieuw naar de totale opgave gekeken en wordt een nieuwe planning gemaakt.

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

20

Totaal gerealiseerd en geprognostiseerd

Toelichting grafiek Het is van zelfsprekend dat niet in elk jaar de gemiddelde productie wordt gehaald. Daarvoor zijn de investeringsprojecten te divers. De totale opgave is 1.400 hectare extra bergende oppervlakte in de Friese boezem in 2030. In de uitwerking van de evaluatie van het Veiligheidsplan wordt deze maatregel heroverwogen. Daarna zal opnieuw naar de totale opgave worden gekeken en een nieuwe planning worden gemaakt.

Onderwerp

VO 19: Bergend oppervlakte Friese boezem

Onderwerp

VO 25: Gemaal in Vijfhuizen

Doelstelling

De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen, staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.

Doelstelling

De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen, staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.

Maatregel MP

Tot 2030 wordt het bergend oppervlak van de Friese boezem, samen met partners, uitgebreid met 1.400 hectare. De rest­ opgave na 2014 is 591 hectare

Maatregel MP

Er wordt een gemaal in Vijfhuizen gebouwd met een capaciteit van 4,2 m³/s.

PI

PI

Het aantal hectares extra bergend oppervlak boezem (incl. Zomerpolder):

Het doorlopen van procedure- en vergunningentraject met afgehandelde bezwaar- en beroepsprocedures en start van de bouw van het gemaal.

t/m 2013

2014

2015

2016

2017

2018

2013

2014

2015

2016

741

68

6

10

ca. 40

ca. 40

projectplan

bouw

bouw

afronding

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 breidt Wetterskip Fryslân het bergend oppervlak van de Friese boezem uit met 68 hectare. Dit is een maatregel uit het Veiligheidsplan. Toelichting maatregel: Voor 2030 wordt 1.400 hectare extra bergend oppervlak in de Friese boezem voorzien. Tot en met 2015 is de doelstelling 700 hectare extra bergend oppervlak. De uitbreiding van het bergende oppervlak wordt zoveel mogelijk gecombineerd met de realisatie van KRW-doelstellingen en het Herstelprogramma Oevers en Kaden. Het beschikbare budget is opgenomen bij Oevers en Kaden, onder het programma Waterveiligheid. Door het na 2014/2015 sterk verminderen van het verzamelkrediet Oevers & Kaden volgens het MP 2014-2018 geven deze bezuinigingen een dalende trend in het aantal te realiseren hectares extra bergend oppervlak boezem. Deze beleidsmaatregel wordt tijdens de actualisatie van het Veiligheidsplan op zijn merites beoordeeld en daarmee wordt de te volgen koers voor de komende jaren heroverwogen. Wellicht moeten in het begrotingsjaar 2014 nadere bestuurlijke afspraken worden gemaakt over andere mogelijkheden van uitbreiding van de oppervlakte waterberging.

2017

2017

Wat doen/bereiken we in 2014? In het voorjaar van 2014 zijn naar verwachting de zaken rondom de Ruimtelijke Ordening, zoals de omgevingsvergunningen voor gemaal en waterlopen, afgerond. De aanleg van de aan- en afvoerroute start in de winterperiode 2013/2014, de bouw van het gemaal is gepland in de periode tussen 1 april 2014 en 1 oktober 2015. Toelichting maatregel: De bouw van het gemaal Vijfhuizen is onderdeel van de sinds 2009 lopende Integrale Gebieds Ontwikkeling Ferwerderadiel. Wetterskip Fryslân heeft de verantwoordelijkheid voor de realisatie van het gemaal, de gebieds­ commissie verzorgt de aan- en afvoer naar/van het gemaal. Het oorspronkelijke plan (uit 2007) is aangevuld met o.a. inzet van het gemaal voor polderbemaling, aanleg van natuurvriendelijke oevers in de aanvoerroute, efficiënte combinatie van boezem- en polderbemaling en integratie met doelen op het gebied van recreatie en infrastructuur. De betrokken en belanghebbende partijen in dit integrale project zijn de Gebiedscommissie Ferwerderadiel, de provincie Fryslân, de gemeente Ferwerderadiel, Rijkswaterstaat, het Waddenfonds, It Fryske Gea en Wetterskip Fryslân. Diverse betrokken organisaties hebben veel energie in dit project geïnvesteerd.

24

In de vergadering van het algemeen bestuur van 18 december 2012 is besloten het projectplan definitief vast te stellen. Op 2 juli 2013 besloot het algemeen bestuur het integrale project ‘Gemaal Vijfhuizen’ definitief tot uitvoering te brengen. Onderwerp

VO 26: Doorvoercapaciteit Ropta

Doelstelling

De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen, staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.

Maatregel MP

De doorvoercapaciteit van de Friese boezem wordt via het gebied Ropta uitgebreid met 3 m³/s.

PI

De realisatie van 3 m³/s extra doorvoer via het gebied Ropta is gestart. 2013

2014

2015

2016

ontwerp

realisatie

afronding

2017

2018

Wat doen/ bereiken we in 2014? Wetterskip Fryslân besteedt het project aan en start met de uitvoeringsmaatregelen. Toelichting maatregel: Met deze maatregel wordt de doorvoercapaciteit van de Friese boezem uitgebreid. De maatregel is opgenomen in het gebiedsplan FranekeradeelHarlingen.

Onderwerp

VO 41: Aantal illegale dempingen terugdringen

Doelstelling

Het verbeteren van het naleefgedrag m.b.t. de verbodsregels op dempingen.

Maatregel MP

Door voorlichting en handhaving wordt het aantal illegale dempingen teruggedrongen.

PI

•V  oorlichtingsactie over ingebruikname instrument toezicht met luchtfoto’s. • Implementatie methodiek. 2013

2014

2015

implementatie methodiek

evaluatie methodiek

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? Eind 2014 zal de werkwijze van toezicht op illegale dempingen met behulp van digitale luchtfotografie geëvalueerd worden, ruim een jaar na introductie van de werkwijze. Toelichting maatregel: In 2013 is het gebruik van luchtfoto’s voor het toezicht op illegale dempingen geïmplementeerd. Jaarlijks wordt een kwart van de rayons met deze toezichtmethodiek gecontroleerd. De afhandeling van de geconstateerde illegale dempingen vindt op dezelfde wijze plaats als illegale dempingen die met regulier toezicht worden geconstateerd.

Onderwerp

VO 34: Baggeren hoofdwatergangen

Onderwerp

VO 44: Recreatief medegebruik

Doelstelling

De hoofdwatergangen op diepte houden voor de aan- en afvoer van water en voor de waterkwaliteit.

Doelstelling

Het benutten van kansen op het gebied van recreatie en het versterken van de relatie met burgers.

Maatregel MP

Diverse hoofdwatergangen worden gebaggerd.

Maatregel MP

Kleinschalig recreatief medegebruik mogelijk maken.

PI

1.  Vooronderzoek van ca. 600 kilometer watergangen (3 gebieden). 2. Baggeren van ca. 300 kilometer watergangen (3 gebieden).

PI

Minimaal één eigen initiatief tot recreatief medegebruik met een kleinschalig karakter, wordt gerealiseerd.

2013

2014

2015

800 km voor­ onderzoek

600 km voor­ onderzoek

600 km voor­ onderzoek

350 km baggeren

300 km baggeren

300 km baggeren

2016

2017

2018

Baggeren Nije Bildtdyksterfeart

Wat doen/bereiken we in 2014? Het waterschap baggert in 2014 drie clusters. Circa 600 kilometer watergang wordt onderzocht en indien nodig gebaggerd. Op basis van expert judgement wordt verwacht dat er circa 300 kilometer watergang wordt gebaggerd. Toelichting maatregel: Het baggeruitvoeringsplan 2007-2015 voorziet in het structureel baggeren van drie clusters per jaar. In negen jaar worden alle 27 clusters op een zogenaamd ‘basisniveau’ gebracht. Er zijn in 2014 en 2015 nog zes clusters gepland. Daarna geldt er een cyclus van 12 jaar. Baggeren is in de reguliere productie onderhoud watergangen opgenomen.

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1

1

1

1

1

Wat doen/bereiken we in 2014? Er wordt één nader te bepalen doel op het gebied van recreatief mede­ gebruik gerealiseerd. Toelichting maatregel: Op basis van de vastgestelde beleidsnota recreatief medegebruik wil Wetterskip Fryslân jaarlijks minimaal één initiatief tot recreatief mede­ gebruik realiseren. Onderwerp

VO 35: Overdracht waterbeheer in bebouwd gebied

Doelstelling

Overdracht van het waterbeheer in de bebouwde gebieden van de gemeenten.

Maatregel MP

Er zijn afspraken gemaakt met gemeenten over de overdracht van het waterbeheer in het bebouwd gebied naar Wetterskip Fryslân.

PI

Met tien gemeenten worden in 2014 overdrachtsovereenkomsten opgesteld. t/m 2013

2014

2015

9

10

4

2016

2017

2018

25

Wat doen/bereiken we in 2014? Het waterschap streeft ernaar in 2014 tien overdrachtsovereenkomsten op te stellen. Een belangrijk discussiepunt in de gesprekken met de gemeenten is het onderhoudsprofiel voor het baggeren. De uitkomst van de discussie zal uiteindelijk bepalen of de overeenkomsten worden opgesteld. Planning op te stellen overdrachtsovereenkomst

Gemeente

2012

Schiermonnikoog

2013

Zuidhorn (voor het beheergebied WF) Grootegast (voor het beheergebied WF) Harlingen Terschelling Weststellingwerf Ameland Smallingerland Opsterland

2014

Littenseradiel De Friese Meren Ooststellingwerf Achtkarspelen Het Bildt

Onderwerp

VO 36: Baggeren na overdracht waterbeheer bebouwd gebied

Doelstelling

Uitvoeren achterstallig baggerwerk na overdracht van het waterbeheer in de bebouwde gebieden van de gemeenten.

Maatregel MP

Het eventueel achterstallige baggeronderhoud in bebouwd gebied wordt voor eind 2025 weggewerkt.

PI

Het uitvoeren van het baggerplan in gemeente Dongeradeel. 2013

2014

2015

2016

2017

2018

1

1

2

1

1

2

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 worden in het kader van de overdracht stedelijk water de baggerwerkzaamheden in de gemeente Dongeradeel uitgevoerd waarbij achterstallig baggeronderhoud wordt weggewerkt. Voor de jaren daarna worden afspraken gemaakt via nog af te sluiten overdrachts­overeenkomsten met de betrokken gemeenten. Voorlopig wordt met de uitvoering van één baggerprogramma in 2016 en één in 2017 rekening gehouden. Toelichting maatregel: De gemeenten dragen het waterbeheer in bebouwd gebied over aan Wetterskip Fryslân. Nadat een overdrachtsovereenkomst is gesloten, wordt een volledig overzicht van onderhouds- en baggerwerkzaamheden opgesteld. Op basis hiervan wordt een baggeronderhoudsplan opgesteld. Na goedkeuring wordt het eventueel achterstallige baggeronderhoud uitgevoerd. Volgens afspraak betalen gemeente en waterschap elk de helft van de kosten voor het achterstallige baggeronderhoud.

Franekeradeel Kollumerland

Onderwerp

VO 45: Deltaplan IJsselmeergebied en Zoet water

Dantumadeel

Doelstelling

Ook bij te verwachten klimaatveranderingen, moet veilig werken, wonen en recreëren mogelijk blijven.

Maatregel MP

Bestuurlijke inbreng in het formuleren van maatregelen voor het IJsselmeer en de toekomstige zoetwatervoorziening binnen het Deltaprogramma. Dit gebeurt integraal en gebiedsgericht.

PI

• Regionale bijdrage in het formuleren van de landelijke Delta­ beslissing voor de zoetwatervoorziening van Nederland in 2014. De bijdrage van het waterschap bestaat uit een voorstel voor regionale maatregelen en een inbreng in het landelijke advies. • Regionale bijdrage in het formuleren van de landelijke delta­ beslissing voor het peilverloop in het IJsselmeergebied in 2014. Parallel aan dit besluit worden door Rijkswaterstaat IJsselmeergebied en de betrokken waterschappen beheerprotocollen voor het peilbeheer op het IJsselmeer ontwikkeld. • De monitoringsfase van de proef ‘de zachte zandmotor’ wordt uitgevoerd onder regie van een projectgroep waarin het waterschap is vertegenwoordigd samen met It Fryske Gea, de provincie Fryslân en de betrokken gemeenten.

Ferwerderadiel Leeuwarderadeel 2015

Tytsjerksteradiel Súdwest-Fryslân Heerenveen Leeuwarden

Toelichting maatregel: In de overdrachtsovereenkomsten staat van welke waterstaatkundige objecten (watergangen, gemalen, stuwen) Wetterskip Fryslân het beheer overneemt van de gemeenten. In de overdrachtsovereenkomsten worden ook afspraken gemaakt over het wegwerken van het achterstallig onderhoud en de kostenverdeling. In de gemeenten Heerenveen, Smallingerland (deel van Drachten), Dongeradeel, Bolsward, Menaldumadeel en Boarnsterhim heeft de overdracht van de hoofdwateren en peilregulerende kunstwerken inmiddels plaatsgevonden.

2013

2014

2015

realisatie

afronding

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 worden voor Nederland de Deltabeslissingen voor het Delta­ programma Zoetwater en IJsselmeer genomen.

26

Toelichting maatregel: Voor het Deltaprogramma Zoetwatervoorziening gaat het om drie hoofdvragen: 1. Hoe wordt de toekomstige verdeling van de zomerafvoer van de rivieren geregeld? 2. In welke mate moet het IJsselmeergebied water gaan opslaan voor droge perioden? 3. Welke maatregelen moeten binnen de watersystemen, zoals het watersysteem Fryslân, worden genomen? Wetterskip Fryslân levert een inbreng voor de regio Noord-Nederland door een aantal regionale maatregelen op hun effectiviteit te onderzoeken. Daarnaast is Wetterskip Fryslân betrokken bij de landelijke discussies. Het doel is om ook voor de toekomst een goede zoetwatervoorziening te houden tegen acceptabele kosten. Voor de IJsselmeerkust participeert Wetterskip Fryslân in een proef om met zandsuppletie de kust en de recreatieve natuurwaarden te versterken. De effecten van zandsuppletie worden tot 2017 gemonitord. Met het besluit over de voorkeurstrategie: ‘optimaliseren/ flexibiliseren’ is bepaald dat grote peilstijgingen niet meer worden verwacht. Nagegaan wordt welke flexibiliseringsoplossingen voor de hand liggen om de voorkeursstrategie te realiseren. Deze oplossingen komen in het besluit van de Deltabeslissing terug. In dit proces werkt het waterschap samen met de provincie Fryslân en de betrokken Friese gemeenten. Daarnaast participeert Wetterskip Fryslân met alle waterschappen rondom het IJsselmeer in de IJsselmeergroep waarin de belangen van de waterschappen worden behartigd. Onderwerp

VO 46: Groenblauwe diensten

Doelstelling

Het benutten van kansen om met de inzet van groenblauwe diensten waterschapsdoelen in het landelijk gebied kosten­ effectief en met draagvlak te realiseren.

Maatregel MP

Het ontwikkelen van een samenhangend pakket aan concrete groenblauwe diensten.

PI

Voortgangsrapportage uitvoeringsprogramma 2013-2015. 2013

2014

2015

voortgangs rapportage

voortgangs rapportage

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In december 2013 wordt het beleidskader Werken met groen blauwe diensten vastgesteld. Aan dit beleidskader is een uitvoeringsprogramma gekoppeld voor de periode 2013-2015. Eind 2014 volgt een eerste voortgangsrapportage. Toelichting maatregel: Het waterschap streeft ernaar dat in 2016 het werken met groen blauwe diensten in zijn volle omvang is geïmplementeerd in de organisatie. In de uitvoeringsperiode 2013 -2015 wordt hier gericht naar toegewerkt, vooral door doelbewust in de praktijk aan de slag te gaan. Via de volgende, deels samenhangende sporen: • Vertaling van het werken met groen blauwe diensten in de lopende plannen, programma’s en projecten van het waterschap. • Bewustwording en activering direct betrokkenen, zowel extern als intern. • Ondersteuning ontwikkeling samenwerkingsverbanden van belanghebbenden die het werken met groen blauwe diensten in hun gebied kunnen organiseren.

• Benutten kansen inzet subsidies (onder andere Europese POP3 middelen). • Verdere uitwerking noodzakelijke procedures en regelgeving. • Samenwerking met andere gebiedspartners zoals gemeenten en terreinbeherende organisaties. Onderwerp

VO 47: Actualiseren Veiligheidsplan

Doelstelling

Het in 2008 vastgestelde Veiligheidsplan, zoals opgenomen in het Waterbeheerplan, wordt geactualiseerd.

Maatregel MP

Het actualiseren van het in 2008 vastgestelde Veiligheidsplan.

PI

Een geactualiseerd Veiligheidsplan. 2013

2014

2015

onderzoek, modellering, simulaties, acties

afronding onderzoek, simulaties/ planvorming

inspraak in het kader van het Water­ beheerplan

bestuurlijke vaststelling

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 beslist het bestuur of en welke maatregelen op korte en/of langere termijn nodig zijn om wateroverlast in de boezem en deelsystemen tegen te gaan. Deze maatregelen worden getoetst aan diverse normen en criteria zoals bijvoorbeeld kosten maatregelen, schadebedragen, besparingen op kademaatregelen en ecologie. Relevant voor de besluitvorming bij het waterschap zijn de uitkomsten van het project Droge Voeten 2015, dat in Groningen wordt uitgevoerd. Er wordt specifiek gekeken naar het waterbeheer op het Lauwersmeer. Voor de zomer van 2014 wordt in het algemeen bestuur de koers voor het Veiligheidsplan vastgesteld. Op dat moment zijn alle consequenties op hoofdlijnen in beeld. De besluitvorming is na de zomer en uiterlijk december 2014 gepland. Het Veiligheidsplan is integraal onderdeel van het Waterbeheerplan dat in 2015 wordt vastgesteld. Via het Waterbeheerplan, dat in 2015 wordt vastgesteld is inspraak mogelijk op de uitkomsten van het Veiligheidsplan. Toelichting maatregel: Naar aanleiding van de evaluatie van het Veiligheidsplan - en de besluitvorming over de business case Lauwersoog – startte het waterschap in 2013 met een aantal acties en onderzoeken om het huidige Veiligheidsplan te actualiseren. De concrete acties zijn: Maatregel

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Een actualisering van het SOBEKmodel en de beslisregels voor het operationeel peilbeheer van de boezem en deelsystemen.

•

Aanpassing beleid en maatregelen Veiligheidsplan: huidig en gewenst veiligheidsniveau, maatregelen, fasering, kosten, vaststellen Veiligheidsplan.

•

•

Nieuwe afspraken maken met de provincie over de normering en de planning van de aanpak boezemkaden.

•

•

Een nieuw peilbesluit voor de boezem.

•

•

27

Het hydrologisch SOBEK model voor het (complete) watersysteem is in 2013 geactualiseerd. Een dergelijk model is essentieel om de interacties tussen boezem en deelwatersystemen te analyseren en onderbouwde keuzes te kunnen maken, bij zowel de inrichting van het systeem als het (peil)beheer in reguliere en in hoogwaterperioden. Met het model worden diverse maatregelenscenario’s voor boezem en deelsystemen doorgerekend om de gewenste bescherming tegen wateroverlast te bieden. De pakketten omvatten verschillende infrastructurele maatregelen, maar ook aanpassingen in het operationele peilbeheer (voormalen en dergelijke). Het hoe, waarom en het waar van het realiseren van een Lauwersmeer­ gemaal is een belangrijk onderwerp in de berekeningen met het model. Bij elk van de maatregelenpakketten wordt bepaald wat de overstromingsrisico’s zijn. Op basis van de overstromingsrisico’s en kosten en baten (bijvoorbeeld besparing op het kadeherstelprogramma) en consequenties voor ecologie en andere criteria worden de verschillende pakketten vergeleken en kan een keuze worden gemaakt. De overstromingsrisico’s zijn ook afhankelijk van de kadenormering die wordt gehanteerd. Daarom is er een samenhang met het onderzoek naar de kadenormering (zie paragraaf 2.1, programma Waterveiligheid). Over een wijziging van de kadenormering moeten afspraken met de provincie worden gemaakt. De maatregelenpakketten kunnen consequenties hebben voor het peilbesluit van de Friese boezem, dat in 1999 is vastgesteld. In dat geval is wijziging van het huidige peilbesluit noodzakelijk. Onderwerp

VO 21: Realisatie van het gemaal Lauwersoog

Doelstelling

De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.

Maatregel MP

Het uitwerken van de gekozen variant voor het gemaal en zorgen voor de (mede)financiering.

PI

Noodzaak gemaal beoordelen in de context van de onderzoeken in Groningen (Droge Voeten 2050) en Fryslân (Veiligheidsplan). 2013

2014

2015

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 onderzoeken we in het kader van de actualisatie van het Veiligheidsplan of en wanneer de realisatie van het gemaal Lauwersoog nodig is. De beoordeling van de noodzaak van het gemaal vindt plaats in een afweging met andere maatregelen. Voor de zomer van 2014 wordt de koers voor het gemaal bepaald. Toelichting maatregel: In het onderzoek worden de kosten en de baten van het gemaal en andere aspecten onderzocht. Van belang in de uiteindelijke keuze zijn ook de beslissingen die in het kader van de Groninger studie Droge Voeten 2050 worden gemaakt.

Onderwerp

VO 48: Opstellen Waterbeheerplan 2016-2021

Doelstelling

Het Waterbeheerplan heeft drie doelen: • a fstemmen van het waterbeleid en -beheer met overheden en stakeholders. • richting geven voor het Meerjarenperspectief en de begroting in de planperiode. • informeren van ingelanden over de doelstellingen van het waterschap.

Maatregel MP

Het opstellen van een Waterbeheerplan.

PI

Een ontwerp-Waterbeheerplan. 2013

2014

2015

plan van aanpak

opstellen beheerplan

opstellen en vaststellenontwerpplan inspraak.

2016

2017

2018

vaststellen definitief plan

Wat doen/bereiken we in 2014? Wetterskip Fryslân stelt het ontwerp-Waterbeheerplan op. De definitieve vaststelling van het Waterbeheerplan is gepland in het najaar van 2015 door het nieuw bestuur. Toelichting maatregel: De planperiode van het huidige Waterbeheerplan loopt af in 2015. In 2014 stelt het waterschap een nieuw ontwerp-Waterbeheerplan op. Het Waterbeheerplan wordt afgestemd op het provinciale Waterhuishoudingsplan, dat in 2014 en 2015 wordt geactualiseerd. Naast het reguliere beleid worden de resultaten van zes beleidsprojecten opgenomen in het Waterbeheerplan. Het gaat om de projecten Veiligheidsplan, Onderzoek kadenormering, Toekomstbestendig watersysteem, Lokale kaden, Veenweide­visie en het stroomgebiedsbeheerplan KRW. Onderwerp

VO 49: Toekomstbestendig Waterbeheer

Doelstelling

Een toekomstbestendig watersysteem waarvan het beheer en onderhoud efficiënt worden uitgevoerd.

Maatregel MP

•T  oegesneden onderzoeken, analyses en maatregelen om te komen tot een efficiënter waterbeheer (inrichting, beheer en onderhoud). • Realiseren van de in het MP 2014-2018 opgenomen maatregel Peilvakken samenvoegen. • In/na 2015: Opstellen toekomstbestendige visie op het watersysteem anno 2030.

PI

•P  I-1: Indeling beheergebied in deelgebieden; verzamelen van kengetallen per deelgebied en analyse van het huidige watersysteem. • PI-2: Uitwerking mogelijke maatregelen + bepalen effect op de kengetallen (=maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA) op basis van kengetallen). •P  I-3: Besluitvorming over MP-maatregel Peilvakken samenvoegen. 2013

2014

2015

opstarten PI-1

afronden PI-1 en realiseren PI-2 en PI-3

uitwerking maatregelen en integreren tot visie op watersysteem anno 2030 (=nieuw project)

2016

2017

2018

28

Wat doen/bereiken we in 2014? Begin 2014 wordt een indeling van het beheergebied van Wetterskip Fryslân opgesteld en worden de benodigde kengetallen per deelgebied geinventariseerd. Het betreft kengetallen zoals gemiddelde investeringsen exploitatiekosten van standaard peilregulerende kunstwerken en de dichtheid aan gemalen. Op basis daarvan wordt het huidige watersysteem geanalyseerd. In 2014 wordt als eerste de maatregel ‘Peilvakken samenvoegen’, zoals die reeds is verwerkt in het MP 2014-2018 nader uitgewerkt en de nood­ zakelijke randvoorwaarden in beeld gebracht. Daarna wordt het effect van deze maatregel op die kengetallen bepaald. Op grond daarvan kan besluit­ vorming plaatsvinden om de opgenomen besparingen te realiseren. Over de voortgang van het project wordt regelmatig gerapporteerd aan het algemeen bestuur. Toelichting maatregel: Bij de vaststelling van het MP2013-2017 heeft het algemeen bestuur besloten ‘te onderzoeken hoe en met welke principes inrichting, beheer en onderhoud van de watersystemen efficiënter gemaakt kunnen worden’. In het kader van het MP 2014-2018 is met het algemeen bestuur gesproken over mogelijke richtingen en kansrijke maatregelen binnen dit project. Binnen het project wordt onderzocht of de huidige, fijnmazige inrichting van het watersysteem met het hoge niveau van functiebediening in combinatie met het huidige kostenniveau en met de extra opgaven als gevolg van onder meer klimaatverandering op lange termijn houdbaar is. Het betreft een studie naar de mogelijkheden om te komen tot een robuust, duurzaam toekomstbestendig watersysteem. Naast toekomstige ontwikkelingen zoals krimp, klimaatveranderingen en energiecrisissen vormt de toekomstige betaalbaarheid van het watersysteem een belangrijk aandachtspunt. Daarom worden zowel de huidige situatie als mogelijke maatregelen (per deelgebied) onderworpen aan een maatschappelijke kosten-batenanalyse op basis van kengetallen. Met uitzondering van de maatregel Peilvakken samenvoegen levert het project Toekomstbestendig waterbeheer geen extra bezuinigingen of kosten op voor het MP 20142018. Concepten en voorlopige uitkomsten van het project Toekomst­ bestendig waterbeheer worden benut bij het eerstvolgende MP. Het project Toekomstbestendig waterbeheer hangt samen met de uitkomsten van de evaluatie en actualisatie van het Veiligheidsplan (VO47) en het opstellen van een nieuw Waterbeheerplan 2016-2021 (VO48).

Onderwerp

VO 50: Opstellen van beleidsregels ten behoeve van de integrale legger

Doelstelling

Het aanvullen van de legger met doelstellingen voor ecologie, waterkwaliteit en vaarwegbeheer. Daarvoor moeten eerst de beleidsregels worden aangevuld en worden vastgesteld die vervolgens leidend zullen zijn voor het opstellen van de legger.

Maatregel MP

Het opstellen van een legger waarin de actuele waterkwantiteitseisen en -profielen, vaarwegprofielen en de ecologische functievervulling (o.a. beleidsuitgangspunten Ecologie) integraal op elkaar afgestemd zijn verwerkt.

PI

Het opstellen van beleidsregels en daarna het opstellen van de legger. 2013

2014

2015

vaststellen vervolg voorbeleidsregels bereiding integrale legger legger en voorbereiding legger op grond van de vastgestelde beleidsregels

2016

2017

2018

procedure voor het vaststellen van de legger voor het beheergebied

In de Legger zijn oorspronkelijk alleen de kwantiteitsnormen vastgelegd voor de waterstaatkundige infrastructuur (wateren, kunstwerken en (regionale) keringen) en wordt aangegeven wie deze moet onderhouden. In de afgelopen jaren bleek dat vanuit de ecologie/ecologische functievervulling/ waterkwaliteit een vergelijkbare juridische borging van de doelstellingen en verantwoordelijkheden noodzakelijk is. Wetterskip Fryslân wordt tevens per 1 april 2014 vaarwegbeheerder voor de E- en F vaarwegen. De daaruit voortvloeiende verantwoordelijkheden en verplichtingen (zoals diepte en breedte van het profiel) moeten ook op vergelijkbare juridische wijze geborgd worden. Voordat een integrale legger (conform het model van de Unie van Waterschappen) opgesteld kan worden moet eerst bepaald worden wat er in de legger vastgelegd moet worden en welke criteria daarvoor gelden. Hiervoor worden beleidsregels voor de integrale legger opgesteld. Wat doen/bereiken we in 2014? Vaststellen van de benodigde Beleidsregels, inclusief financiële consequenties en de bijbehorende inspraakprocedure. Toelichting maatregel: Opstellen van beleidsregels waarin de actuele waterkwantiteitseisen en -profielen, vaarweg-profielen en de ecologische functievervulling (o.a. beleidsuitgangspunten Ecologie) zijn verwerkt. Op basis van deze beleidsregels kan de nieuwe legger worden vastgesteld.

29

2.3

SCHOON WATER

Met het programma Schoon water streeft Wetterskip Fryslân naar een optimale waterkwaliteit. Dit betekent dat het waterschap streeft naar zo weinig mogelijk verontreinigende stoffen in het water en dat het water een goede ecologische kwaliteit heeft. INRICHTING VAN HET WATERSYSTEEM In het Waterbeheerplan en Waterhuishoudingsplan hebben Wetterskip Fryslân en de provincie Fryslân zich vastgelegd op de uitvoering van een groot aantal inrichtingsmaatregelen voor het verbeteren van de water­ kwaliteit. Deze maatregelen, zoals aanleg van natuurvriendelijke oevers en vispassages, dragen bij aan het behalen van de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De KRW-opgave omvat ook de VBA-bergingsopgave voor de boezem en de deelsystemen. De maatregelen zijn opgenomen in het Stroomgebiedbeheerplan (SGBP) 2010-2015. Als gevolg van keuzes in het MP 2014-2018 wordt in de jaren 2014 en 2015 ieder jaar € 1 miljoen per jaar gekort op het investeringsbudget voor KRW-maatregelen. Als gevolg hiervan worden minder natuurvriendelijke oevers en vispassages gerealiseerd. Aan de verplichtingen ten aanzien van realisatie van KRWmaatregelen in de periode 2010-2015 wordt nog steeds voldaan. Met de reeds geleverde prestaties en de voor 2014 en 2015 geprogrammeerde projecten, kan nog steeds aan de verplichtingen ten aanzien van de realisatie van KRW-maatregelen in de periode 2010-2015 worden voldaan. WATERKETEN Ook het voorkomen en beperken van emissies is van groot belang voor een goede waterkwaliteit. Wetterskip Fryslân reguleert daarom emissies van bijvoorbeeld bedrijven, huishoudens en de eigen zuiveringsinstallaties. Wetterskip Fryslân levert zelf een belangrijke bijdrage door het zuiveren van afvalwater. Om de inzameling, het transport en de zuivering van afvalwater zo doelmatig mogelijk uit te voeren, werkt het waterschap nauw samen met de partners in de waterketen. Het Fries Bestuursakkoord Waterketen (FBWK) is een samenwerking van Friese gemeenten, Wetterskip Fryslân, Vitens en de provincie Fryslân. Het FBWK beoogt een doelmatiger en duurzame aanpak van de waterketen. Eén van de doelen is om een financiële besparing van € 12 miljoen te kunnen realiseren. De doelen van het Fries Bestuursakkoord Waterketen worden onder verantwoordelijkheid van de stuurgroep FBWK in vier pijlers uitgewerkt: (Afval)waterketen, innovatie, Waddeneilanden en communicatie. MONITORING Om te bepalen of het oppervlaktewater voldoet aan de eisen en om de effectiviteit van beleid en maatregelen vast te kunnen stellen, wordt de waterkwaliteit gemonitord. Dit gebeurt structureel (bijvoorbeeld voor zwemwater en KRW), maar ook projectmatig. Bijvoorbeeld door emissies naar het oppervlaktewater van agrarische teelten in beeld te brengen. In de begroting 2014 zijn de maatregelen uitgewerkt van het programma Schoon water zoals opgenomen in het Meerjarenperspectief 2014-2018.

ONS DAGELIJKS WERK Hoofddoel is zorgen voor een goede ecologische en chemische waterkwaliteit. Het dagelijkse werk van Wetterskip Fryslân omvat het verlenen van vergunningen op basis van de Waterwet, het houden van toezicht en handhaving, het (water)toetsen van ruimtelijke plannen, het onderzoeken van de waterkwaliteit, het verwijderen van verontreinigde waterbodems en het inrichten van de watersystemen, zoals het aanleggen van natuurvriendelijke oevers, en het vispasseerbaar maken en zo natuurvriendelijk mogelijk onderhouden van kunstwerken. Het waterschap heeft het beheer over: Waterlichamen KRW Waterlichamen in Natura 2000 Officiële zwemwaterlocaties

24 6 31

De zuiveringstaak van Wetterskip Fryslân bestaat uit de zuivering van al het afvalwater uit de gemeentelijke rioleringen. Om deze zuiveringstaak goed uit te kunnen voeren, omvat het beheer ook beleidsvorming op het gebied van transport van afvalwater, zuivering van afvalwater en verwerking van zuiveringsslib. Daarnaast heeft het de taak het voorbereiden van nieuw- en verbouw van de rioolwaterzuiveringsinstallaties. In het Fries Bestuurs­akkoord Waterketen zijn afspraken gemaakt over de samenwerking tussen Wetterskip Fryslân en de gemeenten. Het waterschap heeft het beheer over: Rioolwaterzuiveringsinstallaties 28 Persleiding circa 800 km Persgemalen 275 Slibontwateringsinstallaties 1 De jaarlijkse hoeveelheid gezuiverd afvalwater bedraagt 86 miljoen m3.

Belangrijkste doelen in 2014 voor het programma schoon water: • Realisatie van KRW-maatregelen in de vorm van natuurvriendelijke oevers, vispassages en berging (boezem en deelsystemen), waarmee het waterschap aan de KRW-verplichtingen tot en met 2015 voldoet en externe financiering van maatregelen optimaal wordt benut. • Het vaststellen van een geactualiseerd (ontwerp)maatregelenpakket voor de KRW-planperiode 2016-2021, met een nieuwe doorkijk naar de periode 2022-2027. In 2014 wordt hiervoor het KRW-gebiedsproces met de belanghebbenden afgerond, vindt afstemming van de maatregelen binnen de deelstroomgebieden Rijn-Noord en Nedereems plaats en neemt het bestuur een besluit over het maatregelenpakket dat in de eerste helft van 2015 ter inzage zal worden gelegd. De definitieve vaststelling vindt eind 2015 plaats. • In 2014 werken de Friese waterketenpartijen samen in beheer en onderhoud binnen het uitvoeringsprogramma FBWK 2011-2015. Een belangrijke stap is het opstarten van de pilot Waterketenbedrijf Fryslân waarbij de rioleringstaken van de gemeente Súdwest-Fryslân en de water­zuiveringstaken van het waterschap in één organisatie worden ondergebracht.

30

• Het voorbereiden van de nieuwe slibverwerking voor het zuiveringsslib. Dit is gericht op het realiseren van een nieuwe slibverwerking en slibafzet per 2017. • De regulering van de indirecte lozingen op het gewenste peil houden door toezicht en vergunningadvisering te integreren in de Friese Regionale uitvoeringsdienst. Het betreft die lozingen die vanwege de omvang impact op rwzi’s van het waterschap hebben of kunnen hebben. Maatregelenpakket MP 2014-2018: Voor het programma schoon water zijn uit het MP 2014-2018 (zie bijlage 8) onder andere de volgende maatregelen financieel ingerekend in de begroting 2014: • Verlagen KRW investeringsbudget met ingang van 2016. • Pilot beheervisserij uitstellen. • Verminderen toezicht directe lozers. • Budget knelpunten zuiveringsbeheer schrappen. • Effluentlozing verrekenen tussen Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer. Voor aanvullende informatie met betrekking tot het maatregelenpakket MP 2014-2018 schoon water wordt verwezen naar het MP (paragraaf 3.2, 3.3 en 3.4, maatregelenpakket schoon water). NETTO LASTEN PROGRAMMA SCHOON WATER (bedragen x € 1 miljoen) Begroting Programma Schoon water

2013*

2014

45,2

43,5

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013.

De daling van € 1,7 miljoen wordt met name veroorzaakt door: • Lagere afschrijvingslasten (€ 0,3 miljoen). • In 2013 zijn incidenteel lasten begroot in het kader van lopende verplichtingen voor afkoppelen van verhard oppervlak en IBA’s (€ 0,2 miljoen). • Verlaging van het budget ‘waterketen’ omdat het project ‘optimalisatie­ studies’ in 2013 is afgerond (€ 0,3 miljoen). • Verlaging van het budget ‘slibverwerking’ naar aanleiding van het verlengde slibcontract (€ 0,8 miljoen). KREDIETPORTEFEUILLE PROGRAMMA SCHOON WATER (bedragen x € 1 miljoen)

2.3.1 WATERKWALITEIT Onderwerp

WK 7: Monitoring gewasbeschermingsmiddelen

Doelstelling

Inzicht in de aanwezigheid van (resten van) gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater.

Maatregel MP

Het systematisch onderzoeken van oppervlaktewater op aanwezigheid van (resten van) gewasbeschermingsmiddelen.

PI

De evaluatie van de monitoring van gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewateren is uitgevoerd en op basis daarvan is het meetprogramma voor de komende jaren opgesteld. 2013

Bruto

Netto

Totaal kredieten per 01/01/14

27,5

27,5

Vrij te geven kredieten

29,2

29,2

Af te ronden kredieten

-2,9

-2,9

Totaal kredieten per 01/01/15

53,8

53,8

De optelling kan afwijken als gevolg van afrondingsverschillen. In paragraaf 3.7 worden de investeringen verder toegelicht.

2015

evaluatie

nieuw meetnet

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 voert Wetterskip Fryslân de evaluatie uit van de monitoring van gewas-beschermingsmiddelen in oppervlaktewateren. Toelichting maatregel: In voorgaande jaren is projectmatig onderzoek verricht naar het voorkomen van gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater bij de volgende teelten: aardappelen (2009), graan en maïs (2010), uien (2011), suikerbieten (2012) en bollen (2013). De rapportages daarover worden met de belanghebbende landbouworganisaties besproken. Eind 2013 start het waterschap met de evaluatie. In 2014 wordt aansluiting gezocht met het in te richten landelijk meetnet. In de tweede Nota gewasbescherming is gesteld dat het vast te stellen (landelijk) meetnet zodanig is ingericht dat de doelstelling van de nota te evalueren is en verbanden tussen teelten en normoverschrijdingen op aannemelijkheid te beoordelen zijn. In 2014 zet Wetterskip Fryslân de volgende metingen voort: op de drie meetpunten die deel uitmaken van het gezamenlijk meetnet van tien noordelijke waterschappen, op drie KRW meetpunten en op een aantal meetpunten waar de meeste overschrijdingen zijn gevonden. Onderwerp

WK 8: Stroomgebiedbeheerplan (SGBP)

Doelstelling

Het voorbereiden van het tweede SGBP (2016-2021).

Maatregel MP

Actualiseren gegevens in de KRW-factsheets (Kader Richtlijn Water) van waterlichamen (begrenzingen, toestand, doelen, maatregelen).

PI

Geactualiseerde factsheets KRW-waterlichamen, afgestemd in het gebiedsproces. 2013

Begroting 2014

2014

2014

2015

vaststelling ontwerp factsheets

definitieve vaststelling factsheets

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? De doelen en maatregelen zijn besproken en afgestemd in de regio in het KRW-gebiedsproces. Dit gebiedsproces start in het najaar van 2013 en loopt door tot in 2014. Begin 2014 wordt een maatregelenpakket op hoofdlijnen door het dagelijks bestuur vastgesteld. Dit maatregelenpakket wordt in het voorjaar 2014 bestuurlijk afgestemd en vastgesteld binnen de deelstroomgebieden Rijn Noord en Nedereems. In december 2014 worden de ontwerp (geactualiseerde) factsheets van de KRW-waterlichamen door het algemeen bestuur vastgesteld en in de eerste helft van 2015 ter inzage gelegd. 31

Toelichting maatregel: De doelen en maatregelen voor de KRW zijn vastgelegd in het (eerste) Stroomgebiedbeheerplan Rijn Delta (2010-2015). Vastlegging is gedaan in de vorm van factsheets per waterlichaam. De factsheets zijn opgenomen in de bijlage van het Waterbeheerplan: nota status, toestand, waterkwaliteitsdoelen en maatregelen KRWwater­lichamen. Eind 2015 moet het algemeen bestuur een geactualiseerd KRWmaatregelen­programma hebben vastgesteld voor de periode 2016-2021. De geactualiseerde factsheets worden gerapporteerd aan het Rijk en de EU. Onderwerp

WK 9: Water buiten waterlichamen (kleine wateren)

Doelstelling

Er zijn waterkwaliteitsnormen voor alle wateren in het beheer­ gebied.

Maatregel MP

Adviseren aan de provincie over uitwerking en implementatie van de landelijk ontwikkelde methodiek voor het bepalen van doelen voor overige wateren.

PI

Besluit over hoe uitwerking gegeven wordt aan de landelijke methodiek voor waterkwaliteitsdoelen voor overige wateren. 2013

2014

2015

voor­ bereiden

Gereed

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? Voorbereiden besluitvorming over te stellen doelen voor overige wateren. Besluitvorming hierover vindt plaats in het traject van de herziening van het WHP en WBP. Toelichting maatregel: In 2013 is een landelijke methodiek voor het bepalen van doelen voor overige wateren opgeleverd. Deze sluit aan bij de KRW-methodiek maar is lichter van opzet en kent geen resultaatsverplichtingen. Binnen het traject van de planherziening van het WHP/WBP zal de provincie Fryslân in overleg met Wetterskip Fryslân moeten besluiten of en hoe doelen voor overige wateren worden vastgesteld. De uitwerking en vaststelling van deze doelen zal in 2015 plaatsvinden. Het huidige kader voor doelen in overige wateren is vastgelegd in de beleidsnota Ecologie & Vis . Onderwerp

WK 12: Aanpak diffuse bronnen

Doelstelling

Beperken van de invloed van diffuse bronnen op de chemische en ecologische toestand van oppervlakte- en grondwater.

Maatregel MP

De regionale aanpak van diffuse bronnen baseren op het emissiebeheerplan en nationaal beleid zoals de Tweede Nota duurzame gewasbescherming 2013.

PI

Drie projecten of communicatietrajecten zijn uitgevoerd. 2013

2014 3 projecten

2015

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? 1. Continuering van deelname aan het project Water ABC (Aanpak, Borging en Certificering van maatregelen) voor de aanpak van gewasbeschermingsmiddelen. Dit is een project op landelijk niveau, waarin onder andere het Rijk, LTO, waterschappen en producenten van bestrijdings­middelen vertegenwoordigd zijn. Wetterskip Fryslân pleit in dit project vooral voor concrete maatregelen die emissies door uiten afspoeling van akkerbouwpercelen terugdringen. 2. Voortzetting van de voorlichting aan akkerbouwers over monitoringsresultaten. 3. In het kader van het Deltaprogramma agrarisch waterbeheer een bijdrage leveren aan de LTO voor een uitwerkingsplan voor (boven­wettelijke) maatregelen die de sector uitvoert in gebieden met waterkwaliteitsproblemen. 4. Uitwerking van de gevolgen van handhaving op lozing van gewas­ beschermingsmiddelen door geforceerde afspoeling zoals het graven van greppels. Daar waar mogelijkheden zijn om de emissies vanuit de recreatievaart te beperken en de inzameling van vuilwater uit de recreatievaart verder te stimuleren, worden deze benut. Toelichting maatregel: Wetterskip Fryslân zet zich in om bij de land- en akkerbouw beperkende maatregelen te realiseren voor de emissies van gewasbeschermings­middelen en nutriënten. Daarnaast wordt in samenwerking met de provincie, Marrekrite, gemeenten en het watersportverbond ingezet op beperking van de emissies door de recreatievaart. Onderwerp

WK 15: Waterbodemsanering

Doelstelling

De waterbodems in het beheergebied hebben geen negatieve invloed op de waterkwaliteit.

Maatregel MP

Ernstig vervuilde baggerspecie verwijderen volgens de landelijke instructies.

PI

De sanering van de Nieuwe Vaart van Gorredijk naar Terwispel (FR/106/403) is gestart en wordt in 2015 afgerond. 2013

2014

2015

onderzoek

start sanering

afronding sanering

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 wordt gestart met de sanering van de Nieuwe Vaart van Gorredijk naar Terwispel. Toelichting maatregel: De verontreiniging in de waterbodem van de Nieuwe Vaart tussen Gorredijk en Terwispel grenst in Gorredijk aan de verontreiniging die wordt veroorzaakt door de voormalige Gasfabriek. Voor deze laatste sanering is de provincie verantwoordelijk. De sanering van beide projecten wordt in een nauw samenwerkingsverband met de provincie uitgevoerd. Het in 2013 opgestarte ‘Nader onderzoek Gorredijk-Opsterlandse Compagnonsvaart’ biedt inzicht in de aard en omvang van vooral de waterbodemverontreinigingen, die veroorzaakt zijn door de voormalige gasfabriek. Door de grote omvang van de sanering en de hieraan voorafgaande vooronderzoeken kunnen de saneringswerkzaamheden pas in 2014 starten en worden de werkzaamheden in 2015 afgerond. De projectorganisatie van Wetterskip Fryslân bereidt beide saneringen voor.

32

Onderwerp

WK 16: Inrichtingsmaatregelen KRW (deels in combinatie met Waterveiligheid en Voldoende Water)

Doelstelling

De chemische en ecologische waterkwaliteit voldoet aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water.

Maatregel MP

Het realiseren van 459 km natuurvriendelijke oevers t/m 2015.

PI

Minimaal 45 km natuurvriendelijke oevers gerealiseerd. t/m 2013

2014

2015

2016

2017

2018

393 km

45 km

40

20

*

*

* Doelstelling gehaald.

Momenteel onderzoekt Wetterskip Fryslân hoe inlaatduikers functioneren voor visintrek de polders in. De doelstelling voor het oplossen van 43 vismigratieknelpunten t/m 2015 wordt gehaald. In het kader van de herziening van het KRW-Stroom­ gebiedbeheerplan worden de maatregelen voor vismigratie geactualiseerd. Onderwerp

WK 18: Maatregelen zwemwater

Doelstelling

De waterkwaliteit bij officiële zwemlocaties in het beheergebied voldoet aan de eisen van de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn.

Maatregel MP

Het uitvoeren van waterbeheermaatregelen voor een betere zwemwaterkwaliteit.

PI

Voor drie zwemwateren is een verbeteringsplan opgesteld.

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 wordt 45 kilometer natuurvriendelijke oevers gerealiseerd. Toelichting maatregel: De aanleg van natuurvriendelijke oevers vindt plaats in het kader van diverse projecten op het gebied van Oevers en Kaden en Waterbeheersing. Deze projecten zijn van Wetterskip Fryslân en/of van derden. De realisatie van deze doelstelling is gekoppeld aan KRW-waterlichamen. Jaarlijks vindt een gedetailleerde KRW-voortgangsrapportage plaats. Door het na 2014/2015 sterk verminderen van het uitvoeringskrediet O&K zoals opgenomen in het MP 2014-2018 leidt dit tot een dalende trend in het aantal te realiseren kilometers natuurvriendelijke oevers. Voor de periode na 2015 wordt er van uitgegaan dat realisatie van begroeibaar areaal in de boezem voor een groot deel in boezemland in zomerpolders plaats zal vinden, en minder in de vorm van natuurvriendelijke oevers. Over de functietoekenning wordt overleg gevoerd met belanghebbenden en de provincie. Dit zal meegenomen worden in de actualisatie van het KRWStroomgebiedbeheerplan voor de periode 2016-2021. Besluitvorming hierover vindt plaats in 2014 en 2015.

2013

2014

3

3

2015

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 stelt Wetterskip Fryslân voor de zwemwateren De Leijen, Eastermar en Yndijk verbeteringsplannen op. Het gaat hierbij om fysieke maatregelen, maar vaak ook om afspraken over communicatie, taakverdeling en samenwerking. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering ligt dan ook bij alle betrokken partijen (gemeenten, exploitanten, provincie). Gereed:

Opstellen verbeteringsplannen

2013

Zwem- en surfcentrum Balk Pottenstrand Eeltsjemar

2013

De Leijen Yndyk Eastermar

Onderwerp

WK 17: Vispassages

Doelstelling

Een evenwichtige vispopulatie als onderdeel van een gezonde ecologische waterkwaliteit.

Maatregel MP

Het vispasseerbaar maken van 43 kunstwerken (gemalen, sluizen stuwen).

PI

Aantal vispasseerbaar gemaakte gemalen, sluizen en stuwen: t/m 2013

2014

2015

26

10-13

restant

2016

2017

2018

Toelichting maatregel: Belangrijke knelpunten voor vismigratie zijn beschreven in ‘Actie­ programma Fryslân aan de slag met vismigratie’ (2011). Prioritaire knelpunten (93) worden stapsgewijs in de periode tot 2027 aangepakt. Het oplossen van 43 KRW-knelpunten gebeurt in de periode 2010-2015. In 2014-2015 wordt een aantal grote prioritaire vismigratieknelpunten opgelost (zoals Vijfhuizen, Zwarte Haan/Miedemagemaal en Ezumazijl/ Dongerdielen). Aanvullend worden in 2014 diverse kleinere barrières vispasseerbaar gemaakt, zoals een tiental stuwen in de Linde en de Tsjonger en bij nog enkele gemalen. Daarnaast weegt het waterschap bij renovatie of aanpassing van kunstwerken af of visvriendelijke technieken worden ingezet. Bij nieuwbouw van gemalen worden altijd visvriendelijke pompen toegepast. Met het realiseren van vismigratievoorzieningen van de boezem naar de polders wordt vanwege de mogelijk te lage effectiviteit een pas op de plaats gemaakt.

Toelichting maatregel Uit de zwemwaterprofielen is naar voren gekomen dat bij een aantal zwemwateren het voorkomen van fecale verontreinigingen een knelpunt vormt. Het onderzoek naar de oorzaak van deze verontreiniging is in 2013 afgerond. Op basis van de resultaten van dit onderzoek worden in 2014 voor drie van deze zwemwateren maatregelen uitgewerkt. Onderwerp

WK 25: Erfafspoeling

Doelstelling

Verminderen van lozingen als gevolg van erfafspoeling.

Maatregel MP

Voorlichting en toezicht inzetten om het nalevingsgedrag te bevorderen.

PI

Bestuursvoorstel heffing en stimuleringsregeling erfafspoeling voorleggen aan het algemeen bestuur. 2013

2014

2

bestuursvoorstel

2015

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? Indien het dagelijks bestuur er in het vierde kwartaal 2013 mee heeft ingestemd, wordt in 2014 een bestuursvoorstel ter behandeling aan het algemeen bestuur voorgelegd. Hierin wordt een combinatie voorgesteld van heffing en een stimuleringsregeling op het gebied van erfafspoeling.

33

Toelichting maatregel: Voor 2013 was beoogd bindende afspraken te maken met de branche over emissiereducerende maatregelen. Uit onderzoek blijkt echter dat deze afspraken het beste gekoppeld kunnen worden aan de heffings- en stimulerings­regeling voor erfafspoeling, omdat de koppeling de kans op het realiseren van de afspraken aanzienlijk vergroot. In 2013 is de verkenning naar de mogelijkheid om een heffing en stimuleringsregeling voor erfafspoeling op te zetten, afgerond. Technisch en juridisch lijken er geen belemmeringen te zijn. Het bestuurlijk traject wordt in 2014 doorlopen. 2.3.2 WATERKETEN Onderwerp

WAK 2: Samenwerking beheer en onderhoud

Doelstelling

Een duurzame waterketen tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten.

Maatregel MP

Wetterskip Fryslân werkt nauwer samen met gemeenten en Vitens op het gebied van beheer en onderhoud.

PI

• Een opgestarte pilot waterketenbedrijf. • Twee gestarte samenwerkingsactiviteiten 2013

2014

2015

2016

2017

2018

1 pilot en 2 samenwerkingsactiviteiten

Wat doen/bereiken we in 2014? Wetterskip Fryslân rondt in 2014 de voorbereidingen af voor de pilot waterketenbedrijf met de gemeente Súdwest-Fryslân. Het streven is dat de daadwerkelijke pilot medio 2014 van start gaat. Wetterskip Fryslân pakt samen met gemeenten in 2014 twee concrete samenwerkingsactiviteiten uit de ‘Arkbak’ op. Welke dat zijn wordt gezamen­lijk met gemeenten bepaald. Toelichting maatregel: In de pilot waterketenbedrijf worden de rioleringstaken van de gemeente Súdwest-Fryslân en de waterzuiveringstaken van het waterschap in één organisatie ondergebracht. Het doel van de samenwerking is om als één afvalwaterketenbeheerder samen te zorgen voor duurzaam waterketen­ beheer. In de gemeente Súdwest-Fryslân heeft Wetterskip Fryslân vier rioolwaterzuiveringsinstallaties: Warns, Bolsward, Sneek en Workum. Als onderdeel van het Fries bestuursakkoord waterketen (FBWK) is de ‘Arkbak doelmatig werken in de afvalwaterketen’ ontwikkeld. Dit is een toolbox met mogelijke besparingsmaatregelen, die partijen zelfstandig of gezamenlijk kunnen oppakken. Het gaat hierbij om maatregelen als verlagen van normen, afstemmen van plannen en opschaling van werkzaamheden. Onderwerp

WAK 9: Energie-efficiency maatregelen

Doelstelling

Het realiseren van een duurzamere en doelmatige waterketen.

Maatregel MP

Wetterskip Fryslân voldoet aan de doelstellingen die vastgelegd zijn in de Meerjaren Afspraak Energie (MJA-3).

PI

Het in gebruik nemen van de bellenbeluchting rwzi Kootstertille. Het voorbereiden van het project optimalisatie sliblijn rwzi Drachten. 2013 vaststellen EEP

2014

2015

2016

2017

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 zorgt de bellenbeluchting van rwzi Kootstertille naar verwachting voor een energie-efficiency van circa 1%. Verder start in 2014 de voor­ bereiding voor het project optimalisatie sliblijn van de rwzi Drachten. Deze maatregel zorgt in 2015 naar verwachting voor een energie efficiency van circa 1,5%. Toelichting maatregel: Het Energie Efficiency Plan wordt telkens voor vier jaar opgesteld. Het huidige EEP is gericht op de periode 2013-2016. Een energie-efficiency van bijvoorbeeld 1% betekent niet automatisch een gelijke besparing op de eigen energie rekening. Naast directe besparing van energie bij het eigen zuiverings­proces kan er ook extra duurzame energie worden opgewekt (bijvoorbeeld biogas produceren of zonnepanelen) of ketenmaatregelen genomen worden die tot een energiebesparing in de keten resulteren. Onderwerp

WAK 12: realisatie maximale slibverwerking

Doelstelling

Doelmatige en duurzame slibketen.

Maatregel MP

Invulling geven aan de slibstrategie van Wetterskip Fryslân.

PI

• Vergister(s) geoptimaliseerd. • Centrale ontwatering gerealiseerd. • Hoeveelheid zuiveringsslib gereduceerd. • Contract eindverwerking gesloten (vanaf 2017). 2013

2014

2015

technische plan­studie realisatie verkenning en projectdefinitie

2016

2017

realisatie

in bedrijf

2018

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 start de planstudiefase waarin de gedefinieerde maatregelen voor het maximaal vergisten en ontwateren van zuiveringsslib worden uitgewerkt in een technisch ontwerp. De benodigde vergunningen en ontheffingen worden aangevraagd en de aanbestedingsprocedure voor de realisatie wordt opgestart. Toelichting maatregel: Het Integraal Zuiveringsplan (IZP), inclusief de uitgangspunten voor slibverwerking, is in februari 2013 door het algemeen bestuur vastgesteld. Hierbij is afgesproken om: • De totale hoeveelheid slib te reduceren door middel van vergisting. • De droging van het slib zo veel mogelijk te doen plaatsvinden met behulp van restwarmte. • Toekomstige fosfaatterugwinning te laten verlopen via de slibverwerking. • De transitie naar doelmatiger en duurzamer zuiveringsconcepten te bevorderen door bij investeringen ruimte te creëren voor toekomstige innovaties. Tijdens de verkenningsfase zijn de (technische) oplossingsrichtingen voor het maximaal vergisten en ontwateren van zuiveringsslib verkend. Eind 2013 wordt een projectvoorstel voor de planstudie- en de realisatiefase vastgesteld. De scope (locatiekeuzes, voorontwerp, programma van eisen) is dan bekend inclusief de benodigde (doorloop)tijd, geld en risico’s. In 2014 start de planstudiefase en in 2015 en 2016 worden de maatregelen gerealiseerd. De aanbesteding voor de eindverwerking na 2017 wordt in 2015 in gang gezet.

34

2.4 ORGANISATIE

2.4.1 ORGANISATIEONTWIKKELING

Ook in 2014 werkt Wetterskip Fryslân verder aan belangrijke speerpunten uit het Bestuursprogramma, zoals innovatie, duurzaamheid, (internationale) samenwerking en organisatie ontwikkeling. Verder voert het waterschap het educatiebeleid uit en wordt assetmanagement ingevoerd. Op alle fronten werkt het waterschap voortdurend aan de verbetering van de bedrijfsvoering. Naast de lopende Organisatieontwikkeling heroriënteert Wetterskip Fryslân zich via het project Wetterskip in Balans op de taakinvulling en op inrichting van de organisatie. Het invoeren van bijbehorende maatregelen leidt waarschijnlijk tot een reorganisatie.

De organisatie werkt over de volle breedte aan het steeds verder verbeteren van de processen. Kleine en grote maatregelen worden doorgevoerd die bijdragen aan onder meer kostenbewustzijn, efficiency en klant- en resultaa­gericht werken. De hele organisatie richt zich op het continu verbeteren, samenwerken en het uitbannen van verspilling en suboptimalisaties. Ook 2014 werkt het waterschap verder aan de concernvisie ‘Samenstromen - inspiratie door ontmoeting, kracht in verbinding’. In de concernvisie is aangegeven in welke richting de organisatie zich de komende jaren wil ontwikkelen. In het concernplan is uitgewerkt hoe het management dat de komende jaren wil doen en welke prioritering zij daarbij hanteert. Het concernplan mondt uit in een jaarplan voor 2014 waarin de opgave voor 2014 is vastgelegd.

Maatregelenpakket MP 2014-2018: Op het gebied van organisatie zijn uit het MP 2014-2018 (zie bijlage 8) onder andere de volgende maatregelen ingerekend in de begroting 2014: • Huisvesting efficiënter inrichten. • Bijdrage waterschapshuis verlagen. • Halveren budget ‘bestuurlijk onvoorzien. Voor aanvullende informatie met betrekking tot het maatregelenpakket MP 2014-2018 organisatie wordt verwezen naar het MP (paragraaf 4.3, maatregelenpakket organisatie). NETTO LASTEN PROGRAMMA ORGANISATIE (bedragen x € 1 miljoen)

Een bijzonder programma vormt het programma invoering procesgericht werken. In het afgelopen jaar zijn twee grote processen binnen Wetterskip Fryslân opnieuw ontworpen in vervolg op de processen die het jaar daarvoor zijn gestart. Het betreft de processen: • Beheren watersystemen en primaire keringen. • Onderhouden watersystemen en primaire keringen. Er zijn structurele verbetermogelijkheden geïdentificeerd en uitgewerkt in proces-implementatieplannen. Ook is in kaart gebracht welke ondersteuning op gebied van de informatievoorziening nodig is om het proces efficiënter in te richten. Zoals in het programmaplan is opgenomen, wordt in 2014 het ontwerp van twee nieuwe processen opgestart.

Begroting Programma

2013*

2014

Organisatie

19,8

21,8

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013.

De stijging van € 2,0 miljoen wordt met name veroorzaakt door de rentelasten. Het investeringsniveau binnen Wetterskip Fryslân bevindt zich nog niet in een ideaalcomplex (investeringsniveau is gelijk aan vrijgekomen afschrijvingen). Dit betekent dat de geplande investeringen ervoor zorgen dat de kapitaalslasten (rente en afschrijvingen) ieder jaar toenemen en een steeds groter aandeel gaan uitmaken van de begroting. KREDIETPORTEFEUILLE PROGRAMMA ORGANISATIE (bedragen x € 1 miljoen) Begroting 2014 Bruto

Netto

12,3

12,3

Vrij te geven kredieten

1,8

1,8

Af te ronden kredieten

-5,4

-5,4

8,7

8,7

Totaal kredieten per 01/01/14

Totaal kredieten per 01/01/15

In paragraaf 3.7 worden de investeringen verder toegelicht.

Het jaar 2014 staat in het teken van de implementatie van een groot aantal processen. De implementatie van het inkoopproces voor goederen en diensten dat in 2013 is gestart, wordt uitgebreid met de onderdelen bestellen en voorraadbeheer. Hiermee worden de geïdentificeerde verbetermogelijk­ heden daadwerkelijk gerealiseerd. Aanzienlijke besparingen bereikt de organisatie door digitaal te gaan werken en handelingen te automatiseren. De verbeteringen leiden tot een versnelling en kwaliteitsverbetering in het inkoopproces en een afname van de administratieve last. Medewerkers worden in staat gesteld om raamcontracten beter te benutten, het leveranciers­beheer te verbeteren, betere inkoop managementinformatie te leveren en factuur controles automatisch te laten plaatsvinden. Ook rondt het waterschap in 2014 de implementatie van het proces Inkopen van Werken af. De implementatie van de werkenprocessen wordt doorgezet in 2014. Dit leidt tot een aanzienlijke verbetering en verdere professionalisering van de processen waarin investeringswerken tot stand komen. Deze verbeteringen hebben onder meer betrekking op de sturing en beheersing van de investerings­projecten. Er worden diverse verbeteringen doorgevoerd ten aanzien van de planning en control van programma’s en projecten, integraal capaciteitsbeheer, risicomanagement, rapportage en projectcommunicatie. Het strategisch programmeren van de investeringsprojecten wordt beter ondersteund. Hierdoor is Wetterskip Fryslân beter in staat om werken te bundelen en reële en consistente meerjarenplanningen en -begrotingen op te stellen. Ook start de implementatie van de beheer- en onderhoudprocessen die in 2013 zijn ontworpen. Dit leidt in deze processen tot een grote kwaliteits­ verbetering en een betere afweging van het zelf uitvoeren van activiteiten of uitbesteden.

35

In 2013 heeft Wetterskip Fryslân een visie ontwikkeld voor het proces managen klantcontacten. Dit wordt in 2014 verder uitgewerkt in een proces­ontwerp, waarna de implementatie van dit proces kan starten. Bij het uitwerken van de processen brengt het waterschap in kaart waar rendement valt te behalen door het gebruik van bestaande applicaties te verbeteren of nieuwe programmatuur aan te schaffen. Vervolgens wordt bij de implementatie van de processen de ondersteunende informatie­ voorziening ingevoerd. Er is een visie op architectuur uitgewerkt waarin de samenhang tussen de verschillende informatiesystemen wordt geborgd. Gekozen is voor een type infrastructuur waarin waar nodig pakketten kunnen worden verbonden door specifieke koppelprogrammatuur (Enterprise service bus). Deze programmatuur regelt de uitwisseling van gegevens tussen de verschillende pakketten. Hiermee wordt het mogelijk een samenhangende informatievoorziening op te bouwen uit relatief kleinschalige informatiesystemen. In 2014 wordt deze infrastructuur operationeel en zullen medewerkers en klanten van Wetterskip Fryslân profiteren van een betere informatievoorziening. Ter ondersteuning van het inkoopproces wordt een bestelsysteem ingevoerd. Voor de ondersteuning van de investeringswerken wordt een project­ informatiesysteem geïmplementeerd. In 2014 gaat Wetterskip Fryslân verder met twee projecten die een belangrijke basis leggen voor het optimaliseren van de informatievoorziening binnen de organisatie. Dit zijn: Basisregistraties en Documentbeheer. Het project basisregistraties heeft als doel de landelijke basisregistraties te integreren in de gegevenshuishouding van Wetterskip Fryslân. Hierdoor wordt de betrouwbaarheid van de gegevens vergroot en groeien we naar het principe van een gegeven maar één keer vastleggen. Wetterskip Fryslân is zowel afnemer van basisregistraties als bronhouder. Dit houdt in dat watersysteemgegevens moeten worden aangeleverd aan de landelijke basisregistraties. Het project documentbeheer richt zich op het optimaliseren van de document­stromen en –opslag binnen de organisatie. Dit omvat zowel de digitale als de papieren archieven. Het waterschap verwacht op dit terrein grote verbeterslagen te maken. Zo ontwikkelt Wetterskip Fryslân zich in een periode van vier jaar tot een procesgerichte organisatie die klaar is voor de toekomst. De kosten en baten met betrekking tot de organisatieontwikkeling zijn opgenomen in de begroting. Wetterskip Fryslân zet verder in op de beweeglijkheid, flexibiliteit en ontwikkeling van haar medewerkers. Met de implementatie van het procesgericht werken ontstaan kansen voor medewerkers om zich nog meer en gerichter te kunnen ontwikkelen. Om met een vergrijzend én ontgroenend medewerkersbestand qua mentaliteit en kennis ‘bij de tijd’ te kunnen blijven, is het voor Wetterskip Fryslân van belang dat beweeglijkheid en mobiliteit ontstaan. Investeren op deze onderwerpen heeft de volledige aandacht om zo de huidige en toekomstige taken en uitdagingen goed aan te kunnen.

Realisatie

Begroot 2014

Cumulatief

2,0

2,8

6,6

2,5

3,2

3,2

10,2

0,6

1,3

1,2

0,4

3,6

2011

2012

2013*

2014

Cumulatief

Programmaplan

0,3

0,6

0,7

0,7

2,3

Gerealiseerde bezuinigingen/ in begroting opgenomen

0,5

1,0

1,2

1,3

4,0

Verschil

0,2

0,4

0,5

0,6

1,7

Personeel

2011

2012

2013*

Programmaplan

0,6

1,2

Gerealiseerde bezuinigingen/ in begroting opgenomen

1,2

Verschil Overig (G&D)

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013. De optelling kan afwijken als gevolg van afrondingsverschillen.

Naast bovenstaande besparingen, is het besparingspotentieel voor de jaren 2015 en verder opgenomen als stelposten. In paragraaf 3.3.4 worden de stelposten verder toegelicht. 2.4.2

HERORIËNTATIE ORGANISATIE

De afgelopen jaren heeft Wetterskip Fryslân met de bevriezing van de personeels­begroting een groot aantal maatregelen genomen op het gebied van personeel en personele budgetten. Daarbij is in sommige gevallen een zekere mate van onbalans ontstaan. Bijvoorbeeld waar het gaat om de omvang van de flexibele schil. In het MP 2014-2018 is een stelpost ‘aanvullende taakstelling’ opgenomen. Dit betreft een cumulatief bedrag van € 9,0 miljoen aan besparingen. In 2014 is een deel (cumulatief € 3,4 miljoen) van de € 9 miljoen ingevuld door efficiencymaatregelen. De overige € 5,6 miljoen moet nog geconcretiseerd worden. Al met al is daarmee de noodzaak ontstaan tot een heroriëntatie op de organisatie. Om de bezuinigingsdoelstelling gericht uit te kunnen voeren zijn eind 2013 via het traject Wetterskip in Balans veertien onderwerpen verkend waar mogelijk een structurele lasten­ verlaging gerealiseerd kan worden. Deze onderwerpen zijn aanvullend op het huidige organisatieontwikkelingsproces. Aanpassingen in de uitvoering van taken en de daarbij behorende omvang van de organisatie betekent ook dat het bedrijfsmodel, het besturingsmodel en de inrichting van de organisatie in haar volle omvang tegen het licht worden gehouden. Implementatie van de maatregelen leidt waarschijnlijk tot een reorganisatie. De implementatie van de aanvullende organisatie maatregelen brengt kosten met zich mee. Hierbij gaat het ook om kosten voor het invoeren van informatisering en onderzoeks- in implementatiekosten. Het uitgangspunt is dat er geen gedwongen ontslagen zullen vallen. Gezien het natuurlijk verloop van de komende jaren zal dat ook niet nodig zijn. De uitdaging bestaat uit het zoveel mogelijk herbezetten van mogelijk vrijvallende plaatsen door medewerkers die mogelijk delen van het takenpakket kwijtraken.

De organisatieontwikkeling levert besparingen op. In onderstaand overzicht is aangegeven wat het besparingspotentieel is volgens het programma­ plan en de bedragen die gerealiseerd zijn of in de begroting zijn opgenomen.

36

2.4.3

INNOVATIE EN DUURZAAMHEID

Innovatie Innovatie is een van de vijf speerpunten uit het bestuursprogramma. In de begroting 2014 is opnieuw € 0,5 miljoen opgenomen voor nieuwe innovatie­projecten. Er zijn vier projectthema’s benoemd: duurzaamheid en kringlopen, optimalisatie zuiveren van afvalwater, innovaties in het watersysteem en maatschappelijke en sociale innovatie. Bij innovatieve projecten is samenwerking van belang. In de driehoek van opleidingen, bedrijfsleven en overheid vinden perspectiefvolle innovaties plaats. De afgelopen jaren heeft Wetterskip Fryslân een aantal succesvolle projecten in een dergelijke samenwerking uitgevoerd. Voorbeelden zijn: het urineproject (een samenwerking met Wetsus), ontwatering slib door inzet van slibzuilen in samenwerking met het Center Expertise Water­ technology en het gebruik van de blauwalgscanner. Elk innovatief idee wordt aan de hand van criteria beoordeeld. Belangrijke criteria hierbij zijn toekomstige kostenbesparing, duurzaamheid en samenwerking. Het innovatieplan 2014 wordt in december 2013 separaat aan het algemeen bestuur ter vaststelling aangeboden. Over uitvoering en besteding van het budget, wordt gedurende het begrotingsjaar op de afgesproken wijze besloten en gerapporteerd. Een bestuurlijk klankbord dat is samengesteld uit twee leden van het dagelijks bestuur en vier leden van het algemeen bestuur wordt bij het opstellen en de evaluatie van het innovatieplan betrokken. Duurzaamheid Onderwerp

O 1: Duurzaamheidstrategie

Doelstelling

Wetterskip Fryslân wil met een duurzame benadering bijdragen aan een zuiniger, efficiënter en op lange termijn meer continue omgang met de leefomgeving, voor huidige en toekomstige generaties.

Maatregel MP

Het implementeren van concrete maatregelen naar aanleiding van de duurzaamheidsstrategie in de activiteiten van Wetterskip Fryslân voor 2014.

PI

• De duurzaamheidstrategie is vertaald in een uitvoerings­ strategie duurzaamheid die is vastgesteld door het algemeen bestuur •U  itvoering geven aan concrete maatregelen die opgenomen zijn in de uitvoeringsstrategie duurzaamheid 2013

2014

2015

2016

2017

2018

In de uitvoeringsstrategie duurzaamheid willen we onder andere een paar al geprogrammeerde projecten aanwijzen, die dienen als voorbeeld­ projecten. In deze projecten worden concrete duurzaamheidmaatregelen geïmplementeerd in het projectplan en vervolgens uitgevoerd. Deze voorbeeldprojecten kunnen vallen onder watersysteem, waterketen of bedrijfsvoering, waarbij we bij onze aanbestedingen gebruik gaan maken van kennis in de markt ten aanzien van duurzaamheid. De markt wordt uit­ gedaagd om duurzame oplossingen aan te bieden en toe te passen in hun werkzaamheden voor ons waterschap. Toelichting maatregel: Met de duurzaamheidsstrategie geeft Wetterskip Fryslân uitdrukking aan de ambitie van het waterschap. De volgende ambitie is vastgesteld: Wetterskip Fryslân streeft naar duurzaam watersysteem- en waterketen­ beheer en een duurzaam en milieubewust functionerende organisatie door: 1. Het toepassen van de principes klimaatneutraal en cradle to cradle op de taakuitvoering, de eigen organisatie en inkoopprocessen. 2. Het watersysteem duurzaam en klimaatbestendig in te richten. 3. Kringlopen te sluiten voor schoon water en door grondstoffen terug te winnen. 4. Gebruik en opwekking van duurzame energie en reductie van broeikas­ gassen. 5. Een maatschappelijk betrokken organisatie te zijn. 6. Bij te dragen aan bewustwording en het uitdragen van duurzaamheidsprincipes bij samenwerkingspartners en de ingelanden van ons waterschap. Met de duurzaamheidsstrategie wil Wetterskip Fryslân zich profileren als duurzame en groene organisatie bij de eigen medewerkers, maar vooral ook extern bij ingelanden en andere betrokken organisaties. In de uitvoeringsstrategie duurzaamheid wordt vastgelegd hoe de implementatie van de duurzaamheidsdoelen gaat plaatsvinden. Het gaat dan over ‘plannen’, ‘doen’, ‘mogelijk maken’ en ‘monitoren’. Binnen de organisatie wordt de duurzaamheidsstrategie inclusief de uitvoeringsstrategie actief gecommuniceerd en geïmplementeerd in de werkprocessen. In de uitvoeringsstrategie duurzaamheid worden de voornemens in het klimaatakkoord, dat tussen de waterschappen en het Rijk is afgesloten, opgenomen. In het klimaatakkoord staat, dat in 2020 waterschappen minimaal 40% van het energieverbruik zelf op een duurzame manier opwekken. Het toepassen, stimuleren en faciliteren van duurzame energie (wind, warmte en biomassa) is daarbij vertrekpunt. Momenteel wordt onder meer onderzoek gedaan naar het plaatsen van zonnepanelen bij rwzi’s en op het dak van het waterschapskantoor. Daarnaast wordt het plaatsen van windmolens onderzocht. 2.4.4 SAMENWERKING

Wat doen/ bereiken we in 2014? Het algemeen bestuur heeft op 2 juli 2013 de duurzaamheidsstrategie vastgesteld. De uitvoeringsstrategie duurzaamheid wordt begin 2014 bestuurlijk voor vaststelling aangeboden. Deze uitvoeringsstrategie duurzaamheid levert op basis van de zes principes in het missie statement duurzaamheid een implementatieplan op hoofdlijnen voor 2014 en volgende jaren op. De uitvoeringsstrategie zal duidelijk dienen aan te geven hoe binnen bestaande mogelijkheden (tijd, geld, kwaliteit) invulling kan worden gegeven aan de duurzaamheidsstrategie. Stimuleren van innovatie, beschikbaar maken van kennis en instrumenten, monitoring en nietvrijblijvende maatregelen zijn kernbegrippen in de op te stellen strategie. Uitgangspunt voor de uitvoeringsstrategie is, dat duurzaamheid integraal onderdeel moet worden van de bedrijfsprocessen en de afwegingskaders.

Wetterskip Fryslân blijft zoeken naar mogelijke samenwerkingsvormen om verdere besparingen te kunnen realiseren. Streekagenda’s In 2014 gaan de Streekagenda’s in Fryslân officieel van start. De Streekagenda vervult een belangrijke rol in de samenwerking tussen waterschap, gemeenten, provincie en belangenorganisaties om integraal uitvoering te geven aan de Uitvoeringsagenda 2014 en de meerjarige Uitvoeringsagenda vanaf 2015. In de uitvoeringsagenda staan projecten die ook in het Meerjarenperspectief van Wetterskip Fryslân zijn opgenomen. Benutting van gelden uit het Provinciale Meerjarenprogramma Landelijk Gebied zal gaan verlopen via de Streekagenda’s.

37

Overige vormen van samenwerking gericht op het realiseren van verdere besparingen In 2014 richt Wetterskip Fryslân samen met gemeente Súdwest-Fryslân een waterketenbedrijf op. Beheer en onderhoud van de infrastructuur voor de waterketen komen daarmee in één hand. Het gaat om een pilotproject. Na verloop van tijd wordt een keuze gemaakt om door te gaan of niet. Gedurende de looptijd van de pilot kunnen andere Friese gemeenten aansluiten. Ook met gemeenten die zich niet bij de pilot aansluiten, wil Wetterskip Fryslân samenwerken in de afvalwaterketen. In 2013 is een onderzoek afgerond naar de mogelijke samenwerkingsvormen op het gebied van belastingheffing en -invordering. Ook in 2014 zoekt Wetterskip Fryslân de gemeentelijke partners gericht op om aan de samenwerking invulling te geven. In oktober 2013 is een onderzoek gestart naar de mogelijkheden voor een samenwerking tussen het laboratorium van Wetterskip Fryslân en het laboratorium van Vitens. Indien dit tot een positieve uitkomst leidt, wordt in 2014 de invoering van een, door het bestuur vast te stellen voorkeursscenario voorbereid. In 2013 zijn de mogelijkheden om te komen tot een structurele vorm van inkoopsamenwerking met andere overheden verder verkend en waar mogelijk vastgelegd. Het gaat daarbij zowel om afspraken binnen de regio voor generieke goederen en diensten als om inkoopsamenwerking met andere waterschappen voor meer specifieke zaken. In 2014 wordt invulling gegeven aan deze afspraken. Wetterskip Fryslân besloot eind 2012 deel te nemen aan de regionale milieu­ dienst FUMO. De oprichting van de FUMO heeft vertraging opgelopen. Het doel is nu om per 1 januari 2014 een volledig operationele dienst te hebben. De taken die het waterschap bij de FUMO onderbrengt, zijn het toezicht en de vergunningsadvisering bij indirecte lozers. Wetterskip Fryslân zoekt ook steeds meer de samenwerking met burgers en bedrijven. Zo worden de watergebiedsplannen in samenspraak met vertegenwoordigers van lokale en regionale belanghebbenden opgesteld. Daarna wordt de concrete uitwerking in projecten in overleg, en pas na overeenstemming met betrokkenen, uitgevoerd. Daarmee wordt de betrokken­heid van de lokale omgeving bij het waterschapswerk vergroot. Ook de samenwerking op het gebied van groenblauwe diensten is hierbij van betekenis. In de eerste helft van 2014 vindt de overdracht plaats van het vaarweg­ beheer van gemeenten aan de provincie Fryslân en van de E- en F-vaarwegen aan Wetterskip Fryslân. Daarvoor stelt de provincie een nieuw Reglement voor het Waterschap vast, en een provinciale verordening Vaarwegbeheer. Provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân hebben gezamenlijke bestuursovereenkomsten afgesloten met alle betrokken Friese gemeenten Hierin zijn de overdracht in bevoegdheden en verantwoordelijkheden voor het baggerbeheer en het nautisch beheer vastgelegd. Zo wordt in goed overleg invulling gegeven aan de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een goed en efficiënt vaarwegbeheer. In 2014 werkt Wetterskip Fryslân in nauwe samenwerking met provincie en gemeenten de verantwoordelijkheden en bevoegdheden voor het oeverbeheer verder uit. Op basis van de resultaten van de derde Veiligheidstoets is samen met de Unie van Waterschappen en het Rijk een Nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma opgesteld (nHWBP). In het kader van het eerste programma nHWBP 2014-2019 werken de waterschappen Noorderzijlvest, Hunze en

Aa’s en Wetterskip Fryslân in 2014 in dijkring 6-verband gezamenlijk aan de Project Overstijgende Verkenning Waddenzee 2014-2016 (POV). Het doel van de POV is om, vooruitlopend op de daadwerkelijke start van de dijkversterkingsprojecten, één projectoverstijgende verkenning uit te voeren voor de Waddenzee en de Dollard. In deze verkenning wordt onderzocht of er generieke, breed toepasbare oplossingen zijn die kunnen worden toegepast binnen dijkring 6, maar mogelijk ook landelijk. Hierbij kan gedacht worden aan een combinatie van dijkversterkingen met kwelders, overslagbestendige dijken, brede dijken, innovatieve dijken, zandsuppleties et cetera. De resultaten van de POV Waddenzee vormen het startpunt voor de individuele projecten. 2.4.5

INTERNATIONALE SAMENWERKING

Wetterskip Fryslân geeft vanuit drie hoofdthema’s invulling aan inter­ nationale samenwerking. Het gaat hierbij om de thema’s: • Uitvoeren van EU-Interreg projecten. • Lobby op het gebied van EU-regelgeving. • Internationale projecten ‘kennis brengen en halen’. Concreet is Wetterskip Fryslân op dit moment betrokken bij twee projecten in Mozambique. Onderwerp

IS 1: Ondersteuning waterschap ARA-Sul Mozambique

Doelstelling

Uitvoering geven aan het buitenlandbeleid van Wetterskip Fryslân door met andere landen kennis te delen over waterbeheer.

Maatregel MP

Als onderdeel van het buitenlandbeleid ondersteunen wij het waterschap ARA-Sul, het meest zuidelijke waterschap in Mozambique.

PI

• Afronden fase 1; ondersteuning ARA-Sul op het gebied van dijkbeheer, zoetwaterbeheer en strategische planvorming met medefinanciering door NWB-fonds. • Start fase 2; ondersteuning ARA-Sul op diverse aspecten van integraal waterbeheer met medefinanciering door de Nederlandse ambassade in Mozambique (2014/2017). 2013

2014

2015

2016

2017

2018

afronding uitvoering uitvoering afronding fase 1 fase 2 fase 2 fase 2 start uitvoering fase 2

Wat doen/bereiken we in 2014? De eerste fase van de ondersteuning van ARA-Sul met medefinanciering van het NWB- fonds wordt in 2014 afgesloten. Hiermee is een belangrijke eerste stap gezet op het gebied van het invoeren van duurzaam dijk­beheer, het beheren van het schaarse zoetwater en managementondersteuning aan ARA-Sul. In 2014 start een fase van vier jaar waarin Wetterskip Fryslân gaat samenwerken met de Nederlandse ambassade in Maputo om de capaciteit van ARA-Sul te versterken. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van aanvullende financiering uit de ontwikkelingsgelden die via de ambassade lopen. De inhoudelijke doelen zijn bescherming tegen overstroming, beheersing van waterschaarste en een goede waterkwaliteit. Wij leveren expertise in de vorm van inhoudelijke kennis, maar ook in ‘governance aspecten’ zoals het organiseren van beheertaken en het zoeken van de interactie met de ruimtelijke ordening. Concretisering van de doelen vindt in 2014 plaats.

38

Toelichting maatregel: Als onderdeel van het buitenlandbeleid ondersteunt Wetterskip Fryslân het waterschap ARA-Sul, het meest zuidelijke waterschap in Mozambique. Deze ondersteuning past binnen het concept van Water Mondiaal. Hierbij wordt de Nederlandse waterexpertise gebundeld in een aantal Deltagebieden in de wereld. Wij werken hier nauw samen met de Nederlandse ambassade in Maputo en Waterschap de Dommel en Hunze en Aa’s, de twee andere waterschappen in Mozambique. Onderwerp

IS 2: Millenniumdoelstelling schoon water en sanitatie in Mozambique

Doelstelling

Verbeteren van de toegang tot sanitaire voorzieningen in negen steden in Mozambique.

Maatregel MP

• De bouw van sanitaire en drinkwatervoorzieningen bij scholen en op publieke plaatsen. • Werken aan de organisatieontwikkeling van de partner­gemeenten en de versterking van hun capaciteit op het gebied van sanitatie. • Het faciliteren van de aanschaf van verbeterde sanitatie door individuele gezinnen. • Voorlichting en bewustwording in Fryslân.

PI

Wetterskip Fryslân levert de projectleiding en een bijdrage aan een aantal adviezen. Wetterskip Fryslân is de contractpartner voor externe partijen die financieel bijdragen (DGIS, ministerie van Buitenlandse Zaken). 2013

2014

2015

2016

2017

2018

uitvoering uitvoering afronding fase 2 fase 2 project

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 voert Wetterskip Fryslân het educatiebeleidsplan uit op basis van het vastgestelde uitvoeringsplan. Het waterschap neemt actief deel in activiteiten voor het Centrum Innovatief Vakmanschap water (CIV), het Centre of Expertise Watertechnology (CEW) en de ‘Vereniging van Participanten Waterketen Noord-Nederland’ (Wetsus) in de vorm van het leveren van gastdocenten, ontwikkeling van lesmateriaal en uitvoering van onderzoek. Daarnaast worden er nieuwe initiatieven ontwikkeld om het waterschap bij jongeren te promoten. Via het samenwerkingsverband Topsector Water levert Wetterskip Fryslân een bijdrage door zes studiebeurzen aan te bieden voor wateropleidingen. Daarnaast wil het waterschap traineeships aanbieden aan studenten van wateropleidingen. Het Ir. D.F. Woudagemaal, met het educatieve bezoekerscentrum, blijft een spilfunctie vervullen in de kennismaking van de jeugd met het waterschapswerk. Toelichting maatregel: Het educatiebeleid dient twee belangrijke doeleinden : • Het vergroten van de bekendheid van ons waterschap onder kinderen van de basisschool en jongeren. • Ondersteuning van de arbeidsmarktmarktcommunicatie. Hiermee worden onze organisatie en onze werkzaamheden onder de aandacht gebracht bij de opleidingen en bij onze toekomstige medewerkers. Pro actief meewerken aan een nieuwe generatie vakmensen, die tijdig klaar staan voor de door hen uit te voeren taken, is erg belangrijk voor het goed blijven functioneren van onze organisatie. Wetterskip Fryslân neemt daarmee haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. 2.4.7 ASSETMANAGEMENT

Wat doen/bereiken we in 2014? In 2014 zijn er in Mozambique twee teams operationeel: een voor de zuidelijke steden en een voor de centrale steden. In totaal worden gedurende het project 200.000 leerlingen voorzien van verbeterde sanitatie op scholen. In 2014 zijn dit circa 30.000 leerlingen. In totaal zullen circa 150 mede­ werkers van de gemeenten in Mozambique in 2014 deelnemen aan trainingen. Toelichting maatregel: In 2012 is subsidie ontvangen van het ministerie van Buitenlandse Zaken (DGIS) voor de tweede fase van het project dat loopt van medio 2012 tot medio 2015. Het betreft een samenwerking van Wetterskip Fryslân met de provincie Fryslân, een groot aantal Friese gemeenten en Vitens. Als contract­ partner voor DGIS verzorgt Wetterskip Fryslân namens de Stuurgroep in 2014 het projectmanagement en het opstellen van diverse voortgangs- en financiële rapportages.

De invoering van assetmanagement de komende jaren draagt bij aan het realiseren van een optimale balans tussen operationele prestaties, financiële prestaties en risico’s voor alle kapitaalgoederen (assets) van Wetterskip Fryslân. Projectmatig en planmatig beheer van de vaste activa van het waterschap wordt organisatiebreed ingevoerd. Assetmanagement biedt ook een handelingskader voor toekomstige investeringsvraagstukken. De gehele levenscyclus van een asset, aanschaf, beheer en (groot) onderhoud tot aan de ontmanteling wordt daarbij in beschouwing genomen. In 2013 stelt Wetterskip Fryslân het plan van aanpak op. Het plan bevat ondermeer de systematiek die ten grondslag ligt aan het realiseren van de genoemde optimale balans. Ook geeft het een concreet beeld van hoe een adequaat assetmanagementsysteem binnen ons waterschap is verankerd. In 2014 start het waterschap met de uitvoering van het plan van aanpak. 2.4.8

OVERIGE ONTWIKKELINGEN IN DE BEDRIJFSVOERING

2.4.6 EDUCATIEBELEID Onderwerp

O 2: Educatiebeleid

Doelstelling

Wetterskip Fryslân wil in de toekomst meer aandacht besteden aan educatie, enerzijds voor een effectief personeelsmanagement en anderzijds als onderdeel van onze communicatiestrategie.

Maatregel MP

Het uitvoeren van het educatiebeleid.

PI

Personele inzet op het gebied van gastdocentschappen, onderwijsontwikkeling en onderzoek; aanbieding van stageplaatsen en traineeships en excursies (Woudagemaal); ontwikkeling van educatiemateriaal; verstrekken van studiebeurzen voor water­ opleidingen. 2013

2014

2015

2016

2017

2018

Beleidscyclus De beleidscyclus is het cyclisch proces van voorbereiding, opstelling, besluitvorming, uitvoering en evaluatie van het beleid van ons waterschap. Het doel van de beleidscyclus is: gestructureerde besturing van onze waterschaps­taken. Een goed ingerichte beleidscyclus zorgt voor een verbeterde synchronisatie van beleidsvoeringprocessen. Het is gericht op effectiviteit en doelmatigheid van de structuurelementen van de cyclus. In het kader van de organisatieontwikkeling vindt verdere professionalisering van de beleidscyclus plaats. HRM Wetterskip Fryslân staat voor een stevige bezuinigingstaakstelling. Daarnaast wordt het procesgericht werken doorgevoerd met als doel efficiënter en effectiever werken. Beide factoren hebben tot gevolg dat het werk anders wordt georganiseerd en ingericht. 39

In 2013 is instrumentarium ontwikkeld voor het regisseren en beheren van de personele capaciteiten in relatie tot de taakstellingen waar Wetterskip Fryslân voor staat. Met dit instrumentarium wordt voor de korte en lange termijn de capaciteitsbehoefte aan personeel in beeld gebracht met de daarbij beschikbare en verlangde competenties van de medewerkers. De juiste personele kwaliteiten op het juiste moment en op de juiste plaats inzetten is de uitdaging waar het management en het personeel voor staan. De interne arbeidsmarkt wordt georganiseerd met ondersteuning van de mobiliteitsplan Waterloop. In 2014 worden deze instrumenten geïmplementeerd en worden aanvullende instrumenten uitgewerkt. Communicatie Wetterskip Fryslân zet in op het verder digitaliseren van de informatie­ voorziening. Het algemeen bestuur heeft in het kader van het MP 20142018 besloten met ingang van 2014 geen papieren uitgaven van het relatiemagazine Wetterskip, het personeelsblad Wetterblêd, begroting en jaarrekening meer uit te brengen. Door de inzet van digitale alternatieven blijven de in- en externe doelgroepen zo goed mogelijk bediend. De nieuwe website, die in 2014 wordt opgeleverd, speelt een belangrijke rol bij het verbeteren van de informatievoorziening en de digitale dienstverlening. Wetterskip Fryslân heeft een groot aantal projecten in uitvoering. Daar is ons werk voor burgers het meest zichtbaar. Inzet is om in 2014 meer projecten communicatief te begeleiden, zoals het belangrijke en omvangrijke project HWBP Ameland dat in 2014 van start gaat. In 2013 is gestart met het ontwikkelen van een corporate communicatiestrategie. In 2014 wordt deze verder uitgewerkt en wordt een begin gemaakt met de implementatie. Leeuwarden mag in 2018 samen met de Maltese hoofdstad Valletta de titel ‘Culturele Hoofdstad van Europa’ dragen. Eén van de dragende thema’s van Culturele Hoofdstad van Europa is water. Daarom wil Wetterskip Fryslân een rol spelen in de programmering. De komende jaren wordt jaarlijks € 25.000 gespaard, om in 2018 financiële ruimte te hebben om een inhoudelijke bijdrage te kunnen leveren. Voorbereiding waterschapsverkiezingen In maart 2015 vinden de verkiezingen voor een nieuw waterschapsbestuur plaats. Deze verkiezingen worden gelijktijdig gehouden met de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Bij de organisatie van de verkiezingen zal nauw worden samengewerkt met de provincies Fryslân en Groningen en gemeenten. In 2014 start de communicatie om deze verkiezingen en de deelnemende partijen onder de aandacht te brengen van de ingelanden. Een plan van aanpak zal met het algemeen bestuur worden besproken. Planning & control Een goed ingebedde planning en control biedt niet alleen een goede basis om de doelen te bereiken en daarover verantwoording af te leggen. Het is tegelijkertijd een sturingsinstrument om richting te geven aan de organisatie, clusters en processen. Bestuur, directie, clustermanagers en medewerkers sturen op doelen, kritische succesfactoren en prestatie-indicatoren en kent zijn eigen specifieke informatiebehoefte. In 2014 wordt per bestuurs- en managementlaag geïnventariseerd welke specifieke informatiebehoefte noodzakelijk is. Vervolgens zullen zogenaamde dashboards geïmplementeerd worden waarbij op gestructureerde wijze sturingsinformatie wordt aangeboden zodat de voortgang van activiteiten ieder moment inzichtelijk is. Bij de investeringswerken is het werken met dashboards inmiddels geïmplementeerd.

Risicomanagement Risicomanagement is een instrument dat helpt om de bedrijfscontinuïteit te garanderen en daarmee organisatiedoelen te realiseren. De afgelopen jaren is op verschillende wijze inhoud gegeven aan risicomanagement, waaronder bijvoorbeeld risicosessies bij projecten, in de planning en control­ producten en in het kader van het weerstandsvermogen. In 2014 wordt een plan van aanpak opgesteld om organisatiebreed de risico’s op een eenduidige wijze in beeld te brengen, zodat risicomanagement geïntegreerd wordt in de bedrijfsprocessen. Dit wordt volgens de methodiek van Enterprice Risk Management opgepakt. Enterprise Risk Management (ERM) is het proces rondom het plannen, organiseren, sturen en controleren van de activiteiten van een organisatie, om de kans op risico’s te minimaliseren. Enterprise Risk Management processen minimaliseren niet alleen het risico op toevallige verliezen, het behelst ook het risicomanagement op financiële, strategische en operationele gebieden. Deze organisatiebrede, gestructureerde en integrale aanpak vormt een continu proces, waarvan een pro-actieve werking uitgaat. Informatiebeveiliging Informatiebeveiliging is tegenwoordig een belangrijk aandachtspunt. Wetterskip Fryslân is in grote mate afhankelijk van informatie en informatie­ verwerkende systemen. Gebreken in de informatiebeveiliging leiden tot risico’s van diverse aard. Het gaat daarbij om oplopende risico’s van misbruik van informatie, via belemmeringen in de geautomatiseerde werkomgeving tot het inbreken in de procesautomatisering en daarmee het aansturen van onze kunstwerken. Ook het verlies aan gegevens of uitval van systemen en daarmee gepaard gaand productieverlies (bijvoorbeeld als gevolg van een brand) behoren tot deze risico’s. Het toenemend gebruik van internet, thuis-PC’s en mobiele toepassingen voegt nog een dimensie toe aan dit onderwerp. In 2014 wordt uitvoering gegeven aan het opgestelde informatie­ beveiligingsplan. Het gaat daarbij niet alleen om de geautomatiseerde omgeving, maar ook om onze fysieke omgeving. Daaronder vallen de toegang tot de gebouwen maar ook het vrij toegankelijk zijn van papieren documenten in kasten en op bureaus. Belangrijk aspect vormt het bewust maken van medewerkers van de risico’s en de impact van slordig om gaan met aspecten van informatiebeveiliging. Inkoop Het werkproces Inkoop van goederen en diensten is in 2012 uitgewerkt in het kader van de organisatieontwikkeling. In 2013 is gestart met de implementatie van het nieuwe werkproces met bijbehorende maatregelen. De implementatie vindt gefaseerd plaats en is halverwege 2014 afgerond. In 2014 staan er 30 Europese aanbestedingen voor diensten en leveringen gepland. Ondanks het naar voren halen van een aantal aanbestedingen, is er sprake van een piek. Dit is het gevolg van het aflopen van de vele contracten die in 2010 zijn afgesloten. Aanbestedingen die het waterschap in 2014 uitvoert, zijn onder meer: algemene ingenieursdiensten, ecologie/hydrologie, afvaldiensten en vormgeving. Bij de aanbesteding van werken zal in toenemende mate gebruik worden gemaakt van moderne aanbestedingsvormen. Hiermee kan het waterschap efficiënter en professioneler inkopen en meer gebruik maken van de kennis van de opdrachtnemers. Nadat in 2013 de mogelijkheden voor inkoopsamenwerking zijn verkend, zal deze samenwerking in 2014 steeds meer vorm krijgen.

40

Huisvesting Het algemeen bestuur heeft in 2013 krediet beschikbaar gesteld voor de herinrichting en verduurzaming van het hoofdkantoor. Het werk wordt in het voorjaar van 2014 gegund, waarna gestart wordt met de aanpassingen van het gebouw. De afronding wordt verwacht in 2015. De werkomgeving is dan toekomstbestendig en de huur van Crystalic afgebouwd. Het flexwerken wordt met het oog op de aanstaande interne verhuizingen geïntroduceerd. De nieuwbouw van de werkplaats van de technische dienst naast het hoofdkantoor is in 2013 aangehouden, in afwachting van de uitkomsten van het onderzoek naar samenwerking van de laboratoria van het waterschap en Vitens. De uitkomsten van dit onderzoek zijn eind 2013 bekend. Daarna vindt verdere besluitvorming ten aanzien van de werkplaats plaats. ICT Op het gebied van ICT-voorzieningen treft het waterschap in 2014 maatregelen die de beschikbaarheid en continuïteit van de ondersteunende ICT-middelen voor de gehele bedrijfscontinuïteit van Wetterskip Fryslân bevorderen. Het flexwerken wordt gefaciliteerd. Ook wordt aan de onlangs vernieuwde visie op de telecommunicatievoorziening nadere invulling gegeven. Zowel de telefonie als het flexwerken zijn toegespitst op voorzieningen die plaats- en tijdonafhankelijk (samen)werken beter faciliteren. Het beheer en onderhoud zal verder worden ondersteund met ICToplossingen die het werken met geïntegreerde planningen en meer afhandeling op locatie in het veld mogelijk maken. Dit vergroot de efficiency, omdat medewerkers minder gebonden zijn aan de kantooromgeving. Laboratorium In 2014 verbetert Wetterskip Fryslân de efficiency van het uitvoeren van analyses door het vervangen van analyseapparatuur en de invoering van innovaties binnen de analysemethodes. In de afgelopen jaren bleek dat door dergelijke (vervangings-) investeringen en ontwikkelingen de efficiency van de analyses die het laboratorium uitvoert jaarlijks met gemiddeld ruim 5 procent toeneemt.

In het kader van juridische kwaliteitszorg inventariseert het waterschap welke keuzes gemaakt kunnen worden om juridische en financiële risico’s te voorkomen bij de uitvoering van taken. Een praktische uitwerking hiervan vormt het opstellen van een verzekeringsbeleidsplan. Hierbij kan een bewuste keuze worden gemaakt of verzekeren wel of niet noodzakelijk is ten aanzien van de economische waarde van materieel en/of objecten. Gegevensbeheer In de legger zijn de normen vastgelegd voor de waterstaatkundige infrastructuur (wateren, kunstwerken en keringen) en wordt aangegeven wie deze moet onderhouden. De legger wordt om de twee jaar geactualiseerd. In 2014 wordt de procedure voor het vastleggen van de legger deels geautomatiseerd c.q. verbeterd. De huidige toestand van de waterstaatkundige infrastructuur is vastgelegd in het beheerregister. Een deel van deze gegevens wordt in 2014 geactualiseerd. Voor het monitoren van de waterkwaliteit en de waterkwantiteit zijn meetnetten ingericht. Hiermee wordt op basis van de waterkwaliteitsanalyses van het laboratorium en de waterstanden die via telemetrie binnenkomen informatie verkregen voor onder meer het opstellen van beleid, plannen en rapportages. Hieronder valt ook het gebruik van de gevalideerde meetgegevens voor modelberekeningen voor het actualiseren van het Veiligheids­ plan. De waterschappen zijn op grond van de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) aangewezen als leverancier van waterstaatkundige gegevens en zullen in de toekomst invulling geven aan het bronhouderschap voor geogegevens van waterschapsobjecten zoals gemalen, stuwen, waterlopen en keringen Via het landelijke samenwerkingsverband SVB-BGT zoekt Wetterskip Fryslân samenwerking met andere bronhouders. De eerste versie van de BGT moet op 1 januari 2016 beschikbaar zijn.

De discreet analyse wordt in 2014 ook ingezet voor de analyse van totaal stikstof en totaal fosfaat en mogelijk ook voor de analyse van chlorofyl. Diverse analyses zullen een verdere optimalisatie ondergaan. Er vindt een voortdurende optimalisatie plaats van de koppelingen tussen het Laboratorium Informatie en Management Systeem (LIMS) en analyseapparatuur. Documentaire informatievoorziening In de komende jaren verandert Wetterskip Fryslân de documentaire informatievoorziening fundamenteel. Om de processen en het flexibel werken goed te kunnen faciliteren, moet er een omslag gemaakt worden naar proces­gericht archiveren en een volledig en uitsluitend digitaal archief. Ook moet de duurzame toegankelijkheid van een digitaal archief geborgd worden. De noodzakelijke veranderingen worden voor het grootste deel meegenomen in de werkzaamheden van het project documentbeheer. Dit belangrijke, complexe en randvoorwaardelijke project van het organisatie ontwikkelingsproces moet het fundament leggen voor het beheersen van de digitale documentstromen in de organisatie. Juridische zaken en -kwaliteitszorg De lijn die in 2013 is ingezet om vaker (pre-)mediation toe te passen bij bezwaar- en beroepsprocedures, om zo te komen tot een oplossing, wordt doorgezet. Hierbij sluit Wetterskip Fryslân aan bij de landelijke lijn om geschillen zoveel als mogelijk op informele wijze op te lossen om kostbare, langdurige gerechtelijke procedures te voorkomen.

41

3. FINANCIËLE UITGANGSPUNTEN In dit hoofdstuk zijn onderwerpen opgenomen die van belang zijn voor de begroting 2014. De onderstaande onderwerpen lichten de financiële uitgangspunten van de begroting toe. Daarnaast worden beleidslijnen vastgelegd voor beheersmatige aspecten.

3.1 ANALYSE BEGROTING 2014 EN DE EERSTE JAARSCHIJF VAN HET MP 2014-2018 Het meerjarenperspectief 2014-2018 is een weergave op hoofdlijnen. De beleidskeuzes gemaakt in het meerjarenperspectief 2014-2018 zijn op detailniveau financieel vertaald in de begroting 2014. Een vergelijking tussen beide documenten kan dan ook alleen gemaakt worden op hoofdlijnen, waarbij de grootste wijzigingen worden weergegeven. Het totaal aan netto lasten is € 0,2 miljoen lager dan de eerste jaarschijf van het MP 2014-2018 zoals behandeld in het algemeen bestuur van juli 2013. In onderstaande overzichten wordt verder ingegaan op de grootste wijzigingen tussen het MP 2014-2018 en de begroting 2014 met betrekking tot de netto lasten en netto belastingen.

NETTO LASTEN (bedragen x € 1 miljoen) MP 2014-2018 (excl. lasten gedekt door bestemmingsreserves)

124,9

Verlaging budgetten • Verlaging van het budget ‘slibverwerking’ naar aanleiding van het verlengen van het slibcontract. •V  erlaging van het budget gebiedsgerichte plannen. Vanwege verbeterde informatievoorziening ontstaat er steeds meer inzicht in de kosten van uitbesteding van planvormingsprocessen. Er wordt bespaard op externe adviezen, mede door inkoopvoordelen. • Verlaging van het budget waterketen. Na afronding van het project ‘optimalisatiestudies’ blijkt dat het budget met € 0,3 miljoen neerwaarts kan worden bijgesteld.

-1,4

Rente De omvang van de uitgaven op investeringen leidt tot een hogere rentelast.

1,2

Waterketenbedrijf In 2012 hebben Wetterskip Fryslân en gemeente Súdwest-Fryslân de afspraak gemaakt een pilot in te richten om daarmee te onderzoeken hoe de samenwerking met betrekking tot beheer en onderhoud van riolering in de praktijk gestalte kan krijgen en welke besparingen dit op kan leveren. In het MP 2014-2018 is ervan uitgegaan dat het water­ ketenbedrijf gedurende de MP-periode kostenneutraal zou zijn. Daarbij zou de jaarlijkse begroting van het waterketenbedrijf initieel hoger liggen dan het huidige kosten niveau (en op termijn lager dan het huidige kostenniveau). In de begroting 2014 is ingerekend dat de oprichting van een waterketenbedrijf op een later termijn plaats gaat vinden (een half jaar later).

-0,4

Afschrijving In het MP 2014-2018 is (de meerjarige doorkijk uit) de begroting 2013 gebruikt als basis. De afronding van investeringen in het jaar 2013 is lager dan begroot (zie ook 2e financiële rapportage). In 2014 worden dan ook minder investeringen geactiveerd dan oorspronkelijk begroot.

-0,4

Te activeren uren Wetterskip Fryslân groeit steeds meer toe naar een regie voerende organisatie waarbij we minder zelf doen. Dit leidt tot een vermindering van de te activeren uren.

0,3

Dotatie voorzieningen De volgende waterschapsverkiezingen vinden plaats op de dag van de verkiezingen voor Provinciale Staten in maart 2015. Oorspronkelijk waren de verkiezingen gepland in 2012. De kosten van de verkiezingen worden geraamd op een bedrag van € 1,45 miljoen. In 2014 wordt een bedrag van € 0,3 miljoen toegevoegd aan de voorzieningen.

0,3

Overig

0,2

Begroting 2013

124,7

42

3.2 AUTONOME KOSTENONTWIKKELINGEN

3.3

FINANCIËLE UITGANGSPUNTEN

De lasten worden behalve door de beleidsmatige keuzes ook bepaald door ontwikkelingen in het prijspeil. Omdat hierop geen directe invloed kan worden uitgeoefend worden deze gevat onder autonome ontwikkelingen. Hieronder staan de belangrijkste autonome ontwikkelingen.

3.3.1

FOCUS OP OMBUIGINGEN

INFLATIE De inflatie heeft op diverse kostensoorten effect: het gaat daarbij vooral om goederen en diensten, onderhoud door derden, overige personeelskosten en personeel van derden. Met betrekking tot deze kostensoorten is rekening gehouden met een kostenstijging van 2,0% (circa € 1,0 miljoen) conform de cijfers uit de Macro Economische Verkenning 2014 van het CPB, d.d. 15-09-2013. De ontwikkeling van de energiekosten is gebaseerd op drie componenten: de kosten van de energie zelf, netwerkkosten en energiebelasting. Voor 2014 is de elektriciteit al ingekocht. De stijging van de energiekosten voor 2014, ten opzichte van de begroting 2013, is 2,0%. Voor de jaren 2014 en verder wordt ervan uitgegaan dat de stijging van de energiekosten overeenkomt met de inflatie (2%). Deze stijgingspercentages zijn conform die gehanteerd in het MP 20142018. PERSONEELSLASTEN De totale omvang van de personeelslasten wordt door een drietal componenten beïnvloed: cao-afspraken, beoordelingssystematiek en de werk­ gevers­­lasten. Voor het jaar 2014 is geen cao vastgesteld. Vooralsnog is, conform het MP 2014-2018, gerekend met een jaarlijkse stijging als gevolg van het belonings­systeem van 1%. Daarnaast is voor de componenten cao en werkgeverslasten totaal gerekend met een jaarlijkse stijging van 2%. Deze stijgings­percentages zijn conform die gehanteerd in het MP 2014-2018. Voor een verdere toelichting op de personeelslasten wordt verwezen naar paragraaf 3.3.1. RENTE Bij het MP 2014-2018 zijn de rentepercentages naar beneden bijgesteld. Daarbij is aangegeven dat dit gerealiseerd kan worden door actief rentemanagement. Zo kunnen ‘forward leningen’ worden afgesloten, zodat gebruik kan worden gemaakt van de lage rentepercentages. Door het vastleggen van de financiering ontstaat er duidelijkheid over de rentekosten in de komende jaren en wordt het voordeel van de huidige lage rente vastgelegd. Doordat leningen worden aangetrokken die in de toekomst worden gestort, bestaat het risico dat de financiering niet meer in overeenstemming is met de behoefte. Dit risico kan worden gemitigeerd door op voorhand niet de volledige behoefte door middel van een forward lening aan te trekken. Conform het MP 2014-2018 zijn de volgende rentepercentages gehanteerd: 2014

2015

2016

2017

2018

Kort

1,5%

1,8%

2,0%

2,3%

2,4%

Lang

3,5%

3,8%

4,0%

4,2%

4,4%

De ontwikkeling van de rentepercentages worden regelmatig getoetst in de treasurycommissie.

Wetterskip Fryslân staat in de MP-periode 2014-2018 voor een omvangrijke financiële opgave, met name voor de taak watersysteembeheer. In bijlage 8 is de lijst met maatregelen uit het MP 2014-2018 opgenomen. Wetterskip Fryslân heeft te maken met ingrijpende wijzigingen, zoals de gevolgen van het Bestuursakkoord water (de lasten van de muskusrattenbestrijding en de bijdrage aan het hoogwater beschermingsprogramma (HWBP) zijn ten laste van Wetterskip Fryslân gekomen), het wegvallen van de dividend­uitkering en de stijgende kapitaallasten welke de begroting onder druk zetten. Vanwege de omvang van de financiële opgaven hebben het algemeen bestuur en dagelijks bestuur in het voorjaar van 2013 een uitgebreid proces met elkaar doorgemaakt. Daarbij was het doel om de lasten naar de ingelanden zoveel als mogelijk te beperken en daarmee ook de lasten naar toekomstige besturen. Om dit te kunnen bereiken heeft het bestuur nadrukkelijk gekeken naar mogelijkheden om de begroting op lange termijn structureel sluitend te maken. Dit wordt mede bereikt door het invoeren van een pakket aan maatregelen die het totaal van de netto lasten minder doen stijgen. Deze maatregelen betekenen veelal dat de uitvoering van bestaand beleid wordt versoberd of getemporiseerd. Daarnaast zijn enkele stelposten opgenomen, waaronder de stelpost ‘aanvullende taakstelling’ die in het MP 2014-2018 zijn invulling moet krijgen door verschillende efficiency­maatregelen. Als mocht blijken dat het uiteindelijk resultaat van de aanvullende maatregelen onverhoopt minder oplevert dan het resterende deel van de stelpost, vindt er overleg plaats met het algemeen bestuur om opnieuw te bezien of er aanvullende besparingen mogelijk zijn, dan wel of de omvang van de stelpost moet worden aangepast. 3.3.2

PERSONEELSBUDGET IN 2014

Door het treffen van efficiencymaatregelen en taakversoberingen met ingang van het jaar 2010 zijn ombuigingen op de organisatie gerealiseerd waarmee de personele lasten met ingang van 2013 structureel € 4,9 miljoen (11%) lager zijn. Met ingang van 2014 is rekening gehouden met een jaarlijkse stijging van 3% als gevolg van de autonome kostenontwikkelingen (cao-stijging, stijging werkgeverslasten en stijging als gevolg van het belonings­systeem). In onderstaand overzicht wordt de omvang van de totale structurele personeels­lasten zichtbaar. Personeelslasten structureel (bedragen x € 1 miljoen) Begroting

Personeelsbudget

2013*

2014

39,7

40,9

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013.

De aanpassing van € 1,2 miljoen van 2013 naar 2014 wordt veroorzaakt door autonome ontwikkelingen. Het gaat hier om een verhoging van de werkgeverslasten, een cao-stijging en de stijging als gevolg van de beoordelings­systematiek. In de begroting is een stelpost ‘aanvullende taakstelling’ van cumulatief € 9 miljoen opgenomen. Deze stelpost moet worden ingevuld door een verlaging van budgetten voor goederen & diensten én personele budgetten. Voor zover dat personele budgetten betreffen is dat nog niet verwerkt in bovenstaande tabel. Naast bovenstaande structurele personeelslasten wordt in 2013 rekening gehouden met de volgende incidentele personeelslasten. 43

3.3.3 INTERNE VERREKENING IN VERBAND MET VERONTREINIGING RWZI’S

Personeelslasten incidenteel (bedragen x € 1 miljoen) Begroting 2013*

2014

1 Opbrengsten uit detachering (resultaat neutraal)

0,2

0,3

2B  eschikbaar budget voor organisatieontwikkeling

1,0

1,0

3 Personeelslasten te dekken uit bestemmingsreserve (resultaat neutraal)

0,1

0,1

Personeelslasten incidenteel

1,3

1,4

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013.

1) Opbrengsten uit detachering Mede in het licht van de bezuinigingen worden de mogelijkheden met betrekking tot het flexibel inzetten van het personeelsbestand verder onderzocht en ontwikkeld. Een onderwerp dat hiermee te maken heeft is de mobiliteit van medewerkers. De mogelijkheden van zowel interne als externe mobiliteit worden ook in 2014 benut. De detacherings­ opbrengsten in 2014 zijn circa € 0,3 miljoen. Deze aanvullende middelen worden aangewend om de achterblijvende werkzaamheden uit te kunnen voeren. Per saldo heeft deze ontwikkeling dan ook geen gevolgen voor het resultaat. 2) Beschikbaar budget voor organisatieontwikkeling Conform 2012 en 2013 is er ook voor het jaar 2014 een personeelsbudget ten behoeve van de organisatieontwikkeling (betreft € 1,0 miljoen). Hieruit worden onder meer de kosten van het programma­management en de inzet van medewerkers in het ontwikkelingstraject gefinancierd. 3) Personeelslasten te dekken uit bestemmingsreserve Een bedrag van € 0,1 miljoen zal worden gedekt door een onttrekking uit de bestemmingsreserve ‘opwaarderen serviceniveau gegevensbeheer’. Zie ook paragraaf 3.5.2 bestemmingsreserves. Bruto en netto personele lasten Een deel van de beschikbare uren wordt besteed aan de realisatie van de investeringen en wordt geactiveerd. Niet alle personele kosten komen dus rechtstreeks ten laste van de exploitatie. De omvang van de investeringsprojecten wisselt per jaar en daarmee het aantal te activeren uren. Beheersing van de personele lasten wordt dan ook mede afgemeten aan de zogenaamde netto personeelslasten. In volgend overzicht staat hoe deze netto personeelslasten zijn berekend. Bruto-Netto berekening structurele personeelslasten (bedragen x € 1 miljoen) Begroting 2013*

2014

Bruto personele lasten

39,7

40,9

Te activeren uren

-4,0

-3,8

Uren ten behoeve van diensten voor derden

-0,1

0,0

Netto personele lasten

35,6

37,1

Met ingang van 2014 worden kosten aan de zuiveringstaak doorberekend. Door de effluentlozing van rwzi’s ontstaat vervuiling van het watersysteem. Hierdoor moeten kosten worden gemaakt, bijvoorbeeld Kaderrichtlijn Water maatregelen. Het doorbelasten van kosten (administratieve verrekening) past in de toekomstige denkrichting rondom de afvalwaterketenbedrijven. Aan de zuiveringstaak wordt toegerekend het aantal vervuilingseenheden geloosd door rwzi’s, vermenigvuldigd met het tarief voor de verontreinigingsheffing. Om een forse tariefsprong bij de zuiveringstaak te mitigeren is gekozen voor een geleidelijk opbouwende gewenningsbijdrage van € 1,2 miljoen in 2014, oplopend tot een bedrag van € 4,9 miljoen in 2017.

3.4 KOSTENTOEREKENING Het doel van de kostentoerekening is de kosten via (hulp)kostenplaatsen toe te rekenen aan de diverse werkplanproducten. De werkplanproducten worden aan de twee taken (kostendragers), Watersysteembeheer en Zuiverings­beheer, van het waterschap toegerekend. De kosten op de taken vormen de basis voor de op te leggen waterschapsbelastingen. Voor de verdeling van de kosten van de diverse (hulp)kostenplaatsen worden verschillende verdeelsleutels gehanteerd. Per (hulp)kostenplaats is een verdeelsleutel toegepast die het beste past bij het karakter van de betreffende kostenplaats. Deze methodiek sluit aan bij de BBP-systematiek zoals die door de waterschappen in het algemeen wordt gebruikt. Hieronder wordt de verdeelsleutel per (hulp)kostenplaatsen aangegeven. Hulpkostenplaats

Verdeelsleutel

Rente

Procentueel

Werkplaatsen

Procentueel

Kantoren

Fte binnenpersoneel

Poolauto’s

Procentueel/werkelijk gebruik

Catering

Procentueel/werkelijk gebruik

ICT

Aantal en type computers

Facilitaire Zaken

Aantal werkplekken

Laboratorium

Procentueel

ONDERSTEUNENDE ORGANISATIEONDERDELEN De kosten van de ondersteunende diensten (directie, concerncontrol, communicatie, HRM, cluster financiën, cluster juridische zaken) worden aan de primaire clusters toegerekend. Van een aantal organisatie­onderdelen wordt een groot gedeelte van de kosten rechtstreeks toegerekend aan een werkplanproduct (bijvoorbeeld bestuurscoördinatie). PRIMAIRE CLUSTERS De toerekening van de primaire clusters vindt plaats op basis van de bestede uren. Door de registratie en administratieve verwerking van de bestede uren worden de kosten toegerekend aan de werkplanproducten en investeringsprojecten.

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013.

De te activeren uren zijn bepaald aan de hand van de investeringsplanning voor 2014. 44

WERKPLANPRODUCTEN De meeste werkplanproducten hebben een duidelijke relatie met de kosten­ dragers (=taken) van het waterschap. Deze werkplanproducten worden voor 100% toegerekend aan de kostendrager waarmee ze een duidelijke relatie hebben. De werkplanproducten die geen eenduidige relatie hebben met een kostendrager worden op basis van, door het algemeen bestuur vastgestelde verdeelsleutels toegerekend aan de kostendragers (=taken).

In het MP 2014-2018 is er voor gekozen om de beschikbare algemene reserve zodanig in te zetten dat deze bijdraagt aan de overgang naar een structureel sluitende begroting en een jaarlijkse belastingopbrengststijging van 3,9%. Ondanks de afname van de algemene reserve ten opzicht van het MP met € 1 miljoen per 2018, als gevolg van het temporiseren van de bijdrage voor de effluentlozing, wordt in de begroting nog steeds voldaan aan de genoemde uitgangspunten.

3.5

VOORZIENINGEN EN RESERVES

Algemene reserve taak zuiveringsbeheer (bedragen x € 1 miljoen)

3.5.1

ALGEMENE RESERVES

Be­gro­ting

In onderstaande tabellen wordt het verloop van de algemene reserves (algemene reserves en egalisatiereserves) weergegeven. Hierbij zijn onderstaande belastingopbrengststijgingen gehanteerd. Deze komen overeen met de belastingopbrengststijgingen gehanteerd in het MP 2014-2018. Belastingopbrengststijgingen Begroting

Meerjarige doorkijk

Programma / taak

2014

2015

2016

2017

2018

Watersysteembeheer

3,9%

3,9%

3,9%

3,9%

3,9%

Zuiveringsbeheer

2,1%

2,4%

2,4%

2,4%

2,4%

Meerjarige doorkijk

2015

2016

2017

2018

Stand per 1 januari

17,4

15,4

13,5

11,4

11,4

Mutatie

-1,9

-2,0

-2,1

0,0

-0,3

15,4

13,5

11,4

11,4

11,1



1.500.000 1.000.000 500.000

500.000

€

€

0

0

05 20 0

6

0 20

14

7

0 20

8

0 20

15

20

9

0 20

0

1 20

16

20

Stand per 31 december

07

20

20

20



06

05

5,00

1

1 20

2018

Stand per 1 januari

3,7

3,7

4,5

4,5

3,9

Mutatie

0,0

0,9

0,0

-0,6

-1,3

Stand per 31 december

3,7

4,5

4,5

3,9

2,6

20

08

20

14 13 20 ing 20 ing ot ot r r g g 17be be 2018 20 2

1 20

Norm

09

20

10

20

06

20

14

2.000.000

1.000.000 10,00

2017

20

2.500.000

1.500.000

2016

05 200

3.000.000 Algemene reserve watersysteembeheer

2.000.000 15,00

2015

MP 20143.000.000 Algemene reserve zuiveringsbeheer 2018 2.500.000 3.000.000 5,00 2018 2.000.000 2.500.000 4,00 1.500.000 2.000.000 1.000.000 1.500.000 3,00 500.000 1.000.000 2,00 12,1 0 € 500.000 05 0 1,00 € 20

Met betrekking tot het begrotingsjaar 2014 is het jaarresultaat taak watersysteembeheer - € 1,9 miljoen waarvoor inzet van de algemene reserve nodig is. Zoals meerjarig begroot is de stand van de algemene reserve eind 2018 € 11,1 miljoen. Dat is € 1,0 miljoen lager dan opgenomen in het MP 2014-2018.

3.000.000 20,00 2.500.000

2014

2018

2,1

Met betrekking tot het begrotingsjaar 2014 is het jaarresultaat taak zuiverings­beheer € 0,0 miljoen Zoals meerjarig begroot is de stand van de algemene reserve eind 2018 is € 2,6 miljoen. Dat is € 0,5 miljoen hoger dan opgenomen in het MP 2014-2018.

2014

Stand per 31 december

MP 20142018

Vanaf 2011 (ten behoeve van het MP 2012-2016) wordt het meerjaren­ perspectief op hoofdlijnen gemaakt. Het MP heeft daarbij een globaal karakter en dient als kader voor de uitwerking van de begroting.

Algemene reserve taak watersysteembeheer (bedragen x € 1 miljoen) Be­gro­ting

Meerjarige doorkijk

11

20

07

20

08

20

15

20

09

20

10

20

16

20

Stand per 31 december

11

20

06

20

07

20

08

20

14 13 20 ing 20 ing t t o ro gr eg18 17 be b 0 0 2 2

09

20

10

20

11

20

12

20

12

g

be

20

Norm

De stand van de algemene reserve per 31 januari 2018 komt uit op € 2,6 miljoen. Hiermee wordt voldaan aan de minimum norm voor de stand van de algemene reserve (die € 2 miljoen bedraagt). De stand van de algemene reserve zal tot 2023, bij het handhaven van een jaarlijkse belastingopbrengststijging van 1,5% met ingang van 2019, rond de norm zijn. Na 2023 zal de stand van de algemene reserve geleidelijk toe nemen. Uiteraard is de ontwikkeling van de algemene reserve sterk afhankelijk van de gehanteerde belastingopbrengststijging en de lasten14 13 12 0 g de komende jaren. 20 ng 20 nvan 2 ontwikkeling ti ti ro ro eg eg b b 3.5.2 BESTEMMINGSRESERVES

In het verleden heeft het waterschap bij het vaststellen van de jaar­ rekeningen bedragen bestemd voor een specifiek doel. Deze afgezonderde bedragen kunnen alleen besteed worden aan het doel waarvoor ze zijn afgezonderd. Met ingang van 1 januari 2009 vinden de onttrekkingen en

45

toevoegingen alleen plaats bij de bestemming van het resultaat op basis van een besluit van het algemeen bestuur. Er zijn elf bestemmingsreserves. Hieronder is een overzicht van de mutaties in 2014 opgenomen. Bestemmingsreserves (bedragen x € 1 miljoen) Omschrijving

1-1-2014

Mutatie 2014

31-122014

1

Reserve extra dividend

9,20

-2,30

6,90

2

Schiermonnikoog

0,46

-0,09

0,37

3

Opwaarderen serviceniveau gegevensbeheer

0,60

-0,10

0,50

4

Gewenst peilbeheer

0,28

-0,10

0,18

5

Renovatie sluizen Lauwersoog

0,30

0,30

6

Ouderenbeleid

0,13

0,13

7

Veiligheidstoetsing

0,30

-0,13

0,17

8

Sanering waterbodems

0,25

-0,10

0,15

9

Innovatie 2013

0,40

-0,26

0,14

10

Overdracht bruggen

0,20

0,20

11

Baggeren Horsa rwzi Workum

0,13

0,13

Totaal

12,25

-3,09

9,17

1) Reserve extra dividend De in 2011 geïntroduceerde leverage ratio (het voorschrift dat het eigen vermogen vanaf 2018 tenminste 3% van het balanstotaal dient te bedragen), dwingt de Nederlandse Waterschapsbank (NWB) tot een stringenter dividend- en reserveringsbeleid. De NWB heeft daarom besloten tot maximale reservering van toekomstige winsten en dus verminderen van de dividend uitkering. Voor Wetterskip Fryslân betekent dit dat het jaarlijkse dividend van € 2,3 miljoen voorlopig niet uitgekeerd wordt. Bij de behandeling van het MP 2012-2016 in het algemeen bestuur van 24 mei 2011 is besloten om een bestemmingsreserve in te stellen ten laste van het ontvangen superdividend om de tegenvallende baten te overbruggen. Hieruit wordt jaarlijks € 2,3 miljoen onttrokken. 2) Schiermonnikoog In 2008 heeft Wetterskip Fryslân het beheer en onderhoud van de primaire kering op Schiermonnikoog overgenomen van Rijkswaterstaat. Voor deze uitbreiding van taken is een afkoopsom ontvangen van € 925.000 als gewenningsbijdrage. Deze afkoopsom wordt gedurende een periode van tien jaar gebruikt om de hogere kosten ten gevolge van de overname op te vangen. Dit betekent dat jaarlijks een bedrag van € 0,09 miljoen wordt onttrokken. 3) Opwaardering/uitbreiding serviceniveau gegevensbeheer In 2009 is besloten om een bedrag van € 1 miljoen beschikbaar te stellen voor het versneld op orde brengen van de legger en het gegevens­beheer. Bij de inrichting van de processen, in het kader van de organisatieontwikkeling, wordt ook de verbetering van de gegevens­ huishouding opgepakt. Het project loopt nu gelijk op met proces­ gericht werken. Het restant van de bestemmingsreserve wordt dan ook aangewend om het gegevensdeel van procesgericht werken op te pakken. In 2014 wordt een onttrekking van € 0,1 miljoen voorzien als dekking van de kosten van het project Gegevenshuis op orde.

4) Gewenst peilbeheer Voor het gehele beheergebied van het waterschap worden water­ gebiedsplannen opgesteld en vastgesteld. Zie ook de toelichting bij maatregel VO 4. Naast de doelrealisatie voor het peilbeheer worden de beleidsopgaven voor extreme neerslag, droogte, waterkwaliteit en beheer en onderhoud meegenomen. Als onderdeel van het totale proces wordt ook de gebiedsgerichte normering voor regionale wateroverlast opgesteld. In de begroting 2014 is rekening gehouden met een onttrekking van € 0,1 miljoen. 5) Renovatie sluizen Lauwersoog Bij de behandeling van de jaarrekening 2010 in het algemeen bestuur van 24 mei 2011 is besloten tot een bestemmingsreserve van € 0,3 miljoen. Deze bestemmingsreserve is bedoeld om de kosten van de renovatie van het sluizencomplex Lauwersoog te dekken. Eind 2011 is gestart met de renovatie en dit loopt door tot in 2015.De onttrekking zal in 2015 plaatsvinden. 6) Ouderenbeleid Het kabinet heeft sinds 2010 financiële voorzieningen gecreëerd om langer doorwerken van ouderen te stimuleren waaronder een premiekorting voor medewerkers van 62 tot 65 jaar. In het onderhandelingsakkoord CAO Waterschappen 2012-2013 zijn afspraken gemaakt om deze premiekorting te gebruiken voor structurele maatregelen om zo de inzetbaarheid en vitaliteit van deze categorie medewerkers te verhogen. In 2014 wordt zowel een onttrekking als een dotatie voorzien (van totaal € 0,06 miljoen). In 2014 worden er vanuit de bestemde reserve Ouderenbeleid een drietal activiteiten gefinancierd. Met behulp van strategische personeelsplanning wordt zichtbaar gemaakt op welke plaatsen in de organisatie er kritische functies zijn waarvan de specifieke kennis en ervaring behouden moet blijven. Er wordt naar mogelijkheden gezocht om meester-gezel constructies in te voeren waarbij senioren, die een kritische functie bekleden, gedeeltelijk worden vrijgesteld om trainees in te werken. Hiermee wordt kennis binnen de organisatie geborgd. Aanvullend wordt onderzocht of er mogelijkheden zijn om gepensioneerden met specifieke kennis in te huren. Vanuit de vitaliteitsgedachte wordt nader onderzocht in hoeverre senioren fit kunnen blijven dan wel weer fit kunnen worden. 7) Veiligheidstoetsing Door de overstap van de geometrische toets naar de DAM methodiek heeft de veiligheidstoetsing boezemkaden vertraging opgelopen. Het uitwerken van een gedetailleerd ondergrondmodel is daarom uitgesteld. Het niet uitwerken in 2013 leidt tot onderbesteding van ongeveer € 0,3 miljoen. Met een voorstel tot het vormen van een bestemmingsreserve wordt bij de jaarrapportage 2013 voorgesteld deze middelen te reserveren voor 2014 en 2015. Na het vrijgeven van het nieuwe onderzoeksprotocol moet het gedetailleerd ondergrondmodel alsnog worden uitgewerkt. De totale kosten tot en met 2015 blijven gelijk. 8) Sanering waterbodems De sanering van Akkrum, welke wordt uitgevoerd door de provincie Fryslân, stond gepland voor 2013. De bijdrage van het waterschap aan deze sanering was dan ook gepland voor 2013. Door een late start van de uitvoering zal de betaling van deze bijdrage doorschuiven naar 2014. De afrekening van de sanering in Lemmer stond ook gepland voor 2013. De definitieve afrekening zal echter pas in 2014 kunnen worden opgesteld. De kosten van beide saneringen zullen in 2014 worden gedekt door een onttrekking uit de bestemmingsreserve.

46

9) Innovatie 2013 In 2013 zijn diverse innovatieprojecten gestart. Een aantal van deze projecten loopt door in 2014. Voor de uitvoering daarvan is een onttrekking uit de bestemmings­ reserve begroot van € 0,27 miljoen. In paragraaf 2.4.3 is een nadere uitleg over het innovatieprogramma opgenomen. 10) Overdracht bruggen In 2013 heeft de voorbereiding langer geduurd omdat de afstemming en overdracht met de ingelanden meer tijd vergt dan van tevoren was ingeschat. Hierdoor verschuift € 0,2 miljoen van de kosten van 2013 naar 2014. Met een voorstel tot het vormen van een bestemmings­ reserve wordt bij de jaarrapportage 2013 voorgesteld deze middelen te reserveren voor 2014 (en verder). 11) Baggeren Horsa rwzi Workum In 2013 is het geplande baggeren nabij de rwzi Workum (vaart de Horsa) uitgesteld tot 2014. Er wordt meegelift met de gemeente SúdwestFryslân en deze heeft dit project voor 2014 in het baggerplan opgenomen. Met een voorstel tot het vormen van een bestemmingsreserve wordt bij de jaarrapportage 2013 voorgesteld deze middelen te reserveren voor 2014 (en verder). 3.5.3 VOORZIENINGEN Voorzieningen worden gevormd voor het afdekken van (toekomstige) verplichtingen en verliezen waarvan de omvang redelijkerwijze valt in te schatten. In 2013 zijn vijf voorzieningen opgenomen in de begroting. Naast de voorziening voor te houden verkiezingen zijn vier arbeidsgerelateerde voorzieningen opgenomen. Hieronder is een overzicht opgenomen met de stand aan het begin van het jaar 2013 en de verwachte mutaties in 2013. Voorzieningen (bedragen x € 1 miljoen) Omschrijving

1-1-2014

Toe­ voeging

Ont­ trekking

31-122014

0,13

0,28

4,09

Arbeidsgerelateerde voorzieningen 1) Pensioen voormalige bestuursleden De pensioenen van (oud-)bestuursleden zijn in eigen beheer van het waterschap. De kosten van de uit te betalen pensioenen komen ten laste van het waterschap. Voor deze verplichtingen is een voorziening gevormd. De hoogte van de voorziening is gebaseerd op de actuariële berekening waarmee de pensioenen zijn berekend. De voorziening is getroffen voor de (oud-)bestuursleden en hun nabestaanden die recht op pensioen hebben en de oud-bestuursleden die op dit moment nog geen 65 jaar zijn. 2) Wachtgeld voormalig bestuur Met ingang van 2004 zijn alle waterschappen samengevoegd tot het huidige Wetterskip Fryslân. De integratiekosten zijn ontstaan op grond van het sociaal statuut zoals dat geldt voor het fusieproces. De kosten hebben betrekking op de wachtgeldregelingen ten behoeve van de bestuurders van de fusie per 1 januari 2004. 3) Voormalig personeel De afronding van enkele personele kwesties vanwege onder andere arbeidsongeschiktheid, heeft geleid tot een uitstroom van een aantal medewerkers. De ontstane aanspraken zijn in een voorziening tot uitdrukking gebracht. 4) Jubilea-gratificatie Deze voorziening is gevormd voor alle uit hoofde van de geldende arbeidsvoorwaarden opgebouwde rechten van werknemers en bestuursleden op jubilea-uitkeringen. De voorziening is bepaald voor de huidige werknemers, waarbij rekening is gehouden met de kans op vertrek. 5) Verkiezingen De volgende waterschapsverkiezingen vinden plaats op de dag van de verkiezingen voor Provinciale Staten in maart 2015. Oorspronkelijk waren de verkiezingen gepland in 2012. De kosten van de verkiezingen worden geraamd op een bedrag van € 1,45 miljoen. In 2014 wordt een bedrag van € 0,25 miljoen toegevoegd aan de voorziening, zodat de verkiezingen in 2015 vanuit deze voorziening kunnen worden bekostigd.

1

Pensioen voormalige bestuursleden

4,24

2

Wachtgeld voormalig bestuur

0,17

0,03

0,14

3

Voormalig personeel

0,25

0,10

0,15

4

Jubilea-gratificatie

0,65

0,08

0,09

0,64

Bij de heffing van waterschapsbelastingen maakt Wetterskip Fryslân een onderverdeling naar de taken watersysteembeheer en zuiveringsbeheer.

Subtotaal arbeids­ gerelateerde voorzieningen

5,31

0,21

0,50

5,02

3.6.1 WATERSYSTEEMBEHEER

Verkiezingen

1,20

0,25

1,45

Subtotaal overige voorzieningen

1,20

0,25

1,45

Totaal voorzieningen

6,51

0,46

5

0,50

6,47

3.6 WATERSCHAPSBELASTINGEN

De kosten voor de uitvoering van de taak watersysteembeheer worden gefinancierd uit de volgende twee heffingen: • Watersysteemheffing Deze heffing heeft betrekking op de kosten van het watersysteem­ beheer, inclusief het beheer van de waterkeringen. De watersysteemheffing voor de diverse categorieën belastingbetalers wordt berekend op basis van de kostentoedelingsverordening. In 2013 is een onderzoek uitgevoerd en heeft een actualisatie plaatsgevonden van de kostentoedeling. Deze kostentoedeling heeft in 2013 ter inzage gelegen, is door het algemeen bestuur vastgelegd in een nieuwe kosten­toedelingsverordening en treedt op 1 januari 2014 in werking. Deze verordening gaat gelden voor de jaren 2014-2019. Op basis van

47

de toegepaste actualisatie van de gegevens en het uitgevoerde onderzoek zijn de volgende percentages voor de verschillende categorieën vastgesteld. • Ingezetenen 28,0% • Gebouwd 48,5% • Ongebouwd 22,0% • Natuur 1,5% Naast deze actualisatie is ook besloten om met ingang van 2014 binnen de categorie ongebouwd een tariefdifferentiatie voor de wegen toe te passen van 100%. In 2014 wordt het rijkswater aangeslagen voor de categorie natuur. • Verontreinigingsheffing De verontreinigingsheffing is gebaseerd op de kosten voor het reguleren (monitoring, vergunningverlening en handhaving) van directe lozingen op het oppervlaktewater (passief waterkwaliteitsbeheer). De hoogte van de verontreinigingsheffing is gebaseerd op de kosten van het passieve waterkwaliteitsbeheer verdeeld over de woningen en bedrijven die direct op het oppervlaktewater lozen. De heffingsmaatstaf voor de verontreinigingsheffing is een tarief per vervuilingseenheid (v.e). De belastingopbrengststijging voor de taak watersysteembeheer in 2014 is 3,9%. 3.6.2 ZUIVERINGSBEHEER De opbrengst van de zuiveringsheffing gebruikt het waterschap om de zuivering van afvalwater te betalen. De kosten worden verdeeld over de gebruikers van een bedrijfsruimte of een woonruimte. De heffingsmaatstaf voor de zuiveringsheffing is een tarief per vervuilingseenheid (v.e). In 2014 is de belastingopbrengststijging voor de taak zuiveringsbeheer 2,1%. 3.6.3 TARIEVEN

Bij het doorrekenen van de ‘heffing modelsituaties’ wordt gebruik gemaakt van aannames met betrekking tot de ontwikkeling van de heffings­ eenheden. Met betrekking tot de eenheid ‘WOZ-waarde’ is de laatste jaren sprake van een waardedaling. Voor de berekening van de lastendruk is rekening gehouden met een WOZ-waardedaling van 6,2%. (hier hoort de tabel) Met ingang van 1 januari 2014 is een nieuwe kostentoedelingsverordening van kracht. Hiertoe is in het voorjaar van 2013 een kostentoedelingsonderzoek 2014-2019 (KT-onderzoek) uitgevoerd. Het kostentoedelingsonderzoek 2014-2019 toont aan dat de ‘waardeverhoudingen’ van de verschillende categorieën zijn veranderd. Bovenstaand overzicht is gebaseerd op de nieuwe kostentoedeling. Naar aanleiding van de kostentoedelingsverordening is een categorie ‘wegbeheerder’ toegevoegd. Waar de wegbeheerder voorheen het tarief van ‘binnendijks bemalen’ betaalde, betaalt hij in 2014 het tarief ‘binnendijks bemalen wegen’. De afzonderlijke tarieven zijn opgenomen in bijlage 4. 3.6.5 KWIJTSCHELDINGSBELEID Met betrekking tot het kwijtscheldingsbeleid hanteert Wetterskip Fryslân de 100%-norm. Dit wil zeggen dat Wetterskip Fryslân ervan uit gaat dat een inkomen op bijstandsniveau geen ruimte biedt om naast de bestaanskosten lokale lasten, waaronder de waterschapsbelastingen, te voldoen. De kwijtscheldingsregeling (opgenomen in de heffingsverordening en omslagverordening) is alleen van toepassing verklaard voor woonruimten en betreft de belastingaanslagen verontreinigings-heffing en zuiveringsheffing en de ingezetenen omslag van de watersysteemheffing. Kwijtschelding wordt verleend, indien de middelen om een aanslag te betalen ontbreken en ook niet binnen afzienbare tijd kunnen worden verwacht. Om te beoordelen of wordt voldaan aan bovengenoemde voorwaarde, vindt een individuele toetsing plaats.

In bijlage 4 is opgenomen wat de betreffende tarieven zijn. 3.6.4 BELASTINGHEFFING Op basis van de benodigde belastingopbrengsten en de heffingseenheden worden via de kostentoedeling de tarieven voor de verschillende categorieën bepaald. Onderstaande tabel toont wat dit betekent voor zes modelsituaties.

Met ingang van 1 januari 2012 kunnen ook ondernemers voor hun privé waterschaps-belastingaanslag in aanmerking komen voor kwijtschelding. Voor de ondernemer gelden dezelfde eisen als voor de particulier ten aanzien van betalingscapaciteit en vermogen.

Heffing modelsituaties (bedragen in €) Heffing €

Heffing €

Toename

Stijging

2014

2013

(€)

(%)

Meerpersoonshuishouden (eigen woning)

343,23

336,86

6,37

1,9%

Meerpersoonshuishouden (huurwoning)

241,97

233,51

8,46

3,6%

3.976,37

3.917,41

58,96

1,5%

699,33

696,64

2,69

0,4%

86,00

90,20

-4,20

-4,7%

102.027,00

60.240,00

41.787,00

69,4%

Agrarisch bedrijf (zonder woning) MKB-bedrijf (zonder woning) Natuur Wegbeheerder (1.000 ha wegen)

48

nHWBP In het nHWBP staat Wetterskip Fryslân voor de taak 63 km dijk te versterken. In het kader van het 1e landelijke programma nHWBP 2014-2019 werken de waterschappen binnen dijkring 6 (Noorderzijlvest, Hunze en Aa’s en Wetterskip Fryslân) in 2013 aan het opstellen van het Plan van Aanpak voor de Projectoverstijgende Verkenning Waddenzee (POV). Het doel van de POV is – vooruitlopend op de daadwerkelijke start van de dijkversterkingsprojecten - één project overstijgende verkenning uit te voeren voor de Waddenzee. In deze verkenning wordt onderzocht of er generieke, breed 2.500.000 toepasbare oplossingsrichtingen zijn die toepasbaar zijn binnen dijkring 6, 3.000.000 2.000.000 maar mogelijk ook landelijk. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan 2.500.000 1.500.000 een combinatie van dijkversterkingen met kwelders, overslagbestendige 2.000.000 1.000.000 dijken, brede dijken, innovatieve dijken en zandsuppleties. De resultaten 1.500.000 500.000 van de POV Waddenzee vormen het startpunt voor de individuele projecten 1.000.000 0 € vanaf 2016. Volgens het nieuwe financieringsregime is 10% van het 500.000 14 13 investerings­ 06 05 07 08 09 11 12 10 0 bedrag voor rekening van Wetterskip Fryslân (de ‘project­ 0 0 0 0 0 0 0 0 g 2 in 20 ing 2 2 2 2 2 2 2 2 t t 0 € o o r r gebonden bijdrage’). Het is nu niet bekend wanneer de projecten van het 4 3 6 5 7 8 9 1 2 0 g g 1 1 0 0 0 0 0 1 1 1 be be 14 20 00250 00260 00270 00820 00920 01020 01120 in0g1220 in0g13 20 waterschap in uitvoering komen en hoe groot het investeringsbedrag zal t2 ing 20 ing 2 2 2 2 2 2 rot 2 2 o t gr ot g ro zijn. be egr be eg

In de onderstaande grafiek wordt weergegeven wat de ontwikkeling is van de post kwijtschelding en oninbaar over de jaren 2005 tot en met 2014. Door de economische crisis en de toename van de werkloosheid komen meer burgers in financiële problemen. Er moet rekening mee worden gehouden dat deze ontwikkeling de komende tijd zal aanhouden. Het aantal kwijtscheldingsverzoeken neemt naar verwachting toe en door de stijging van de belastingtarieven zullen ook de (absolute) kwijtscheldings3.000.000 bedragen toenemen. 3.000.000 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000

€

0

b



Kwijtschelding

b

Oninbaar

3.7 INVESTERINGSPARAGRAAF Een belangrijk deel van het werk van Wetterskip Fryslân wordt gerealiseerd in de vorm van projecten. Dit zijn investeringswerken die vooral betrekking hebben op de zuiveringsinfrastructuur en de watersysteem- en water­ keteninfrastructuur. Daarnaast is er sprake van investeringen in bedrijfsmiddelen. Alle investeringen worden in het jaar na ingebruikname geactiveerd. De kosten komen in de jaren daarna als afschrijvingslast in de exploitatie terug. Een aantal investeringen is ondergebracht in langlopende programma’s. 3.7.1 INVESTERINGEN Waterveiligheid Algemeen In het huidige Hoogwaterbeschermingsprogramma zijn de werken aan de primaire keringen opgenomen. Doel van dit programma is veiligheid bieden aan allen die in Fryslân wonen, werken en recreëren. In dit programma zitten elf dijkverbeteringsprojecten voor een totaal investeringsbedrag van € 127 miljoen. Er moeten nog drie projecten gerealiseerd worden: Ameland, Waddenzeedijk Friese kust en Lemmer. De kosten worden, volgens de afspraken gemaakt in het landelijk bestuursakkoord water, verrekend middels landelijke verevening. De gezamenlijke waterschappen dragen hieraan voor € 131 miljoen (2014) bij aan de financiering. Voor Wetterskip Fryslân betekent dit voor 2014 een netto investering van € 4,7 miljoen. HWBP2 In 2014 zullen ook uitvoeringskredieten aangevraagd gaan worden voor de HWBP-2 projecten Steenbekleding Waddenzeedijk en Kleibekleiding en Piping IJsselmeerdijk bij Lemmer voor respectievelijk € 12,0 en € 13,2 miljoen. Deze bedragen worden voor 100% gesubsidieerd door Rijkswaterstaat. Voor het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nHWBP) wordt door het Rijk en de waterschappen de wijze van samenwerking, de programmering en de organisatiestructuur uitgewerkt. Dit moet in januari 2014 in werking treden onder een nieuw financieringsregime.

Oevers en kaden In het herstelprogramma Oevers en Kaden wordt gewerkt aan de veiligheid van Fryslân. Het programma loopt vanaf 2000 en omvat nu nog zo’n 345 kilometer te herstellen kaden, waarvan 30 kilometer in stedelijk gebied. Met de provincie is inmiddels overeengekomen dat er tot de herziening van het Waterhuishoudings-/Waterbeheerplan (2015) met het herstel­ programma Oevers en Kaden getemporiseerd mag worden (2029). Deze opgave is dan gereed in 2029 voor een nog resterend totaalbedrag van € 62 miljoen. In 2014 zal in dit programma voor € 13,1 miljoen aan nieuwe projecten gestart worden, waarvan € 4,5 miljoen besteed aan KRW-inrichtingsmaatregelen aan de oevers en kaden. Voldoende water De vele gemalen die voor de aan- en afvoer van water zorgen, maar ook de overige peilregulerende kunstwerken, moeten na verloop van tijd gerenoveerd of vervangen worden. Voor investeringen in kunstwerken actieve waterbeheersing zal in 2013 een krediet van circa € 10,8 miljoen aangevraagd worden. Dit bedrag is inclusief de aanleg van vispassages en uitbreiding van de poldergemaalcapaciteit. Met ingang van 2013 zijn de volgende jaarlijkse deelkredieten samen­ gevoegd. Voor 2014 is de samenstelling van het verzamelkrediet Watersystemen als volgt: Verzamelkrediet watersysteembeheer (bedragen * € 1.000) Aanleg beweegbare stuwen Investeringen t.b.v. hogere zomerpeilen Hoogwatercircuits Uitbreiding openwater berging Verdroging topgebieden Maatregelen Watergebiedsplannen Gebiedsontwikkeling Totaal

210 50 180 1.125 400 2.292 300 4.557

49

Met ingang van 2014 is het verzamelkrediet voor Herstructurering stedelijk gebied en Stedelijk waterbeheer verlaagd van € 1,0 miljoen naar een totaal bedrag van € 0,5 miljoen.

Kredietportefeuille 2014 (bedragen x € 1 miljoen) Begroting 2014

Naast de uitvoering van het herstelprogramma Oever en Kaden waar inrichtingsmaatregelen met betrekking tot de aanleg van natuurvriendelijke KRW-oevers worden gerealiseerd, worden er nog zelfstandige KRWprojecten gerealiseerd. Voor 2014 is hier een bedrag beschikbaar van circa € 1,9 miljoen.

Bruto

Ontv. Subsidies

Netto

Omvang per 01/01/14

206,9

92,9

114,0

Waterveiligheid

107,7

75,2

32,5

Voldoende water

59,4

17,7

41,7

Schoon water

27,5

-

27,5

Organisatie

12,3

-

12,3

Verstrekkingen 2014

92,5

25,2

67,3

Waterveiligheid

43,8

25,2

18,6

Voldoende water

17,7

-

17,7

Schoon water

29,2

-

29,2

1,8

-

1,8

Afronding in 2014

-49,0

3,4

-45,6

Waterveiligheid

-22,6

1,2

-21,4

Voldoende water

-18,0

2,2

-15,8

Schoon water

-2,9

-

-2,9

Organisatie

-5,4

-

-5,4

Omvang per 01/01/15

250,4

114,7

135,7

1.500

Waterveiligheid

128,8

99,2

29,6

Centrale slibverwerking

13.000

Voldoende water

59,1

15,5

43,6

Totaal

29.235

Schoon water

53,8

-

53,8

8,7

-

8,7

Schoon water De investeringen in de rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi) en het afvalwater­transportstelsel vormen ook een belangrijk deel van het jaarlijkse investeringsprogramma van Wetterskip Fryslân. Hierbij gaat het vaak om aanpassing van de bestaande infrastructuur. De nieuwe investeringen vallen deels samen met de vrijval van de afschrijvingslasten van de oude investeringen en zijn gebaseerd op het IZP dat in het voorjaar van 2013 is vastgesteld. In 2014 wordt de voorbereiding van de Centrale Slibverwerking afgerond en de contractvorming voorbereid. Dit leidt tot een kredietaanvraag in het najaar van 2014, waarna de aanbesteding en gunning voor het einde van 2014 plaats kan vinden. De daadwerkelijk bouw is gepland in 2015 en 2016. In 2014 wordt voorzien dat, naast de aanvraag ten behoeve van de Centrale slibverwerking (€ 13,0 miljoen) er € 16,2 miljoen aan krediet zal worden aangevraagd om de beoogde investeringen te kunnen financieren. De aanvragen zijn als volgt te verdelen. Aanvragen investeringen programma schoon water (bedragen * € 1.000) rwzi’s en transportstelsel Groot onderhoud en KAM

14.735

Organisatie Naast de geplande investeringen op het gebied van automatiseringen en laboratorium, zijn er aanvragen in voorbereiding voor de vervanging van werkmaterieel. 3.7.2 KREDIETPORTEFEUILLE De kredietportefeuille is een maat voor de totale omvang van de projecten waaraan wordt gewerkt. De omvang is daarbij gerelateerd aan het krediet dat voor de projecten wordt vrijgegeven. Het krediet is het mandaat voor de uitvoering van het project en betreft alle, daarin opgenomen kosten. Veel projecten hebben een looptijd langer dan een jaar en zijn dus enkele jaren in de kredietportefeuille zichtbaar. In onderstaand overzicht is de ontwikkeling van de kredietportefeuille per programma weergegeven.

Organisatie

Organisatie

De ervaring op het gebied van planning en raming van de projecten neemt geleidelijk aan toe. De berekeningswijzen worden gestandaardiseerd en er wordt gewerkt met werknormen. Toch blijven er omstandigheden die de realisatie doen afwijken van de planning. De huidige marktomstandigheden bijvoorbeeld hebben sterke invloed op de aanbestedingen. Maar ook gebiedsprocessen, grondverwerving, en subsidie- en vergunningenprocedures zijn niet altijd goed voorspelbaar en zetten de projectvoortgang onder druk. De planning en eindewerkinschatting van een project worden gedurende het jaar op de ontwikkelingen aangepast. 3.7.3 SUBSIDIES Wetterskip Fryslân zet zich voortdurend in om subsidiemogelijkheden maximaal te benutten. Voor een aantal projecten worden subsidies ontvangen. Naast de subsidies die in het kader van het Hoogwaterbeschermings­ programma (HWBP) worden ontvangen, betreft dit subsidies die vooral samenhangen met het benutten van de synergiegelden tot 2015. De provinciale partners in de Provinciale Commissie voor het Landelijk Gebied hebben vastgelegd in het ‘Griene Manifest’ in 2011 een aantal uitgangspunten vastgesteld. Die zijn voor het waterschap uitgangspunt voor het

50

realiseren van projecten binnen de kortgeleden herijkte Ecologische Hoofdstructuur en alle andere gebiedsdoelstellingen, waaronder de doel­ stellingen vanuit de KRW. De daaraan gelieerde subsidiestromen worden zoveel mogelijk benut. Door het benutten van subsidiemogelijkheden zijn de feitelijke kosten van projecten lager dan het vrijgegeven krediet. Hierbij kan opgemerkt worden dat de subsidiestroom niet altijd synchroon loopt met de doelrealisatie. Verwacht wordt dat met betrekking tot de projecten waaraan in 2014 gewerkt wordt, de komende jaren een bedrag van € 19,2 miljoen aan subsidies ontvangen zal worden. Als gevolg van de economische crisis staan de overheidsuitgaven onder druk. Dit is van invloed op de subsidietoekenning. Hierdoor ontstaat het risico dat de subsidies niet of niet geheel beschikbaar komen. 3.7.4

NETTO UITGAVEN

De rentelasten vormen circa 10% van de totale lasten van Wetterskip Fryslân. Om deze reden is het managen van de treasury een belangrijk instrument om de renterisco’s te beperken en de rentelasten zo laag mogelijk te houden. In 2012 en 2013 heeft dit geleid tot belangrijke voordelen en heeft het waterschap zich via het afsluiten van een zogenoemde cap, oftewel een vooraf betaalde en eenmalige premie, verzekerd tegen het risico dat de kortlopende rente gaat stijgen. Daarnaast is er in 2013 een roll-over lening afgesloten met een rentemaximum. Dit is een lening met een variabele rente gebaseerd op euribor maar met een renteplafond. Wetterskip Fryslân slaagt erin om enerzijds de langlopende financieringsbehoefte te managen en af te stemmen op de investeringsbehoefte en anderzijds hierin maximaal gebruik te maken van de voordelen van de huidige geldmarkt. Uiteraard voldoet het waterschap hierbij aan de bepalingen zoals die zijn gesteld in regels vanuit de Rijksoverheid, onder andere de wet Fido, maar passen deze acties ook binnen het treasurystatuut en -jaarplan.

De uitgaven gedurende het jaar zijn een maat voor de realisatie van de projecten. De netto uitgaven bestaan uit de kosten van de aanbestede en in uitvoering genomen werken, de toegerekende uren van de organisatie en de ontvangen subsidies en bijdragen.

Conform het treasurystatuut van Wetterskip Fryslân wordt jaarlijks een treasury­jaarplan, als onderdeel van de begrotingscyclus opgesteld. Dit treasuryjaarplan plaatst het beleid in een meerjarig perspectief en beschrijft de treasurydoelstellingen voor het begrotingsjaar. Treasury, zowel het treasury­statuut als het treasuryjaarplan, staat als onderwerp op de agenda van de auditcommissie.

De netto uitgaven op de vier programma’s bedragen in 2014 € 53,9 miljoen. Deze komen tot stand door € 73,1 miljoen aan bruto uitgaven en € 19,2 miljoen aan subsidies en bijdragen.

RENTEMANAGEMENT

Uitgaven 2014 (bedragen x € 1 miljoen) Begroting 2013* Programma

Bruto

Begroting 2014

Netto

Bruto

Netto

Waterveiligheid

21,9

12,4

31,9

16,6

Voldoende water

16,0

11,7

19,7

15,8

Schoon water

8,0

8,0

13,4

13,4

Organisatie

3,6

3,6

8,1

8,1

49,5

35,7

73,1

53,9

Totaal

Kasgeldlimiet Met de kasgeldlimiet wordt een grens gesteld aan de omvang van financieringen met een rentetypische korte looptijd van één jaar. Achterliggende gedachte hierbij is het vermijden van te hoge renterisico’s. Bij de berekening van de kasgeldlimiet wordt uitgegaan van de bruto lastenkant van de begroting en is voor de waterschappen de norm vastgesteld op 23%. Voor 2014 bedraagt de kasgeldlimiet voor Wetterskip Fryslân € 31,9 miljoen (23% van € 138,8 miljoen). De liquiditeitsbegroting voor 2014 laat het verloop van de geraamde kortlopende vorderingen en/of schulden zien, uitgaande van een schuld aan het begin van het begrotingsjaar van € 67,9 miljoen. Kortlopende vordering/schuld kasgeldlimiet (bedragen x € 1 miljoen)

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013. Ultimo kwartaal

3.8 FINANCIERING

gemiddelde kort­lopende schuld

kasgeldlimiet

kasgeldlimiet inclusief CAP

additioneel te financieren

A

B

C

A-C

TREASURY

I

79,7

31,8

51,8

27,9

Treasury is een vakgebied dat het afgelopen jaar regelmatig in het nieuws is geweest. Zo zijn er kamervragen gesteld over het gebruik van derivaten door de decentrale overheden. Er kan gesteld worden dat, buiten dat de rente een belangrijke kostenpost is, treasury ook een groot imago-risico met zich meebrengt.

II

100,8

31,8

51,8

49,0

III

95,3

31,8

38,5

56,8

IV

110,7

31,8

31,8

78,9

Des te meer reden om het treasuryproces gedegen in te richten. Wetterskip Fryslân heeft dit al in een veel eerder stadium onderkend. Zo is er onder andere sinds een aantal jaren een treasurycommissie. Hierin vindt minimaal vier keer per jaar overleg plaats over treasury aangelegenheden. Besluiten, die passen binnen het treasurystatuut en treasuryjaarplan, worden genomen op basis van schriftelijke transactievoorstellen.

Wetterskip Fryslân kent een structurele financieringsbehoefte, enerzijds veroorzaakt door aflossingen en anderzijds veroorzaakt door voorgenomen investeringen. Uit bovenstaande tabel valt op te maken dat de toegestane kasgeldlimiet wordt overschreden. Er zal dus additionele financiering aangetrokken moeten worden. Doelstelling is om de kasgeldlimiet maximaal te benutten met financieringsmiddelen met een rente typische looptijd van maximaal één jaar.

51

Hiermee worden de volgende belangrijke voordelen behaald: • Profiteren van de (doorgaans) lage rente voor het aantrekken van kasgeldleningen. • Flexibiliteit in de financiering. Naar aanleiding van bovenstaande is het belangrijk op te merken dat Wetterskip Fryslân een rentecap heeft afgesloten met een hoofdsom van € 20 miljoen aan kasgeldleningen en een strike (plafond) van 0,5%. Door deze cap kan nog meer gebruik gemaakt worden van de historisch ‘lage’ rente op kort geld. Door het langere karakter van de cap (twee jaar) mag de combinatie kasgeld en cap gezien worden als lange financiering. Bovenstaande overschrijdingen dienen dus met € 20 miljoen naar beneden bijgesteld te worden. De cap loopt begin augustus 2014 af. De markt maakt het niet meer mogelijk om per augustus een nieuwe cap af te sluiten op kasgeld. Wel bestaat de mogelijkheid een cap af te sluiten gekoppeld aan een lening met een looptijd langer dan een jaar. In verhouding zal meer lang geld worden aangetrokken (looptijd langer dan een jaar) om te zorgen dat Wetterskip Fryslân blijft voldoen aan de Wet Fido (kasgeld). In het treasury­jaarplan is hier rekening mee gehouden.

In de onderstaande tabel worden de begrote rentelasten en -opbrengsten weergegeven. (bedragen * € 1 miljoen) Begroting 2013*

2014

Rente leningen lang

11,1

12,3

Rente leningen kort

0,5

0,7

11,6

13,0

Totaal kosten

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013.

VOORZIEN IN FINANCIERINGSBEHOEFTE (bedragen x € 1 miljoen) Kasstroomoverzicht

Renterisiconorm Conform de Wet fido mag in enig kalenderjaar het renterisico niet meer bedragen dan 30% van het begrotingstotaal. Hierbij bestaat het rente­risico uit het saldo van de verplichte aflossingen en de renteherzieningen op de bestaande leningenportefeuille. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het renterisico over de jaren 2013 tot en met 2016. Toets renterisiconorm (bedragen * € 1 miljoen) 2014

2015

2016

2017

138,8

13,0

148,5

152,8

157,6

2. Vastgesteld percentage

30%

30%

30%

30%

30%

3. Renterisiconorm (30% van (1))

41,6

42,9

44,6

45,8

47,3

4. Renterisico op vaste schuld

30,5

30,5

30,4

35,1

30,1

Ruimte (3 – 4)

11,1

12,4

14,2

10,7

17,2

1. Begrotingstotaal

2018

Uit de tabel blijkt dat de norm voor het renterisico in 2014 en de jaren daarna niet wordt overschreden. Rentepercentages Voor het doorrekenen van de begroting 2014 gaat Wetterskip Fryslân uit van een oplopende korte en lange rente. In dit scenario ligt voor 2014 de korte rente op 1,5% en de lange rente op 3,5%. 2015

2016

2017

2018

Korte rente

1,8%

2,0%

2,3%

2,4%

Lange rente

3,8%

4,0%

4,2%

4,4%

Totaal opbrengsten

133,7

Cash in Flow

133,7

Totaal kosten

-138,8

Afschrijvingen

25,6

Overlopende rentelasten

0,5

Dotatie aan voorzieningen en ‘onvoorzien’

0,7

Cash flow investeringen

-53,9

Aflossingen bestaande leningen

-60,5

Cash out Flow

-226,4

Raming liquiditeiten positie Liquiditeit 1 januari

-67,9

Cash in flow

133,7

Cash out flow

-226,4

Liquiditeiten 31 december 2014

-160,6

De financiering vindt als volgt plaats: Rekening courant (kasgeld-limiet)

-31,9

Nieuwe langlopende leningen (> 1 jaar)

-128,7

Totale financiering

-160,6

Uit voorgaand kasstroomoverzicht blijkt dat Wetterskip Fryslân in 2014 een liquiditeitstekort heeft van € 160,6 miljoen. Hiervan zal € 31,9 miljoen via kortlopende leningen worden gefinancierd, en € 128,7 miljoen via langlopende leningen.

52

MARKTONTWIKKELINGEN Economische ontwikkelingen in relatie tot rentevisie De economische ontwikkelingen in Europa worden nog steeds in belangrijke mate ‘gestuurd’ door de schuldencrisis. De particuliere consumptie blijft zich zeer zwak ontwikkelen. Gelukkig gaat het bij onze oosterburen een stuk beter en er is derhalve goede hoop dat de groei die daar sinds kort weer zichtbaar is, ook een positief effect op onze economie zal hebben. Ook elders in de wereld (Verenigde Staten, Japan) zien we sinds kort duidelijk betere macro-economische cijfers. Het dieptepunt van de crisis lijkt (mondiaal) dan ook gepasseerd, lokaal kan er echter nog een flinke periode sprake van economische krimp zijn. De problemen van veel (Zuid-)Europese landen zijn dan ook nog lang niet opgelost. Het meest reële scenario voor Europa is een langdurige periode met een relatief zwakke economische groei. Rentemarkt Korte rente Omdat de inflatie(vooruitzichten) voor de eurozone gunstig zijn en tegelijker­tijd de economische vooruitzichten matig, lijkt het zeer waarschijnlijk dat de Europese Centrale Bank de Refi-rente1 (momenteel 0,50%) vooralsnog niet zal verhogen. Dit betekent dat het vooruitzicht voor de eenmaands Euribor stabiel laag is. Van het huidige extreem lage niveau (0,13%) is een geringe stijging weliswaar mogelijk, maar het lijkt zeer onwaarschijnlijk dat er een substantiële stijging zal plaatsvinden. Lange rente De voorspelbaarheid voor lange rente is lastiger dan die voor Euribor. Vanuit de Verenigde Staten lijken opwaartse impulsen een reëel scenario. Kijken we naar Europa dan is er voorlopig nog geen significante rentestijging te verwachten. De economie in de eurozone lijkt er wat beter voor te staan, hetgeen op z’n minst de druk op de rentemarkten wat wegneemt. Hierbij moet worden aangetekend dat de Europese schuldencrisis zeker nog niet voorbij is en dat deze ongetwijfeld tot nieuw crisissituaties zal leiden. De timing van een crisis is echter onvoorspelbaar en daarmee ook de eventuele druk op de lange rente, die hieruit voort zal vloeien. Al met al lijkt het meest reële scenario een matige opwaartse druk op de rente. Het beleid van Wetterskip Fryslân voor 2014 zal evenals het voorgaande jaar zijn om optimaal te profiteren van de lage korte rentestand. Hierbij wordt de lange rente tussen een zekere bandbreedte nauwlettend in de gaten gehouden. Zodra bij een rentestijging de bandbreedte wordt doorbroken, onderneemt het waterschap actie om (een deel van) de kasgeldleningen om te zetten in een langlopende lening. EMU-SALDO Het wetsvoorstel Houdbare overheidsfinanciën (Hof) is op 23 april 2013 door de Tweede Kamer aangenomen. Volgens het regeerakkoord zou het EMU-tekort van de decentrale overheden in de periode 2014-2017 in geleidelijke stappen moeten dalen naar 0,2% BBP in 2017. Naar aanleiding van oppositie van de belanghebbende is het huidige voorstel van het Kabinet om onderstaand saldopad (macronorm) voor decentrale overheden te hanteren: • 2014: -0,5% • 2015: -0,5% • 2016: -0,4% • 2017: -0,3%

Het aandeel van de decentrale overheden in het EMU-saldo is macro genormeerd. De rijksoverheid heeft met het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW) in januari 2013 afgesproken dat het EMU-saldo van alle decentrale overheden tezamen in 2014 maximaal -0,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) mag bedragen. Het IPO, de VNG en de UvW zijn onderling een verdeling van deze tekortnorm overeengekomen, namelijk -0,32 procent bbp voor de gezamenlijke gemeenten, -0,11 procent bbp voor de gezamenlijke provincies en -0,07 procent bbp voor de gezamenlijke waterschappen. Om de waterschappen een beeld te geven wat dit voor het betekent, publiceert de Unie van Waterschappen (UvW) in lijn met het wetsvoorstel Houdbare overheidsfinanciën individuele EMU-referentiewaarden. Een individuele EMU-referentiewaarde is geen norm, maar een indicatie van het aandeel dat de decentrale overheid op basis van zijn begrotingstotaal in de gezamenlijke tekortnorm heeft. De EMU-referentiewaarde voor Wetterskip Fryslân is in onderstaand overzicht verwerkt. EMU-referentiewaarden (bedragen x € 1 miljoen) EMU/ exploitatiesaldo Bruto resultaat

-5,0

Invloed investeringsuitgaven Investeringsuitgaven

-53,9

Afschrijvingen

25,6

Invloed reserves en voorzieningen Toevoeging aan voorzieningen en ‘onvoorzien’ t.l.v. exploitatie

0,7

Betalingen rechtstreeks uit voorziening EMU-saldo begroting

-32,7

Referentiewaarde (toelaatbaar EMU te kort)

-19,7

Zoals blijkt uit voorgaand overzicht wordt de EMU-norm overschreden. Zoals echter opgenomen in het advies van de UvW is er voor het kabinet geen aanleiding in te zoomen op sectoren en dus zeker niet op individuele overheden zolang de bovenstaande macronorm niet wordt overschreden. De individuele EMU-referentiewaarden zijn vooral bedoeld als richtsnoer voor het toegestane tekort op het niveau van individuele overheden. Zoals geadviseerd door de UvW dient een waterschap wel te kijken naar zijn EMU-saldo, maar de referentiewaarde niet als absolute sturingsvariabele te hanteren en dus ook niet ‘op de euro nauwkeurig’ gaan zorgen dat de eigen EMU-saldi in de verschillende jaren in overeenstemming worden gebracht met de referentiewaarden. In 2015 wordt in bestuurlijk overleg op grond van een evaluatie bezien of de geprojecteerde daling in 2016 en 2017 verantwoord en mogelijk is. Indien er dan sprake is van een dreigende overschrijding wordt er via bestuurlijk overleg maatregelen genomen teneinde het meerjarenperspectief te laten voldoen aan de norm. Het in het wetsvoorstel opgenomen sanctieinstrument richting de decentrale overheden zal gedurende de kabinetsperiode niet worden toegepast behalve als Europa een sanctie oplegt aan Nederland.

1 De refirente of herfinancieringsrente, is de rente die banken en financiële instellingen betalen aan de centrale bank als zij geld opnemen.

53

3.9 RISICOPARAGRAAF BIJ DE BEGROTING 2014 WEERSTANDSVERMOGEN Financiële tegenvallers worden in de algemene reserve opgevangen. Daarmee zijn de algemene reserves een randvoorwaarde voor de continuïteit van het waterschap. De minimale omvang van de algemene reserve is het zogenaamde weerstandsvermogen en wordt bepaald met behulp van een risicobenadering. De onderkende risico’s worden daarbij vertaald naar de gewenste omvang van de algemene reserve. Elke twee à drie jaar wordt de berekening herhaald om aansluiting te blijven houden bij de in- en externe veranderingen in het risicoprofiel. De minimale norm/ ondergrens van het weerstandsvermogen bedraagt € 5,0 miljoen. FINANCIËLE ONZEKERHEDEN De cijfers in deze begroting zijn gebaseerd op de meest recente inzichten. Desalniettemin kunnen er specifieke omstandigheden zijn die tot een andere uitkomst leiden. Omdat hierover vooraf geen zekerheid is, wordt in voorkomende gevallen gesproken over financiële onzekerheden. FINANCIËLE MARKTOMSTANDIGHEDEN Ten tijde van het opstellen van deze begroting bestaat er onzekerheid over de Europese schuldencrisis. De verwachting is dat de economische onzeker­ heid waarschijnlijk nog zal aanhouden. Zie ook kopje ‘marktontwikkelingen’ in paragraaf 3.8 financiering. De ontwikkeling kunnen zich vertalen naar andere rentepercentages en inflatie. De kapitaallasten (rente- en afschrijvings­ lasten) vormen een groot onderdeel van de exploitatiebegroting. Wetterskip Fryslân staat de komende jaren voor grote investeringen waardoor de kapitaallasten evenals de financieringsbehoefte verder zullen stijgen. Hoewel een lichte stijging van de rente is ingecalculeerd kunnen de rentelasten bij een hogere rentestijging fors toenemen. SUBSIDIES NIET OF NIET GEHEEL BESCHIKBAAR DOOR REGERINGSBELEID Als gevolg van de economische crisis staan de overheidsuitgaven onder druk. Dat kan zijn weerslag hebben op de subsidieverstrekking voor de projecten. De meeste oever- en kadenprojecten voert Wetterskip Fryslân uit zonder subsidie, omdat daarvoor geen subsidiemogelijkheden zijn. De integrale projecten, waarbij ook vaak natuurdoelen een rol spelen, staan onder de druk van het nog te vormen regeringsbeleid. PERSLEIDINGEN Het budget voor het aanpakken van urgente problemen met betrekking tot de persleidingen maakte onderdeel uit van het knelpuntenbudget zuiveringsbeheer. Dit budget is met ingang van 2014 opgeheven. Eventuele calamiteiten met de persleidingen zullen nu op een andere manier opgevangen moeten worden. PROJECT VIJFHUIZEN Op 2 juli 2013 is door het algemeen bestuur besloten dat gemaal Vijfhuizen in uitvoering wordt genomen. Op 8 augustus heeft de rechtbank uitspraak gedaan en is de door de gemeente verleende omgevingsvergunning vernietigd. De locatie waar gemaal/vispassage gebouwd gaat worden viel gedeeltelijk buiten de bestemming waterbouwkundige doeleinden en in bestemming agrarische doeleinden, waar niet gebouwd mag worden. Dit betekent dat de gemeente het bestemmingsplan moet gaan wijzigen. De gevolgen en de invloed op de planning zijn op dit moment nog niet bekend.

WORMENGRAASPROJECT RWZI WOLVEGA Het innovatieve wormengraasproject in de slibverwerking van RWZI Wolvega is beëindigd. Er is tijdens het proces een verschil van inzicht ontstaan tussen de particuliere initiatiefnemer en Wetterskip Fryslân. Het risico bestaat dat de initiatiefnemer een civiele procedure aanspant in verband met de vermeend geleden schade. KOSTEN REORGANISATIE Er is voor de uitvoering van de reorganisatiemaatregelen mogelijk een voorziening nodig om het sociaal plan uit te voeren. Bij het opstellen van deze begroting is geen rekening gehouden met een mogelijke dotatie in een reorganisatievoorziening omdat de hoogte daarvan afhankelijk is van keuzes die verderop in het traject gemaakt worden. Bij het opstellen van de jaarrekening zal worden bepaald of er voldoende inzicht is om een eventuele reorganisatievoorziening te vormen. WATERKETENBEDRIJF Wetterskip Fryslân heeft met de gemeente Súdwest-Fryslân het voornemen om in 2014 een afvalwaterketenbedrijf op te richten. Er is een business case opgesteld om de juiste beslissingen te kunnen nemen. Het voornemen is een pilot op te starten, maar dit is nog niet definitief. Duidelijk is al wel dat in de eerste periode, indien het bedrijf wordt opgezet, er sprake zal zijn van kosten, die voor de baat uitgaan. Hiermee is rekening gehouden in de begroting 2014. Tevens zijn de te verwachten opbrengsten in de meerjaren­ begroting verwerkt. De exacte omvang van de kosten en opbrengsten is afhankelijk van het op te stellen bedrijfsplan. ASSETS Wetterskip Fryslân kent een omvangrijk beheergebied met een complex watersysteem. Om dit watersysteem goed te laten functioneren beschikt Wetterskip Fryslân over een groot aantal assets (kapitaalgoederen) die periodiek onderhouden, gerenoveerd en vervangen moeten worden. Vanuit het in te voeren assetmanagement en het onderzoek toekomstbestendig watersysteem wordt inzicht verworven over de totale opgave voor de komende jaren. De uitkomst van deze onderzoeken zal het benodigde investeringsniveau voor de komende jaren in relatie tot risico, kosten en prestaties opleveren. Dit benodigde bedrag zal worden vergeleken met datgene wat nu in de begroting is opgenomen.

3.10 RECHTMATIGHEID, DOELMATIGHEID EN DOELTREFFENDHEID Op grond van de artikelen 108, 109 en 109a van de Waterschapswet geeft het algemeen bestuur richting aan de beleids- en verantwoordingsfunctie. Een belangrijk aspect daarbij is het waarborgen van de rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid van de beleidsuitvoering. Wetterskip Fryslân besteedt zelf extra aandacht aan de financiële rechtmatigheid. De organisatie heeft intern waarborgen getroffen zodat rechtmatig (conform de vastgestelde wet- en regelgeving) wordt gehandeld. Door de focus op rechtmatigheid te houden, wordt dit steeds meer een vanzelfsprekendheid. Verder geeft de accountant als onderdeel van zijn verklaring bij de jaarrekening een gekwantificeerd oordeel over de rechtmatigheid van de totstandkoming van de baten, lasten en balansmutaties. Daarnaast is het dagelijks bestuur verantwoordelijk voor het verrichten van onderzoeken naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van het door haar gevoerde bestuur. Het algemeen bestuur kan hierover regels stellen, waarbij ze wordt geadviseerd door de auditcommissie.

54

De organisatie verricht zelf onderzoek naar de doelmatigheid en doel­ treffendheid. Het dagelijks bestuur legt hierover verantwoording af en rapporteert over de plannen en voortgang van de onderzoeken. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen generiek onderzoek (gericht op de organisatie) en specifiek onderzoek (gericht op een onderwerp of aspect). In de onderzoeken staan in algemene zin twee vragen centraal: • Doeltreffendheid: worden de beoogde effecten van beleid behaald en zijn hiervoor de beste activiteiten uitgevoerd? • Doelmatigheid: zijn de prestaties met een minimum aan middelen gerealiseerd? De verbetering en verdere professionalisering van de processen, die onderdeel uitmaken van de organisatieontwikkeling, geven ook invulling aan de begrippen doelmatigheid en doeltreffendheid.

3.11 VERBONDEN PARTIJEN WETTERSKIP FRYSLÂN DEELNEMINGEN BV Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV is een zuivere holdingmaatschappij. De activiteiten van Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV bestaan voor­ namelijk uit het deelnemen in, zich financieel interesseren bij, toezicht uitoefenen op en het bestuur voeren over uitsluitend andere ondernemingen en vennootschappen met bepaalde doelen. Zoals het voorzien in behoeften van algemeen belang, het verstrekken van leningen en kredieten aan die ondernemingen en vennootschappen of het verstrekken van zekerheden tot voldoening van door die ondernemingen en vennootschappen van derden opgenomen leningen en kredieten. De vennootschappen waar op dit moment in deel wordt genomen zijn Aquario Watermanagement BV voor 50% en Voorzuivering zuivel­afvalwater Workum v.o.f. voor 50%. Om de structuur op deze wijze in te richten liggen de volgende redenen aan ten grondslag: • Een heldere scheiding tussen overheidstaken en bedrijfsmatige activiteiten. • Een zelfstandige en transparante inrichting van het bestuur. • Zorgen voor een eenduidige structuur waarbinnen het mogelijk is verliezen en winsten te compenseren. • De mogelijkheid om nieuwe activiteiten in de toekomst in de structuur te plakken. AQUARIO WATERMANAGEMENT BV De vennootschap heeft als doel te voorzien in behoeften van algemeen belang met betrekking tot de doelmatige en op milieuhygiënisch verantwoorde wijze van afvoeren en verwerken van afvalstoffen door riolering en rioleringsvoorzieningen en daarmee samenhangende of soortgelijke voorzieningen. Verder datgene dat verband houdt met het proces van winning en vervaardiging van voor consumptief of bedrijfsmatig gebruik geschikt water, met inbegrip van de zuivering en voorzuivering van hemel-, riool- of afvalwater. Dit daaronder begrepen alles in de ruimste zin, met inachtneming van de relevante regelgeving. De vennootschap kan zich bij overeenkomst met publiekrechtelijke rechtspersonen verbinden. Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV en Vitens NV nemen elk voor 50% deel.

VOORZUIVERING ZUIVELAFVALWATER WORKUM V.O.F. Met Friesland Campina (voorheen Frico Cheese Workum) is een samenwerkingsovereenkomst aangegaan door de oprichting van een Vennootschap Onder Firma (v.o.f.). De partners Wetterskip Fryslân Deelnemingen B.V. en Friesland Waterzuiveringsbeheer B.V. (Friesland Campina) nemen elk voor 50% deel. Het samenwerkingsverband is aangegaan in het kader van de ‘afhaak­ problematiek’. Waterkwaliteitsbeheerders (waaronder Wetterskip Fryslân) worden geconfronteerd met het voornemen van met name grote bedrijven om de zuivering van hun afvalwater deels of volledig zelf ter hand te nemen. De belangrijkste drijfveer voor deze bedrijven is kostenverlaging. Wanneer een bedrijf zelf gaat zuiveren, kan dit leiden tot een (sterke) afname van de belasting van de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi). Hierdoor kan de doelmatige werking van de rwzi in het geding komen. Vervolgens kan dit kostenstijgingen voor huishoudens en kleine bedrijven tot gevolg hebben. De uitoefening van de publieke taak vereist een minimumcapaciteit aan duurzame kapitaalgoederen (in dit geval een rwzi). De samenwerkingsovereenkomst is erop gericht om zowel een structurele overbelasting (indien Friesland Campina al haar afvalwater laat zuiveren door Wetterskip Fryslân) als een restcapaciteit (indien Friesland Campina al haar afvalwater zelf gaat zuiveren) van de rwzi Workum te voorkomen. STICHTING IR. D.F. WOUDAGEMAAL Wetterskip Fryslân is eigenaar/beheerder van het ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer. Bij het gemaal functioneert het bezoekerscentrum met een educatieve expositie over het gemaal en het Friese waterbeheer. In het bezoekers­ centrum wordt op een eenvoudige en speelse manier uitgelegd hoe de machines van het gemaal werken en welke natuurkundige en technische principes hieraan ten grondslag liggen. De beheertaken van het waterschap worden op een aansprekende manier voor het voetlicht gebracht. Het bezoekerscentrum speelt een belangrijke rol in de uitvoering van het educatiebeleid en de promotie van de taken van Wetterskip Fryslân. Het bezoekerscentrum leent zich bij uitstek voor het informeren van jongeren (vooral basisonderwijs, voorgezet onderwijs en MBO opleidingen) over het waterbeheer/werk van Wetterskip Fryslân. Door deze educatieve aanpak speelt ons waterschap nadrukkelijk in op de landelijke tendens om meer studenten te interesseren voor technische functies. In 2013 werden gemaal met bezoekerscentrum verkozen tot ‘Leukste Uitje van Friesland 2013’ door de ANWB. Wetterskip Fryslân heeft zitting in het bestuur en in het landelijke projectbureau van Werelderfgoed.nl. Werelderfgoed.nl is een platform van de negen Nederlandse UNESCO werelderfgoederen. Het bundelt de krachten om de instandhouding van de UNESCO-sites te bevorderen. Dit doet zij door samenwerking te borgen en om bewustwording van en de kennis over deze werelderfgoederen te vergroten bij het brede publiek. Een van de speerpunten van het platform is educatie. De activiteiten worden gefinancierd door subsidies van het Rijk.

Aquario wil synergie stimuleren om de maatschappelijke kosten te minimaliseren ten dienste van burgers en milieu.

55

STICHTING WATERSCHAPSERFGOED

FUMO

De Stichting Waterschapserfgoed heeft als doel de onroerende waterschaps­ erfgoederen in goede staat van onderhoud te houden. Het gaat hierbij vooral om de monumenten die beschermd zijn op grond van de Monumenten­wet 1988. Het stichtingsbestuur spant zich in om zoveel mogelijk subsidies te generen voor het onderhoud en/of restauraties. De stichting genereert 60% rijkssubsidie op onderhouds- en/of restauratiekosten in tegenstelling tot een overheid die maximaal 30% kan genereren.

In december 2012 heeft het waterschap besloten tot deelname aan de gemeenschappelijke regeling FUMO (Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing). De FUMO gaat de vergunningverlening, toezicht en handhaving van complexere inrichtingen uitvoeren voor alle Friese gemeenten, de provincie en het waterschap. Het waterschap gaat de vergunning­ advisering, toezicht en handhaving bij indirecte lozingen onderbrengen bij de FUMO. Reden hiervoor is het belang dat het waterschap heeft in de zorg voor de goede werking van rwzi’s. Sinds de invoering van de Waterwet zijn de waterschappen geen bevoegd gezag voor indirecte lozingen op rwzi’s. Samenwerking met de gemeenten en provincie is daarom van essentieel belang. Dit kan het beste gerealiseerd worden met deelname aan de FUMO.

In 2013 heeft Wetterskip Fryslân nog zes rijksmonumenten overgedragen aan de stichting. De stichting heeft daarmee 30 objecten in eigendom waarvan 20 de status van rijksmonument hebben. Op basis van het quotum rijksmonumenten dat de stichting in eigendom heeft, is de status van Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud (POM) aangevraagd bij de minister. Het stichtingsbestuur verwacht per 1 januari 2014 de POMstatus in ontvangst te nemen. Als de stichting als POM is aangewezen, kan de stichting sterk vereenvoudigde subsidieaanvragen voor de monumenten indienen en krijgt de stichting voorrang bij de subsidietoekenning in geval van overvraag. Op het onderhoudsprogramma van 2015 staat groot onderhoud (ook onder de waterlijn) aan het rijksmonument de keersluis en brug in Munnekezijl. De BRIM-subsidieaanvraag voor dit object is ingediend bij het rijk. In 2014 worden bij de meest in het oog springende objecten een informatiebord geplaats waarop in het kort de wetenswaardigheden van het betreffende object zijn te lezen. Begin 2014 zal ook de nieuwe en sterk verbeterde website op internet worden gepubliceerd. HEFPUNT De heffing en inning van de belastingen heeft Wetterskip Fryslân samen met de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s georganiseerd in Hefpunt. Hefpunt is gestart in 2007. De samenwerking is gebaseerd op een gemeenschappelijke regeling. In een dienstenniveau-overeenkomst is de prestatie die van Hefpunt wordt verwacht nader uitgewerkt. Deze overeen­komst wordt geëvalueerd en aangepast aan de inzichten die de afgelopen jaren zijn opgedaan. Hefpunt maakt een eigen begroting. Deze wordt afzonderlijk aan de besturen van de drie samenwerkende organisaties voorgelegd. VERENIGING VAN WATERSCHAPPEN EN WATERBEDRIJVEN In Leeuwarden is het vooraanstaande onderzoeksinstituut op het gebied van water, Wetsus, gevestigd. Het onderzoekswerk wordt ondersteund door nationale en internationale universiteiten. Het resulteert uiteindelijk in innovatieve en duurzame technologieën, die bijdragen leveren aan het oplossen van (mondiale) watervraagstukken en zuiveringstechnieken. Samen met de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s, de waterleidingbedrijven uit Groningen en Drenthe en het Waterlaboratorium Noord is een vereniging opgericht om te participeren in Wetsus. Door deze participatie wordt mede invulling gegeven aan het speerpunt innovatie uit het bestuursprogramma. HET WATERSCHAPSHUIS In 2010 heeft het waterschap besloten om deel te nemen in de gemeenschappelijke regeling Het Waterschapshuis. Het Waterschapshuis is een samenwerkingsverband van waterschappen op het gebied van het ontwikkelen, beheren en beheersen van ICT-producten, ICT-diensten, ICTondersteunende werkprocessen en middelen. Om meer grip en controle te krijgen op de werkzaamheden en de financiën van het Waterschapshuis is besloten om de stichting om te vormen naar een gemeenschappelijke regeling.

56

BIJLAGEN

57

BIJLAGE 1: DE BEGROTING SAMENGEVAT NAAR KOSTEN EN OPBRENGSTEN (bedragen x € 1 miljoen) Omschrijving van de kostensoorten

Begroting 2014

Begroting 2013*

Rente

13,0

11,6

11,2

Afschrijvingen

25,6

24,3

23,0

Personeelslasten

Realisatie 2012

40,9

39,7

39,4

Personeelslasten te dekken uit bestemmingsreserves

0,1

0,1

0,1

Beschikbaar personeelsbudget organisatieontwikkeling

1,0

1,0

0,8

Overige personeelslasten

0,4

0,2

0,6

Onderhoud door derden

13,8

14,1

13,9

Goederen en diensten derden

39,5

39,6

4,0

3,4

3,4

Dotatie voorzieningen

0,5

0,3

1,6

Onvoorzien

0,2

0,3

138,8

134,4

Begroting 2013*

Financiële baten

Realisatie 2012 0,1

Personeelsbaten

0,3

0,2

0,5

Goederen en diensten aan derden

1,1

1,1

2,5

Bijdragen van derden

1,2

0,3

0,8

126,0

122,1

116,7

Kwijtschelding en oninbaar

-3,3

-3,0

-3,0

Geactiveerde lasten

8,3

8,5

8,9

133,8

129,3

126,6

Onttrekking bestemmingsreserves

3,1

3,0

6,0

Nadelig resultaat

2,0

2,2

0,0

138,8

134,4

132,6

Waterschapsbelastingen

132,6

Voordelig resultaat 134,4

Begroting 2014

38,7

Bijdragen aan derden

138,8

Omschrijving van de opbrengstsoorten

132,6

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013

58

BIJLAGE 2: KOSTENVERDEELSTAAT (bedragen x € 1 miljoen) Begroting 2014 Te verdelen naar Kosten- en opbrengstsoorten

Hulpkosten- en kostenplaatsen

Totaal

Beleidsprodukten

Rente

13,0

13,0

Afschrijvingen

25,6

2,0

Personeelslasten

42,4

42,4

Onderhoud door derden

13,8

2,2

11,6

Goederen en diensten van derden

39,5

13,2

26,2

Bijdragen aan derden

4,0

0,8

3,2

Kwijtschelding/oninbaar

3,3

Toevoeging voorzieningen

0,5

Onvoorzien

0,2

Derden

23,6

3,3 0,3

0,3 0,2

Financiële baten Personeelsbaten

-0,3

-0,3

Goederen en diensten aan derden

-1,1

-0,1

Bijdragen van derden

-1,2

-1,2

Geactiveerde lasten

-8,3

-8,3

Doorbelasting naar derden

Saldo

-0,9

-0,2

131,1

73,2

-0,2

0,2

57,9

59

Te verdelen kosten van de hulpkosten- en kostenplaatsen:

73,2 Begroting 2014

Beleidsprodukten

1 kosten

Toerekening

e

Totaal

Eigen plannen

2,3

4,9

7,1

Plannen van derden

0,6

1,8

2,4

Beheersinstrumenten waterkeringen

0,9

0,6

1,5

Aanleg en onderhoud waterkeringen

9,4

3,1

12,6

Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding

0,0

0,1

0,1

Beheersinstrumenten watersystemen

0,3

1,7

2,0

Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen

8,7

7,4

16,1

Baggeren van waterlopen en saneren waterbodems

1,7

0,7

2,4

Beheer hoeveelheid water

8,8

7,7

16,5

0,0

0,0

Calamiteitenbestrijding watersystemen Monitoring watersystemen

0,4

3,5

3,8

Getransporteerd afvalwater

4,4

1,1

5,5

13,7

6,8

20,5

Verwerkt slib

8,8

0,9

9,7

Afvalwaterbehandeling door derden

0,2

Gezuiverd afvalwater

0,2

Keur Vergunningen en keurontheffingen

-0,1

1,8

1,7

Handhaving keur

0,0

0,5

0,6

WVO-vergunningen en meldingen

0,0

0,6

0,6

Handhaving WVO

0,1

1,5

1,6

Rioleringsplannen en subsidies lozingen

0,1

0,0

0,1

Aanpak diffuse emissies derden

0,0

0,0

0,0

Grondwaterbeheer vergunningverlening

0,1

0,1

Grondwaterbeheer handhaving

0,0

0,0

Belastingheffing

3,0

3,0

Invordering

1,6

1,6

Bestuur

0,8

2,3

3,1

Externe communicatie

0,1

0,6

0,7

Onvoorzien

0,2

0,2

Kwijtschelding en oninbaar

3,3

3,3

Overige baten en lasten Totaal beleidsprodukten

-6,7

20,8

57,9

73,2

14,0

Te verdelen naar de 2 taken:

Taak

Belastingheffing

131,1

Toerekening

Reservebeleid

Resultaat

Watersysteembeheer

-77,3

82,2

-2,9

-1,9

Zuiveringsbeheer

-48,7

48,9

-0,2

0,0

-126,0

131,1

-3,1

-2,0

Resultaat

60

Begroting naar kostendragers Watersysteembeheer Netto kosten

Begroting 2014

Begroting 2013

Resultaat 2012

73,3

70,0

Onvoorzien

0,1

0,2

Kwijtschelding/oninbaar

0,8

0,8

0,8

Dividend en andere algemene opbrengsten

7,9

7,4

7,1

Netto lasten

82,2

78,4

75,3

Belastingheffing

77,3

74,4

70,1

Bruto resultaat

-4,8

-3,9

-5,2

Mutaties bestemmingsreserves

2,9

3,0

5,9

Netto resultaat

-1,9

-1,0

0,7

Zuiveringsbeheer Netto kosten

Begroting 2014

Begroting 2013

67,4

Resultaat 2012

40,3

41,8

Onvoorzien

0,1

0,2

Kwijtschelding/oninbaar

2,4

2,2

2,2

Dividend en andere algemene opbrengsten

6,1

4,7

5,1

Netto lasten

48,9

48,9

47,4

Belastingheffing

48,7

47,7

46,6

Bruto resultaat

-0,2

-1,2

-0,8

Mutaties bestemmingsreserves

0,2

Netto resultaat

0,0

Totaal Bruto resultaat Mutaties bestemmingsreserves Netto resultaat

Begroting 2014

40,0

0,1 -1,2

Begroting 2013

-0,6

Resultaat 2012

-5,0

-5,1

-6,0

3,1

3,0

6,0

-2,0

-2,2

0,0

* Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging 2013. De optelling kan afwijken als gevolg van afrondingsverschillen.

61

BIJLAGE 3: LIJST MET BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN ALGEMEEN ARBO BBP BCC BDE BTW CAP CBL CBS DO DOC EBP EMU Ffw Fte GBO GGOR HRM HWBP IBA ICT ILG Inundatiezone IRS KRW Legger MER MP Netto lasten Netto belastingen NOFA OHW OLO Refi-rente ROM RVK Rwzi TOC UvW VBA Ve VWA WABO WBP WHP WOZ Wvo WW

Arbeidsomstandigheden Bruto binnenlands product Burger-contact-centrum Bromo Difenyl Ether. Broomhoudende brandvertrager Belasting over de toegevoegde waarde Een cap kan worden gezien als een verzekering tegen rentestijging, waar vooraf een premie over verschuldigd is. Cross Border Lease Centraal Bureau voor de Statistiek Directieoverleg Dissolved Organic Carbon. Opgelost organisch koolstof Emmissiebeheerplan Economische en Monetaire Unie Flora- en Faunawet Fulltime equivalent Gebiedsontwikkeling Gewenste grond- en oppervlaktewaterregiem Human Resource Management Hoogwaterbeschermingsprogramma Individuele Behandeling van Afvalwater (installatie bij particulieren in landelijk gebied) Informatie- en communicatie technologie Investeringsbudget landelijk gebied Een gebied dat is ingericht om bij wateroverlast de bergende oppervlakte te vergroten. Interest rate swap Europese Kaderrichtlijn Water Instrument waarin alle afmetingen en technische eigenschappen van de waterstaatkundige werken (watergangen, gemalen en andere kunstwerken) worden vastgelegd, die van belang zijn voor het goed functioneren van het watersysteem. Milieu Effect Rapportage Meerjaren perspectief De exploitatielasten minus opbrengsten niet zijnde de netto belastingen De opgelegde belastingen minus kwijtschelding van belastingen en minus oninbaarheid van belastingen De Noordoost Friese Aanpak is het samenwerkingsverband tussen vier gemeenten in Noordoost Fryslân. Onder handen werk; de lopende projecten. Omgevingsloket online Herfinancieringsrente vastgesteld door de Europese Centrale Bank. Ruimtelijke Ordening en Milieu Ruilverkaveling Rioolwaterzuiveringsinstallatie Total Organic Carbon. Totaal organisch koolstof Unie van Waterschappen Vasthouden, bergen en afvoeren Vervuilingseenheid Voedsel en Warenautoriteit Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht Waterbeheerplan Waterhuishoudingsplan Wet waardering onroerende zaken Wet verontreiniging oppervlaktewater Waterwet

62

INVESTERINGEN Krediet Te activeren kosten Kredietportefeuille Vrij te geven krediet Vrijgegeven krediet Uitgaven (kasstromen) Eindewerkinschatting

Beschikbaar geldbedrag voor investeringswerken verleend door het algemeen bestuur. Het krediet waar de bijdragen van derden op in mindering is gebracht. Betreft de omvang van alle verstrekte kredieten op een bepaald moment. De omvang wordt als volgt berekend: Beginstand: Het totaal aan verstrekte kredieten door het algemeen bestuur, waaraan gewerkt wordt op 1 januari + het totaal aan (nieuw) verstrekte kredieten in de loop van het jaar - het totaal aan krediet van gereed gekomen en vervallen projecten Eindstand: het totaal krediet waaraan gewerkt wordt op 31 december. In de begroting opgenomen kredieten, die naar verwachting in het betreffende jaar worden aangevraagd en verstrekt (bij/door het algemeen bestuur). Deze projectkredieten zijn in het verslagjaar door middel van bestuursvoorstellen werkelijk door het bestuur verstrekt. Bedragen, die uitgegeven zijn op onderhanden projecten. De verwachting wat de uiteindelijke totale kosten (te activeren kosten) van een project zullen zijn.

63

BIJLAGE 4: TARIEVEN

Heffingsplicht

Tarief 2014

Tarief 2013

Heffingsmaatstaf

Begroot aantal heffingseenheden

Watersysteembeheer Watersysteemheffing Ingezetenen

€

77,51

72,08

Woonruimte

273.500

- Binnendijks

0,05915%

0,05663%

WOZ-waarde

61.808.572.000

- Buitendijks

0,01479%

0,01416%

WOZ-waarde

1.078.700.000

10,04

Gebouwd:

Ongebouwd: - buitendijks onbemalen

€

10,20

- buitendijks onbemalen wegen

€

51,01

- buitendijks bemalen

€

30,61

- buitendijks bemalen wegen

€

71,42

- binnendijks onbemalen

€

40,81

- binnendijks onbemalen wegen

€

81,62

- binnendijks bemalen

€

61,22

- binnendijks bemalen wegen

€

102,03

Natuur

€

4,30

4,51

€

54,82

53,81

Vervuilingseenheid

29.800

€

54,82

53,81

Vervuilingseenheid

888.000

30,12

40,16

60,24

Hectare

3.414

Hectare

280

Hectare

803

Hectare

13

Hectare

2.144

Hectare

149

Hectare

249.026

Hectare

12.127

Hectare

264.114

Verontreinigingsheffing Woningen en bedrijven die rechtstreeks op het oppervlaktewater lozen.

Zuiveringsbeheer Zuiveringsheffing Woningen, forfaitaire bedrijven, tabelbedrijven, meetplichtige bedrijven

Bruto belastingopbrengsten Watersysteembeheer

€

77.342.599

74.439.460

Zuiveringsbeheer

€

48.677.724

47.676.517

Kwijtschelding en oninbaarheid Kwijtschelding

€

2.663.000

2.430.000

Oninbaarheid

€

587.000

540.000

Bovenstaand tarieven zijn gebaseerd op de nieuwe kostentoedeling.

64

BIJLAGE 5: OVERZICHT BEGROOT VRIJ TE GEVEN KREDIETEN 2014 WATERVEILIGHEID Project subtotaal

Bruto krediet 43.756.000

Bijdragen derden

Te activeren kosten

25.200.000

18.556.000

Startjaar

Jaar van activering

Primaire keringen HWBP - Activeerbare bijdrage Landelijk Programma 2014

4.742.000

-

4.742.000

2014

2015

HWBP - Steenbekleding Waddenzeedijk (uitvoeringsdeel)

12.000.000

12.000.000

-

2014

2015

HWBP - Piping (uitvoeringsdeel)

13.200.000

13.200.000

-

2014

2015

Langsafrastering Koehool, Andringa IJsselmeerkering steenbestorting Aankoop primaire keringen IJsselmeer

55.000

-

55.000

2014

2015

104.000

-

104.000

2014

2015

30.000

-

30.000

2014

2015

13.125.000

-

13.125.000

2014

2016 & 2017

500.000

-

500.000

2014

2016

Oevers en kaden O&K Herstelprogramma Oevers & Kaden O&K Aanleg lokale Kaden (Veenweide)

VOLDOENDE WATER Project subtotaal

Bruto krediet

Bijdragen derden

Te activeren kosten

Startjaar

Jaar van activering

17.737.000

-

17.737.000

10.817.000

-

10.817.000

2014

2016 & 2017

Inrichting watersystemen (landelijk gebied)

4.557.000

-

4.557.000

2014

2016 & 2017

Inrichting watersystemen (stedelijk gebied)

500.000

-

500.000

2014

2015 & 2016

1.863.000

-

1.863.000

2014

2016 & 2017

Kunstwerken actieve waterbeheersing Kunstwerken actieve waterbeheersing Overige waterbeheersingswerken

KRW-inrichtingsmaatregelen

SCHOON WATER Project subtotaal

Bruto krediet

Bijdragen derden

Te activeren kosten

Startjaar

Jaar van activering

29.235.000

-

29.235.000

RWZI's en transportstelsel

8.500.000

-

8.500.000

2014

2016 & 2017

RWZI Wijnjewoude

6.235.000

-

6.235.000

2014

2016

RWZI groot onderhoud en KAM-maatregelen

1.500.000

-

1.500.000

2014

2015 & 2016

Voorbereiding centrale slibverwerking

1.000.000

-

1.000.000

2014

2017

12.000.000

-

12.000.000

2014

2017

Centrale slibverwerking

65

ORGANISATIE Project subtotaal

Bruto krediet

Bijdragen derden

Te activeren kosten

Startjaar

Jaar van activering

1.813.000

-

1.813.000

Vervanging software 2014

200.000

-

200.000

2014

2015

Vervanging hardware 2014

335.000

-

335.000

2014

2015

Informatievoorzieningen Organisatieontwikkeling 2014

300.000

-

300.000

2014

2015

Vervangingsinvesteringen Laboratorium 2014

160.000

-

160.000

2014

2015

Vervanging materieel en voertuigen

818.000

-

818.000

2014

2015

66

BIJLAGE 6: OVERZICHT AF TE RONDEN KREDIETEN IN 2014 WATERVEILIGHEID Project subtotaal

Bruto krediet

Bijdragen derden

Te activeren kosten

Startjaar

22.640.000

1.160.725

21.479.275

30.000

-

30.000

2014

4.742.000

-

4.742.000

2014

55.000

-

55.000

2014

IJsselmeerkering steenbestorting 2014

104.000

-

104.000

2014

Verweekte bermen Ferwerderadiel

850.000

-

850.000

2013

Stavoren e.o.

5.600.000

-

5.600.000

2012

De Potten (bij Sneek)

4.400.000

1.160.725

3.239.275

2011

514.000

-

514.000

2012

Lits-Leyen en PG De Putten

2.500.000

-

2.500.000

2013

Yn' e Lijte (knelpunt HW 2012)

2.000.000

-

2.000.000

2012

Aldemiede langs het Nije Djip

500.000

-

500.000

2013

O&K Stedelijk gebied Sneek Swette 1

700.000

-

700.000

2012

Gemalen Nieuwkruisland O&K-deel

645.000

-

645.000

2013

Primaire keringen Aankoop primaire keringen IJsselmeer 2014 HWBP - Activeerbare bijdrage Landelijk Programma 2014 Langsafrastering Koehool, Andringa

Oevers en kaden

Overige knelpunten hoogwater 2012

VOLDOENDE WATER Project subtotaal

Bruto krediet

Bijdragen derden

Te activeren kosten

Startjaar

18.038.227

2.244.394

15.793.833

952.000

691.500

260.500

2011

5.083.227

1.252.894

3.830.333

2011

Gemaal Hoedemakerspolder c.a.

750.000

-

750.000

2011

Uitbreiding Hooglandgemaal restant

100.000

-

100.000

2007

1.455.000

-

1.455.000

2011

785.000

-

785.000

2013

Gemalen Nieuwkruisland (WL-deel)

1.200.000

-

1.200.000

2013

Minigemalen 2013

1.250.000

-

1.250.000

2013

Gemalen renovatie 2012/2013

3.375.000

-

3.375.000

2012

250.000

-

250.000

2008

1.225.000

-

1.225.000

2010

Bûtenfjild 2e module gebiedsontwikkeling

503.000

-

503.000

2012

Tjalleberter Krite

450.000

-

450.000

2012

Stedelijk water West-Terschelling noordrand

110.000

-

110.000

2012

Vismigratie Friese IJsselmeerkust

550.000

300.000

250.000

2012

Gemalen Vispassage Zwarte Haan Renovatie Woudagemaal

Gemalen nieuwbouw 2011 Gemaal Deinum Zuid

Overige waterbeheersingswerken Landinrichting Koningsdiep 2008 Landinrichting Alde Feanen, 2e module

67

SCHOON WATER Project

Bruto krediet

Bijdragen derden

Te activeren kosten

Startjaar

subtotaal

2.910.000

-

2.910.000

Persleiding Surhuisterveen-Kootstertille verruiming

1.910.000

-

1.910.000

2011

Persleiding Omleiding Centrale as Noord-Midden-N381

1.000.000

-

1.000.000

2011

ORGANISATIE Project subtotaal

Bruto krediet

Bijdragen derden

Te activeren kosten

Startjaar

5.428.320

-

5.428.320

170.000

-

170.000

2013

Digitalisering bestuursvoorstellen

50.000

-

50.000

2010

Vernieuwing internet

70.000

-

70.000

2010

Hard- en software ENG

150.000

-

150.000

2011

Hardware ICT 2012

259.013

-

259.013

2012

Software ICT 2012

170.307

-

170.307

2012

Vervanging Laboratorium apparatuur

160.000

-

160.000

2012

Informatievoorzieningen Organisatieontwikkeling 2013

1.400.000

-

1.400.000

2013

Informatievoorzieningen Organisatieontwikkeling 2014

300.000

300.000

2014

Vervanging software 2013

800.000

-

800.000

2013

Vervanging hardware 2013

518.000

-

518.000

2013

Landmeetinstrumenten 2013

28.000

-

28.000

2013

Landmeetinstrumenten 2014

28.000

-

28.000

2014

Vervanging hardware 2014

335.000

-

335.000

2014

Vervanging software 2014

200.000

-

200.000

2014

Vervanging Quads (5 x) 2014 MURA

65.000

-

65.000

2014

Vervanging vrachtauto TD (voor WS)

60.000

-

60.000

2014

Vervanging Valtra 8450 tractor

115.000

-

115.000

2014

Vervanging John Deere 6810 tractor

240.000

-

240.000

2014

Vervanging Hitachi kraan

210.000

-

210.000

2014

Vervanging Cebeco kipper

25.000

-

25.000

2014

Vervanging Eekels noodpomp

75.000

-

75.000

2014

Vervanging rupskraan Yanmar

68

BIJLAGE 7: OMBUIGINGEN EN STELPOSTEN OMBUIGINGEN

Omvang cumulatief (periode 2014 t/m 2018)

In onderstaand tabel zijn de ombuigingen voor de periode 2010 tot en met 2018 weergegeven. Opgenomen zijn alle ombuigingen ongeacht de oorzaak van de ombuiging. Zo kunnen ombuigingen het gevolg zijn van een veranderde taakinvulling, wijziging van beleid of van bijvoorbeeld de organisatieontwikkeling. Gerealiseerde ombuigingen periode 2010 tot en met 2013 (bedragen * € 1 miljoen)

2010

2010

2011

2012

2013

Cumulatief

1,9

1,9

1,9

1,9

7,7

3,9

3,9

3,9

11,6

3,2

3,2

6,5

3,0

3,0

12,1

28,8

2011 2012 2013 Structureel

1,9

5,8

9,0

Stelpost

Ombuigingen periode 2014 tot en met 2018 (bedragen * € 1 miljoen)

2014

2014

2015

2016

2017

2018

Cumulatief

3,1

3,1

3,1

3,1

3,1

15,7

2,0

2,0

2,0

2,0

7,8

1,8

1,8

1,8

5,4

2,0

2,0

4,1

0,7

0,7

9,6

33,6

2015 2016 2017 2018 Structureel

3,1

5,1

6,9

8,9

Uit bovenstaand overzicht blijkt dat de lasten in 2018 structureel € 9,6 miljoen lager zijn dan in 2013 als gevolg van de ombuigingen. In de periode 2014 tot en met 2018 is dit cumulatief € 33,6 miljoen. Van de cumulatief € 33,6 miljoen aan ombuigingen in de periode 2014 tot en met 2018 heeft € 15,0 miljoen betrekking op ingerekende stelposten. De overige € 18,6 miljoen heeft met name betrekking op de bezuinigingsmaatregelen MP 2014-2018 (zoals: budget bestuurlijk onvoorzien halveren, baggercyclus eens per 12 jaar, schouw extensiveren, budget knelpunten zuiveringsbeheer schrappen, etcetera) en de reeds geconcretiseerde/ ingevulde stelposten.

STELPOSTEN In het MP 2014-2018 zijn verschillende stelposten opgenomen (zie MP 2014-2018 paragraaf 5.5). Stelposten betreffen posten waarvan de concrete invulling nog niet duidelijk is. Met ingang van 2013/ 2014 zijn stelposten (gedeeltelijk) ingevuld. Hierna wordt per stelpost aangegeven wat het verloop is en wordt dit verder toegelicht.

MP 20142018

Invulling

Begroting 2014

Inkoop samenwerking

MP 2011-2015

1,1



0,4

0,7

Uitbreiding dienst­ verlening voor derden

MP 2013-2017

0,4



0,4

0,0

Samenwerking laboratorium

MP 2013-2017

0,6



0,0

0,6

Aanvullende taakstelling

MP 2013-2017

9,0



3,3

5,7

Slibverwerking

MP 2013-2017

6,0



3,3

2,9

Integraal zuiveringsplan

MP 2013-2017

2,1



0,2 *

1,9

Peilvakken samenvoegen

MP 2014-2018

3,3



0,0

3,3

22,5



7,5

15,0

Totaal

Uit bovenstaande tabel blijkt dat (m.i.v. 2010) in 2013 de lasten structureel € 12,1 miljoen lager zijn als gevolg van de ombuigingen.

Bron

* Betreft geen invulling van de stelpost. De stelpost is verlaagd.

Inkoopsamenwerking: Door onder andere gunstig verlopen aanbestedingen zijn met ingang van 2014 budgetten met betrekking tot bureaubehoeften, schoonmaak en verzekeringen structureel naar beneden bijgesteld. Uitbreiding dienstverlening voor derden: In de budgetten is verwerkt dat meer opbrengsten worden gegenereerd als gevolg van het uitbreiden van het zuiveren van afvalwater voor derden (bedrijven). Aanvullende taakstelling: Met ingang van 2014 zijn verschillende budgetten structureel, met totaal € 0,6 miljoen, naar beneden bijgesteld. Deze zijn met name het gevolg van: • Verlaging van het budget gebiedsgerichte plannen. Vanwege verbeterde informatievoorziening ontstaat er steeds meer inzicht in de kosten van uitbesteding van planvormingsprocessen. Er wordt bespaard op externe adviezen, mede door inkoopvoordelen (€ 0,3 miljoen). • Verlaging van het budget waterketen. Na afronding van het project ‘optimalisatiestudies’ blijkt dat het budget met € 0,3 miljoen neerwaarts kan worden bijgesteld. Dit dient ter invulling van stelpost ‘aanvullende taakstelling. Slibverwerking: Met ingang van 2014 is het budget ‘slibverwerking’ naar beneden bijgesteld als gevolg van het verlengde contract voor de periode 2014 tot en met 2016. Integraal zuiveringsplan: Het IZP is in 2013 vastgesteld. De keuzes die daarin gemaakt zijn worden doorvertaald naar projecten die door Wetterskip Fryslân worden opgepakt. De besparingen, die als stelpost in het MP zijn meegenomen, zullen vanaf 2015 zichtbaar worden. De besparingen betreffen o.a. keuzes die gemaakt worden in het onderhoud en in de omvang van projecten.

69

BIJLAGE 8: MAATREGELEN MP 2014-2018 In onderstaande tabellen is per programma aangegeven welke ombuigingen uit het MP 2014-2018 in begroting 2014 zijn verwerkt. Het betreft hier die maatregelen uit het MP 2014-2018 die betrekking hebben op de goederen en dienstenbudgetten en de afschrijvingslasten. In de tabellen is zowel het effect voor het begrotingsjaar 2014 te lezen als het effect voor de meerjarige begroting.

ORGANISATIE (bedragen x € 1.000) 2014

2016

2017

2018

0

-380

-380

-380

-380

Bijdrage waterschapshuis

-100

-250

-300

-300

-300

WATERVEILIGHEID

Bestuurlijk onvoorzien

-150

-150

-150

-150

-150

(bedragen x € 1.000)

Bestuurlijke faciliteiten

-37

-37

-37

-37

-37

Toename informatie­ voorziening via internet

-43

-43

-43

-43

-43

-330

-860

-910

-910

-910

2014 Extensiveren onderhoud primaire keringen

-150

Toepassen veiligheidsklasse regionale bwk

250

Bijdrage nHWBP activeren en in 5 jaar afschrijven Totaal

2015 -150

2016 -150

2017

2018

-150

-150

-60

-120

0

782

1.624

2.466

3.308

100

632

1.474

2.256

3.038

2014

2015

2016

2017

2018

Legger eens in de twee jaar vaststellen

-20

-20

-20

-20

-20

Extensiveren schouw naar eens per twee jaar

-33

-33

-33

-33

-33

Budget knelpunten watersystemen

-183

-183

-183

-183

-183

Baggeren, 1x12 jaar

-267

-267

-267

-267

-267

-30

-30

-30

-30

-30

0

-250

-500

-1.000

-1.500

246

276

-174

-474

-1.029

Overname stedelijk waterbeheer Leges voor watervergunningen Totaal

Totaal (bedragen x € 1.000) 2015

2016

2017

2018

496

1.058

1.624

2.466

3.308

Afname van de lasten

-1.785

-2.565

-3.039

-3.939

-5.094

Totaal

-1.289

-1.507

-1.415

-1.473

-1.786

Toename van de lasten

(bedragen x € 1.000)

Peilvakken samenvoegen

Totaal

2014

VOLDOENDE WATER

Vermindering aanschaf peilschalen

Huisvesting

2015

-89

-89

-89

-89

-89

-376

-596

-1.296

-2.096

-3.151

2016

2017

2018

SCHOON WATER (bedragen x € 1.000) 2014 KRW-maatregelen

2015

0

0

0

-40

-80

Pilot beheervisserij, stoppen

-75

-75

-75

-75

-75

Directe lozers, verminderen toezicht

-8

-8

-8

-8

-8

pm

pm

pm

pm

pm

Budget Knelpunten zuiveringsbeheer

-600

-600

-600

-600

-600

Totaal

-683

-683

-683

-723

-763

Waterketenbedrijf

70

COLOFON REDACTIE Cluster Financiën Stafeenheid Concerncontrol Stafeenheid Communicatie ADRESGEGEVENS Harlingerstraatweg 113 8914 AZ Leeuwarden Postbus 36, 8900 AA Leeuwarden Telefoon 058 - 292 22 22 www.wetterskipfryslan.nl VORMGEVING & OPMAAK Okkinga Communicatie, Bolsward FOTOGRAFIE Arthur Smeets (cover) Daniël Hartog Wetterskip Fryslân

71

71

Postbus 36, 8900 AA Leeuwarden, telefoon: 058 - 292 22 22 [email protected] - www.wetterskipfryslan.nl

72