BEGELEIDE OMGANGSREGELING VAN STICHTING DE WERING DE VISIE EN DOELSTELLING VAN BOR STICHTING DE WERING De visie van Begeleide Omgangs Regeling Stichting De Wering (verder te noemen: BOR) op de omgang tussen het kind en de niet verzorgende ouder is gebaseerd op de sinds 1989 vastgelegde Universele Rechten van het Kind: “Art. 9.3 De Staten die partij zijn, eerbiedigen het recht van het kind dat van een ouder of beide ouders is gescheiden, op regelmatige basis persoonlijke betrekkingen en rechtstreeks contact met beide ouders te onderhouden, tenzij dit in strijd is met het belang van het kind.” BOR stelt zich tot doel om uitgaande van dit recht, het kind en de ouders middelen aan te reiken die hen kunnen helpen om uiteindelijk zelfstandig het contact tussen het kind en de niet verzorgde ouder te kunnen uitvoeren. Hierbij staat het belang van het kind voorop en draagt BOR er zorg voor dat dit contact op een voor het kind zo verantwoord mogelijke wijze plaats kan vinden. Hoewel het belang van het kind het meest gediend is bij onderlinge communicatie tussen ouders, mag het ontbreken hiervan geen contra- indicatie voor omgang zijn. DE DOELGROEP BOR richt zich in de begeleiding op kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar, die woonachtig zijn in Noord Holland Noord. Het zal hierbij voornamelijk gaan om kinderen van wie de ouders gescheiden leven, maar ook kinderen die (tijdelijk) uit huis zijn geplaats, kunnen een beroep doen op BOR. Reden voor de hulpverlening van BOR is het feit dat het contact tussen het kind en één of beide ouder(s), andere gezinsleden of grootouders is verbroken, dan wel dat dit ongestructureerd verloopt. Belangrijk is dat bij beide ouders een minimale bereidheid is om het kind een plek te gunnen in het leven van de ander en dat zij gemotiveerd zijn om mee te werken aan de realisatie hiervan. DE METHODIEK De methodiek van BOR is gebaseerd op de werkwijze zoals die eerder is ontwikkeld door de Raad voor de Kinderbescherming Alkmaar en Maastricht en als zodanig in de periode van 1995 tot 2008 werd uitgevoerd. Omdat deze werkwijze zich richtte op omgangsbegeleiding binnen een gedwongen kader, is deze waar nodig door Stichting De Wering aangevuld met interventies die passen binnen het vrijwillig kader. In de methodiek van BOR vormt de escalatieladder van Friedrich Glasl (zie bijlage) een belangrijk onderdeel. De escalatieladder van Friedrich Glasl geeft de ontwikkeling van een conflict weer. Iedere stap hoger op de ladder duidt op een grotere mate van spanning in het conflict tussen ouders. De wijze waarop BOR zal worden ingezet hangt mede af van de mate waarin ouders wel of niet met elkaar in conflict zijn. Een ander belangrijk onderdeel van de methodiek is dat BOR bij de uitvoering van het recht op omgang, gebruik maakt van gespecialiseerde vrijwilligers. De keuze om met vrijwilligers te werken komt voort vanuit de ervaring bij BOR voor de Raad voor de Kinderbescherming dat ouders de vrijwilligers, meer als professionals, als neutraal en objectief ervaren. Daarbij zijn vrijwilligers in hun benadering naar ouders toe meer praktisch gericht en minder geneigd de rol als hulpverlener op zich te nemen.
De vrijwilliger is in dit alles de belangenbehartiger van het kind en draagt er zorg voor dat de veiligheid van het kind tijdens de omgang gewaarborgd blijft. Terwijl geprobeerd zal worden om de omgang gefaseerd uit te breiden, zal de begeleiding van maximaal drie uur per omgangsregeling, gefaseerd worden afgebouwd. Bij de beschrijving van de methodiek van omgangsbegeleiding onderscheiden we de volgende fasen: 1. De aanmelding 2. De Intake 3. BOR-overeenkomst 4. De vrijwilliger 5. De uitvoering 6. De tussen- en eindevaluatie 7. De nazorg 1. DE AANMELDING Hoewel de hulpverlening/begeleiding vanuit De Wering zich altijd binnen het vrijwillig kader afspeelt, is er ook voor de hulpverlening binnen het gedwongen kader de mogelijkheid om gebruik van BOR te maken. Aanmelding kan telefonisch bij BOR of via het intakeformulier op de website www………nl De criteria om gebruik te kunnen maken van BOR, zijn: het kind is jonger dan 12 jaar; het kind is woonachtig in Noord Holland Noord; omgang is in het belang van het kind; de ouders willen meewerken aan het tot stand komen van omgang; een contract of beschikking van de Rechtbank legt de inzet van BOR vast; de ouders blijven verantwoordelijk; de ouders betalen de reiskosten van het kind en het kind is WA-verzekerd; er wordt toegewerkt naar een zelfstandige omgangsregeling; BOR-begeleiding duurt maximaal 6 maanden. 2. DE INTAKE Na aanmelding nodigt de coördinator bij voorkeur beide ouders uit voor een gezamenlijk gesprek. Mocht één ouder de voorkeur geven aan een individueel gesprek, dan is dit mogelijk. Bij een individueel gesprek is het mogelijk dat een ouder een vertrouwenspersoon meeneemt.
De coördinator legt de ouder(s) het doel en de inhoud van de intake uit en informeert hen over de werkwijze van BOR. De coördinator zal de ouder(s) vragen om een foto van het kind op tafel te leggen. (Hiermee stelt de coördinator het kind centraal, letterlijk in het middelpunt van alle betrokkenen) Vervolgens nodigt hij de ouder(s) uit iets over het kind te vertellen. De coördinator bespreekt met de ouder(s) de door hen beleefde problematiek aangaande de omgang en zal hen vragen naar de hulpvraag, specifieke wensen en aandachtspunten tijdens BOR. De coördinator vraagt naar de praktische mogelijkheden en beperkingen die ouders hebben bij de uitvoering van een omgangsregeling (zoals bijvoorbeeld vakanties, woonplaats, woonruimte, vervoer, werk, financiën, huisdieren) Daarnaast zal gesproken worden over de aanwezigheid van partners, andere kinderen, foto’s maken, cadeautjes, etc.) De coördinator bespreekt de mogelijkheden die ouder(s) hebben om met elkaar te communiceren; mondeling, schriftelijk of eventueel met behulp van multimedia.
De coördinator licht de ouder(s) voor over de mogelijke gedragsveranderingen die er bij hun kind kunnen optreden als gevolg van de spanning rond BOR; verlatingsangst, bedplassen, druk of meer teruggetrokken gedrag. Hiermee wordt getracht de ouder inzicht te geven in de noodzaak van zoveel mogelijk rust en regelmaat rond het kind. Belangrijk hierin is ook te bespreken hoe de wijze van overdracht en het afscheid van het kind plaatsvinden hoe ouders handelen wanneer het kind niet mee (terug)wil.
Op basis van de tijdens het intakegesprek verkregen informatie kan de coördinator met behulp van de Escalatieladder van Glasl, een inschatting maken van de mate waarin ouders verschil van mening hebben en kan een inschatting gemaakt worden van de duur en intensiteit van de inzet van BOR.
Wanneer er een individueel gesprek heeft plaatsgevonden zal de coördinator zover als mogelijk is, nog dezelfde dag een gesprek hebben met de andere ouder. Dit om daarna zo snel mogelijk een BORovereenkomst op te kunnen stellen en uit te voeren.
3. BOR-OVEREENKOMST BOR is maatwerk. Iedere situatie is anders, ieder is kind anders en ook de ontwikkelingsfase waarin het kind zich bevindt is van invloed is op de beleving. Een kind dat zijn ouder drie jaar niet heeft gezien zal op een andere manier moeten worden voorbereid en begeleid, dan een kind dat zijn ouder kortgeleden nog heeft gezien. Een baby heeft een andere behoefte en beleving dan een kleuter. In principe zal de omgang altijd in het huis plaatsvinden van de ouder met wie het kind omgang heeft, maar er kan reden zijn om dit op een andere manier in te vullen. Bijvoorbeeld omdat de andere ouder te ver weg woont, de andere ouder gesloten is geplaatst of dat de andere ouder geen zelfstandige woonruimte heeft. Bij het langer ontbreken van contact kan ook gekozen worden om te starten op neutraal terrein, denk hierbij aan speeltuin, kinderboerderij of een ander buitengebeuren. Ook kan gebruik gemaakt worden van multimedia en kan de vrijwilliger er zorg voor dragen dat bijvoorbeeld een structureel Skypecontact verantwoord verloopt. Ook kinderen die in een pleeggezin geplaatst zijn kunnen of met de ouders en/of andere gezinsleden omgang hebben. Iedere BOR- overeenkomst is dus toegespitst op de specifieke behoefte en daarmee het belang van het kind. De opbouw, de plaats, maar ook de wijze waarop er omgang zal plaatsvinden is voor een groot deel afhankelijk van de behoefte en mogelijkheden van het kind. In de BOR overeenkomst staat per omgang en voor de duur van drie maanden, stap voor stap beschreven hoe de omgang zal verlopen en wat de aandachtspunten zijn. De coördinator zal trachten om binnen een week nadat hij de laatste ouder heeft gesproken, beide ouders een concept van de overeenkomst toe te sturen. Na akkoord kan de definitieve versie door alle betrokken volwassenen (ouders, coördinator en vrijwilliger) worden ondertekend en ontvangt ieder van hen een kopie. Belangrijk is te vermelden dat alle afspraken alleen na overleg met de BOR coördinator zijn te wijzigen. Denk hierbij aan gewijzigde omstandigheden of ernstige zorg over de consequenties van omgang voor één der partijen.
4. DE VRIJWILLIGER De coördinator maakt een keuze welke vrijwilliger het beste aansluit bij de problematiek, het kind en de ouders. In overleg met de vrijwilliger wordt vervolgens gekeken of deze de BOR wel of niet wil doen. De coördinator voorziet de vrijwilliger vervolgens van informatie over de betreffende zaak (achtergronden zoals de familiesituatie, duur van het ontbreken van contact tussen kind en nietverzorgende ouder en bijvoorbeeld relevante informatie over individuele problematiek van één of beide betrokken ouders) Door de vrijwilligers alleen van de meest relevante informatie te voorzien, kan voorkomen worden dat hun neutraliteit en objectiviteit in gevaar komt. De vrijwilliger maakt kennis met het kind bij één van de ouders. Veelal zal dit de ouder zijn waar het kind de hoofdverblijfplaats heeft. Hij geeft uitleg aan het kind over het verloop, de plaats en duur van BOR. De vrijwilliger vertelt het kind over eventuele “dubbele gevoelens” dat het spannend kan zijn en dat de vrijwilliger er voor het kind is. De vrijwilliger ziet er op toe dat de ouder het kind morele toestemming geeft om bij de andere ouder te mogen zijn en de rol die de vrijwilliger hierin vervult. Belangrijk is dat vooral de neutraliteit van de vrijwilliger ten opzichte van ouders en zijn partijdigheid voor het kind naar voren komt. Eventuele wensen van het kind kunnen waar mogelijk nog worden meegenomen in het verder verloop van een BOR. De vrijwilliger checkt of de ouder en het kind het boekje “Zo zijn onze manieren” hebben ingevuld en kan eventueel samen met het kind waar nodig nog aanvullingen doen. 5. DE UITVOERING BOR wordt uitgevoerd zoals overeengekomen door alle betrokkenen. Mocht één van de ouders zich niet aan de afspraken houden, dan kan dit reden zijn om BOR niet te starten of om deze voortijdig te beëindigen. Denk hierbij aan drank/drugsgebruik, verbaal- of fysiek geweld of ander grensoverschrijdend gedrag. Een andere reden om BOR niet te starten of voortijdig te beëindigen is wanneer de vrijwilliger de inschatting maakt dat het kind geestelijk te lijden heeft onder de omgang. Bij twijfel kan altijd contact opgenomen worden met de coördinator die tijdens de inzet altijd bereikbaar is voor de uitvoerend vrijwilliger. Voor aanvang van iedere nieuwe BOR is bij de vrijwilliger bekend wat de ouder waar het kind omgang mee zal hebben gaat doen (activiteit) Dit om verrassingen te voorkomen en het kind te kunnen voorbereiden. Ook kan de vrijwilliger dan vooraf een inschatting maken of de activiteit aansluit bij de behoefte van het kind. De vrijwilliger is tijdens BOR “klein voor de ouder en groot voor het kind”. Het is belangrijk dat de ouder de aanwezigheid van een derde (de vrijwilliger) niet als storend ervaart, maar ook belangrijk dat het kind weet dat de vrijwilliger er voor het kind is. De vrijwilliger is minimaal 15 minuten voor aanvang aanwezig in de woning van het kind om geïnformeerd te worden over de belangrijkste zaken die er in de afgelopen dagen rond het kind zijn gebeurd. Hij kan dan tevens zien hoe de ouder het kind heeft voorbereid op de omgang. Is er spanning en hoe is dit weg te nemen. Wanneer de overdracht van het kind aan de andere ouder bij het kind thuis gebeurt, draagt de vrijwilliger er zorg voor dat dit zo ontspannen mogelijk voor het kind verloopt. Tijdens de omgang draagt de vrijwilliger er zorg voor dat dit voor het kind op een verantwoorde wijze verloopt. Waar nodig stimuleert hij ouder en/of kind, geeft hij de ouder kleine praktische tips (denk aan het verschonen van luiers, voeding geven bij baby’s) maar ook kleine pedagogische tips (hoe een ouder aansluiting kan vinden bij het kind)
De vrijwilliger draagt er zorg voor dat het kind weer op de afgesproken tijd op de afgesproken plaats aan de andere ouder wordt overgedragen en dat dit op een zo ontspannen mogelijke wijze gebeurt. De vrijwilliger vraagt aan het kind, wanneer dit qua leeftijd mogelijk is, om de ouder te vertellen hoe het de omgang heeft beleefd en wat er eventueel aan activiteiten heeft plaatsgevonden. Als dit nodig is vult de vrijwilliger dit aan. Mochten er bijzonderheden hebben plaatsgevonden dan kan de vrijwilliger dit even apart met de ouder in de woning of telefonisch doornemen. Hierna kan de vrijwilliger elders nog even contact opnemen met de ouder waar het kind omgang mee heeft gehad en met hem/haar het verloop van de omgang doornemen. De vrijwilliger maakt van ieder omgangsmoment een kort verslagje en vult de vragenlijst in. De BOR- coördinator kan naar aanleiding van de informatie vanuit het verslag en/of de vragenlijst contact opnemen met de vrijwilliger. 6. DE (TUSSEN)EVALUATIE Tussentijds, na 3 maanden, en aan het einde van de BOR-periode (max. 6 maanden) vindt met beide ouders, de vrijwilliger en de coördinator een evaluatie plaats. Onderwerpen van gesprek zijn: Hebben ouders zicht op de wijze waarop het kind de omgang heeft beleefd? Zo ja, kunnen ze daar iets over vertellen? Hoe hebben ouders de omgang zelf beleefd? Wat ging er tijdens de omgang goed en wat zouden zij liever anders zien? Hoe denken ouders verder te kunnen met de omgang? Zelfstandig of stellen zij prijs op een uitbreiding van BOR met drie maanden? Wanneer er geen vervolg op de ingezette omgangsregeling komt, welke afspraken willen ouders dan maken over het contact tussen het kind en de ouder bij wie het kind niet woont. Wanneer er bij ouders behoefte is om de eerste BOR periode met een tweede periode van drie maanden te verlengen, zal er een nieuwe BOR-overeenkomst worden opgesteld. Nadat deze tweede periode is beëindigd, zal er een eindevaluatie plaatsvinden. Daarbij zullen dezelfde gespreksonderwerpen langs komen als in de tussenevaluatie. Verlenging van de BOR is dan niet meer mogelijk. Eventuele vervolgafspraken tussen ouders over het zelfstandig voortzetten van de omgang kunnen door de coördinator schriftelijk worden vastgelegd. Alleen in het geval dat BOR op verzoek van gedwongen hulpverlening heeft plaatsgevonden, kan er op hun verzoek een verslag van de bevindingen worden gemaakt. Zo’n verslag beschrijft het feitelijk verloop van de begeleiding. Er wordt geen advies aan een rechtbank gegeven.
7. DE NAZORG Omdat er veelal een bijzondere band is ontstaan tussen het kind en de vrijwilliger zal de laatste binnen één maand na het evaluatiegesprek een afsluitend gesprek hebben met het kind. De coördinator zal drie maanden na het evaluatiegesprek contact opnemen met beide ouders om zich te laten informeren hoe de omgang in de laatste maanden is verlopen. Dit kan gaan om het verloop van de zelfstandige omgangsregeling, of om te informeren hoe het met het kind gaat, nu er geen omgang meer is.
Deze methodiek werd in 1995 ontwikkeld door dhr. E. de Wit als coördinator van de BOR Raad voor de Kinderbescherming in Alkmaar en is in 2015 door hem aangepast aan de werkwijze van Stichting De Wering.
