Hoe verschillend zijn vrouwelijke ondernemers / bedrijfsrevisoren van hun mannelijke collega’s?
Diane Breesch 2 April 2009
Business advisers
Overzicht
Vervrouwelijking! Ja maar, …. -Enkele cijfers… -Enkele verklaringen…
Hoe vrouwelijk zijn vrouwelijke auditors?
2
Business advisers
Page
Enkele cijfers in België Zelfstandige ondernemers
Starters Bron: Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) Uit ONDERNEMERSCHAP IN BELGIË: Feiten en cijfers, SEIN (Limburgs Universitair Centrum), December 2003 Business advisers
Enkele cijfers in België Zelfstandige ondernemers
Starters
Bron: Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) Uit ONDERNEMERSCHAP IN BELGIË: Feiten en cijfers, SEIN (Limburgs Universitair Centrum), December 2003
Business advisers
Page
Enkele cijfers in België
Bron: Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) Uit ONDERNEMERSCHAP IN BELGIË: Feiten en cijfers, SEIN (Limburgs Universitair Centrum), December 2003
Business advisers
Enkele cijfers in België Bedrijfsrevisoren Aantallen
Bron: Lybaert Sara, Een genderanalyse van verklaringen door auditoren, Eindverhandeling Toegepaste Economische Wetenschappen, VUB, 2006.
Business advisers
Page
Enkele cijfers in België Bedrijfsrevisoren : vennoten
Bron: Lybaert Sara, Een genderanalyse van verklaringen door auditoren, Eindverhandeling Toegepaste Economische Wetenschappen, VUB, 2006.
Business advisers
Enkele cijfers wereldwijd Vrouwen in senior management posities
Business advisers
Bron: International Business Report, Granth Thornton, 2009 http://www.internationalbusinessreport.com/Press-room/2009/women_in_business.asp
Page
Vrouwelijke ondervertegenwoordiging in België Samenvattende cijfers
Business advisers
Glazen plafond in het bedrijfsrevisoraat? Vergelijkende cijfers met Frankrijk
Bron: IOAN I. (2009) French Accounting Profession: Glass ceiling and migration, working paper submitted for presentation on The Interdisciplinary Perspectives on Accounting conference.
Business advisers
Page
Overzicht
Vervrouwelijking! Ja maar, …. -Enkele cijfers… -Enkele verklaringen…
Hoe vrouwelijk zijn vrouwelijke auditors?
11
Business advisers
Glazen plafond in het bedrijfsrevisoraat? Enkele verklaringen…. Mothering or auditing? ZWANGERSCHAP(SVERLOF) • (even) buiten strijd (nieuw team, nieuwe klanten, …)
WERK/GEZIN •Organisatorische structuren door overheid en organisatie: kinderdagverblijven, flexibele werkuren, deeltijds werken, thuis werken… •Sociale & professionele aanvaarding ‘Manage client expectations even if these contradict with firm policy’ (Grey, 1998)
NETWERKEN
‘Take time to waste time to shat’ (Anderson-Gough et al, 2005)
EXODUS •In het auditkantoor: Specialisatie, Staff support (HR, …), director i.p.v. partner •Uit het auditkantoor: naar privé of zelfstandige praktijk
Business advisers
Referenties: a.o. - Dambrin C. and Lambert C. (2008) Mothering or auditing? The case of two Big Four in France - IOAN I. (2009) French Accounting Profession: Glass ceiling and migration, working paper Submitted to the Interdisciplinary Perspectives on Accounting conference.
Page
Glazen plafond in het bedrijfsrevisoraat? Enkele verklaringen…. Mothering or auditing?
‘There is no brake on entry today in our firms, nor a brake on moving up intrinsically. But there is still a very strong perception amongst young women that they cannot take the lead in their professional career, respond to all the demands that are made, and have a balanced family life.’ (Woman, Senior Partner B4) Citaat uit: Dambrin C. and Lambert C. (2008) Mothering or auditing? The case of two Big Four in France
Business advisers
Overzicht
Vervrouwelijking! Ja maar, …. -Enkele cijfers… -Enkele verklaringen…
Hoe vrouwelijk zijn vrouwelijke auditors?
14
Business advisers
Page
De Belgische auditmarkt De commissaris en zijn functie Boekhouding
Jaarrekening
Commissaris
Wettelijke controle: Deskundig oordeel over getrouwheid van de jaarrekening (vertrouwen gebruikers)
‘grote’ vennootschappen: Meer dan 1 criterium - jaaromzet > € 7.300.000 - balanstotaal > € 3.650.000 - personeelsbestand > 50 Of personeel > 100
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Verklaring zonder voorbehoud Verklaring zonder voorbehoud met toelichtende par. Verklaring met voorbehoud Verklaring met voorbehoud met toelichtende par. Onthoudende verklaring Afkeurende verklaring
Auditkwaliteit (De Angelo 1981):
materiële afwijkingen ontdekken en rapporteren
Business advisers
Het belang van auditor gender Auditkwaliteit (De Angelo 1981, Palmrose 1984):
materiële fouten ontdekken en rapporteren Probleemoplossende capaciteiten Risicoprofiel Onafhankelijkheid Genderverschillen
CENTRALE ONDERZOEKSVRAAG: Zijn genderverschillen die aanwezig zijn op het niveau van de gehele bevolking ook aanwezig in de specifieke subpopulatie van auditors? In hoeverre wist het ‘auditor zijn’ effecten van ‘gender’ (o.a. selfselectie, [onderwijskundige en professionele] leereffecten)
Hoe vrouwelijk zijn vrouwelijke auditors? Business advisers
Page
Genderverschillen Internationale literatuur
1. 2. 3.
Probleemoplossen Risicoprofiel Onafhankelijkheid
Business advisers
Genderverschillen 1. Probleemoplossen
♀ Uitgebreide informatieverwerkers Uitgebreid onderzoek naar alle informatie-elementen
Probleemoplossen cognitieve vaardigheid (informatieverwerkingssysteem) om een gegeven situatie om te vormen tot een gewenst doel
♂ Selectieve informatieverwerkers Beperken zich tot selectie van meest noodzakelijke informatie
Cijferberoepen Wiskundig probleemoplossen
♀
o.a. Penner & Paret (2008)
♂
‘Steriotiepe bedreiging’ (o.a. Kiefer & Sekauaptewa, 2007) Het bestaan van het steriotiepe beeld dat vrouwen en wiskunde niet goed samen gaan ondermijnt (onbewust) het verlangen van vrouwen om wiskundige prestaties na te jagen en hun cognitieve prestaties
Business advisers
Page
Genderverschillen 2. Risicoprofiel
Risico Risico
Referenties: Barsky e.a. 1997; Byrens e.a. 1999 Damodaran 2008; Jianakoplos & Bernasek 1998 , Nonis et al 1996 [boelddonatie], Eckel & Grossman 2002 [gokken]; Barber & Odean 1995; Graham 2002 [investeringsrisico’s] – zelfs als het financiële professionals zijn (Olson & Cox, 2001); Nötenberg e.a. (2006) [auditors]
♀
♂
♀
Empathie
Empathie
Referenties: Empathizing – Systemizing Theory (Baron-Cohen 2004, Chapman e.a. 2006, Nettle 2007) Psychologische ‘Big Five’ theorie van de persoonlijkheidsdimensies (Costa e.a. 2001, Schmitt e.a. 2008)
♂
Business advisers
Genderverschillen 3. Onafhankelijkheid
Moedwillig bedrog Bedrog
♀
Referenties: Mocan, 2008 [steekpenningen] ; Whitley, 2001 [houding t.o.v. bedrog]
♂
Onbewust gedrag Het menselijk gedrag wordt onbewust beïnvloed door a priori veronderstellingen: neiging tot bevestiging [confirmation bias]: informatie zoeken die in overeenstemming is met verwachtingen (Aronson e.a. 2005, Gazzaniga & Heatherton 2003) Feiten die strijdig zijn met eigen overtuiging of verwachting veroorzaken onaangename spanning [cognitieve verstoring] die we wensen te minimaliseren (Halpren 2000, Koehler 1993) Cognitieve verstoring
♀
Referenties: Chung & Monroe 1998; Soutar & Sweeney 2003 Overmoed [neiging om te denken dat oordeel accurater is dan het in werkelijkheid is] (Bengtsson e.a. 2005, Beyer 2002)
Business advisers
Page
♂
Onderzoeksvraag
Business advisers
Onderzoeksmethodologie Vragenlijsten aan Belgische niet-economiestudenten (677), economiestudenten (173) en auditors (122)*. Vrije Universiteit Brussel, Vakgroep Accountancy, Auditing en Bedrijfsfinanciering Tabel 1: Beschrijvende statistiek van niet-economiestudenten, economiestudenten en auditors’ kenmerken
a
Kenmerken opgesplitst naar subpopulatie en gender
Niet-economiestudenten Mannen
Gender
Leeftijd
Vrouwen
241 (35.6%) 436 (64.4%)
Economiestudenten Mannen
Vrouwen
Auditors Mannen
97 (56.1%) 76 (43.9%) 93 (76.2%)
Vrouwen 29 (23.8%)
56.167
p = .000
2.549
p = .110
33.574
22.85
21.26
20.70
20.47
43.75
p = .000 37.41
3.053
p = .002
1.015
p = .311
4.022
p = .000
3 dimensies werden onderzocht: - Probleemoplossende capaciteiten (wiskundige vaardigheden) - Risicoafkerigheid (incl. empathie) - Onafhankelijkheid (cognitieve verstoring)
Business advisers
Page
Resultaten Probleemoplossen Auditors
>
economiestudenten
V=M
>
niet-economiestudenten
V<M
V<M a
Populatiecategorie
Gender
N
Gemmidelde
Niet-economiestudenten
Mannen
213
7.35
2.133
Vrouwen
372
6.33
2.352
Mannen
96
7.61
1.765
Vrouwen
76
7.18
1.930
Mannen
86
8.06
1.535
Vrouwen
28
7.76
2.037
Significant verschil (p=000) Economiestudenten
Kleiner Significant verschil (p=0,133) Auditors
Geen significant verschil (p=0,515)
Std. afwijking
a. De gemmidelde score probleemoplossen is bepaald op basis van het aantal juiste antwoorden op de 10 vragen probleemoplossen Ook als gecontroleerd wordt voor mogelijke intermediërende demografische en carrièrekarakteristieken (wiskundige vooropleiding, - studierichting, meer ervaring, stage en/tewerkstelling bij een B4, hogere positie) blijven de resultaten gelden.
Business advisers
Resultaten Risicoafkerigheid Auditors
>
niet-economiestudenten >
V=M
economiestudenten
V>M
V>M H 0 : Geen genderverschil a
Populatiecategorie
Gender
N
Gemmidelde
Niet-economiestudenten
Mannen
224
19.19
4.628
Vrouwen
383
17.71
4.760
Mannen
92
21.18
4.897
Vrouwen
76
19.11
3.708
Mannen
86
16.48
4.894
Vrouwen
28
15.89
3.436
Significant verschil Economiestudenten
Kleiner significant verschil Auditors
Geen significant verschil
Std. afwijking
Asymp. Sig. (2-tailed)
Z -4.003
.000
-2.651
.008
-.063
.950
a. Gemmidelde is afgeleid van de Likert-schaal die gebruikt werd om risicoattitude te meten. Een hogere score wijst op een hogere bereidheid om risicio’s te nemen (i.e. lagere risicoafkerigheid).
Business advisers
Page
Resultaten Empathie Auditors
~
niet-economiestudenten ~
V=M
economiestudenten
V=M
V=M H 0 : geen genderverschil a
Populatiecategorie
Sex
N
Gemmidelde
Niet-economiestudenten
Men
181
1.25
.780
Vrouwen
317
1.33
.618
Men
84
1.17
.747
Vrouwen
67
1.33
.742
Men
66
1.38
.766
Vrouwen
23
1.22
.600
Geen significant verschil Economiestudenten
Geen significant verschil Auditors
Geen significant verschil
Std. afwijking
Asymp. Sig. (2-tailed)
Z -1.325
.185
-1.588
.112
-.878
.380
a. Gemmidelde is bepaald op basis van onze empathie-vraag. Een hogere score geeft een hogere mate van empathie aan.
Business advisers
Resultaten Onafhankelijkheid (cognitieve verstoringen) Auditors
~
economiestudenten
V=M
~
niet-economiestudenten
V=M
V>M
Tabel 8: Genderverschillen in cognitieve verstoring Niet-economiestudenten Mannen Conjunctive
Niet verstoord
fallacy
Verstoord
Insensitivity to
Niet verstoord
sample size Information bias
Mannen
Vrouwen
45 (29.6%)
41 (18.1%)
22 (28.9%)
10 (16.1%)
107 (70.4%)
186 (81.9%)
54 (71.1%)
52 (83.9%)
62 (39.5%)
78 (31.5%)
Verstoord
95 (60.5%)
170 (68.5%)
Niet verstoord
49 (32.2%)
57 (24%)
103 (67.8%)
181 (76%)
Verstoord Miscalibration
Economiestudenten
Vrouwen
Niet verstoord Verstoord
Auditors Mannen
Vrouwen
47 (31.8%)
79 (43.9%)
29 (40.3%)
30 (63.8%)
39 (72.2%)
8 (53.3%)
101 (68.2%)
101 (56.1%)
43 (59.7%)
17 (36.2%)
15 (27.8%)
7 (46.7%)
Overmoed (miscalibration) Auditors V>M
<
economiestudenten
<
V<M
niet-economiestudenten V<M
Business advisers
Page
Hoe vrouwelijk zijn vrouwelijke auditors? Auditors
economiestudenten
niet-economiestudenten
Probleemoplossen V=M
V<M
V<M
Risicoafkerigheid V=M
V>M
V>M
Empathie V=M
V=M
V= M
Onafhankelijkheid (cognitieve verstoringen) V=M V=M Overmoed V>M V<M
V>M V<M
Vrouwelijke auditors verschillen minder van hun mannelijke collega’s dan de gemiddelde vrouw van de gemiddelde man Business advisers
Thank you for your attention!
Business advisers
Page
