Bedrijfsopvolging binnen of buiten Familieverband Mirjam van Praag Hoogleraar Ondernemerschap en organisatie (UvA) Wetenschappelijk directeur ACE
SIRET jaarcongres 13-9-2013 Amsterdam
Actueel “Oud-ondernemers blazen nieuw leven in markt overnames MKB” • Het Financieele Dagblad 12 augustus 2013 – Opvolger koopt met eigen geld meerderheidsbelang en wordt directievoorzitter – 200 tot 300 miljonairs op overnamemarkt mkb – Goede timing ivm beperkte kredietverlening bij banken
2 / 14
Steeds meer overnemers nodig • Nederlandse ondernemerspopulatie vergrijst “Een derde van alle mkb-ondernemers staat dit decennium aan de vooravond van een bedrijfsoverdracht” (Europese Commissie, 2002)
• Serial Entrepreneurship neemt toe “Cashen en opnieuw beginnen, het is een trend die zich begint af te tekenen in het MKB” (Financieel Dagblad, 12/8/2013)
3 / 14
Gaat veel waarde mee gemoeid Totaal effect van onterechte opheffingen en mislukte overdrachten* • Banenverlies circa 80.000 per jaar • Omzetderving van 3,2 – 4 miljard euro per jaar • Kapitaalverlies van 1,7 – 2,1 miljard euro per jaar. Bron Nederland: De effecten van opheffingen en bedrijfsoverdrachten op de Nederlandse economie, Kvk en HU 2012, Van Teeffelen *Cijfers over familiebedrijven en overnames zijn schaars, over starters is veel meer bekend
4 / 14
Ouders kleinere kans op overname door kind • • • •
Er zijn gemiddeld minder kinderen/gezin Kinderen hebben meer alternatieven En ouders hebben minder te vertellen In 1999 35% en in 2003 22% van verkochte bedrijven ging naar familie in Nederland Bron: Parker & Van Praag, 2010, Journal of Business Venturing
5 / 14
Kinderen zijn minder happig Komt overeen met feiten: VS: Canada: Denemarken: Zweden: Figuur 1: Carrière intenties van studenten, wereldwijd 5 jaar na studie gegeven dat ouder(s) een bedrijf heeft, in % Bron: Zellweger, T. & Sieger, P. (2012). Coming home or breaking free?
6% -14% 5% 8% vergelijkbaar
Nederlandse studenten scoren laagst! • Niet 13 maar 7% denkt aan overnemen • “Sterkte” van intentie zwakst 6 / 14
Opties vraag en aanbod overnemers Ondernemer
Start nieuw bedrijf Bedrijfsovername
Eigenaar Familiebedrijf
Familiebedrijf Geen familiebedrijf
Interne opvolger Externe opvolger 7 / 14
Vraag naar overnemers: overwegingen intern versus extern Intern • Deel waarde moeilijk tastbaar te maken (maar kinderen zitten ‘erin’) – Netwerken/stakeholders – Familie – Individu
Extern • Mogelijk minder spanningen tussen werk en privédoelen • Geselecteerd uit grotere pool
• Asymmetrische info • Bespaart tijd en geld en vereist minder transparantie • Prikkels sterker (niet-financieel) • Lange termijn focus
8 / 14
Waarde van match: intern vs extern • Anderson & Reeb (S&P 500) • 1/3 is familiebedrijf (18% van aandelenwaarde) • Familiebedrijven presteren beter • Familie CEO’s ook (1e en latere generatie)
– Agency theorie en ‘family exit issues’
• Bennedsen et al (Denmark) • Familie opvolging heeft groot negatief effect, outsider is beter – Vooral in snelgroeiende industrieën, grote bedrijven en kennisintensieve bedrijven Bronnen: Anderson and Reeb, 2003, Journal of Finance; Bennedsen, Nielsen, Perez-Gonzalez, Wolfenzon, 2007, The Quarterly Journal of Economics 9 / 14
Aanbod van overnemers: overwegingen start of overname (i/e)
Bron: Parker & Van Praag, 2010, Journal of Business Venturing 10 / 14
Wie zijn de overnemers? • • • • • •
Vaker kinderen van ondernemers Informeel HC Met management ervaring Formeel HC Minder scholing Meer kapitaalkrachtig Iets meer risico-avers dan ondernemers Meer inventief
Bronnen: Parker & Van Praag, 2010, Journal of Business Venturing; Block, Thurik, vd Zwan en Walter, 2012, Entrepreneurship Theory & Practice 11 / 14
Managers versus Ondernemers • Empirisch onderzoek nog niet zo vergevorderd • Aanwijzingen voor verschillen – Risicohouding, ambiguiteits-aversie, overmoed, optimisme, competitiedrang, opportuniteiten vinden
12 / 14
Er is een derde groep
Managers
Overnemers
Ondernemers
13 / 14
Conclusies • Er moeten meer externe overnemers komen!
– Behouden economische waarde – Vergrijzing en opkomst seriële ondernemers – Overnames binnen de familie worden schaarser • en dat is maar goed ook
• Overnemers derde groep tussen ondernemers en managers in: verschillen nader bestuderen • Naast opleidingen in entrepreneurship en management: overnemers opleiden. • Beleid moet keuze voor overname meer stimuleren: hoe?
14 / 14
