Rapport
Bedreigingen en fysiek geweld tegen advocaten Een op de drie advocaten komt er mee in aanraking 3 december 2004
In opdracht van: FD / Nova Vasco van der Boon Jan Fred van Wijnen
Projectnummer:
61789
© INTERVIEW NSS Het auteursrecht op door of namens INTERVIEW NSS geproduceerde voorstellen van onderzoek, analyses van resultaten en opgestelde rapporten berust bij INTERVIEW NSS, waarbij wordt overeengekomen dat aan de opdrachtgever de bevoegdheid wordt overgedragen tot gebruik, vermenigvuldiging en/of opslag in (geautomatiseerde) gegevensbestanden binnen de organisatie van opdrachtgever. Ter voorkoming van misbruik mag niets uit de genoemde documenten in enige vorm of op enige wijze openbaar worden gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van INTERVIEW NSS. Met openbaar maken wordt gelijkgesteld het verspreiden binnen met opdrachtgever verbonden bedrijven en/of instellingen.
Voorwoord Beste Vasco en Jan Fred, Voor jullie liggen de resultaten van het onderzoek naar geweld onder advocaten. Uit de reacties van de advocaten bleek dat het onderwerp leeft onder deze doelgroep. Het merendeel bemerkt een toename maar er waren ook meer realistische geluiden zoals ‘het hoort erbij’. Ik heb het rapport met veel plezier uitgewerkt en hoop dat het voor jullie bruikbaar is. Amsterdam, 3 december 2004 INTERVIEW NSS BV
Nieske van Woerden Research Executive
-1-
Inhoudsopgave 1 1.1 1.2 1.3 1.4
Inleiding....................................................................................................................... 4 Aanleiding ................................................................................................................... 4 Doelstelling.................................................................................................................. 4 Onderzoeksopzet........................................................................................................ 4 Over dit rapport ........................................................................................................... 4
2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.2 2.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3
Resultaten ................................................................................................................... 5 1 op de 3 advocaten is wel eens verbaal of schriftelijk bedreigd................................ 5 Het gaat om incidenten ........................................................................................... 6 Bemerkt men een toename? ................................................................................... 7 ‘In woede geuite dreigementen’ van de wederpartij............................................... 8 Meer risico als de emoties hoog oplopen.............................................................. 10 Verschillen tussen de arrondissementen .............................................................. 11 Een enkeling is fysiek aangevallen........................................................................... 12 “Ik weet je wel te vinden” .......................................................................................... 12 Overig........................................................................................................................ 13 Incidenten worden mondeling doorgegeven ......................................................... 13 Instructies voor het omgaan met bedreigingen ontbreken vaak ........................... 13 Twee derde vindt dat er maatregelen genomen moeten worden ......................... 14
Bijlage: Tabel 1
Samenvatting Begin november zijn 3000 advocaten benaderd om mee te doen aan een onderzoek naar bedreiging en geweld onder advocaten. Na anderhalve week had bijna de helft gereageerd. Dit zijn de belangrijkste bevindingen: Een derde van de Nederlandse advocaten is wel eens mondeling of schriftelijk bedreigd in zijn rol als advocaat. Het gaat overwegend om incidenten (1 à 2 keer per jaar). Fysieke aanvallen komen sporadisch voor. De meeste bedreigingen zijn verbale uitingen van woede en frustratie. Verbale bedreigingen komen 3 keer zo vaak voor als schriftelijke. De bedreigingen worden meestal geuit door de wederpartij of door een particuliere cliënt. Advocaten geven aan dat bedreigingen vooral optreden bij extreme frustraties van particuliere cliënten. Het risico van de advocaat hangt dan ook af van de individuele zaak en de daarbij betrokkenen. Een grote groep advocaten heeft niet of nauwelijks te maken met bedreigingen. Strafrecht-, Insolventierecht-, en Personen en Familierecht advocaten lopen het meeste risico. Men geeft zelf al aan dat dit inherent is aan dit werk omdat er vaak emoties bij betrokken zijn. Tweederde van de advocaten bemerkt een toename in het geweld. Het merendeel is van mening dat er maatregelen genomen moeten worden tegen de verbale en schriftelijke bedreigingen en het fysieke geweld maar een groot deel van de advocaten vindt dat de verantwoordelijkheid hiervoor bij de advocaten zelf ligt.
-3-
1
Inleiding
1.1
Aanleiding De samenleving lijkt steeds gewelddadiger te worden, met de moord op Theo van Gogh en de bedreigingen van Hirshi Ali en Wilders als dieptepunt. Net als politici en andere prominente figuren zijn advocaten soms ook slachtoffer van bedreigingen. NOVA en het Financieel Dagblad wilden meer inzicht in de mate waarin advocaten beroepshalve te maken hebben met bedreigingen en geweld. Hoe groot is de groep die ermee te maken heeft en is er een toename van het aantal bedreigingen? Dit rapport beschrijft de resultaten van het onderzoek dat INTERVIEW NSS samen met NOVA en het Financieel Dagblad in Oktober 2004 heeft opgezet. Het veldwerk is uitgevoerd vanuit het Webcenter van INTERVIEW NSS.
1.2
Doelstelling De volgende onderzoeksvragen worden beantwoord: Hoe vaak hebben advocaten beroepshalve te maken met geweld? Op welke wijze worden advocaten bedreigd (verbaal, schriftelijk, fysiek)? Wat is de aard van de bedreigingen? Door wie worden advocaten bedreigd en met welke reden? Bemerken advocaten een toename in het geweld?
1.3
Onderzoeksopzet Er is een representieve steekproef gedaan onder 3000 advocaten. In week 45 is een vragenlijst online uitgestuurd. Het e-mail bestand is voor eenmalig gebruik verstrekt door de Nederlandse Orde van Advocaten. Na een week is een reminder verstuurd. In totaal hebben 1421 advocaten gereageerd; een respons van 47%. Uit de snelle reacties en hoge response blijkt dat het onderwerp leeft bij deze doelgroep.
1.4
Over dit rapport De resultaten van het onderzoek worden besproken aan de hand van de onderzoeksvragen die hierboven zijn beschreven. De vragenlijst had betrekking op twee periodes; gevraagd is naar de ervaringen in het afgelopen jaar en in de periode van 2 tot 6 jaar daarvoor. De frequentie, aard, verantwoordelijke en reden van de bedreigingen is in kaart gebracht aan de hand van de laatste (meest recente) ervaring van de advocaten. Een onderscheid is gemaakt in ‘verbale’ en ‘schriftelijke’ bedreigingen en een ‘fysieke aanval’. Ook is een aantal algemene vragen gesteld zoals hoe men met incidenten omgaat, of men een toename bespeurt en of men vindt dat er maatregelen genomen moeten worden.
-4-
2
Resultaten
2.1
1 op de 3 advocaten is wel eens verbaal of schriftelijk bedreigd Het afgelopen jaar is in totaal 19% van de advocaten bedreigd. 2% van deze groep heeft te maken gehad met verbale, zowel als met schriftelijke bedreigingen; 14% is alleen verbaal bedreigd en 3% alleen schriftelijk. Een derde van de advocaten heeft het afgelopen jaar meegemaakt dat een collega op kantoor verbaal of schriftelijk is bedreigd. In de vijf jaar voorafgaand aan de afgelopen twaalf maanden (oktober 1998 tot oktober 2003), dus de periode van 2 tot 6 jaar geleden heeft 28% te maken gehad met een bedreiging. Ook in deze periode kwamen de verbale bedreigingen veel vaker voor dan schriftelijke. In totaal 497 advocaten zijn wel eens bedreigd in de afgelopen 6 jaar (hetzij verbaal, hetzij schriftelijk, hetzij beide). Dit komt neer op 35%. (Zie bijlage; tabel 1)
Ervaringen met bedreigingen 80% 67%
De afgelopen 12 maanden 2 tot 6 jaar geleden
43%
2% 4%
9%
Verbaal en schriftelijk
27% 22% 14%
Alleen verbaal
17% 3% 2% 5%
Alleen schriftelijk
1%
Niet
Bedreiging van collega's meegemaakt
5%
Weet niet
Basis: alle respondenten (n=1421)
Figuur 1. Ervaringen met bedreigingen
-5-
2.1.1
Het gaat om incidenten In de meeste gevallen gaat het om incidenten. Van de advocaten die te maken hebben gehad met bedreigingen in het afgelopen jaar (n = 229 verbaal en n = 72 schriftelijk) zegt 84% dat het ‘af en toe’ is gebeurd (1 à 2 keer per jaar). In 14% van gevallen gaat het om advocaten die ‘met enige regelmaat’ zijn bedreigd (3 à 6 keer per jaar). Omgerekend komt dit neer op 2% van de advocaten (n = 32).
Hoe vaak bent u bedreigd? Afgelopen jaar
92%
84%
14% 0% 1% Verbaal
3% 0% 6% Schriftelijk
2 tot 6 jaar geleden 91%
3% 1% 5% Verbaal
86%
5%
1 tot 2 keer 3 tot 6 keer 7 tot 12 keer Weet niet
9%
Schriftelijk
Basis: bedreigde advocaten *Afgelopen jaar: verbaal (n = 229), schriftelijk (n = 72); *2-6 jaar geleden, verbaal (n = 359); schriftelijk (n = 86)
Figuur 2. Frequentie van bedreigingen
-6-
2.1.2
Bemerkt men een toename? Twee derde van de advocaten denkt dat de bedreigingen zijn toegenomen in de laatste 6 jaar dus het merendeel bespeurt een toename. Denkt u dat de bedreigingen en het geweld aan het adres van advocaten is toe- of afgenomen, de laatste 6 jaar? Weet niet 23%
Sterk toegenomen 3%
Toegenomen 30% Afgenomen 0%
Gelijk gebleven 16%
Basis: alle respondenten (n=1421)
Een beetje toegenomen 29%
Figuur 3. Bemerken advocaten een toename of afname?
Sommige advocaten maken hierover een opmerking aan het einde van de vragenlijst, zoals bijvoorbeeld het volgende: “Het lijkt mij meer te passen in een algemeen maatschappelijke tendens (zie bijvoorbeeld de problemen die artsen hebben met patiënten; spreekkoren e.d.) dan dat de beroepsgroep als zodanig het mikpunt wordt/is van geweld/agressie”. Maar ook: “Ik heb de indruk dat er de laatste jaren een grote mate van begripsinflatie toeslaat. Toppunt is hierbij de uitvinding van het begrip "VERBAAL GEWELD". Wij hebben nu één keer een vak waarbij grote belangen voor cliënten op het spel staan en vaak hevige emoties spelen. Het hoort erbij dat je accepteert dat mensen die emoties wel eens (verbaal) uiten.”
-7-
2.1.3
‘In woede geuite dreigementen’ van de wederpartij Na het in kaart brengen van de frequentie van de bedreigingen is gevraagd wat de aard en de reden van de bedreigingen waren, alsmede wie er verantwoordelijk voor was. Dit is gedaan aan de hand van de laatste ervaring van de advocaat (meest recente en betrouwbare herinnering). Als men het afgelopen jaar niets had meegemaakt is gevraagd om de laatste bedreiging in de periode hiervoor te beschrijven. De resultaten zijn grafisch weergegeven in de figuur 4 tot en met 6 op de volgende pagina. Meer dan de helft van de verbale bedreigingen in het afgelopen jaar (n = 229) worden omschreven als ‘in woede geuite dreigementen’. Een kwart tot een derde van de gevallen wordt (ook) gekarakteriseerd als ‘doelbewuste intimidatie’ en ‘terloopse dreigementen’. 19% van de verbale bedreigingen worden gekarakteriseerd als dreiging met geweld tegen de advocaat of de familie. Een bedreiging met de dood en dreiging met geweld tegen zaken komt het minste voor. De omschrijving van de verbale bedreiging is redelijk vergelijkbaar met de omschrijving van de schriftelijke bedreigingen van het afgelopen jaar (n = 72). Verbale bedreigingen worden alleen wat vaker omschreven als ‘in woede geuite dreigementen’ dan schriftelijke bedreigingen. Logischerwijs zijn deze vaak spontaner en eerder een gevolg van plotselinge woede dan een schriftelijke bedreiging. De omschrijving van de bedreigingen is niet veranderd ten opzichte van de periode 2 tot 6 jaar geleden. De wederpartij is het vaakst verantwoordelijk voor de bedreigingen aan het adres van de advocaat; deze neemt ruim 40% van de verbale en schriftelijke bedreigingen voor zijn rekening. ‘Frustratie bij de wederpartij’ wordt het meest genoemd als reden. De particuliere cliënt van de advocaat staat op een tweede plaats. Een kwart van de schriftelijke bedreigingen en bijna een derde van de verbale bedreigingen worden door de cliënt van de advocaat zelf geuit. In de meeste overige gevallen gaat het om ‘een andere belangstellende’. Bij de vraag naar de ‘Reden’ van de bedreiging heeft een relatief hoog percentage advocaten iets toegevoegd in de categorie ‘anders, nl’ (22 % wat betreft de verbale bedreiging in het afgelopen jaar, 15% wat betreft de schriftelijke bedreigingen van het afgelopen jaar). Meer dan de helft van de opmerkingen waren van advocaten die aangaven dat de bedreiging te maken had met een optreden als curator (om precies te zijn in totaal 51 van de 86 opmerkingen). In de volgende paragraaf hierover meer.
-8-
Hoe zou u deze bedreiging omschrijven? 27% 22% 28% 29%
Terloopse dreigementen In woede geuite dreigementen
33%
Dreiging met geweld tegen uzelf of familie Bedreiging met de dood Anders, namelijk
56% 59% 48%
31% 22% 29% 21%
Doelbewuste intimidatie Dreiging met geweld tegen zaken
Verbaal, afgelopen jaar
4% 2%
Verbaal, 2 tot 6 jr geleden
Schriftelijk, afgelopen jaar
19% 16% 7% 10%
Schriftelijk, 2 tot 6 jr geleden
6% 7% 7% 7% 8% 7% 10%
Basis: bedreigd (laatste ervaring) *Afgelopen jaar: verbaal (n = 229), schriftelijk (n = 72); *2-6 jaar geleden, verbaal (n = 205); schriftelijk (n = 42)
2%
Figuur 4. Omschrijving
Door wie bent u meest recentelijk bedreigd? Particuliere client Zakelijke client Getuige door u opgeroepen
4% 2% 3% 7% 2% 1% 2%
31% 26% 25% 19%
Verbaal, het afgelopen jaar
Verbaal, 2 tot 6 jaar geleden
Getuige wederpartij
Schriftelijk, het afgelopen jaar 43% 44% 43% 41%
Wederpartij Advocaat wederpartij
1% 3% 2%
Andere belangstellende Anoniem
7%
Schriftelijk, 2 tot 6 jaar geleden
18% 22% 14% Basis: bedreigd (laatste ervaring) *Afgelopen jaar: verbaal (n = 229), schriftelijk (n = 72); *2-6 jaar geleden, verbaal (n = 205); schriftelijk (n = 42)
1% 8% 7%
Figuur 5. Verantwoordelijke
Wat was de belangrijkste reden van de bedreiging? 15% 18% 19% 24%
Frustratie bij client
28% 30% 35%
Frustratie bij wederpartij Optreden beinvloeden Client
26% 9% 5% 1% 10% 19% 22% 15% 14%
Optreden beinvloeden Wederpartij Poging client om u iets te laten doen Onvrede met declaratie Anders, namelijk
2% 1% 3%
Verbaal, afgelopen jaar
Verbaal, 2 tot 6 jaar geleden
Schriftelijk, afgelopen jaar
Schriftelijk, 2 tot 6 jaar geleden
2% 2% 4% 2%
7%
Basis: bedreigd (laatste ervaring) 22% 18% *Afgelopen jaar: verbaal (n = 229), schriftelijk (n = 72); 15%
*2-6 jaar geleden, verbaal (n = 205); schriftelijk (n = 42)
Figuur 6. Reden
-9-
2.1.4
Meer risico als de emoties hoog oplopen Als we kijken naar de frequentie van bedreigingen in de verschillende specialismen van de advocatuur blijkt dat verbale bedreigingen bij advocaten die als belangrijkste werkgebied ‘Strafrecht’, ‘Insolventierecht’ of Personen- en Familierecht’ hebben relatief vaker voorkomen. De top drie specialismen waarbij bedreigingen het vaakst voorkomen zijn in tabel 1 op een rij gezet. Belangrijkste werkgebied
1. Strafrecht 2. Personen en familierecht 3. Insolventierecht (ter vergelijking) Algemene praktijk (ter vergelijking) Alle ondervraagden
Aantal respondenten 94 115 104 155 1421
% bedreigd in het afgelopen jaar Totaal Verbaal en Verbaal schriftelijk 40% 37% 5% 36% 6% 16% 1% 19% 2%
Schriftelijk 38% 27% 26% 12% 14%
2% 5% 4% 3% 3%
Tabel 1: Uitsplitsing naar werkgebied
Aan het einde van de vragenlijst is een aantal opmerkingen gemaakt waaruit blijkt dat het risico op bedreigingen groter is in bepaalde situaties / bij bepaalde zaken. Zo zijn over het curator zijn de volgende opmerkingen gemaakt: “Curator zijn is vaak meer risicovol”’ “De bedreiging betrof beide gevallen in een faillissement. In die situatie heb je vaak met frustratie te maken, over de wanbetalen, het ontslag van werknemers etc.” “De betreffende bedreigingen zijn – voor zover mij bekend – vrijwel altijd afkomstig van mensen in de schuldsanering (WSNP’ers) en gefailleerden. De eerlijkheid gebied te zeggen dat de meeste mensen in dergelijke situatie (om niet te zeggen het soort mensen dat over het algemeen in deze situatie beland) niet behoorlijk in staat zijn hun frustraties te bespreken (…).” “U informeert naar de ervaringen als advocaat. Vele advocaten zijn werkzaam in de insolventiepraktijk en treden op als curator bij het afwikkelen van faillissementen. Ik denk dat de kans op verbaal en fysiek geweld bij die groep hoger is (…).” Helaas is niet meer precies te achterhalen welke bedreigingen betrekking hadden op dergelijke situaties aangezien ook andere advocaten (dan die met ‘solventierecht’ als belangrijkste werkgebied) als curator aangesteld kunnen worden. Het is duidelijk dat de drie bovengenoemde groepen een verhoogd risico hebben om in aanraking te komen met bedreigingen of fysiek geweld. Uit opmerkingen komt naar voren dat dit toe te schrijven is aan de ‘persoonlijke aard’ van het werk en de emoties die er doorgaans bij betrokken zijn. “Het aantal dreigementen is volgens mij sterk afhankelijk van het rechtsgebied van de advocaten. Bij familierecht lopen emoties vaak hoog op, wederpartij ziet advocaat van de ander dan als agressor en zien niet in dat je je werk ziet; eigen cliënt uit zijn frustratie over de ex-partner vaak tegen de advocaat of secretaresse van het kantoor. (..)”
-10-
“De paar keer dat ik te maken heb gehad met geweld was dat in de periode waarin ik me met personen- en familierecht bezig hield.” “Ik denk dat deze problematiek zich met name afspeelt in zaken tussen particulieren /strafzaken. (…)“ “(..) Mijn ervaring is dat de meeste bedreigingen komen van particulier cliënten met problemen in de privé-sfeer.” Samenvattend zegt een advocaat: “De kans om met geweld geconfronteerd te worden is m.i. zeer samenhangend met het soort zaken dat je behandelt: faillissementen (als curator) en personen- en familierecht zaken zijn denk ik de grootste risicogebieden, met strafrecht (meestal van derden, weinig de cliënt) als derde op enige afstand.” Maar ook: “Dit hoort tot op zekere hoogte bij mijn werk. Zolang het bij verbaal geweld blijft voel ik mij niet werkelijk bedreigd.” 2.1.5
Verschillen tussen de arrondissementen Er zijn ook verschillen tussen de arrondissementen, wat betreft het voorkomen van bedreigingen. In Utrecht en Den Haag worden advocaten relatief het meest bedreigd. Alleen de arrondissementen waar meer dan 100 advocaten zijn ondervraagd zijn met elkaar vergeleken. Zie onderstaande tabel. Arrondissement
Aantal respondenten
1. Utrecht 2. Den Haag 3. Amsterdam 4. Rotterdam (ter vergelijking: alle respondenten)
136 162 418 199 1421
Totaal 23% 23% 14% 7% 19%
% bedreigd in het afgelopen jaar Verbaal en Verbaal Schriftelijk schrifftelijk 3% 16% 4% 1% 20% 2% 2% 9% 3% 1% 5% 2% 2% 14% 3%
Tabel 2: Uitsplitsing naar arrondissement
-11-
2.2
Een enkeling is fysiek aangevallen Fysieke aanvallen komen slechts sporadisch voor. Slechts 1% van de advocaten heeft hiermee in het afgelopen jaar te maken gehad. Dit komt neer op in totaal 14 advocaten, bij allen ging het om een incident (1 à 2 keer per jaar). Omdat het gaat om een klein aantal ervaringen is de informatie over deze fysieke aanvallen indicatief van aard. De ervaringen in het afgelopen jaar worden door alle advocaten (n = 14) omschreven als impulsief. In vijf gevallen was het doel ‘intimideren’, in vijf gevallen ging het daadwerkelijk om ‘het toebrengen van letsel’. Frustratie bij de wederpartij wordt het vaakst genoemd als reden van de aanval (4 gevallen). In twee gevallen was het de cliënt van de advocaat die zijn frustratie over de uitkomst van een zaak uitte. In de overige gevallen probeerde de cliënt om het optreden van de advocaat te beïnvloeden’ (1 keer genoemd) of was het een poging om de advocaat iets te laten doen dat in strijd is met de beroepsethiek. 6% van de advocaten geeft toe dat ze het afgelopen jaar wel eens hebben meegemaakt dat een kantoorgenoot fysiek is aangevallen in zijn rol als advocaat. In de periode van 2-6 jaar geleden hebben in totaal 42 advocaten last gehad van fysiek geweld (3%). In totaal is 4% van de advocaten ooit in aanraking geweest met fysiek geweld (n = 51).
2.3
“Ik weet je wel te vinden” Om een indruk te krijgen van de aard van de voorvallen waarin advocaten met geweld in aanraking is geweest, is gevraagd naar de keer dat zij zich het meest bedreigd voelden. Het meeste beschrijven advocaten verschillende voorbeelden van verbale dreigingen; waarbij “langskomen (op kantoor of thuis)” of dreigementen in de trant van “Ik weet je wel te vinden” het vaakst worden genoemd. Telefonische dreigementen worden ook veel beschreven, vaak met een vergelijkbare strekking. Andere voorbeelden van voorvallen die advocaten beschrijven: Dreigen met de dood; Kogelbrieven of dreigen met pistool of geweer; Het gooien van een object zoals stoel of steen (door raam); Vernielen van eigendommen; Stompen of vastpakken / aanvliegen; Stalken of achtervolgen; Het bedreigen van de familie van de advocaat; (Poging tot) aanrijding; Dreigen met bom (onder auto); Brief of e-mail.
-12-
2.4
Overig
2.4.1
Incidenten worden mondeling doorgegeven 48% van de advocaten is niet op de hoogte van op welke manieren incidenten in hun praktijk worden geregistreerd. 29% van de advocaten zegt dat collega’s mondeling worden ingelicht; 9% doet soms aangifte bij de politie. 14% zegt ‘Anders, namelijk’. Dit zijn hoofdzakelijk advocaten die geen registratie hebben, of geen registratie nodig hebben omdat ze nooit te maken hebben bedreigingen.
Op welke manieren worden incidenten in uw praktijk geregistreerd? Zelf lijst bijhouden Kantoor houdt lijst bij
2% 5% 29%
Collega's worden mondeling ingelicht Lokale Orde van Advocaten wordt ingelicht
3% 9%
Soms aangifte politie Altijd aangifte politie
2% 48%
Weet niet Anders, nl.
14%
Basis: alle respondenten (n=1421)
Figuur 7: Registratie van incidenten
2.4.2
Instructies voor het omgaan met bedreigingen ontbreken vaak 4% van de advocaten krijgt een speciale training voor het omgaan met moeilijke cliënten. 13% zegt ‘Anders, namelijk’. Dit zijn vooral advocaten die instructies hebben in de vorm van (schriftelijke) instructies op kantoor of intern overleg. Ook geven sommigen aan dat er een ‘alarmbel’ is voor urgente gevallen.
Geeft uw kantoor instructies voor de omgang met problematische clienten en anderen? Weet niet 7% Ja, anders namelijk 13% Ja, speciale trainning 4%
Nee 77% Basis: alle respondenten (n=1421)
Figuur 8: Instructie op kantoor
-13-
2.4.3
Twee derde vindt dat er maatregelen genomen moeten worden Een kwart van de advocaten vindt het niet nodig dat er maatregelen genomen worden tegen het verbale, schriftelijke en fysieke geweld aan het adres van advocaten. 10% heeft geen mening (‘weet niet’). De overigen (ruim 60%) is van mening dat er wel iets moet gebeuren maar de meeste vinden dat de verantwoordelijkheid daarvoor toch bij de advocaten zelf ligt.
Vindt u dat er maatregelen genomen moeten worden? 26%
Nee Ja, door de advocaten zelf
31%
Ja, door het minister van Justie
13%
Ja, door de Nederlandse Orde van Advocaten
13%
Ja, door de locale Orde van Advocaten Ja maar ik weet niet door wie Ja, anders, namelijk Weet niet
6% 13% 8% 10%
Basis: alle respondenten (n=1421)
Figuur 8: Maatregelen
Een greep uit de opmerkingen bij ‘Anders, nl…’ “Ik ben groot voorstander van een geweldsinstructie van de landelijke orde vastgesteld in samenwerking met de minister van justitie, waarin de plaatselijke politiekorpsen, qua behandeling van incidenten geïnstrueerd worden, waarbij tevens uitdrukkelijk wordt bepaald dat deze zaken grote prioriteit hebben.” “Het vak brengt nu eenmaal met zich mee dat je vaak wordt geconfronteerd met menselijke emoties. Je moet er altijd op bedacht zijn en het altijd serieus nemen. Waar nodig heeft iedereen van het bovenstaande lijstje een eigen verantwoording. Preventief kan je weinig doen. Maatregelen kan je slechts dan nemen als de dreiging reëel aanwezig is.”
-14-
Bijlage Overzicht van het aantal advocaten dat met bedreigingen te maken heeft gehad. Verbaal (n) A. Het afgelopen jaar B. 2 tot 6 jaar geleden Nooit iets meegemaakt Totaal aantal ondervraagden
Schriftelijk (n) 229 359
Totaal Verbaal of Schriftelijk (n) 72 86
497 (35%) 924 1421
Tabel 1 bijlage : aantallen bedreigde advocaten (n)
-15-
