Becoming Becoming
Rapportage RapportageVincent Vincentvan vanGogh GoghWest-Brabant West-Brabant NHTV NHTVBreda Breda april april2014 2014
Becoming
Rapportage Vincent van Gogh West-Brabant NHTV Breda april 2014
1 2
Inleiding Bibliografie • •
Analyse
• • •
3
colofon inhoud
4 5
•
Licia Calvi PhD, Senior Lecturer & Researcher Interactivity & Media Theory, Academy for Digital Entertainment, NHTV Breda (project lead)
7 8
•
Storytelling
• •
Uitwerking
• •
Albert van Schendel MEd., Senior Lecturer Multifunctional Leisure Locations, Academy for Leisure, NHTV Breda Juriaan van Waalwijk BBA, Concept Development & Storytelling Projects, Academy for Leisure, NHTV Breda
9 17 18 19 19 20
6
Verbinding met Europese digitale ontsluiting
23
7
Economische impact
25
Moniek Hover PhD, Professor Storytelling & Experience, Academy for Leisure, NHTV Breda Frank Ouwens Msc., Senior Lecturer Imagineering & Event Management, Academy for Leisure, NHTV Breda
4 4 5 5
Concept
•
Project team NHTV:
3
•
•
Dit rapport had niet tot stand kunnen komen zonder de respondenten van het onderzoek: Lex Besselink, Lisette Dankert, Ron Dirven, Frank van den Eijnden, Petra van der Elst, Charles de Mooij, Nico Sommen, Willem van der Vis en Francis Witmer. De leden van de klankbordgroep en de deelnemers van de ‘Netwerkdag LandStad de Baronie’. Ook de gepassioneerde vrijwilligers op de diverse locaties uit het leven van Vincent van Gogh, nu al zo veel mogelijk maken, willen wij bedanken voor hun aanstekelijke enthousiasme.
Aristoteles. (335 v. Chr.). Poetica. Bouma, M. (2010). Storytelling in 12 stappen, op reis met de held. Antwerpen: Augustus. Cultuurtoerist Bouwknegt, H., Engberg, M., & Bolter, J. (2013). Digital Vincent van Gogh van Gogh Project. Reportals formens van Gogh Europe. Campbell, (1945/1990). held met de duizend gezichVincentJ.van Gogh inDeBrabant ten. Amsterdam: Olympus-Contact. Golden Nuggets Culture24. (2013). Moving Targets, Engaging cultural tourists with collections and listings content online. Europeana Awareness Project. Europeana. (sd). edm documentation. Opgehaald van Europeana.eu: http://pro.europeana.eu/edm-documentation Concept rationale Heijman, p. d. ( 2009). Regionale I/O tabellen van . Wageningen Universiteit & Research (WUR). Hover, M. (2013). De Efteling als ‘Verteller’ van Sprookjes. Kaatsheuvel: Efteling. NBTC-NIPO. (2012-2013). Continue VrijeTijds Onderzoek (CVTO). Ouwens, F. (2014). Concept Examples, hoorcollege IP Imagineering. Breda: NHTV Academy for Leisure. Propp, V. (1968). Morphology og the Folktale. Austin TX: University of Texas Press. Breda: The Story of Vincent Van Gogh Europe. (sd). Opgeroepen op 02 28, 2014, van Breda: Vincent’shttp://vangogheurope.eu/about-us/ Legacy vangogheurope.eu: Zundert: Vincent’s Childhood Vogler, C. (2007). The Writer’s Journey, Mythic Structure for Writers. Studio City, CA, Michael Etten: Vincent’s Adolescence Wiese Productions. Vrijetijdshuis Brabant. (2012-2013 ). Verkenning Shortbreakmarkt.
1
Investeringen Bestedingen
25 26
8
Verdere aanbevelingen
27
9
Colofon
29
Bibliografie
30
Opmaak en ontwerp: Studio Luidspreker www.studioluidspreker.nl
31
32
1
Een derde aanbeveling betreft de branding en marketing. Een centrale website is een eerste voorwaarde maar het vernieuwde aanbod rondom Van Gogh Brabant zal pro-actief en op transmediale wijze vermarkt moeten worden. Een belangrijke rol kan hierbij zijn weggelegd voor events die - met name tijdens het Van Gogh jaar - plaats kunnen vinden. Co-creatieve events als het Bloemencorso in Zundert en de Roodharigen Dag in Breda bieden grote kansen voor een koppeling naar Being Vincent.
verdere aanbevelingen
inleiding
1
29
Hoewel de opdracht primair gericht was op de Deze verslaglegging in het kader van het project locaties in West-Brabant, hebben wij toch een idee Van Gogh West-Brabant is een opdracht van gevormd over hoe ook de andere Brabantse locaties Regio West-Brabant, Landstad de Baronie en in het narratief concept zouden passen. Voor Den maakt deel uit van de bredere samenwerking van Bosch zou net als voor Amsterdam en Otterlo Van Gogh Brabant en Van Gogh Europe. Deze een verwijzing kunnen komen bij de twaalfde initiatieven omvatten alle locaties en instellingen stap (het elixer). Voor Tilburg zien wij als thema die met Vincent van Gogh te maken hebben met Learning first skills. Dit sluit aan op het Tekenlokaal als doel verbinding te creëren en gezamenlijk Van maar ook bij de positionering van Tilburg op het Gogh als artiest, mens en icoon te promoten. Van gebied van talentontwikkeling in de kunsten. Het Gogh Brabant heeft als wens Vincent van Gogh als thema voor Nuenen zou onzes inziens Coming of brand image een centrale rol te geven zodat vanaf age kunnen zijn. Hier wordt Vincent volwassen. 2015 een substantiële groei in het aantal toerisHij gaat verantwoordelijkheid dragen binnen de ten te realiseren is, onder andere voor de regio familie Van Gogh en hij legt zich volledig toe op West-Brabant. Daarbij richten zij zich vooral op het het schilderen. Tezamen vertellen de locaties en de cultuurtoerisme en daarbinnen met name op de thema’s zo het verhaal van Vincents kindertijd tot short-break markt alsmede internationale toeristen zijn jongvolwassenheid. uit Europa, Japan, VS en de BRIC-landen1.
De tweede aanbeveling betreft het creëren van Aan NHTV is gevraagd om een ontwikkelingsplan draagvlak. Het is van cruciaal belang dat de talrijke, op te stellen waarmee een beeld geschetst wordt toegewijde betrokkenen bij de Brabantse locaties van de maatregelen en investeringen die de regio en initiatieven enthousiast gemaakt worden voor moet nemen om de gewenste groei te realiseren. het narratieve concept. Het is de uitdaging een stip Dit rapport geeft aan hoe de toeristische beleving aan de horizon te schetsen waar men zich op kan van Vincent van Gogh in West-Brabant eruit kan richten en waar men echt voor wil gaan. Een gezazien aan de hand van een narratief concept. Ook menlijke leading star die ruimte laat voor eigenheid wordt er een eerste aanzet gegeven voor mogelijen eigen initiatief zonder dat daarbij de kracht van ke investeringsrichtingen en wordt een indicatie het narratief concept door compromissen verwagegeven van de mogelijke economische impact. tert. Het is verder van belang dat de presentatie van Op basis van dit rapport kunnen samenwerkende de locaties qua stijl en uitstraling op elkaar aansluit. gemeenten en regionale partners een volgende Er moet bij aankomst op een locatie onmiddellijke stap zetten in de uitwerking van concrete investeherkenning plaatsvinden bij de bezoeker dat dit ringsrichtingen. Hiervoor kunnen de Van Gogh ook een Vincent-locatie is, binnen het overkoepepartners, de samenwerkende overheden en het lende concept van Becoming Vincent. onderwijs gezamenlijk de piketpalen bepalen. 1
Brazilië, Rusland, India, China
Een vierde aanbeveling ligt in de creatie van de spectaculaire (audiovisuele/interactieve) experience rondom Van Gogh die - gekoppeld aan de presentatie Vincents verhaal in twaalf stappen - in Breda plaats zou vinden. Op dit moment bestaan er al (internationale) initiatieven/ tentoonstellingen Autumn landscape with four trees — Nuenen November 1885, Kröller Müller Museum, Otterlo. die hiervoor een krachtige basis zouden kunnen bieden. Echter, gezien de positionering van Breda als stad van beeldcultuur, de aanwezigheid van de Kunstacademie St. Joost als ook die van de NHTV Academy for Digital Entertainment, is de potentie aanwezig om lokaal met overheden, onderwijsinstellingen, (beeld)kunstenaars en Van Gogh organisaties een dergelijke experience zelf te ontwikkelen. Wij pleiten voor het lokaal (mee)ontwikkelen hiervan om zodoende ook de bewustwording en het draagvlak van Becoming Vincent regionaal te versterken.
30
2
I/O-tabel West Brabant 2009
Cultuur toerist
Op basis van het consumentengedrag en bijbehorend bestedingsgedrag (en de aanname dat de culture vulture tourist 11% van de bezoeken voor zijn/haar rekening neemt), komen we tot de volgende conclusie:
Elke 100.000 extra bezoeken heeft een economische betekenis voor de regio van jaarlijks € 6,5 miljoen aan directe en indirecte bestedingen in diverse sectoren. Deze bestedingen zijn inclusief belastingen, inkoop, exploitatiekosten enzovoort en leiden tot een werkgelegenheid van minimaal 50 fte’s, die vooral gecreëerd worden in handel en horeca voor VMBO en MBO niveau 3 en 4.
analyse
Onderstaande in- en outputtabel (heijman, 2009) laat zien wat deze impuls toevoegt aan de regionale economie van West-Brabant. Daarbij is vooral belangrijk dat de effecten van bestedingen van bezoekers (als gevolg van het overkoepelende concept en de samenwerkingen van Van Gogh Brabant) voor de regionale economie zichtbaar gemaakt worden. Bestedingen in de genoemde vier sectoren leiden tot economische productie in de andere sectoren: het zogenaamde multiplier-effect. Voorafgaand aan de uitwerking van het ontwikkelingsplan, is tijdens de analyse fase onderzoek gedaan naar een aantal onderwerpen. Allereerst is er inzicht verkregen in de profielen van diverse cultuurtoeristen. Tevens is er onderzoek gedaan naar de achtergronden van Van Gogh als kunstenaar en als mens, met name waar het de periode in West-Brabant betreft. Verder zijn er – in overleg met de opdrachtgever - negen interviews gevoerd met stakeholders die in relatie staan tot Van Gogh West-Brabant. Daarnaast hebben er observaties plaatsgevonden van het huidige Van Gogh-aanbod op de diverse locaties in Brabant. 327
In Zundert valt op dat er een gedegen inhoudelijke uitwerking heeft plaatsgevonden op het thema Van Gogh als inspirator. In Etten-Leur is een klein informatiecentrum ingericht. Thans zijn de eerste stappen gezet om de NH-kerk (waar de vader van Vincent dominee is geweest) in te richten als “experience’.. Op basis van deze reeds uitgewerkte voorzieningen ligt de uitdaging in het aanboren van een nieuwe laag dat het huidige aanbod kan gaan versterken. Figuur 4 — In- en output tabel Van Gogh Brabant
Jaarlijkse bestedingen van bezoekers Van Gogh Brabant
Vincent van Gogh als mens
1 In de literatuur worden verschillende soorten Het korte leven van Vincent van Gogh Output kenmerkt Input toeristen geclassificeerd op basis van motieven zich door een groot aantal verhuizingen naar per bedrijfstak per bedrijfstak en het niveau van experience dat ze zoeken. Voor diverse plaatsen in Europa. Hoewel zijn periode het ontwikkelingsplan rondom Van Gogh zijn de in Frankrijk het bekendst is, heeft hij toch het drie typen toeristen interessant: grootste deel van€zijn leven in Brabant €gewoond. Landbouw, bosbouw en visserij 1 volgende 36.439 • De culture vultures: de echte liefhebbers, diegeUit analyse van de vele brieven van Vincent blijkt € € Delfstoffenwinning 2 10.847 nen die naar een bepaalde plek trekken om een een grote liefde voor het Brabantse landschap. Dit Industrie, energie- een en waterleidingebedrijven 3 75.250 specifiek museum, kerk of een specifieke landschap is nog €steeds op veel -plekken€ in Brabant erfgoedlocatie te bezoeken. Hierbij ligt de mote bewonderen en€ vormde een belangrijk in € thema Bouwnijverheid 4 14.665 tivatie in het vergaren van kennis en alles wat zijn werk en in de talloze brieven die hij aan zijn € € Handel en reparatie 5 1.365.880 aangeboden wordt uitgebreid te ervaren. familie en vrienden geschreven heeft. € in 3.335.072 € 1.218.710 Horeca 6• De cultural sightseers: de mensen die de must Veel tastbare locaties uit Vincents leven deze see -attracties willen bezoeken. Ze zoeken een regio zijn helaas €verdwenen en locaties€die soms 2.925.060 Vervoer, opslag en communicatie 7 523.871 culturele ervaring maar hun interesse gaat een grote invloed op zijn leven hebben gehad, € € Financiële instellingen 8 21.517 minder diep dan die van de culture vultures. zijn nu nog nauwelijks herkenbaar of worden € € 672.860aangeboden Verhuur, zakelijke(of dienstverlening 9• 729.828 De serendipitous incidental of casual) tousoms niet aantrekkelijk genoeg voor rists: zij zoeken niets specifieks in termen van toeristen. € Overheidsbestuur, defensie, sociale dienstverlening en sub onderw € 10 40.436 cultuur en komen minder gericht het aanbod Het levensverhaal van Vincent kent vele pieken, € € Gezondheidsen welzijnszorg 11 43.061 beleven. dalen, liefdes, ruzies en leermomenten die middels (Culture 24, 2013) zijn brieven prachtig zijn geconserveerd. € Bij mis€ Milieudienstverlening, cultuur, dienstverlening 12 16.303 Alle drie de typen staan anders tegenover een cullukkingen en tegenslagen probeerde hij keer op € € Importregel 13 tureel-toeristische ervaring. De een zal vanuit zijn keer de draad weer op te pakken. In zijn bewogen wandeling door de natuur langs een Van Goghleven zitten veel elementen waar mensen € zich € 5.316.230 6.213.168 locatie komen en de ander is gericht bezig om juist mee kunnen identificeren en dat maakt Vincents 1 input bestaat uit: al die verschillende locaties langs te gaan. verhaal een dankbaar verhaal om te vertellen. - bestedingen bezoekers Zijn opvattingen, gevoelens en herinneringen zijn - bestedingen organisatie evenement (via info begroting) zichtbaar via de brieven aan zijn broer Theo. Delen uit Vincents verhaal worden momenteel op diverse locaties gebracht waarbij presentatie en uitwerkingsgraad sterk uiteen lopen.
Total COROP gebied
€
6.213.168
Totaal rest van Nederland
€
299.609
(economisch effect in mln euro’s)
Vincent van Gogh in Brabant Wat opvalt in het onderzoek is de gigantische, universele populariteit van Van Gogh. Het is dan ook opmerkelijk dat de iconische waarde van Van Gogh in Brabant tot op heden onderbelicht is gebleven. Tevens is ons de grote betrokkenheid van de stakeholders opgevallen: vrijwel iedereen spreekt liefdevol over “Vincent” en niet over “Van Gogh”. Deze grote betrokkenheid van de stakeholders en van andere mensen (zoals de vrijwilligers) rondom de diverse locaties biedt kansen voor de toekomst. Uit het onderzoek kwam vooral naar voren dat er meer samenhang en verbinding nodig is tussen de verschillende locaties initiatieven en betrokkenen. Er liggen kansen om per (authentieke) erfgoedlocatie een deel van Vincents levensverhaal echt te beleven. Dit zou een complementair aanbod zijn ten opzichte van de musea in Amsterdam en Otterlo waar de nadruk ligt op zijn werken.
Golden Nuggets In de analysefase is gezocht naar unieke elementen die input leveren tot een krachtig concept, gebaseerd op het Imagineeringsproces dat als basis diende voor deze rapportage. Samenvattend zijn de volgende zogenaamde Golden Nuggets (Ouwens, 2014) geïdentificeerd: • de potentie van de authentieke erfgoedlocaties in West-Brabant voor cultuurtoerisme • de groot-menselijke en cultuur overstijgende thema’s die in het leven van Vincent van Gogh een rol gespeeld hebben, zoals liefde, vriendschap, ruzies, familie, eenzaamheid en religie • het uitgesproken karakter van Van Gogh (dat inzichtelijk is geworden via zijn brieven) • de kansen voor het verbinden van de verschillende locaties in een totaalbeleving • de verschillende klein-menselijke verhalen die zich afspeelden tijdens zijn verblijf in West-Brabant • de diversiteit aan (cultuur)toeristen die allemaal iets anders zoeken in een ‘Van Gogh beleving’ maar die tevens geraakt kunnen Eersteworden investeringen die gedaanverhalen moetenen worden in door universele thema’s de• uitwerking van paralellen het concepttussen zijn vooral gericht de zichtbare het onstuiop de mige eersteleven laag van het verhaal en het zichtbaar van Van Gogh en een universele makenverhaallijn van Van Gogh in de regio. Voor dit laatste denken aan ‘schilderijlijsten’ die een door• dewij potentie van Breda als logistiek, facilitair kijk bieden naar deknooppunt, fysieke locatie of het fysieke en cultureel en als schakelpunt object.naar Deze zijn een uitvergrote versie van delijsten andere locaties in West-Brabant de doorkijkjes die in Breda van alle (Brabantse) locaties getoond worden. Voor de eerste laag zal in Zundert een investering gedaan moeten worden om de drie locaties (geboortehuis, tuin en kerkje) met elkaar te verbinden en op die locaties het leven van Van Gogh in zijn kindertijd zichtbaar te maken. In Etten is het van belang om naast de huidige investeringen in de Kerk ook op zoek te gaan naar een locatie voor het tweede verhaal. Ook
economische impact
De economische impact van de uitwerking van het concept is tweeledig: enerzijds (eenmalige) investeringen in het concept en de omgeving en anderzijds jaarlijkse bestedingen van bezoekers.
Investeringen Bij investeringen in de omgeving kan gedacht worden aan aanpassingen van wegen, straten, gebouwen en fysieke objecten. Bij investeringen ten behoeve van de uitwerking van het concept kan gedacht worden aan de verbinding die tussen de locaties gemaakt moet worden, zowel fysiek als digitaal en locatie-specifieke investeringen gericht op het belevingsgericht vertellen van de verhalen op locatie. 25 5
Breda heeft een locatie nodig om het totale verhaal van Becoming Vincent en Being Vincent te vertellen met daaraan gekoppeld de experience (bij Vincent’s Legacy). De concrete investering is op dit moment niet vast te stellen. Deze is niet alleen afhankelijk van de uitwerking van het concept in producten, maar ook van de (staat van) bestaande wegen, straten, gebouwen en fysieke objecten in de verschillende participerende plaatsen. Ook zijn deze investeringen geheel afhankelijk van het ambitieniveau van de regio; als men 100.000 bezoeken extra wil realiseren is een veel grotere inspanning en een veel groter aanbod nodig dan wanneer de regio zich zou richten op 10.000 extra bezoeken.
Bestedingen De jaarlijkse bestedingen van bezoekers zijn onder te verdelen naar bestedingen als gevolg van overnachten, eten en drinken, reizen en de aanschaf van merchandising (passend bij Vincent van Gogh en het concept). Hierbij is gebruik gemaakt van de gegevens van het bestedingspatroon van toeristen
met een kort verblijf (short-break) (Vrijetijdshuis Brabant, 2012-2013) en dat van dagtoeristen (nbtc-nipo, 2012-2013). Bij de short-break toeristen is uitgegaan van de eerder genoemde culture vulture tourists; de cultural sightseers en de casual tourists zijn hoofdzakelijk dagtoeristen. Uit onderzoek blijkt dat verblijfstoeristen beduidend meer besteden dan dagtoeristen. Dat past in de stelling dat mensen die van ver komen meer besteden en dat mensen die langer blijven ook meer besteden. Wij adviseren dan ook om het concept krachtig vorm te geven met beleving op meerdere plekken die gedurende meerdere dagen bezocht kunnen worden zodat het verblijfstoerisme gestimuleerd wordt. In relatie tot Van Gogh zien wij met name potentie in de cultural sightseers die in plaats van dagtoeristen short-break toeristen kunnen worden. Bezoekers moeten eerder naar de regio komen, zij moeten langer in de regio blijven of nog een keer naar de regio terugkeren. De bezoeker moet getriggerd worden om te blijven slapen. Er moet (een divers en passend) aanbod zijn aan verblijfsaccommodaties.
Pollard Willows — Arles April 1889, Tate Gallery, Londen.
short break per verblijf
dagtoerist
Bestedingen aan accommodaties pp
€
125,00
€
-
Bestedingen aan eten en drinken pp
€
88,00
€
6,54
Bestedingen aan excursies en toegang pp
€
26,00
€
2,05
Bestedingen aan vervoer binnen NL pp
€
26,00
€
2,40
Bestedingen aan winkelen en souvenirs pppdag
€
51,00
€
7,39
Overige bestedingen pppdag
€
13,00
€
0,69
€
329,00
€
19,07
Path Through A Field With Willows — Arles Road with Pollard Willows and Man with Broom — Etten Oktober 1881, The MeApril 1888, Privé collectie. tropolitan Museum of Art, New York. Figuur 3 — Vergelijking bestedingen short-break toerist en dagtoerist 6
26
3 verbinding concept met Europese digitale ontsluiting De in West-Brabant bieden Op erfgoedlocaties basis van de Golden Nuggets hebben wij een gelaagde experience aan, die bezoekers met verdiverse brainstormsessies gehouden. De doelstelschillende kanverbindende raken. De basis van dezete ling hierbijinteresses was om een concepttitel beleving is verbonden met de fysieke locaties, zoals ontwikkelen die als overkoepelend narratief voor het ervaren van dekan ruzie rond de in de de regio gebruikt worden. Dekerstdagen randvoorwaarkerk in Etten. Een verdieping van deze verhaallijn den die hieraan gesteld zijn is dat het concept: kan zich vervolgens op een andere locatie afspelen, bijvoorbeeld in aan een de huis in de stijlinitiatieven van die tijd, • recht doet bestaande maar waarin de familieverhoudingen verder uitgelicht tevens een heldere cohesie creëert tussen de worden. De verdieping kan ook opindezelfde verschillende erfgoedlocaties Brabantlocatie gezocht Hiervooren is een digitaal netwerk • een worden. onderscheidende tevens complementaivan Van Gogh-informatie essentieel. re beleving biedt ten opzichte van Otterlo en Het voordeel van een digitale verdieping is dat deze Amsterdam zich kan aanpassen aan de wens duidelijk van de gebruiker. • de locaties in West-Brabant positio23 7
neert binnen het totale Europese aanbod
Een zelf kan bepalen bij welke elementen • bezoeker Van Goghkan Europe inspireren bij de inrichhij ofting zij een verdieping zoekt en kan eventueel van de digitale ontsluiting thuis nog andere elementen uit de belevenis terug • de diverse andere Europese locaties kan inspizoeken. Het digitaal ontsluiten van de verhalen reren bij hun ontwikkeling rondom Van Gogh biedt niet alleen de deler mogelijk• de cultuurtoerist als grote gemene aanheid spreekt tot verdieping maar het verbindt tevens de verschillende erfgoedlocaties elkaar. een • gelaagdheid en verdiepingmet biedt voorStel de diverbezoeker in Nuenen is geroerd door het verhaal se doelgroep segmenten binnen het cultuurover toerisme het schilderij van de gereformeerde kerk. Digitaal zoekt hij om waar schilderij hangt locatie en komt • ruimte biedt opdit elke afzonderlijke er zoeen achter dat hetverhaal sinds 2002 spoorloos is. Hij ‘afgerond’ te beleven dat echter ziet echter ook dat er vroeger in Breda nog meer tevens uitnodigt de andere locaties te bezoeken werken verdwenen zijn toen Vincents moeder deze stad verliet.
Op deze manier kan een bezoek aan Nuenen leiden tot het de verloren kisten en dus tot De titelverhaal die wij van als totaalbeleving van Vincent van een bezoek aan Breda. Op eenzelfde manier Gogh in West-Brabant hieraan koppelen is: zijn zo verhalen van diverse locaties Europa-breed met elkaar te verbinden. Het model en de uitwerking van de twaalf stappen kan de narratieve leidraad worden waarbij elke erfgoedlocatie een ander deel voor haar rekening neemt. Elke locatie kan zo een authentiek verhaal vertellen en daarmee het totale verhaal helpen vormgeven, verbonden in the Story of Vincent en in de digitale wereld.
Via de centrale website Van Gogh Europe kan men op een algemene kaart van Europa op alle locaties inzoomen. Van Goghs werken en de locaties zijn met elkaar verbonden. Vanuit de site kan een community van Van Gogh-liefhebbers hun belevenissen delen via foto’s, getuigenissen en reviews via diverse social media en platformen (tablet, smartphone, PC). Door het delen van user-generated content wordt de bezoeker zelf participant en collaborator en hij zal in staat zijn om de belevenis aan zijn eigen wensen aan te passen.
Zo vindt het concept Becoming Vincent aansluiting bij de doelstelling van Van Gogh Europe om de locaties met elkaar te verbinden, maar is deze verbinding op praktisch niveau ook afhankelijk van de plannen rondom de digitale ontsluiting van het project Van Gogh Digital Route (Bouwknegt, Engberg, & Bolter, 2013)
Er zijn verschillende manieren om deze digitale ontsluiting te realiseren. De meest gebruikte manier tegenwoordig is een AR (Augmented Reality) app waarmee extra informatie over de historische, artistieke en andere locatie gebonden elementen uit het centraal digitaal archief gehaald worden. Ook kunnen tangible interactions of projecties en perforBecoming Vincentworden. biedt daarbij ook een dubbele mances gebruikt In deze laatste voorbeelgelaagdheid. Het vertelt niet alleen het verhaal den wordt de experience door een combinatie van over de (vanuit eerste levensfase Vincent,en maar tijdens fysieke de huidigevan omgeving) digitale de belevenis kunnen de bezoekers zich daarnaast elementen meer playful en daardoor uiteindelijk volledig met Vincent identificeren: zij worden als een engaging experience. het ware voor even zelf Vincent. Becoming Vincent is daarnaast een betekenisvolle context, een positionering van West- Brabant in het totale leven van Vincent van Gogh die ruimte biedt voor het onderbrengen van een grote variëteit aan initiatieven en locaties. Daarbij creëert het een betekenisvolle aanvulling op het huidige, internationaal populaire aanbod van het Van Gogh Museum en het Kröller-Müller Museum. Tevens vormt Becoming Vincent de opmaat naar zijn leven in Frankrijk dat getypeerd kan worden als Being Vincent.
Becoming
Concept rationale
Becoming Vincent vertelt het verhaal van Vincent De geplande digitale ontsluiting omvat uitvan Gogh vanuit het perspectief van zijnhet kinbouwen van een digitaal archief om de werken dertijd, jeugd en afkomst. De jonge Vincent, zijn overal zijn toegankelijk maken. Hierbij het roots, dromen, te passies, liefdes en gaat ervaringen. over 800 werken die Vincent geschilderd heeft en (West-) Brabant is de bakermat van Vincent. Wie die zijn de natuur de buitenwereld was dezebeeld jongevan Vincent? Hoeenhebben zijn kinderlaten zien. Dit archief zal de volgende tijd en zijn jeugd hem gevormd? Waarelementen woonde hij, moeten inhouden: (i) een beeld van het schilderij hoe waren zijn relaties met vrienden en familie, met de standaard gegevens (datum, collectie, waar ging hij naar school en wat bracht hem maat, techniek); (ii) de eencruciale korte beschrijving vanleven? wat er tot enkele van keuzes uit zijn te zien is; (iii) waar de kunstenaar stond om dit te Becoming Vincent vertelt dit verhaal, sterker nog: schilderen (met kaart, coördinaten het IS een verhaal overgps de wording van en de zichtoschilder riëntatie); (iv) met beelden of teksten aangeven én de mens Vincent van Gogh. Op verschillendeof deze plek nog herkenbaar is; (v) een van historische locaties in Brabant leef je voorbeeld met de jonge de huidige locatie van het schilderij door middel Vincent mee en ontdek je welke invloed zijn tijd in van bijvoorbeeld Google historische WestBrabant heeft gehadmaps, op hem als menskaarten, en als oude foto’s en dergelijke (Van Gogh Europe). kunstenaar. Een universeel verhaal dat zowel vanuit De databank zal volgens hetuniverseel Europeanamenselijk Data cultuurhistorisch als vanuit Model (Europeana) voor metadata opgebouwd perspectief intrigeert en dat een grote diversiteit worden om compatibility tussen materialen aan historische feiten, locaties enalle thema’s verbindt te bevorderen en hun verschillende exploitaties te tot één inspirerend geheel. ondersteunen.
Vincent-app geeft biografie op locatie — Nuenen Foto: Jurriaan Balke, 27 mei 2011, Eindhovens Dagblad.
24
Thema: Making choices Vincent was in veel opzichten een laatbloeier. In Etten maakte hij ingrijpende gebeurtenissen voor het eerst mee. Etten is de plek waar Vincent steeds naar terugkeerde als er ingrijpende keuzes gemaakt werden. Aanvankelijk werd hij heel sterk gestuurd in zijn keuzes door wat anderen van hem verlangden, tot het moment waarop hij zelf echt de keuze maakte om zijn droom na te jagen. Dit hoofdstuk in zijn levensverhaal is een mogelijke positionering voor Etten-Leur in het totaalverhaal van Becoming Vincent. De grootste uitdaging is de kleine hoeveelheid authentieke ‘Vincent-locaties’ in de gemeente. Een aantal locaties biedt echter mogelijkheden:
In Etten ervaart de toerist de ‘eerste keer’-gebeurtenissen in het leven van Vincent en de dilemma’s en keuzes die hiermee samenhingen. De verhalen over zijn liefde voor Kee Vos en de ruzie met zijn vader vormen de eerste laag. Deze verhalen zijn letterlijk terug te vinden in Vincents brieven. De tweede laag heeft betrekking op andere familieleden, bijvoorbeeld de broederliefde tussen Vincent en Theo, die de financiële steun aan Vincent van zijn vader overnam. Ook de verhouding met zijn minder bekende kleine broertje Cor met wie hij door de omgeving van Etten wandelde, kan hierin een rol spelen. De derde laag is een backstory over familieverhoudingen in die tijd: hoe lagen de plichten en verantwoordelijkheden? Aan welke normen moest je als zoon voldoen? Wie besliste wat over wie en hoeveel keuzevrijheid had je eigenlijk om te doen wat je wilde?
storytelling
•
Buiten gebied: In de zomer werd hij verliefd op Kee Vos die hem geregeld vergezelde als hij erop uit trok om te tekenen. Vincent koos voor Kee en vroeg haar ten huwelijk. Tot zijn grote verdriet werd hij resoluut afgewezen.
• Kerk/ de kansel: De plek waar de vader In de vertaalslag van het concept Becoming Vincent (dominee) van Gogh na zijn aanstellingen in hebben wij storytelling als instrument ingezet. Zundert en Helvoirt zijn preken hield. De plek Verhalen zijn van alle tijden. In de loop van de waar Vincent de keuze maakte niet meer naar geschiedenis hebben talloze mensen zich bezig de kerk te gaan. De plek waar Vincent ervoor gehouden met het ontleden en duiden van krachkoos niet langer te doen wat zijn ouders van tige verhalen (Aristoteles, 335 v. Chr.; Propp, 1968; hem verlangden maar zijn eigen weg te gaan. Vogler, 2007). In principe voldoet elk (fictief) Vincent koos van hieruit zijn mentoren, hij verhaal aan dezelfde universele verhaallijn (Hover, vroeg Theo om financiële ondersteuning en 2013). Een model dat voortbouwt op dit gedachtehij zocht Mauve op in Den Haag om het schilgoed is dat van de twaalf stappen (Bouma, 2010). deren van hem te leren. Ieder mensenleven kan beschouwd worden als een verhaal, als een ‘Reis van de Held’ (Campbell, 1945/1990). De reflectie van een universeel verhaalmodel op een waargebeurd levensverhaal 9 21
“
plek geeft de bezoeker een ervaring waardoor de bezoeker Vincent beter leert begrijpen en waarderen. En al deze plekken tezamen vertellen het verhaal van Becoming Vincent.
sterfdag van zijn broertje dat ook Vincent heette. De protestantse familie woont in Zundert temidden van een overwegend katholieke gemeenschap . Vincents vader is dominee. Al gauw wordt Vincent door zijn ouders van de katholieke dorpsschool De twaalf stappen zijn te zien als fases in het gehaald hij krijgt voortaan thuisnaar Het kwam eigentlijk aan door dat ik niet naar de kerkenging en ook zeidezelfstandig dat als het (levens)verhaal, momenten waarop de ‘held’ zich les. In de tuin achter het huis en in de natuurrijke de kerk gaan iets gedwongens was & ik naar de kerk moest, ik er zeer zeker zelfs nooit moet ontwikkelen om verder te kunnen komen in omgeving brengt tijd Vincent groot deelwas van vrij zijn meer uit beleefdheid zou heengaan zooals ik dezen heelen dat een ik te Etten zijn (symbolische) reis. Sommige fases lopen daarkindertijd door. geregeld deed. Maar ach, eigentlijk zit er veel meer achter, o.a. de heele geschiedenis door soms langer doorzomer of komen nog eens terug in mij en K.V. van ’tgeen dezen voorviel tusschen een later stadium van het verhaal.
Ik was zoo driftig als ik me niet herinner ooit in mijn leven geweest te zijn, en ik heb ronduit tegen Pa gezegd dat ik het heele systeemDe van die godsdienst afschuwelijk vond ontmoeting Weerstand en en juist omdat gedurende een miserabelen tijd van mijn leven ik mij te veel in die dinmet de mentor weigering gen verdiept heb er niets meer mee wil te maken hebben en mij er voor wachten moet als voor iets fataals.– 4 3 De selectiedrempel De oproep Ben ik te driftig, te heftig geweest – het zij zoo, maar al ware dat eens het geval dan is ’t tot avontuur nu meteen voor goed uit ook.
5
2
leidt tot herkenning van universele menselijke dilemma’s en waarden. Achter klein-menselijke gebeurtenissen liggen vaak groot-menselijke waarheden. De kracht van een verhaal is dat het ons kan ontroeren, fascineren en inspireren. De kracht van een verhaal is dat het beleving betekenisvol maakt. Het levensverhaal van Vincent van Gogh sluit naadloos aan op het patroon en de motieven van de twaalf stappen van de held. Opmerkelijk is dat bij het grote publiek vooral de laatste zes stappen uit Vincents leven bekend zijn. Zijn tijd in Frankrijk, het “afsnijden van het oor”, het gesticht en uiteindelijk zijn zelfmoord. Voor Brabant ligt er de
“
Etten: Vincent’s Adolescence
Op kerstmis had ik nog al een heftige scène kans de eerste uit zijn leven te vertelmet Pazes stappen en het liep zoo 1. hoog dat Pa zei De proloog len, het verhaal dat nog niet veel mensen kennen: hoe leidde Becoming Vincent tot Vincent? maarDezou ’t beter was ikBeing t’huis held wordtverlaten. geïntroduceerd. Er is sprake van De plekken in Brabant vertegenwoordigen diverse schijnbare orde maar je voelt een zekere ‘imbalevensfases. Elke locatie draagt een eigen thema Nu, het werd zoo gedecideerd gezegd dat lance’ in het leven van de held. waarmee de bezoeker ervaart hoe Vincent was, door nog een deel van zijn verhaal zelf te beleven.dag Elke ik denzelfden werkelijk vertrok. Vincent wordt in Zundert geboren op de eerste
Ik ging naar M. terug en zei, hoor eens M., te Etten kan ’t niet gaan en ik moet ergens anders, liefst hier gaan wonen. De proloog De nieuwe
6 wereld 1 Nu, M. zei, dan maar hier. En dus ik heb hier een atelier gehuurd, n.l. een kamer en al-
koof die er voor geschikt te maken zijn. goedkoop genoeg, even buiten de stad op den Schenkweg, een minuut of 10 achter M. Pa zei me, ik geld noodig had wilde hij desnoods ’t mij voorschieten 7 maar dat kan Hetals elixer De inwijding nu niet meer, ik moet12 geheel & al onafhankelijk blijven van Pa. Hoe? ik weet het nog niet maar M. wil me wat helpen desnoods en ik hoop & vertrouw gij, en natuurlijk ik zal werken & mij moeite geven zooveel ik kan om wat te verdienen.
8
11
Dood en wederopstanding
10
De crisis
9
Brief van Vincent aan Theo. Den Haag, 29 december 1881— K.V. is Kee De Vos, dolk M is Anton Mauve De terugkeer Figuur 1 — De twaalf stappen van de reis van de held (Bouma, 2010)
10
2. De oproep Breda: Vincent’s Legacy
De held wordt uit zijn vertrouwde omgeving gehaald. Door iets of iemand wordt bij de held Thema: Inspiring the world een zaadje geplant voor het nieuwe idee. Er is Een verhaal dat - naast het overkoepelende verhaal een trigger waardoor de held in beweging komt. - in Breda wel verteld kan worden, heeft te maken met Vincents nalatenschap. Vincent liet bij zijn Vincent wordt op jonge leeftijd door zijn ouders vertrek uit Nuenen in zijn ouderlijk huis een kist naar een internaat in Zevenbergen gestuurd. Na met werken achter die door hemzelf en zijn familie twee jaar gaat hij op kost in Tilburg om daar aan van geringe waarde werden beschouwd. De kist de Rijks-HBS naar school te gaan. Hier krijgt hij kwam na een verhuizing in Breda terecht en de werzijn eerste tekenlessen van kunstenaar Constanken gingen in ruil voor vriendendiensten van hand tijn Huysmans. Hij maakt er zijn eerste tekening tot hand en van locatie naar locatie in de Bredase van twee boeren leunend op een schep. Na zijn binnenstad. Van veel werken is niet bekend waar zij plotselinge vertrek van school kan hij dankzij zijn gebleven zijn. Pas toen het werk van Vincent na zijn oom in de leer als kunsthandelaar bij Goupil & Cie dood in Europa furore maakte, kwamen de Brein Den Haag. danaren tot de ontdekking dat zij goud in handen hadden gehad. De tweede laag bij dit verhaal heeft betrekking op hoe de waardering van het werk van Vincent zich na zijn dood ontwikkeld heeft. Er zijn De held werktwaarin weliswaar maar periodes geweest hij tekeihard arm was om diep verf te in en zijnschilderijen hart aarzeltmoest hij nog over de oproepbijengekopen overschilderen zijn missie. Ook zijn omgeving is nog niet brekover aan doeken. Tegenwoordig is zijn duurste werk en ‘weigert’ meerovertuigd dan 100 miljoen eurohem. waard en enkele andere werken zijn voor meer dan 50 miljoen geveild. De In de familiezijn vanzelfs Gogh de mannen schilderijen zowerden gewild dat éénzelfdekunstschilhandelaar predikant. jonge Vincent probeert derij twee of keer gestolen De is. De toegevoegde waarde eerst carrièrevanuit te maken als kunsthandelaar maar is van Vincent kunst(historisch) perspectief dit op uit niets Hij begint zich steeds meer nietloopt in geld te uit. drukken. Daarmee is het Kistente verdiepen in deeen Bijbel en wilvoor toelatingsexamen verhaal eigenlijk metafoor het verhaal van doen voorontwikkeling een theologiealsstudie in Amsterdam. Hij Vincents kunstenaar: tijdens zijn zet echter niet door en gaatnaar in plaats daarvan naar leven rusteloos van locatie locatie verhuizend de “Borinage” waar hij zich met hartwerd en ziel zijn waarbij hij steeds ondergewaardeerd omopuitwerk als lekenprediker stort. is echter tewaarde heftig eindelijk pas na zijn dood vanHij onschatbare in aanpak en wordt weggestuurd. te zijn worden. Vincent en zijn werken vormen universeel een inspiratiebron voor velen. Tweede lijn in deze laag is de koppeling met het cultuurhistorisch erfgoed van Breda waarbij een bijzondere rol voor de Grote Kerk is weggelegd. Het gegeven dat Vincents grootvader in de Grote Kerk
predikte is een mooie kapstok voor de religieuze context van de familie Van Gogh. De derde laag bij dit verhaal kan betrekking hebben op beeldcultuur, waarde en waardering van kunstenaars en kunst in het algemeen. Dit sluit aan bij de positionering van Breda als stad van beeldcultuur waarin de samenwerking met MOTI, Breda Photo, Graphic Design Festival en met opleidingen als St. Joost en de NHTV Academy for Digital Entertainment centraal staan.
Vincent op 13 jarige leeftijd — 1. De proloog
3. De weigering
19 11
4. De mentor
merken dat Vincent ‘anders’ was. Vincent werd als de tweede Vincent van Gogh geboren, de eerste overleed exactvindt één jaar voordie zijn geboorte. Hij De held iemand hem verder helpt. stak afHij met zijn andere, rode haar. Als protestants krijgt adviezen en steun in de opmaat naar kind een was nieuwe hij anders in een Hij overwegend katholieke identiteit. wordt geholpen en gemeenschap. Hij ging niet naar school maar kreeg leert nieuwe vaardigheden ter voorbereiding anders dan thuis onderwijs. Vandaar dat van deanderen reis. het thema voor Zundert Being different is. In kun Vincent je bij de te fysieke culturele erfgoedIn Zundert Etten begint tekenen. Hij neemt een locaties ervaren hoe dit voor het kind Vincent voorbeeld aan andere schilders zoals Millet en geweest De locaties in Zundert van krijgt af moet en toezijn. les van Mauve. die Vincent is na een belang zijn, hebben allemaal een authentieke waarruzie met zijn ouders niet meer welkom en hij de doorin wat Vincent in die tijd ervaren heeft. besluit Den Haag daar te gaan wonen waar Mauve Zijn ervaringen van toen vormen een bron voor hem introduceert in het kunstenaarswereldje. Ook zijn karakterontwikkeling. vindt hij veel steun bij zijn broer Theo met wie hij correspondeert en die zelf carrière maakt in de •kunsthandel. De plaatsTheo van zijn geboortehuis gelooft in Vincent is enletterlijk zal voor de bakermat van Vincent waar de de rest van zijn leven voor hem zorgen.toerist een uniek beeld kan krijgen van zijn kindertijd. Het huidige Van Goghhuis zou meer ruimte kunnen benutten voor de herbeleving van dit kostbare immateriële erfgoed. De originele De held ondergaat eerste waterput kan hierindeook eenbeproevingen nadrukkelijkedierol zijn nieuwe identiteit met zich meebrengt. Hij krijgen (zeker gezien de symbolische betekenis komt het eerst in actie,met hij zet van hetvoor reinigen vanecht de handen ditcruciale water stappen. De held zegt nu echt ja tegen het avonvoor de Japanse toerist). tuur: er was is geen terug. die hem • De tuin eenweg plekmeer die Vincent troost bracht, een favoriete plek waar hij saIn Etten Vincent bepaalde, gemen maakt met zijn broertje Theo in ingrijpende het zand speelbeurtenissen voor het eerst mee: hij wordt voor het de en waar zijn liefde voor de natuur ontstond. echtkleine verliefd, en ervaartkerkje liefdesverdriet. Hij •eerstHet protestantse met het grafje gaatwaar zich steeds serieuzer toeleggen op tekenen, zijn broertje begraven ligt is een aan- hij zet zich sterkerlocatie af tegen geloof en tegen van zijn vagrijpende ophet steenworp afstand der wat leidt tot een breuk. Maar Vincent maakt zijn zijn huis. Bedenk eens hoe het voor de kleine eigenVincent keuzes zelf en gaat verder op de ingeslagen weg.op moet zijn geweest, om elk jaar je verjaardag met je familie naar een grafsteen te gaan waar je eigen naam op staat.
5. De selectiedrempel
Interieur van Goupil & Cie in Den Haag — 2. De oproep Portrait of Doctor Gachet — Auvers-sur-Oise Juni 1890, Privé collectie. – Vincent’s legacy
Zundert: Vincent’s Childhood Thema: Being different Zundert is niet alleen de plek waar een van de grootste iconen van Nederland geboren is. Het is ook de plek waar dit icoon voor een belangrijk deel gevormd is. Al vroeg in zijn kindertijd was te Stil Life with Bible — Nuenen Oktober 1885, Van Gogh Museum, Amsterdam. 3. De weigering
6. De nieuwe Wereld
De dubbele gelaagdheid in Becoming Vincent is hier voelbaar in de beleving. De toerist kan op deze locaties geweest moet om Dezelf heldervaren stapt inhoe een het nieuwe wereld. Hijzijn geniet Vincent te zijn in Zundert. Being different door van zijn eerste overwinningen, maar wordt de ogen eraan van een kind. Hier je ervaren hoe Vinherinnerd datkun hij “er” nog lang niet is. Hij centskweekt wereldzelfvertrouwen. eruitzag en wat hem zo anders maakte. De eerste laag vertelt dit universeel herkenbare verhaal zichgaat kanVincent identificeren. Na zijn waarmee vertrek uitiedereen Den Haag via Voor de uitwerking van dit onderdeel is een fysieke Drenthe naar Nuenen. Hij woont weer bij zijn en duidelijk zichtbare routing vanuit het huis en de ouders en legt zich volledig toe op het schilderen. tuin naar het gemeentehuis, graf en het kerkje De natuur is een belangrijkehet inspiratiebron maar onontbeerlijk. De tweede laag biedt verdieping. ook de eenvoudige mensen zijn populaire schilderDeze kan betrekking op deBegemann latere herinneobjecten. Zijn relatie hebben met Margot loopt ringen aan Zundert: hoe keek Vincent volwasseop de klippen door toedoen van beiderals ouders. ne op zijn vader tijd inoverlijdt. Zundert terug? De derde laag kan Vincents’ Maar Vincent blijft betrekking hebben op verschillende backstories schilderen en werkt gepassioneerd aan zijn eerste naast de al uitgewerkte relatie met. en inspiratie meesterwerk, ‘De aardappeleters’ voor de hedendaagse kunstenaars : hoe lagen verhoudingen tussen de katholieke en protestantse Congregation The Reformed Church Nuenen gemeenschap in Leaving die tijd? Wat betekent hetinvoor een— Nuenen Oktober 1885, Van Gogh Museum, Amsterdam. kind om een replacement child te zijn? 6. De nieuwe wereld
Lettre 078 — From: Vincent van Gogh To: Theo van Gogh, Ramsgate, Friday, 21 April 1876
“dezen morgen hielp ik daar de jongens om eene vesting (van zand) te bouwen zooals wij wel te Zundert in den tuin maakten”
20 12
Mons / Londen
7. De inwijding
9. De dolk
De held moet nu echt verantwoordelijkheid gaan nemen. Met het oog op naderende beproevingen gaat het er nu om dat hij ten diepste gecommitteerd is.
Vincent verhuist naar Arles en hij neemt zijn intrek in ‘het Gele Huis’. Hij droomt van een schilderscommune en Gauguin trekt bij hem in. De vriendschap en samenwerking verlopen niet zoals Bij de uitwerking van het concept in verhaallijnen gehoopt wij en de droom eindigt in in ruzie. Vincent houden er rekening mee dat de eerste plaats krijgt het steeds zwaarder met zichzelf en zijn alle segmenten binnen de brede doelgroep van omgeving. de cultuurtoerist aangesproken moeten worden, ongeacht hun voorkennis en ongeacht of zij uit Brabant, Frankrijk, Japan, China of Brazilië komen. Dit betekent dat het overkoepelende verhaal maar ook de deelverhalen op de locaties in de eerste laag universeel aansprekende thema’s en motieven moeten bevatten. Daarnaast stellen wij voor om per locatie een tweede laag te presenteren voor de bezoeker die meer diepgang zoekt over Vincent. Verder kan per locatie een derde laag worden aangeboden in de vorm van een backstory die ingaat op bijvoorbeeld de historisch-culturele context. Het is de uitdaging de gelaagde verhalen zodanig te 13 17
Etten
5
2
Brabant Frankrijk
1
Vincent Being Vincent
Breda & Na een ruzie met Gauguin snijdt Vincent een stuk de Wereld van zijn linker oorlel af. Hij belandt in het ziekenhuis van Arles. Theo komt over uit Parijs om de zorg over Vincent op zich te nemen.
12
uitwerking
Moeilijke tijden breken aan. De held wordt geconfronteerd met tegenslagen, verlating, teleurstelling en angst. Hij verliest het initiatief.
4
3
Tilburg
De held beleeft een moment van absolute ontluistering. Hij zit diep in de ellende. Er is sprake Zundert van schuld, schaamte en spijt. Het komt nu aan op scherp inzicht. Waar ging het ook alweer Becoming om?
Na een korte periode in Antwerpen vertrekt Vincent naar Parijs waar hij bij Theo intrekt en zijn schilders- droom voortzet. Hij komt steeds meer in aanraking met andere schilders en schildertechnieken en dompelt zich onder in het kunstenaarswereldje.
8. De crisis
Den Haag
View of Paris from Vincent’s Room in the Rue Lepics — Parijs 1887, Van Gogh Museum, Amsterdam. 7. De inwijding
presenteren dat er sprake kan zijn van leveling-up: de casual tourist wordt hierbij een cultural sightseer, en de cultural sightseer wordt een culture vulture. House in Arles (The Yellowzijn House) — Arles SepIn hetVincent’s Van Goghhuis in Zundert de tweede en tember 1888, Van Gogh Museum, Amsterdam. 8. De crisis derde laag al behoorlijk ontwikkeld. De uitdaging ligt hier op het versterken van die eerste laag. Het doel is de verblijfsduur te verlengen om zodoende de bestedingen te laten toenemen. Dit kan via langer verblijf bij een Van Gogh-locatie of via herhalingsbezoek aan dezelfde locatie. Dit kan ook door het bezoek aan een van de andere Van Gogh-locaties - en daarmee de verblijfsduur in de regio - te stimuleren. Paul Gauguin: Van Gogh Painting Sunflowers — 1888, Van Gogh Museum, Amsterdam
10. De terugkeer Auvers-sur-Oise
8
11 10
De held keert terug naar het licht. Hij gaat Saint-Remy opnieuw zoeken naar de zin en betekenis. Figuur 2 — gaat “Becoming Vincent” en “Being Van nu af aan het wisselend goed Vincent” en slecht met Vincent. Hij verblijft lange periodes in het psychiatrische ziekenhuis van Saint-Rémy maar blijft, Hoewel Becoming Vincent een verhaal is dat zich als het van zijn dokter mag, schilderijen maken. over heel Brabant uitstrekt, hebben wij ons in de Zijn schilderijen beginnen erkenning te krijgen in context van de opdracht geconcentreerd op Etde kunstwereld. Twee van zijn werken worden voor ten-Leur, Zundert en Breda. Deze drie locaties zijn het eerst tentoongesteld. Zijn schilderwerk maakt dan ook uitgewerkt in verhaallijnen. Elke locatie vooruitgang maar hijzelf is instabiel. heeft daarnaast een eigen thema.
Breda: The Story of Vincent Voor een succesvolle implementatie van het concept in West-Brabant zien wij voor Breda een centrale rol weggelegd als facilitair en logistiek knooppunt. Breda biedt faciliteiten voor een aantrekkelijke short-break in de vorm hotels, restaurants en winkels. Er ligt nu ook een unieke kans om de in 2016 op te leveren nieuwe terminal en treinknooppunt te dopen tot Vincent van Gogh Station waarmee de internationale logistieke rol van Breda kan worden
6 7
Nuenen
Parijs
Arles
9 Arles
onderstreept. Daarnaast is er voor cultuurtoeristen een gevarieerd aanbod in de vorm van de Nassaus, Vincent’s room at St. Paul Hospital — 10. De terugkeer de militaire historie en de beeldcultuur. Breda is de plek bij uitstek om de Story of Vincent dat wil zeggen de twaalf stappen uit zijn leven - te presenteren: Becoming Vincent in Brabant leidde tot Being Vincent in Frankrijk. Aan de verschillende stappen worden visueel doorkijkjes (in de vorm van frames of schilderijlijsten) gekoppeld naar de diverse erfgoedlocaties. Samen laten die locaties in Brabant de ontwikkelingen van het kind tot de jongvolwassene zien in de eerste zes stappen van het verhaal. Zo wordt Breda de plek van waaruit bezoekers worden getriggerd de andere locaties te gaan bezoeken. Aan de presentatie in Breda kan als illustratie van de twaalfde stap of het elixer - een Van Gogh experience worden gekoppeld worden waarbij zijn nalatenschap of legacy op spectaculaire wijze te beleven is. 14 18
11. Dood en wederopstanding De held gaat staan voor wie hij is. Dit is de finale test. De held moet een offer brengen, ook al is dat zijn eigen leven. Sommige helden verkiezen te sterven voor hun idealen: ‘only what is worth dying for is worth living for’. Na een hevige inzinking wordt besloten dat Vincent dichter bij Theo moet gaan wonen in Auvers-sur-Oise. Vincent lijkt weer redelijk op de rails, hij wordt zelfs volledig hersteld verklaard en hij schildert weer met enorme energie. Met Theo gaat het echter slecht. Vincent wordt geplaagd door schuldgevoelens. Hij krijgt een zware inzinking en schiet zichzelf in de borst. Hij blijft nog een paar dagen in kritieke toestand leven maar op 29 juli 1890 overlijdt Vincent van Gogh, met Theo aan zijn zijde.
Paul Gachet: Van Gogh on his deathbed — Auvers-sur-Oise 1890, Musee D’Orsay, Parijs. 11. Dood en wederopstanding
12. Het elixer Het inzicht is verworven, de schat is veroverd, er is vergeving. De held laat zijn schat na aan de gemeenschap en heeft daarmee betekenis voor de wereld. Na zijn dood raken Vincents schilderijen steeds meer in trek. Inmiddels behoort Vincent van Gogh tot de beroemdste schilders ter wereld. Zijn schat aan werken wordt in de meest prestigieuze musea van de wereld tentoongesteld waar zij jaarlijks een internationaal miljoenenpubliek trekken. Vincents leven en werk spreken universeel tot de verbeelding.
Diverse werken van Van Gogh — Zijn schilderijen hebben pas na zijn dood wereldwijd roem verworven.
New discovery at Van Gogh Museum — 12. Het Elixer 15
Mons / Londen
7. De inwijding
9. De dolk
De held moet nu echt verantwoordelijkheid gaan nemen. Met het oog op naderende beproevingen gaat het er nu om dat hij ten diepste gecommitteerd is.
Vincent verhuist naar Arles en hij neemt zijn intrek in ‘het Gele Huis’. Hij droomt van een schilderscommune en Gauguin trekt bij hem in. De vriendschap en samenwerking verlopen niet zoals Bij de uitwerking van het concept in verhaallijnen gehoopt en de droom eindigt in in ruzie. Vincent houden wij er rekening mee dat de eerste plaats krijgt het steeds zwaarder met zichzelf en zijn alle segmenten binnen de brede doelgroep van omgeving. de cultuurtoerist aangesproken moeten worden, ongeacht hun voorkennis en ongeacht of zij uit Brabant, Frankrijk, Japan, China of Brazilië komen. Dit betekent dat het overkoepelende verhaal maar ook de deelverhalen op de locaties in de eerste laag universeel aansprekende thema’s en motieven moeten bevatten. Daarnaast stellen wij voor om per locatie een tweede laag te presenteren voor de bezoeker die meer diepgang zoekt over Vincent. Verder kan per locatie een derde laag worden aangeboden in de vorm van een backstory die ingaat op bijvoorbeeld de historisch-culturele context. Het is de uitdaging de gelaagde verhalen zodanig te 13 17
Etten
5
2
Brabant Frankrijk
1
Vincent Being Vincent
Breda & Na een ruzie met Gauguin snijdt Vincent een stuk de Wereld van zijn linker oorlel af. Hij belandt in het ziekenhuis van Arles. Theo komt over uit Parijs om de zorg over Vincent op zich te nemen.
12
uitwerking
Moeilijke tijden breken aan. De held wordt geconfronteerd met tegenslagen, verlating, teleurstelling en angst. Hij verliest het initiatief.
4
3
Tilburg
De held beleeft een moment van absolute ontluistering. Hij zit diep in de ellende. Er is sprake Zundert van schuld, schaamte en spijt. Het komt nu aan op scherp inzicht. Waar ging het ook alweer Becoming om?
Na een korte periode in Antwerpen vertrekt Vincent naar Parijs waar hij bij Theo intrekt en zijn schilders- droom voortzet. Hij komt steeds meer in aanraking met andere schilders en schildertechnieken en dompelt zich onder in het kunstenaarswereldje.
8. De crisis
Den Haag
View of Paris from Vincent’s Room in the Rue Lepics — Parijs 1887, Van Gogh Museum, Amsterdam. 7. De inwijding
presenteren dat er sprake kan zijn van leveling-up: de casual tourist wordt hierbij een cultural sightseer, en de cultural sightseer wordt een culture vulture. House in Arles (The Yellowzijn House) — Arles SepIn hetVincent’s Van Goghhuis in Zundert de tweede en tember 1888, Van Gogh Museum, Amsterdam. 8. De crisis derde laag al behoorlijk ontwikkeld. De uitdaging ligt hier op het versterken van die eerste laag. Het doel is de verblijfsduur te verlengen om zodoende de bestedingen te laten toenemen. Dit kan via langer verblijf bij een Van Gogh-locatie of via herhalingsbezoek aan dezelfde locatie. Dit kan ook door het bezoek aan een van de andere Van Gogh-locaties - en daarmee de verblijfsduur in de regio - te stimuleren. Paul Gauguin: Van Gogh Painting Sunflowers — 1888, Van Gogh Museum, Amsterdam
10. De terugkeer Auvers-sur-Oise
8
11 10
De held keert terug naar het licht. Hij gaat Saint-Remy opnieuw zoeken naar de zin en betekenis. Figuur 2 — gaat “Becoming Vincent” en “Being Van nu af aan het wisselend goed Vincent” en slecht met Vincent. Hij verblijft lange periodes in het psychiatrische ziekenhuis van Saint-Rémy maar blijft, Hoewel Becoming Vincent een verhaal is dat zich als het van zijn dokter mag, schilderijen maken. over heel Brabant uitstrekt, hebben wij ons in de Zijn schilderijen beginnen erkenning te krijgen in context van de opdracht geconcentreerd op Etde kunstwereld. Twee van zijn werken worden voor ten-Leur, Zundert en Breda. Deze drie locaties zijn het eerst tentoongesteld. Zijn schilderwerk maakt dan ook uitgewerkt in verhaallijnen. Elke locatie vooruitgang maar hijzelf is instabiel. heeft daarnaast een eigen thema.
Breda: The Story of Vincent Voor een succesvolle implementatie van het concept in West-Brabant zien wij voor Breda een centrale rol weggelegd als facilitair en logistiek knooppunt. Breda biedt faciliteiten voor een aantrekkelijke short-break in de vorm hotels, restaurants en winkels. Er ligt nu ook een unieke kans om de in 2016 op te leveren nieuwe terminal en treinknooppunt te dopen tot Vincent van Gogh Station waarmee de internationale logistieke rol van Breda kan worden
6 7
Nuenen
Parijs
Arles
9 Arles
onderstreept. Daarnaast is er voor cultuurtoeristen een gevarieerd aanbod in de vorm van de Nassaus, Vincent’s room at St. Paul Hospital — 10. De terugkeer de militaire historie en de beeldcultuur. Breda is de plek bij uitstek om de Story of Vincent dat wil zeggen de twaalf stappen uit zijn leven - te presenteren: Becoming Vincent in Brabant leidde tot Being Vincent in Frankrijk. Aan de verschillende stappen worden visueel doorkijkjes (in de vorm van frames of schilderijlijsten) gekoppeld naar de diverse erfgoedlocaties. Samen laten die locaties in Brabant de ontwikkelingen van het kind tot de jongvolwassene zien in de eerste zes stappen van het verhaal. Zo wordt Breda de plek van waaruit bezoekers worden getriggerd de andere locaties te gaan bezoeken. Aan de presentatie in Breda kan als illustratie van de twaalfde stap of het elixer - een Van Gogh experience worden gekoppeld worden waarbij zijn nalatenschap of legacy op spectaculaire wijze te beleven is. 14 18
Breda: 2. De oproep Vincent’s Legacy
De held wordt uit zijn vertrouwde omgeving gehaald. Door iets of iemand wordt bij de held Thema: Inspiring the world een zaadje geplant voor het nieuwe idee. Er is Een verhaal dat - naast het overkoepelende verhaal een trigger waardoor de held in beweging komt. - in Breda wel verteld kan worden, heeft te maken met Vincents nalatenschap. Vincent liet bij zijn Vincent wordt op jonge leeftijd door zijn ouders vertrek uit Nuenen in zijn ouderlijk huis een kist naar een internaat in Zevenbergen gestuurd. Na met werken achter die door hemzelf en zijn familie twee jaar gaat hij op kost in Tilburg om daar aan van geringe waarde werden beschouwd. De kist de Rijks-HBS naar school te gaan. Hier krijgt hij kwam na een verhuizing in Breda terecht en de werzijn eerste tekenlessen van kunstenaar Constanken gingen in ruil voor vriendendiensten van hand tijn Huysmans. Hij maakt er zijn eerste tekening tot hand en van locatie naar locatie in de Bredase van twee boeren leunend op een schep. Na zijn binnenstad. Van veel werken is niet bekend waar zij plotselinge vertrek van school kan hij dankzij zijn gebleven zijn. Pas toen het werk van Vincent na zijn oom in de leer als kunsthandelaar bij Goupil & Cie dood in Europa furore maakte, kwamen de Brein Den Haag. danaren tot de ontdekking dat zij goud in handen hadden gehad. De tweede laag bij dit verhaal heeft betrekking op hoe de waardering van het werk van Vincent zich na zijn dood ontwikkeld heeft. Er zijn periodes geweest hij tekeihard arm was om verf De held werktwaarin weliswaar maar diepte kopen overschilderen bijen geinen zijnschilderijen hart aarzeltmoest hij nog over de oproep brek over aan doeken. Tegenwoordig is zijn duurste werk zijn missie. Ook zijn omgeving is nog niet meerovertuigd dan 100 miljoen eurohem. waard en enkele andere en ‘weigert’ werken zijn voor meer dan 50 miljoen geveild. De schilderijen zowerden gewild dat éénzelfdekunstschilIn de familiezijn vanzelfs Gogh de mannen derij twee keer gestolen is. toegevoegde waarde handelaar of predikant. DeDe jonge Vincent probeert van Vincent kunst(historisch) perspectief eerst carrièrevanuit te maken als kunsthandelaar maar is nietloopt in geld te drukken. Daarmee het Kistendit opuit niets uit. Hij begint zich is steeds meer verhaal eigenlijk metafoor het verhaal van te verdiepen in deeen Bijbel en wilvoor toelatingsexamen Vincents alsstudie kunstenaar: tijdens zijn doen voorontwikkeling een theologie in Amsterdam. Hij leven rusteloos van locatie locatie verhuizend zet echter niet door en gaatnaar in plaats daarvan naar waarbij hij steeds ondergewaardeerd omopuitde “Borinage” waar hij zich met hartwerd en ziel zijn eindelijk pas na zijn dood vanHij onschatbare werk als lekenprediker stort. is echter tewaarde heftig te worden. Vincent en zijn werken vormen univerin zijn aanpak en wordt weggestuurd. seel een inspiratiebron voor velen. Tweede lijn in deze laag is de koppeling met het cultuurhistorisch erfgoed van Breda waarbij een bijzondere rol voor de Grote Kerk is weggelegd. Het gegeven dat Vincents grootvader in de Grote Kerk
predikte is een mooie kapstok voor de religieuze context van de familie Van Gogh. De derde laag bij dit verhaal kan betrekking hebben op beeldcultuur, waarde en waardering van kunstenaars en kunst in het algemeen. Dit sluit aan bij de positionering van Breda als stad van beeldcultuur waarin de samenwerking met MOTI, Breda Photo, Graphic Design Festival en met opleidingen als St. Joost en de NHTV Academy for Digital Entertainment centraal staan.
Vincent op 13 jarige leeftijd — 1. De proloog
3. De weigering
11 19
4. De mentor
merken dat Vincent ‘anders’ was. Vincent werd als de tweede Vincent van Gogh geboren, de eerste overleed exact één iemand jaar voor geboorte. Hij De held vindt diezijn hem verder helpt. stak af met zijn andere, rode haar. Als protestants Hij krijgt adviezen en steun in de opmaat naar kind een wasnieuwe hij anders in eenHij overwegend katholieke identiteit. wordt geholpen en gemeenschap. Hij ging niet naar school maar kreeg leert nieuwe vaardigheden ter voorbereiding anders thuis onderwijs. Vandaar dat vandan de anderen reis. het thema voor Zundert Being different is. In kunVincent je bij de te fysieke culturele erfgoedIn Zundert Etten begint tekenen. Hij neemt een locaties ervaren hoe dit voor het kind Vincent voorbeeld aan andere schilders zoals Millet en geweest De locaties die in Zundert van krijgt af moet en toezijn. les van Mauve. Vincent is na een belang zijn, hebben allemaal een authentieke waarruzie met zijn ouders niet meer welkom en hij de doorinwat Vincent daar in wonen die tijd waar ervaren heeft. besluit Den Haag te gaan Mauve Zijn ervaringen van toen vormen een bron voor hem introduceert in het kunstenaarswereldje. Ook zijn vindtkarakterontwikkeling. hij veel steun bij zijn broer Theo met wie hij correspondeert en die zelf carrière maakt in de •kunsthandel. De plaatsTheo van gelooft zijn geboortehuis is letterlijk in Vincent en zal voor de bakermat van Vincent waar de de rest van zijn leven voor hem zorgen.toerist een uniek beeld kan krijgen van zijn kindertijd. Het huidige Van Goghhuis zou meer ruimte kunnen benutten voor de herbeleving van dit kostbare immateriële erfgoed. De originele De held ondergaat eerste dierol waterput kan hierindeook eenbeproevingen nadrukkelijke zijn nieuwe identiteit met zich meebrengt. Hij krijgen (zeker gezien de symbolische betekenis komthet voor het eerst actie, met hij zet van reinigen vanecht de in handen ditcruciale water stappen. De held zegt nu echt ja tegen het avonvoor de Japanse toerist). tuur: er iswas geen meer • De tuin eenweg plek die terug. Vincent die hem troost bracht, een favoriete plek waar hij saIn Etten Vincent bepaalde, gemenmaakt met zijn broertje Theo iningrijpende het zand speelbeurtenissen voor het eerst mee: hij wordt voor het de en waar zijn liefde voor de natuur ontstond. echtkleine verliefd, en ervaart kerkje liefdesverdriet. Hij •eerstHet protestantse met het grafje gaat waar zich steeds serieuzer toeleggen op tekenen, zijn broertje begraven ligt is een aan- hij zet zich sterkerlocatie af tegen geloof enafstand tegen zijn grijpende ophet steenworp van vader wat leidt tot een breuk. Maar Vincent maakt zijn zijn huis. Bedenk eens hoe het voor de kleine eigenVincent keuzes en verder de ingeslagen weg.op zelfgaat moet zijn op geweest, om elk jaar je verjaardag met je familie naar een grafsteen te gaan waar je eigen naam op staat.
5. De selectiedrempel
Interieur van Goupil & Cie in Den Haag — 2. De oproep Portrait of Doctor Gachet — Auvers-sur-Oise Juni 1890, Privé collectie. – Vincent’s legacy
Zundert: Vincent’s Childhood Thema: Being different Zundert is niet alleen de plek waar een van de grootste iconen van Nederland geboren is. Het is ook de plek waar dit icoon voor een belangrijk deel gevormd is. Al vroeg in zijn kindertijd was te Stil Life with Bible — Nuenen Oktober 1885, Van Gogh Museum, Amsterdam. 3. De weigering
6. De nieuwe Wereld
De dubbele gelaagdheid in Becoming Vincent is hier voelbaar in de beleving. De toerist kan op deze locaties het geweest moet om De zelf heldervaren stapt in hoe een nieuwe wereld. Hijzijn geniet Vincent te zijn in Zundert. Being different door van zijn eerste overwinningen, maar wordt de ogeneraan van een kind. Hier je ervaren herinnerd dat kun hij “er” nog langhoe nietVinis. Hij centskweekt wereldzelfvertrouwen. eruitzag en wat hem zo anders maakte. De eerste laag vertelt dit universeel herkenbare verhaal waarmee zich kanVincent identificeren. Na zijn vertrek uitiedereen Den Haag gaat via Voor de uitwerking van dit onderdeel is een fysieke Drenthe naar Nuenen. Hij woont weer bij zijn en duidelijk zichtbare routing vanuit het huis en de ouders en legt zich volledig toe op het schilderen. tuin naar het gemeentehuis, graf en het kerkje De natuur is een belangrijke het inspiratiebron maar onontbeerlijk. De tweede laag biedt verdieping. ook de eenvoudige mensen zijn populaire schilderDeze kan Zijn betrekking hebben op deBegemann latere herinneobjecten. relatie met Margot loopt ringen aan Zundert: hoe keek Vincent volwasseop de klippen door toedoen van beiderals ouders. ne op zijnvader tijd inoverlijdt. Zundert Maar terug?Vincent De derde laag kan Vincents’ blijft betrekking hebben op verschillende backstories schilderen en werkt gepassioneerd aan zijn eerste naast de al uitgewerkte relatie met meesterwerk, ‘De aardappeleters’ . en inspiratie voor de hedendaagse kunstenaars : hoe lagen verhoudingen tussen de katholieke en protestantse Congregation TheWat Reformed Church Nuenen — gemeenschap inLeaving die tijd? betekent hetinvoor een Nuenen Oktober 1885, Van Gogh Museum, Amsterdam. kind om een replacement child te zijn? 6. De nieuwe wereld
Lettre 078 — From: Vincent van Gogh To: Theo van Gogh, Ramsgate, Friday, 21 April 1876
“dezen morgen hielp ik daar de jongens om eene vesting (van zand) te bouwen zooals wij wel te Zundert in den tuin maakten”
20 12
Thema: Making choices Vincent was in veel opzichten een laatbloeier. In Etten maakte hij ingrijpende gebeurtenissen voor het eerst mee. Etten is de plek waar Vincent steeds naar terugkeerde als er ingrijpende keuzes gemaakt werden. Aanvankelijk werd hij heel sterk gestuurd in zijn keuzes door wat anderen van hem verlangden, tot het moment waarop hij zelf echt de keuze maakte om zijn droom na te jagen. Dit hoofdstuk in zijn levensverhaal is een mogelijke positionering voor Etten-Leur in het totaalverhaal van Becoming Vincent. De grootste uitdaging is de kleine hoeveelheid authentieke ‘Vincent-locaties’ in de gemeente. Een aantal locaties biedt echter mogelijkheden:
In Etten ervaart de toerist de ‘eerste keer’-gebeurtenissen in het leven van Vincent en de dilemma’s en keuzes die hiermee samenhingen. De verhalen over zijn liefde voor Kee Vos en de ruzie met zijn vader vormen de eerste laag. Deze verhalen zijn letterlijk terug te vinden in Vincents brieven. De tweede laag heeft betrekking op andere familieleden, bijvoorbeeld de broederliefde tussen Vincent en Theo, die de financiële steun aan Vincent van zijn vader overnam. Ook de verhouding met zijn minder bekende kleine broertje Cor met wie hij door de omgeving van Etten wandelde, kan hierin een rol spelen. De derde laag is een backstory over familieverhoudingen in die tijd: hoe lagen de plichten en verantwoordelijkheden? Aan welke normen moest je als zoon voldoen? Wie besliste wat over wie en hoeveel keuzevrijheid had je eigenlijk om te doen wat je wilde?
storytelling
•
Buiten gebied: In de zomer werd hij verliefd op Kee Vos die hem geregeld vergezelde als hij erop uit trok om te tekenen. Vincent koos voor Kee en vroeg haar ten huwelijk. Tot zijn grote verdriet werd hij resoluut afgewezen.
• Kerk/ de kansel: De plek waar de vader In de vertaalslag van het concept Becoming Vincent (dominee) van Gogh na zijn aanstellingen in hebben wij storytelling als instrument ingezet. Zundert en Helvoirt zijn preken hield. De plek Verhalen zijn van alle tijden. In de loop van de waar Vincent de keuze maakte niet meer naar geschiedenis hebben talloze mensen zich bezig de kerk te gaan. De plek waar Vincent ervoor gehouden met het ontleden en duiden van krachkoos niet langer te doen wat zijn ouders van tige verhalen (Aristoteles, 335 v. Chr.; Propp, 1968; hem verlangden maar zijn eigen weg te gaan. Vogler, 2007). In principe voldoet elk (fictief) Vincent koos van hieruit zijn mentoren, hij verhaal aan dezelfde universele verhaallijn (Hover, vroeg Theo om financiële ondersteuning en 2013). Een model dat voortbouwt op dit gedachtehij zocht Mauve op in Den Haag om het schilgoed is dat van de twaalf stappen (Bouma, 2010). deren van hem te leren. Ieder mensenleven kan beschouwd worden als een verhaal, als een ‘Reis van de Held’ (Campbell, 1945/1990). De reflectie van een universeel verhaalmodel op een waargebeurd levensverhaal 921
“
plek geeft de bezoeker een ervaring waardoor de bezoeker Vincent beter leert begrijpen en waarderen. En al deze plekken tezamen vertellen het verhaal van Becoming Vincent.
sterfdag van zijn broertje dat ook Vincent heette. De protestantse familie woont in Zundert temidden van een overwegend katholieke gemeenschap . Vincents vader is dominee. Al gauw wordt Vincent door zijn ouders van de katholieke dorpsschool De twaalf stappen zijn te zien als fases in het gehaald hij krijgt voortaan thuisnaar Het kwam eigentlijk aan door dat ik niet naar de kerkenging en ook zeidezelfstandig dat als het (levens)verhaal, momenten waarop de ‘held’ zich les. In de tuin achter het huis en in de natuurrijke de kerk gaan iets gedwongens was & ik naar de kerk moest, ik er zeer zeker zelfs nooit moet ontwikkelen om verder te kunnen komen in omgeving brengttijd Vincent groot deelwas van vrij zijn meer uit beleefdheid zou heengaan zooals ik dezen heelen dat een ik te Etten zijn (symbolische) reis. Sommige fases lopen daarkindertijd door. geregeld deed. Maar ach, eigentlijk zit er veel meer achter, o.a. de heele geschiedenis door ’tgeen soms langer doorzomer of komen nog eens terug in mij en K.V. van dezen voorviel tusschen een later stadium van het verhaal.
Ik was zoo driftig als ik me niet herinner ooit in mijn leven geweest te zijn, en ik heb ronduit tegen Pa gezegd dat ik het heele systeemDe van die godsdienst afschuwelijk vond ontmoeting Weerstand en en juist omdat gedurende een miserabelen tijd van mijn leven ik mij te veel in die dinmet de mentor weigering gen verdiept heb er niets meer mee wil te maken hebben en mij er voor wachten moet als voor iets fataals.– 4 3 De selectiedrempel De oproep Ben ik te driftig, te heftig geweest – het zij zoo, maar al ware dat eens het geval dan is ’t tot avontuur nu meteen voor goed uit ook.
5
2
leidt tot herkenning van universele menselijke dilemma’s en waarden. Achter klein-menselijke gebeurtenissen liggen vaak groot-menselijke waarheden. De kracht van een verhaal is dat het ons kan ontroeren, fascineren en inspireren. De kracht van een verhaal is dat het beleving betekenisvol maakt. Het levensverhaal van Vincent van Gogh sluit naadloos aan op het patroon en de motieven van de twaalf stappen van de held. Opmerkelijk is dat bij het grote publiek vooral de laatste zes stappen uit Vincents leven bekend zijn. Zijn tijd in Frankrijk, het “afsnijden van het oor”, het gesticht en uiteindelijk zijn zelfmoord. Voor Brabant ligt er de
“
Etten: Vincent’s Adolescence
Op kerstmis had ik nog al een heftige scène kans de eerste uit zijn leven te vertelmet Pazes stappen en het liep zoo 1. hoog dat Pa zei De proloog len, het verhaal dat nog niet veel mensen kennen: hoe leidde Becoming Vincent tot Vincent? maarDezou ’t beter was ikBeing t’huis held wordtverlaten. geïntroduceerd. Er is sprake van De plekken in Brabant vertegenwoordigen diverse schijnbare orde maar je voelt een zekere ‘imbalevensfases. Elke locatie draagt een eigen thema Nu, het werd zoo gedecideerd gezegd dat lance’ in het leven van de held. waarmee de bezoeker ervaart hoe Vincent was, door nog een deel van zijn verhaal zelf te beleven.dag Elke ik denzelfden werkelijk vertrok. Vincent wordt in Zundert geboren op de eerste
Ik ging naar M. terug en zei, hoor eens M., te Etten kan ’t niet gaan en ik moet ergens anders, liefst hier gaan wonen. De proloog De nieuwe
6 wereld 1 Nu, M. zei, dan maar hier. En dus ik heb hier een atelier gehuurd, n.l. een kamer en al-
koof die er voor geschikt te maken zijn. goedkoop genoeg, even buiten de stad op den Schenkweg, een minuut of 10 achter M. Pa zei me, ik geld noodig had wilde hij desnoods ’t mij voorschieten 7 maar dat kan Hetals elixer De inwijding nu niet meer, ik moet12 geheel & al onafhankelijk blijven van Pa. Hoe? ik weet het nog niet maar M. wil me wat helpen desnoods en ik hoop & vertrouw gij, en natuurlijk ik zal werken & mij moeite geven zooveel ik kan om wat te verdienen.
8
11
Dood en wederopstanding
10
De crisis
9
Brief van Vincent aan Theo. Den Haag, 29 december 1881— K.V. is Kee De Vos, dolk M is Anton Mauve De terugkeer Figuur 1 — De twaalf stappen van de reis van de held (Bouma, 2010)
10
3 verbinding concept met Europese digitale ontsluiting De erfgoedlocaties in West-Brabant bieden Op basis van de Golden Nuggets hebben wij een gelaagde experience aan, die bezoekers met verdiverse brainstormsessies gehouden. De doelstelschillende kanverbindende raken. De basis van dezete ling hierbijinteresses was om een concepttitel beleving is verbonden met de fysieke locaties, zoals ontwikkelen die als overkoepelend narratief voor hetregio ervaren van dekan ruzie rond de in de de gebruikt worden. Dekerstdagen randvoorwaarkerk in Etten. Een verdieping van deze verhaallijn den die hieraan gesteld zijn is dat het concept: kan zich vervolgens op een andere locatie afspelen, inaan een de huis in de stijlinitiatieven van die tijd, •bijvoorbeeld recht doet bestaande maar waarin de familieverhoudingen verder uitgelicht tevens een heldere cohesie creëert tussen de worden. De verdieping kan ook opindezelfde verschillende erfgoedlocaties Brabantlocatie Hiervooren is een digitaal netwerk •gezocht een worden. onderscheidende tevens complementaivan Van Gogh-informatie essentieel. re beleving biedt ten opzichte van Otterlo en Het voordeel van een digitale verdieping is dat deze Amsterdam zich kan aanpassen aan de wens duidelijk van de gebruiker. • de locaties in West-Brabant positio723
neert binnen het totale Europese aanbod
zelf kan bepalen bij welke elementen •Een bezoeker Van Goghkan Europe inspireren bij de inrichhij ofting zij een verdieping zoekt en kan eventueel van de digitale ontsluiting nog andere elementen uit de belevenis terug •thuisde diverse andere Europese locaties kan inspizoeken. Het digitaal ontsluiten van de verhalen reren bij hun ontwikkeling rondom Van Gogh biedt niet alleen de deler mogelijk• de cultuurtoerist als grote gemene aanheid spreekt tot verdieping maar het verbindt tevens de erfgoedlocaties elkaar. een •verschillende gelaagdheid en verdiepingmet biedt voorStel de diverbezoeker in Nuenen is geroerd door het verhaal se doelgroep segmenten binnen het cultuurover toerisme het schilderij van de gereformeerde kerk. Digitaal zoekt hij om waar schilderij hangt locatie en komt • ruimte biedt opdit elke afzonderlijke er zoeen achter dat hetverhaal sinds 2002 spoorloos is. Hij ‘afgerond’ te beleven dat echter ziet echter ook dat er vroeger in Breda nog meer tevens uitnodigt de andere locaties te bezoeken werken verdwenen zijn toen Vincents moeder deze stad verliet.
Op deze manier kan een bezoek aan Nuenen leiden tot de verloren kisten en dus tot De het titelverhaal die wij van als totaalbeleving van Vincent van een bezoek aan Breda. Op eenzelfde manier Gogh in West-Brabant hieraan koppelen is: zijn zo verhalen van diverse locaties Europa-breed met elkaar te verbinden. Het model en de uitwerking van de twaalf stappen kan de narratieve leidraad worden waarbij elke erfgoedlocatie een ander deel voor haar rekening neemt. Elke locatie kan zo een authentiek verhaal vertellen en daarmee het totale verhaal helpen vormgeven, verbonden in the Story of Vincent en in de digitale wereld.
Via de centrale website Van Gogh Europe kan men op een algemene kaart van Europa op alle locaties inzoomen. Van Goghs werken en de locaties zijn met elkaar verbonden. Vanuit de site kan een community van Van Gogh-liefhebbers hun belevenissen delen via foto’s, getuigenissen en reviews via diverse social media en platformen (tablet, smartphone, PC). Door het delen van user-generated content wordt de bezoeker zelf participant en collaborator en hij zal in staat zijn om de belevenis aan zijn eigen wensen aan te passen.
Zo vindt het concept Becoming Vincent aansluiting bij de doelstelling van Van Gogh Europe om de locaties met elkaar te verbinden, maar is deze verbinding op praktisch niveau ook afhankelijk van de plannen rondom de digitale ontsluiting van het project Van Gogh Digital Route (Bouwknegt, Engberg, & Bolter, 2013)
Er zijn verschillende manieren om deze digitale ontsluiting te realiseren. De meest gebruikte manier tegenwoordig is een AR (Augmented Reality) app waarmee extra informatie over de historische, artistieke en andere locatie gebonden elementen uit het centraal digitaal archief gehaald worden. Ook kunnen tangible interactions of projecties en perforBecoming Vincentworden. biedt daarbij ook een dubbele mances gebruikt In deze laatste voorbeelgelaagdheid. Het vertelt niet alleen het verhaal den wordt de experience door een combinatie van over de(vanuit eerste levensfase Vincent,en maar tijdens fysieke de huidigevan omgeving) digitale de belevenis kunnen de bezoekers zich daarnaast elementen meer playful en daardoor uiteindelijk volledig met Vincent identificeren: zij worden als een engaging experience. het ware voor even zelf Vincent. Becoming Vincent is daarnaast een betekenisvolle context, een positionering van West- Brabant in het totale leven van Vincent van Gogh die ruimte biedt voor het onderbrengen van een grote variëteit aan initiatieven en locaties. Daarbij creëert het een betekenisvolle aanvulling op het huidige, internationaal populaire aanbod van het Van Gogh Museum en het Kröller-Müller Museum. Tevens vormt Becoming Vincent de opmaat naar zijn leven in Frankrijk dat getypeerd kan worden als Being Vincent.
Becoming
Concept rationale
Becoming Vincent vertelt het verhaal van Vincent De digitale ontsluiting omvat uitvangeplande Gogh vanuit het perspectief van zijnhet kinbouwen van een digitaal archief om de werken dertijd, jeugd en afkomst. De jonge Vincent, zijn overal toegankelijk maken. Hierbij het roots, zijn dromen, te passies, liefdes en gaat ervaringen. over 800 werken die Vincent geschilderd heeft en (West-) Brabant is de bakermat van Vincent. Wie die de natuur de buitenwereld waszijn dezebeeld jongevan Vincent? Hoeenhebben zijn kinderlaten zien. Dit archief zal de volgende tijd en zijn jeugd hem gevormd? Waarelementen woonde hij, moeten inhouden: (i) een beeld van het schilderij hoe waren zijn relaties met vrienden en familie, met de standaard gegevens (datum, collectie, waar ging hij naar school en wat bracht hem maat, techniek); (ii) de eencruciale korte beschrijving vanleven? wat er tot enkele van keuzes uit zijn te zien is; (iii) waar de kunstenaar stond om dit te Becoming Vincent vertelt dit verhaal, sterker nog: schilderen (met kaart, coördinaten het IS een verhaal overgps de wording van en de zichtoschilder riëntatie); (iv) met beelden of teksten aangeven én de mens Vincent van Gogh. Op verschillendeof deze plek nog herkenbaar is; (v) een van historische locaties in Brabant leef je voorbeeld met de jonge de huidige locatie van het schilderij door middel Vincent mee en ontdek je welke invloed zijn tijd in van bijvoorbeeld Google historische WestBrabant heeft gehadmaps, op hem als menskaarten, en als oude foto’s en dergelijke (Van Gogh Europe). kunstenaar. Een universeel verhaal dat zowel vanuit De databank zal volgens hetuniverseel Europeanamenselijk Data cultuurhistorisch als vanuit Model (Europeana) voor metadata opgebouwd perspectief intrigeert en dat een grote diversiteit worden om compatibility tussen materialen aan historische feiten, locaties enalle thema’s verbindt te bevorderen en hun verschillende exploitaties te tot één inspirerend geheel. ondersteunen.
Vincent-app geeft biografie op locatie — Nuenen Foto: Jurriaan Balke, 27 mei 2011, Eindhovens Dagblad.
24
Vincent van Gogh in Brabant
Golden Nuggets
Wat opvalt in het onderzoek is de gigantische, universele populariteit van Van Gogh. Het is dan ook opmerkelijk dat de iconische waarde van Van Gogh in Brabant tot op heden onderbelicht is gebleven. Tevens is ons de grote betrokkenheid van de stakeholders opgevallen: vrijwel iedereen spreekt liefdevol over “Vincent” en niet over “Van Gogh”. Deze grote betrokkenheid van de stakeholders en van andere mensen (zoals de vrijwilligers) rondom de diverse locaties biedt kansen voor de toekomst. Uit het onderzoek kwam vooral naar voren dat er meer samenhang en verbinding nodig is tussen de verschillende locaties initiatieven en betrokkenen. Er liggen kansen om per (authentieke) erfgoedlocatie een deel van Vincents levensverhaal echt te beleven. Dit zou een complementair aanbod zijn ten opzichte van de musea in Amsterdam en Otterlo waar de nadruk ligt op zijn werken.
In de analysefase is gezocht naar unieke elementen die input leveren tot een krachtig concept, gebaseerd op het Imagineeringsproces dat als basis diende voor deze rapportage. Samenvattend zijn de volgende zogenaamde Golden Nuggets (Ouwens, 2014) geïdentificeerd: • de potentie van de authentieke erfgoedlocaties in West-Brabant voor cultuurtoerisme • de groot-menselijke en cultuur overstijgende thema’s die in het leven van Vincent van Gogh een rol gespeeld hebben, zoals liefde, vriendschap, ruzies, familie, eenzaamheid en religie • het uitgesproken karakter van Van Gogh (dat inzichtelijk is geworden via zijn brieven) • de kansen voor het verbinden van de verschillende locaties in een totaalbeleving • de verschillende klein-menselijke verhalen die zich afspeelden tijdens zijn verblijf in West-Brabant • de diversiteit aan (cultuur)toeristen die allemaal iets anders zoeken in een ‘Van Gogh beleving’ maar die tevens geraakt kunnen worden door universele verhalen thema’sin Eerste investeringen die gedaan moetenenworden •de uitwerking de zichtbare paralellen tussen het onstuivan het concept zijn vooral gericht mige leven op de eerste laagvan vanVan het Gogh verhaaleneneen hetuniversele zichtbaar verhaallijn maken van Van Gogh in de regio. Voor dit laatste •denken de potentie van Breda als logistiek, facilitair wij aan ‘schilderijlijsten’ die een dooren cultureel knooppunt, en als schakelpunt kijk bieden naar de fysieke locatie of het fysieke naar de andere locaties in West-Brabant object. Deze lijsten zijn een uitvergrote versie van
economische impact
De economische impact van de uitwerking van het concept is tweeledig: enerzijds (eenmalige) investeringen in het concept en de omgeving en anderzijds jaarlijkse bestedingen van bezoekers.
Investeringen Bij investeringen in de omgeving kan gedacht worden aan aanpassingen van wegen, straten, gebouwen en fysieke objecten. Bij investeringen ten behoeve van de uitwerking van het concept kan gedacht worden aan de verbinding die tussen de locaties gemaakt moet worden, zowel fysiek als digitaal en locatie-specifieke investeringen gericht op het belevingsgericht vertellen van de verhalen op locatie. 525
de doorkijkjes die in Breda van alle (Brabantse) locaties getoond worden. Voor de eerste laag zal in Zundert een investering gedaan moeten worden om de drie locaties (geboortehuis, tuin en kerkje) met elkaar te verbinden en op die locaties het leven van Van Gogh in zijn kindertijd zichtbaar te maken. In Etten is het van belang om naast de huidige investeringen in de Kerk ook op zoek te gaan naar een locatie voor het tweede verhaal. Ook
Breda heeft een locatie nodig om het totale verhaal van Becoming Vincent en Being Vincent te vertellen met daaraan gekoppeld de experience (bij Vincent’s Legacy). De concrete investering is op dit moment niet vast te stellen. Deze is niet alleen afhankelijk van de uitwerking van het concept in producten, maar ook van de (staat van) bestaande wegen, straten, gebouwen en fysieke objecten in de verschillende participerende plaatsen. Ook zijn deze investeringen geheel afhankelijk van het ambitieniveau van de regio; als men 100.000 bezoeken extra wil realiseren is een veel grotere inspanning en een veel groter aanbod nodig dan wanneer de regio zich zou richten op 10.000 extra bezoeken.
Bestedingen De jaarlijkse bestedingen van bezoekers zijn onder te verdelen naar bestedingen als gevolg van overnachten, eten en drinken, reizen en de aanschaf van merchandising (passend bij Vincent van Gogh en het concept). Hierbij is gebruik gemaakt van de gegevens van het bestedingspatroon van toeristen
met een kort verblijf (short-break) (Vrijetijdshuis Brabant, 2012-2013) en dat van dagtoeristen (nbtc-nipo, 2012-2013). Bij de short-break toeristen is uitgegaan van de eerder genoemde culture vulture tourists; de cultural sightseers en de casual tourists zijn hoofdzakelijk dagtoeristen. Uit onderzoek blijkt dat verblijfstoeristen beduidend meer besteden dan dagtoeristen. Dat past in de stelling dat mensen die van ver komen meer besteden en dat mensen die langer blijven ook meer besteden. Wij adviseren dan ook om het concept krachtig vorm te geven met beleving op meerdere plekken die gedurende meerdere dagen bezocht kunnen worden zodat het verblijfstoerisme gestimuleerd wordt. In relatie tot Van Gogh zien wij met name potentie in de cultural sightseers die in plaats van dagtoeristen short-break toeristen kunnen worden. Bezoekers moeten eerder naar de regio komen, zij moeten langer in de regio blijven of nog een keer naar de regio terugkeren. De bezoeker moet getriggerd worden om te blijven slapen. Er moet (een divers en passend) aanbod zijn aan verblijfsaccommodaties.
Pollard Willows — Arles April 1889, Tate Gallery, Londen.
short break per verblijf
dagtoerist
Bestedingen aan accommodaties pp
€
125,00
€
-
Bestedingen aan eten en drinken pp
€
88,00
€
6,54
Bestedingen aan excursies en toegang pp
€
26,00
€
2,05
Bestedingen aan vervoer binnen NL pp
€
26,00
€
2,40
Bestedingen aan winkelen en souvenirs pppdag
€
51,00
€
7,39
Overige bestedingen pppdag
€
13,00
€
0,69
€
329,00
€
19,07
Path Through A Field With Willows — Arles Road with Pollard Willows and Man with Broom — Etten Oktober 1881, The MeFiguur 3 — Vergelijking bestedingen short-break toerist en dagtoerist April 1888, Privé collectie. tropolitan Museum of Art, New York. 6 26
2
I/O-tabel West Brabant 2009
Cultuur toerist
Op basis van het consumentengedrag en bijbehorend bestedingsgedrag (en de aanname dat de culture vulture tourist 11% van de bezoeken voor zijn/haar rekening neemt), komen we tot de volgende conclusie:
Elke 100.000 extra bezoeken heeft een economische betekenis voor de regio van jaarlijks € 6,5 miljoen aan directe en indirecte bestedingen in diverse sectoren. Deze bestedingen zijn inclusief belastingen, inkoop, exploitatiekosten enzovoort en leiden tot een werkgelegenheid van minimaal 50 fte’s, die vooral gecreëerd worden in handel en horeca voor VMBO en MBO niveau 3 en 4.
analyse
Onderstaande in- en outputtabel (heijman, 2009) laat zien wat deze impuls toevoegt aan de regionale economie van West-Brabant. Daarbij is vooral belangrijk dat de effecten van bestedingen van bezoekers (als gevolg van het overkoepelende concept en de samenwerkingen van Van Gogh Brabant) voor de regionale economie zichtbaar gemaakt worden. Bestedingen in de genoemde vier sectoren leiden tot economische productie in de andere sectoren: het zogenaamde multiplier-effect. Voorafgaand aan de uitwerking van het ontwikkelingsplan, is tijdens de analyse fase onderzoek gedaan naar een aantal onderwerpen. Allereerst is er inzicht verkregen in de profielen van diverse cultuurtoeristen. Tevens is er onderzoek gedaan naar de achtergronden van Van Gogh als kunstenaar en als mens, met name waar het de periode in West-Brabant betreft. Verder zijn er – in overleg met de opdrachtgever - negen interviews gevoerd met stakeholders die in relatie staan tot Van Gogh West-Brabant. Daarnaast hebben er observaties plaatsgevonden van het huidige Van Gogh-aanbod op de diverse locaties in Brabant. 327
In Zundert valt op dat er een gedegen inhoudelijke uitwerking heeft plaatsgevonden op het thema Van Gogh als inspirator. In Etten-Leur is een klein informatiecentrum ingericht. Thans zijn de eerste stappen gezet om de NH-kerk (waar de vader van Vincent dominee is geweest) in te richten als “experience’.. Op basis van deze reeds uitgewerkte voorzieningen ligt de uitdaging in het aanboren van een nieuwe laag dat het huidige aanbod kan gaan versterken. Figuur 4 — In- en output tabel Van Gogh Brabant
Jaarlijkse bestedingen van bezoekers Van Gogh Brabant
Vincent van Gogh als mens
1 In de literatuur worden verschillende soorten Het korte leven van Vincent van Gogh kenmerkt Input Output toeristen geclassificeerd op basis van motieven zich door een groot aantal verhuizingen naar per bedrijfstak per bedrijfstak en het niveau van experience dat ze zoeken. Voor diverse plaatsen in Europa. Hoewel zijn periode het ontwikkelingsplan rondom Van Gogh zijn de in Frankrijk het bekendst is, heeft hij toch het drie typen toeristen interessant: grootste deel van €zijn leven in Brabant gewoond. € Landbouw, bosbouw en visserij 1 volgende 36.439 • De culture vultures: de echte liefhebbers, diegeUit analyse van de vele brieven van Vincent blijkt € € Delfstoffenwinning 2 10.847 nen die naar een bepaalde plek trekken om een een grote liefde voor het Brabantse landschap. Dit €in Brabant € Industrie,museum, energie-een en kerk waterleidingebedrijven 3 75.250 specifiek of een specifieke landschap is nog steeds op veel plekken erfgoedlocatie te bezoeken. Hierbij ligt de mote bewonderen en€ vormde een belangrijk in € thema14.665 Bouwnijverheid 4 tivatie in het vergaren van kennis en alles wat zijn werk en in de talloze brieven die hij aan zijn € € Handel en reparatie 5 1.365.880 aangeboden wordt uitgebreid te ervaren. familie en vrienden geschreven heeft. € in deze € 1.218.710 Horeca 6• 3.335.072 De cultural sightseers: de mensen die de must Veel tastbare locaties uit Vincents leven see -attracties willen bezoeken. Ze zoeken een regio zijn helaas verdwenen en locaties€die soms € 2.925.060 Vervoer, opslag en communicatie 7 523.871 culturele ervaring maar hun interesse gaat een grote invloed op zijn leven hebben gehad, € € Financiële instellingen 8 21.517 minder diep dan die van de culture vultures. zijn nu nog nauwelijks herkenbaar of worden € € 672.860aangeboden Verhuur, zakelijke(of dienstverlening 9• 729.828 De serendipitous incidental of casual) tousoms niet aantrekkelijk genoeg voor rists: zij zoeken niets specifieks in termen van toeristen. € Overheidsbestuur, defensie, sociale dienstverlening en sub onderw € 10 40.436 cultuur en komen minder gericht het aanbod Het levensverhaal van Vincent kent vele pieken, € € Gezondheids- en welzijnszorg 11 43.061 beleven. dalen, liefdes, ruzies en leermomenten die middels (Culture 24, 2013) zijn brieven prachtig € Bij mis€ zijn geconserveerd. Milieudienstverlening, cultuur, dienstverlening 12 16.303 Alle drie de typen staan anders tegenover een cullukkingen en tegenslagen probeerde hij keer op € € Importregel 13 tureel-toeristische ervaring. De een zal vanuit zijn keer de draad weer op te pakken. In zijn bewogen wandeling door de natuur langs een Van Goghleven zitten veel elementen waar mensen € zich € 5.316.230 6.213.168 locatie komen en de ander is gericht bezig om juist mee kunnen identificeren en dat maakt Vincents 1 input bestaat uit: al die verschillende locaties langs te gaan. verhaal een dankbaar verhaal om te vertellen. - bestedingen bezoekers Zijn opvattingen, gevoelens en herinneringen zijn - bestedingen organisatie evenement (via info begroting) zichtbaar via de brieven aan zijn broer Theo. Delen uit Vincents verhaal worden momenteel op diverse locaties gebracht waarbij presentatie en uitwerkingsgraad sterk uiteen lopen.
Total COROP gebied
€
6.213.168
Totaal rest van Nederland
€
299.609
(economisch effect in mln euro’s)
1
Een derde aanbeveling betreft de branding en marketing. Een centrale website is een eerste voorwaarde maar het vernieuwde aanbod rondom Van Gogh Brabant zal pro-actief en op transmediale wijze vermarkt moeten worden. Een belangrijke rol kan hierbij zijn weggelegd voor events die - met name tijdens het Van Gogh jaar - plaats kunnen vinden. Co-creatieve events als het Bloemencorso in Zundert en de Roodharigen Dag in Breda bieden grote kansen voor een koppeling naar Being Vincent.
verdere aanbevelingen inleiding
Hoewel de opdracht in primair gericht de Deze verslaglegging het kader vanwas het op project locaties in West-Brabant, wij tochvan een idee Van Gogh West-Brabant ishebben een opdracht gevormd over hoe ook de andere Regio West-Brabant, Landstad deBrabantse Baronie enlocaties in het narratief concept zouden passen. Voor van Den maakt deel uit van de bredere samenwerking Bosch zou Brabant net als voor Amsterdam en Otterlo Van Gogh en Van Gogh Europe. Deze een verwijzing kunnenalle komen bij en de instellingen twaalfde initiatieven omvatten locaties stapmet (hetVincent elixer). van VoorGogh Tilburg zien wij als thema die te maken hebben met Learning first skills. Dit sluit aan het Tekenlokaal als doel verbinding te creëren enop gezamenlijk Van maar ook bij de positionering Tilburg op Van het Gogh als artiest, mens en icoonvan te promoten. gebiedBrabant van talentontwikkeling in de kunsten. Hetals Gogh heeft als wens Vincent van Gogh thema image voor Nuenen zou onzes Coming of brand een centrale rol te inziens geven zodat vanaf age kunnen zijn. Hier groei wordtinVincent volwassen. 2015 een substantiële het aantal toerisHij gaat verantwoordelijkheid dragen ten te realiseren is, onder andere voor binnen de regiode familie Van Gogh en hijrichten legt zich toe op op het West-Brabant. Daarbij zij volledig zich vooral het schilderen. Tezamen vertellen dename locaties cultuurtoerisme en daarbinnen met op en de de thema’s zo het verhaal van Vincents kindertijd tot short-break markt alsmede internationale toeristen zijnEuropa, jongvolwassenheid. uit Japan, VS en de BRIC-landen1. 129
De tweede creëren van Aan NHTVaanbeveling is gevraagdbetreft om eenhet ontwikkelingsplan draagvlak. is van cruciaal belang dat de talrijke, op te stellenHet waarmee een beeld geschetst wordt toegewijde betrokkenen bij de Brabantse locaties van de maatregelen en investeringen die de regio en initiatieven enthousiast gemaakt worden voor moet nemen om de gewenste groei te realiseren. het narratieve concept. Het de uitdaging een stip Dit rapport geeft aan hoe deistoeristische beleving aan de horizon schetsen waar men zich op kan van Vincent vanteGogh in West-Brabant eruit richten voor wil gaan. EenOok gezazien aanen dewaar handmen van echt een narratief concept. menlijke leading staraanzet die ruimte laatvoor voormogelijeigenheid wordt er een eerste gegeven en investeringsrichtingen eigen initiatief zonder dat daarbijeen de indicatie kracht van ke en wordt het narratief concept dooreconomische compromissen verwagegeven van de mogelijke impact. tert.basis Het is verder van belang dat de presentatie van Op van dit rapport kunnen samenwerkende de locaties qua stijl en uitstraling op elkaar aansluit. gemeenten en regionale partners een volgende Er moet bijin aankomst op eenvan locatie onmiddellijke stap zetten de uitwerking concrete investeherkenning plaatsvinden de bezoeker dit ringsrichtingen. Hiervoorbij kunnen de Vandat Gogh ook een Vincent-locatie is, binnen het overkoepepartners, de samenwerkende overheden en het lende concept van Becoming Vincent. bepalen. onderwijs gezamenlijk de piketpalen 1
Brazilië, Rusland, India, China
Een vierde aanbeveling ligt in de creatie van de spectaculaire (audiovisuele/interactieve) experience rondom Van Gogh die - gekoppeld aan de presentatie Vincents verhaal in twaalf stappen - in Breda plaats zou vinden. Op dit moment bestaan er al (internationale) initiatieven/ tentoonstellingen die hiervoor een krachtige basis zouden kunnen Autumn landscape with four trees — Nuenen November 1885, Kröller Müller Museum, Otterlo. bieden. Echter, gezien de positionering van Breda als stad van beeldcultuur, de aanwezigheid van de Kunstacademie St. Joost als ook die van de NHTV Academy for Digital Entertainment, is de potentie aanwezig om lokaal met overheden, onderwijsinstellingen, (beeld)kunstenaars en Van Gogh organisaties een dergelijke experience zelf te ontwikkelen. Wij pleiten voor het lokaal (mee)ontwikkelen hiervan om zodoende ook de bewustwording en het draagvlak van Becoming Vincent regionaal te versterken.
30
1 2
Inleiding Bibliografie • •
Analyse
• • •
3
colofon inhoud
4 5
•
Licia Calvi PhD, Senior Lecturer & Researcher Interactivity & Media Theory, Academy for Digital Entertainment, NHTV Breda (project lead)
7 8
•
Storytelling
• •
Uitwerking
• •
Albert van Schendel MEd., Senior Lecturer Multifunctional Leisure Locations, Academy for Leisure, NHTV Breda Juriaan van Waalwijk BBA, Concept Development & Storytelling Projects, Academy for Leisure, NHTV Breda
9 17 18 19 19 20
6
Verbinding met Europese digitale ontsluiting
23
7
Economische impact
25
Moniek Hover PhD, Professor Storytelling & Experience, Academy for Leisure, NHTV Breda Frank Ouwens Msc., Senior Lecturer Imagineering & Event Management, Academy for Leisure, NHTV Breda
4 4 5 5
Concept
•
Project team NHTV:
3
•
•
Dit rapport had niet tot stand kunnen komen zonder de respondenten van het onderzoek: Lex Besselink, Lisette Dankert, Ron Dirven, Frank van den Eijnden, Petra van der Elst, Charles de Mooij, Nico Sommen, Willem van der Vis en Francis Witmer. De leden van de klankbordgroep en de deelnemers van de ‘Netwerkdag LandStad de Baronie’. Ook de gepassioneerde vrijwilligers op de diverse locaties uit het leven van Vincent van Gogh, nu al zo veel mogelijk maken, willen wij bedanken voor hun aanstekelijke enthousiasme.
Aristoteles. (335 v. Chr.). Poetica. Bouma, M. (2010). Storytelling in 12 stappen, op reis met de held. Antwerpen: Augustus. Cultuurtoerist Bouwknegt, H., Engberg, M., & Bolter, J. (2013). Digital Vincent van Gogh alsformens van Gogh Project. Report van Gogh Europe. Campbell, (1945/1990). held met de duizend gezichVincent J.van Gogh inDeBrabant ten. Amsterdam: Olympus-Contact. Golden Nuggets Culture24. (2013). Moving Targets, Engaging cultural tourists with collections and listings content online. Europeana Awareness Project. Europeana. (sd). edm documentation. Opgehaald van Europeana.eu: http://pro.europeana.eu/edm-documentation Concept rationale Heijman, p. d. ( 2009). Regionale I/O tabellen van . Wageningen Universiteit & Research (WUR). Hover, M. (2013). De Efteling als ‘Verteller’ van Sprookjes. Kaatsheuvel: Efteling. NBTC-NIPO. (2012-2013). Continue VrijeTijds Onderzoek (CVTO). Ouwens, F. (2014). Concept Examples, hoorcollege IP Imagineering. Breda: NHTV Academy for Leisure. Propp, V. (1968). Morphology og the Folktale. Austin TX: University of Texas Press. Breda: The Story of Vincent Van Gogh Europe. (sd). Opgeroepen op 02 28, 2014, van Breda: Vincent’shttp://vangogheurope.eu/about-us/ Legacy vangogheurope.eu: Zundert: Vincent’s Childhood Vogler, C. (2007). The Writer’s Journey, Mythic Structure for Writers. Studio City, CA, Michael Etten: Vincent’s Adolescence Wiese Productions. Vrijetijdshuis Brabant. (2012-2013 ). Verkenning Shortbreakmarkt.
1
Investeringen Bestedingen
25 26
8
Verdere aanbevelingen
27
9
Colofon
29
Bibliografie
30
Opmaak en ontwerp: Studio Luidspreker www.studioluidspreker.nl
31
32
