Cubierta Pais Vasco-HOLANDES.qxp:Cubierta Pais Vasco-HOLANDES.qxp
14/8/09
09:26
Página 1
Baskenland
Parador van Argómaniz Carretera N-1 km 363 Argómaniz (Álava) % 945 293 200
SPAANSE BUREAUS VOOR TOERISME IN HET BUITENLAND BELGIË. Brussel Office Espagnol du Tourisme Rue Royale 97, 5º 1000 BRUXELLES % 322/ 280 19 26 ) 322/ 230 21 47 www.spain.info/be e-mail:
[email protected]
NEDERLAND. Den Haag Spaans Bureau Voor Vreemdelingenverkeer Laan Van Meerdervoort, 8ª 2517 AJ DEN HAAG % 3170/ 346 59 00 ) 3170/ 364 98 59 www.spain.info/nl e-mail:
[email protected]
Baskenland
Parador van Hondarribia Plaza de Armas, 14 Hondarribia (Guipúzcoa) % 943 645 500
Spanje
Reserveringscentrale Requena, 3 28013 Madrid % 902 547 979 ) 902 525 432 www.parador.es
Spanje
PARADORES
AMBASSADES IN MADRID België Paseo de la Castellana, 18 % 915 776 300 ) 914 318 166 Nederland Avenida Comandante Franco, 32 % 913 537 500 ) 913 537 565
Guipúzcoa Vizcaya Álava H
1
Routes door de provincies De natuur van Álava De kust van Guipúzcoa Guipúzcoa Landinwaarts De kust van Vizcaya Vizcaya Landinwaarts
29 29 34 40 45 49
Recreatie en evenementen
54
Nuttige gegevens
59
Ierland
Londen
Parijs
atx
itx
ak
o
Verenigd Koninkrijk
Dublin
Frankrijk Golf van Biskaje
Baskenland
Portugal
Madrid
Lissabon
del Ribero
Middellandse Zee SANTANDER 121 km
Ceuta Melilla
Voorpagina: Abanto en Ciervana. Vizcaya Achterpagina: Strand van La Concha. Donostia-San Sebastián
Uitgave: © Turespaña Secretaría de Estado de Turismo
Tekst: Heda Comunicación Vertaling: Marianne Moester Blom
Foto’s: Archivo Turespaña; Acuarium de San Sebastián; Agromayor; Alvira, F.; Blanco, M.; Garrido, A.; González Grande, J.L.; Ministerio de Industria, López, J.; Muñoz, M.; Ontañón, F.; Turismo y Comercio Pascual Lobo, J.J.; Raurich, M.; Zabalza, R.
Opmaak: P&L MARÍN Druk: AGSM S.A. D.L. AB-389-2009
NIPO: 704-09-516-6 Gedrukt in Spanje 2e Editie
Quincoces de Yuso
Goiuri Artomaña Delika Izarra
Altube Murgia
Gopegi Embalse de Urrunaga Embal Zaitegi de Ullib Ziriano Abezia Abornikano Jugo N-622 Ayorrabe Berberana Domaikia Anda Araca Beukenbos Medina Bóveda Artaza-Escota La LlanadaDurana d Luna AP-68 de Pomar PARQUE NATURAL Osma N-I Lalastra Martioda DE VALDEREJO Arriano Gobeo Tobillas Villanueva ZuhatzuJocano Villamardones de Valdegovía S Mendoza Nofuentes Ormijana Kuartango Ribera de Armentia Subijana Villodas Añana-Gesaltza/ VITORIA Villanañe Salinas de Añana Lasierra Nanclares de la Oca/ Tolweg GASTEI Espejo Langraiz Oka Tolvrije snelweg en Autoweg Pobes Bergüenda/ Arreo Bergonda N-I Leciñana Nationale weg Puentelarra/ de la Oca O Zubilarra Treviño EBR Eersterangsweg Añastro Salcedo/ Sase Saratsu Tweederangsweg B U R G O S Mijancas
B
S PA N J E Atlantische Oceaan
Een opvallend kenmerk van het Baskenland, oftewel Euskadi, is de grote verscheidenheid aan landschappen. Het grondgebied heeft een oppervlakte van 7234,8 vierkante kilometer en grenst in het noorden aan deSantoña Cantabrische Zee en in het Elantxobe zuiden aan de Ebro, halverwege Laredo Elexalde Elexalde (Barrika) Urizar Ergoien Sukarrieta E Plentzia de Hoogvlakte en deCastro-Urdiales zee, tussen Sopelana A-8 N-634 Axpe Ispaster-Elejald Butrón Garai Berango Mesterika Elexalde is het Cantabrisch Gebergte en de In het Baskische landschap Abanto S Zierbena Algorta Elizalde Mungia Kanpantxua Ampuero Gernika- Enderikas vooralLeioa veel groen te zien. Pyreneeën. De bergen van de Santurtzi San Juan (Muskiz) Ergoien Aldai Lumo Mendieta E Portugalete CSierra A Nde TAralar A B(1428 R Imeter), A Op de bergen en in de valleien LoiolaGallarta Sestao Altzaga Arteaga Rasines Ugarte Agüera Elejalde dicht bij de kust groeien eiken Pico de Aitzkorri meter) de Barakaldo/ San Vicente Ramales Larrabetzu Aretxalde La Iglesia (1546 de la Victoria Herboso Sanmeter) Bizenti-Barakaldo Ziortz BILBAO en vanaf 700 meter hoogte zijn en Peña Gorbeia (1475 Kurtzea San Pedro Amorebieta Biáñez Guera Embalse Arizgoiti Elexalde La Matanza San Miguel de Linares Treto Avellaneda de Nocedal voornamelijk beuken te vinden. vormen een drempel tussen de Concha Ma Balmaseda Mimetiz Güeñes Arrigorriaga Zaratamo Lemoa A-8 Garai Ola Iurreta Sangrices en Pando Ugao- zijn Elexalde Uitgestrekte zones kustzone het berggebied Arene Sandamendi Bernales Aldeacueva Miraballes Durango Lanzas Zelaia A herbebost met eucalyptussen van Guipúzcoa en Vizcaya en de Zudiviarte Elejalde Mañaria Agudas Zubialde Santecilla N-629 Llodio Ugarana Herriko Plaza Artziniega Embalse dennen, beide snelgroeiende PARQUE NA binnenlandsede Ordunte vlaktes van Álava. len Bengoechea A i ala Gordeliz Areatza DE URKI Va l e de Zuaza Op de vlaktesPlaza De milde luchtstromen vanuit de boomsoorten. Urkiola Zubiaur Quejana Arespalditza/ Villasana Arbaiza Ipiñaburu in de valleien van Álava Cantabrische Zee zorgen voor Erbi enRespaldiza de Mena Bercedo Ibarr N-240 PARQUE NATURAL Castrobarto DE GORBEIA Amurrio Añés een gematigde temperatuur worden graan, aardappelen en Angulo de Mena Otxandi San Juan Villabasil Belandia andere akkerbouwproducten aan de kust, met geringe Inoso Barcenillas Etxaguen Urduña-Orduña Legutiano go
Wandeling door de hoofdsteden 8 Bilbao 8 Donostia-San Sebastián 15 Vitoria-Gasteiz 23
seizoensschommelingen en overvloedige regenval. Meer landinwaarts vindt men een continentaal klimaat met koude winters, hete zomers en minder regen. Het gewest Rioja Alavesa in het dal van de Ebro geniet een microklimaat met veel zonuren en geringe neerslag dat deze streek tot een Basigo uitstekend wijjnbouwgebied Armintza (Bakio) Bermeo San Juan de Mundaka Elexalde (Gorliz) maakt. Gaztelugatxe
eO
Inleiding
Inleiding
D
od
U
Ca b
O
oM
H
Ca b
N
SANTANDER 41 km
Í
U R
G
O
B-weg Spoorlijn Parador Sanctuarium-Klooster Natuurpark Golfbaan Jachthaven Kuuroord Camping Vliegveld Grotten Vuurtoren
BURGOS 23 km
Villacián
S
Vilaño
Miranda de Ebro Pancorbo
AP-1
Foncea N-232
Sajazarra
Santurde Zambrana Berganzo Baj Ocio Loza Peñacerrada/ N-124 Urizaharra L Labastida/Bastida Montoria E Samaniego Haro Leza R Briones
Treviana Cuzcurrita de Río Tirón
Ochánduri
Cerezo Tormantos de Río Tirón
BURGOS 51 km
L A
N-232
Rodezno
R I O J A
Santo Domingo de la Calzada
Hormilleja N-120
Navaridas Elciego
La Pueb Lapue Uruñuela
Na
Dolmen van Elvillar
verbouwd. Een goed voorbeeld van de rijke natuur van dit gebied vormen de natuurgebieden en -parken van Urkiola, Gorbeia, Valderejo, Izki, Pagoeta, Aralar, Aiako Harria en Aitzkorri, evenals het biosfeerreservaat van Urdaibai. Deze zones vormen een bevoorrecht toevluchtsoord voor adelaars, vale gieren, haviken, sperwers, otters,
eekhoorns, steenmarters, vossen, zevenslapers, reebokken, herten, wilde zwijnen en een kleine populatie wolven. Naast deze diersoorten vindt men hier een omvangrijke veestapel bestaande uit schapen, runderen en paarden, waaronder enkele inheemse rassen zoals bijvoorbeeld de pottoka (een vrij klein paard) en de betizu (een koeienras).
De eerste sporen van menselijke nederzettingen van het Baskenland zijn ongeveer 40.000 jaar oud, zoals archeologische opgravingen hebben uitgewezen. De oudste historische verwijzingen naar Basken zijn van de hand van de Grieks-Egyptische sterrenkundige, geograaf en wiskundige Claudius Ptolemaios die in een van diens geschriften de stammen van Autrigonen, Vardulen en Caristio’s noemt als inwoners van het gebied tussen de Nerviónrivier en de Pyreneeën. In de loop der eeuwen bevolkten Romeinen, Goten, Arabieren en andere volkeren het Iberisch Schiereiland, doch zij drongen nauwelijks door tot het Baskenland. Een uitzondering vormen de gemakkelijker bereikbare zones van Álava waar zij hun sporen dan ook duidelijk hebben achtergelaten.
Strand van Santurrarán
Natuurpark van Gorbeia
Vanaf de middeleeuwen is de geschiedenis van Álava, Guipúzcoa en Vizcaya verbonden met Castilië, hoewel de drie gebieden wel hun zelfstandigheid behielden dankzij de Privilegies. Gedurende de negentiende eeuw maakte het Baskenland een belangrijke industriële revolutie door, terwijl dit tegelijkertijd een bewogen periode op politiek gebied
vastgesteld en werd José Antonio Aguirre tot leider - lehendakari - gekozen. Na een periode van vrijheidsbeperking werd met de komst van de democratie in 1979 een nieuw automiestatuut aangenomen, het zogenoemde Statuut van Gernika. Monument voor de Privilegies
betekende, met drie Carlistische oorlogen waar rond de opvolgingskwestie van de dynastie ook allerlei andere zaken meespeelden zoals bijvoorbeeld een meer centralistische visie met daartegenover een federalistisch ideaal waarbij de tradities en bijzonderheden van de Basken in ere gehouden werden. In oktober 1936, met de Spaanse Burgeroorlog in volle gang, werd het Autonomiestatuut
Tegenwoordig is Euskadi een van de zeventien autonome gemeenschappen van de Spaanse Staat, bestaande uit de historische grondgebieden Vizcaya, Guipúzcoa en Álava, beschikkend over geheel eigen organen voor zelfbestuur, de zogenoemde diputaciones forales. Als vlag dient de ikurriña, waarvan de rode kleur verwijst naar de heerlijkheid, het witte kruis het geloof symboliseert en het groene kruis verwijst naar de eik die herinnert aan de Privilegies.
Vlaggendans
De autonome gemeenschap heeft een vrij hoge bevolkingsdichtheid: bijna 300 inwoners per vierkante kilometer. De bevolking bestaat uit ruim 2.100.000 inwoners die voornamelijk in de drie hoofdsteden Bilbao, DonostiaSan Sebastián en Vitoria-Gasteiz wonen en voor een deel in andere industriële steden van Guipúzcoa en Vizcaya.
De hoofdsteden bieden alledrie een nieuwe aanblik sinds het begin van deze eeuw. Aan de oever van de getijrivier heeft Bilbao een verrassende gedaantewisseling ondergaan. De grote industriële stad is een kosmopolitische plaats geworden waar scheepswerven hebben plaatsgemaakt voor moderne gebouwen als het Guggenheimmuseum en
Baai van La Concha
Metrostation van San Ignacio. Bilbao
Nieuwe brug over de Artibairivier
het Euskaldunapaleis. Donostia heeft de bekoorlijke baai van La Concha en de elegante bouwwerken weten te behouden, ofschoon er een aantal nieuwe architectonische aanwinsten zijn bijgekomen, zoals bijvoorbeeld de Kursaal. Vitoria-Gasteiz, bestuurscentrum waar de Deelregering en het Baskische parlement zijn
gevestigd, groeit op ordelijke wijze door met behoud van de ontspannen levensstijl en de talrijke groenzones. Na een zuiver industrieel tijdperk met mijnbouw, staalindustrie, scheepsbouw, textiel- en papiernijverheid speelt tegenwoordig de dienstensector een steeds grotere rol in de Baskische economie. Een klein deel van de beroepsbevolking is werkzaam in de landbouw, veeteelt en de visserij die de befaamde Baskische keuken voorzien van verse kwaliteitsproducten.
Hoeve. Pando
Een belangrijk onderdeel van het cultureel erfgoed van Euskadi is het euskera, een eeuwenoude taal waarvan 6
de oorsprong nog steeds tot verschillende hypothesen leidt: sommige geleerden leggen een verband met Kaukasische talen, terwijl anderen beweren dat deze taal zich in de huidige streek heeft ontwikkeld en volgens weer andere experts is deze afkomstig van nietArabische talen uit NoordAfrika. In het verleden werd er in een veel groter gebied euskera gesproken dan tegenwoordig, maar de taal
Wijngaarden in Navaridas
werd verdrongen door het Castiliaans en het Frans. Tegenwoordig zijn het euskera en het Castiliaans de officiële talen van het Baskenland. Het aantal mensen dat volledig euskera spreekt is dankzij het onderwijs aanzienlijk toegenomen; tegelijkertijd zijn op het gebied van de literatuur gerenommeerde schrijvers actief zoals bijvoorbeeld Bernardo Atxaga, Ramón Saizarbitoria en Unai Elorriaga.
H d e e li la o d o To ro rre
Boti
ca
Puente Euskalduna
Fc o.
ja
Museo Marítimo
Ug
BILBAO
m Ca cía Plaza a M San Pío X
11
A-68
Puente de Deusto Palacio Euskalduna, Universidad Av de Congresos y en IDA ida de Deusto de la Música AVEN Ed BA ua rdo ND de Ma .V icto ria de Lec ea Parque de Doña Casilda de Iturrizar Plaza del Museo Puente de a ALA ed eilza la Salve Museo m ME r a DA Guggenheim Al or A ct Do re r i gu Sa re rra lve E uir Ipa LD Ag Plaza de CA e l E l Campuzano a o R C m i x Tristán Má ros DE He e l l A Co Ca ED losEche sme Calle varr AM ieta AL de Plaza de e l l Moyúa Ca Ercilla Plaza DA E r to Bizkaia Epalza ue ME ALD P A Alhóndiga el Zubizuri AL EC Plaza del Municipal Plaza E R sd Ensanche ué de D q r loa Arriquibar Ma tar ha As nc Co e l l Ca Jardines Iglesia de ral de San Vicente ne e G Plaza Pío Albia de i Baroja tín gu us ate Urquijo s Ag a Teatro an er S B Campos Bi lba Plaza Plaza de Ayuntamiento Elíseos o Venezuela Don Diego CALLE DE HURTADO Zabálburu Plaza Ernesto DE AMÉZAGA López BUENO r a S AIRES za Ercoreka riz de Haro r Puente del la u a t I Estación de S Ayuntamiento Abando (Norte) rcía Ga Amistad a lle Rip CaPlaza Doctor l Sociedad de na lle Bilbaina e Fleming u Are M Am Bailén del de Parque Puente lle pa Ca lle Etxebarria del Arenal Mue a ro al s de Mayo Do b Puente la Za Merced lle Hernani Ca
O
ari ak nd la he ao Le Leiz
s la
RA AR IB
ZARAGOZA 308 km
ino
Vie
r ve ni
U
Tra v Tíb esía oli
Tí
bo
li
NO
ELCA
DE
de
ja
Villarías
Viu Ave da nid Ep a alz a
Se n
o de l Po lvo rí
o rre Co
goñ
Be
Bid
lle
Fik a
Calle
2
Au rr
ec
oe
txe
a
alb
b Za ide
Barandiaran
Calle
o se e Pa rribid Itu
a
Atxuri
de
Iglesia de la Encarnación
lle
Mu U ell raz e u de rru ti Ne Uraz a rv urru ió tia n
n
de Prim e Iturribid
de
CARTOGRAFÍA: GCAR, S.L. Cardenal Silíceo, 35 Tel. 914 167 341 - 28002 MADRID - AÑO 2005
[email protected]
Am
e
Za ba lbid e
Ca
lle Ca 300 400 m
eo
ad
Fica
ui
Nueva
eb arr
Santa María
iet a
Na
Ro nd a
ge Vir
C
5
n
prit
De
Mazusteg
a
ndon
Ber te
CAL LE
ja
Ca
Camin
4
SAN SEBASTIÁN 102 km
A-8
Co Tra nc ves ep ía ció n
Anselma
3
Calle
6
1
Call
200
br
Calle
ana
Marz
100
m
er er le ía nka rre Ba ieja r. V le z ru a C C La tika los a Be nderí ale Te Ar tek ra e m So e la d lle Plaza Ca Zabalbide Zumárraga Plaza Zumárraga Santos Juanes
N
R
So
lle Ca lle a
de
d
lau
nC
Do
7
os er Fu
Muelle
o isc
ui
teg
llás
a io G
a
t Pelo
la Ribera
nc Fra s r te
Co
Mina
e Mandobid Castaños Calle
rra
Nava
Ca lle
de
San
las
Plaza Tres Pilares
Parque Miribilla
0
Villa
de
RO
Ayala
de
e Call
Plaza de la Cantera jas Plaza Corazón talo de María Can e Puente de arr Ag la Ribera Luis n Sa
ío
Toeristenbureau Parkeerterrein Postkantoor Treinstation Politie
Bilbao
z
a
HA
sm
ñe
de
Ibá
Le
a
lle
Ca
9 Huizen van Ramón de la Sota 10 Museum voor Schone Kunsten 11 Congresgebouw en Muziekpaleis Euskalduna 12 Guggenheimmuseum
la
o
na
i
gu
lle
Ca
ate
rre
La
ias
DE
Ar
ed
o
mp
1 Kerk van Sint Nicolaas 2 Basiliek van Nuestra Señora de Begoña 3 Plaza Nueva 4 Baskisch Archeologisch, Etnografisch en Historisch museum 5 Kerk van San Antón 6 Kathedraal van Santiago 7 Arriagatheater 8 Palacio Foral
de
Calle de Uribitar te ZAR RED O
He
Z
de
PE
ez
gu
a
am
Al
Ca
Brug van El Arenal
de
MA
lón Co
drí
LÓ
Ro
z Po
8
Huertas
Ría
an Ju
lle Ca
lle
rro ca hú
O EG
Ca
DI
Ac
i nd rsu úa Le a inc err rra gu Ba r ia Aju
DE
lle Ca lle Ca
N
de
DO
9
do
N-634
s
lle Ca
e av
Cl
10
cia
ez nd rná s Fe Mamé da San Alame
SANTANDER 108 km
de
da si
12
lle Ca
en
Lic
Allerlei middelen van vervoer zoals de tram, metro, bus, fiets en auto doorkruisen het moderne Bilbao van noord naar zuid en van oost naar west. Maar de ware as van deze stad is de getijrivier van de Nervión. Gedurende de
de
as
de
o lm se An A VÍ
HET OUDE CENTRUM
De wandeling door het oude centrum van de stad begint bij de brug van El Arenal en voert naar de middeleeuwse zone, een wirwar aan evenwijdig en dwarslopende straatjes. Links zien wij de kerk van Sint Nicolaas (1), ingewijd in 1756 ter ere van de patroonheilige van de zeelieden. Tijdens de negentiende eeuw werd de kerk gebruikt als militaire kazerne door Fransen en Carlisten.
era
sé Jo o se AN Pa GR
BILBAO
co
N-637
Rib
de
Wandeling door de hoofdsteden
ALGORTA 11 km
zevenhonderdjarige geschiedenis is hier langs de oevers een stad ontstaan waar herinneringen uit het verleden in volmaakte harmonie samengaan met moderne elementen.
Achter de mooie voorgevel herbergt het bouwwerk een uitstekende verzameling altaarstukken en beelden van Juan Pascual de Mena. Tegenover de ingang van de kerk staat het gebouw in Franse stijl waar ooit het hoofdkantoor van de Banco de Bilbao was gevestigd en dat tegenwoordig in gebruik is als tentoonstellingsruimte en historisch archief. Wij slaan linksaf naar de Calle Askao en bereiken daar de lift naar de basiliek van Nuestra Señora de Begoña (2), patrones van Vizcaya, gelegen op een heuveltje van waaruit men een goed uitzicht heeft op de oude kern. De basiliek dateert uit de zestiende en zeventiende eeuw en was oorspronkelijk gebouwd op de funderingen van een oude kapel, maar moest herbouwd worden na de verwoestingen als gevolg van de Carlistenoorlogen. Via de hoofdgevel met een triomfboog in maniëristische stijl bereikt
College van Sint Andreas), de eerste vestiging van de jezuïeten in de stad. Het in classicistische stijl gebouwde museum heeft een binnenplaats in Herrerastijl. Verder via de Calle La Cruz bereiken wij het echte hart van het Oude Centrum, de zogenoemde zeven straten: Somera, Artekale, Tendería, Belostikale, Carnicería Vieja, Barrenkale en Barrenkale Barrena. In de bars van de Calle Somera kan men kennismaken met de traditionele txikiteo, die in leven gehouden wordt door de groepen jongeren die in de bars samen wijn drinken txikitos - en daarbij traditionele liederen zingen. Deze straat komt uit bij de kerk van San Antón (5), een van de oudste bouwwerken van de stad, gebouwd op de funderingen van een voormalige burcht. De kerk staat op het stadswapen tezamen met de gelijknamige middeleeuwse brug die tijdens
Plaza Nueva
men drie gotische schepen zonder dwarsbeuk, overwelfd met ribgewelven. Weer terug op de Calle Askao stoppen wij even op het Plaza Nueva (3) dat is omgeven door een zuilengang met vierenzestig
Basiliek van Nuestra Señora de Begoña
bogen ondersteund door Dorische zuilen in neoklassieke Romeinse stijl. Aan een van de zijden bevindt zich Euskaltzaindia - de Baskische Taalacademie - en in de zuilengangen bevinden zich restaurants, winkels en bars die in het voorjaar en de zomer uitgebreid worden met gezellige terrasjes. Wij verlaten het plein via een uit 1937 daterende uitgang en lopen via de Calle Sombrerería naar het Plaza Miguel de Unamuno, waar zich ooit het woonhuis van deze uit Bilbao afkomstige filosoof en schrijver bevond.
Kerk van San Antón
Iets verderop ligt het Portal de Zamudio, een ander plein met de kerk van Los Santos Juanes en het Baskisch Archeologisch, Etnografisch en Historisch museum (4) (het voormalige 11
plaatsgevonden heeft. Via de Calle Santa María komen wij weer op de Calle La Ribera, die uitkomt bij het Arriagatheater (7), een neobarok gebouw met grote elegante balkons, in 1986 gerestaureerd.
DE GRAN VÍA EN DE XXISTE-EEUWSE STAD
Markt van La Ribera
een overstroming verwoest werd en enkele meters verderop is herbouwd. Links bevindt zich de markt van La Ribera, waar men de beste verse producten uit de zee en de moestuin kan vinden, maar wij lopen verder via La Ribera naar Barrenkale, nog een straat waar men kan genieten van de txikiteo. Vervolgens bereiken wij het centrum van de zeven straten: de kathedraal van Santiago (6). Dit oudste bouwwerk van het Oude Centrum werd begonnen in
gotische stijl maar werd pas in een later tijdperk voltooid. De kerk is gewijd aan de apostel Sint Jakob die patroonheilige is van Bilbao en werd pas in 1949 tot kathedraal verklaard. Vanaf dit punt wandelen wij naar de straten Perro, La Torre, Barrenkale Barrena, Pelota en Santa María, een uitgaansgebied voor jongeren. Op de hoek van de straten Santa Maria en Perro bevindt zich het Johnpaleis of Beursgebouw waar nooit effecten verhandeld zijn maar waar wel ooit een levendige handelsactiviteit
Arriagatheater
Naast de getijrivier vormt ook de Gran Vía een hoofdader van Bilbao, een belangrijke as door de uit eind negentiende eeuw daterende wijk. Deze straat begint op het Plaza Circular met het beeld van Don Diego López de Haro, stichter van Bilbao in het jaar 1300. Langs het oudste deel van deze weg, tussen het Plaza Moyúa en het Plaza Circular bevinden zich banken, grote warenhuizen en kleine winkels, financiële en bestuurscentra. Een interessant gebouw is het Palacio Foral (8), daterend uit 1900 en een goed voorbeeld van het gouden tijdperk van Bilbao. In het interieur vindt men fraaie vertrekken in Venetiaanse stijl en een belangrijke collectie kunstwerken.
Plaza Elíptica
Aan het Plaza Moyúa staan het Carltonhotel, ooit de zetel van de Baskische regering tijdens de Burgeroorlog, alsmede het paleis van Chávarri, een prachtig voorbeeld van de bouwkunst van eind negentiende eeuw waar allerlei verschillende vensters te bewonderen zijn. Wij wandelen verder via de Gran Vía in een rechte lijn naar het monument van El Sagrado Corazón en komen langs opmerkelijke gebouwen. In het tweede blok links bevinden zich bijvoorbeeld de huizen van Ramón de la Sota (9), woningen van de welvarende burgerij van Bilbao begin twintigste eeuw. Aan de rechterkant ligt het park van Doña Casilda de Iturrizar in Engelse stijl met grote grasvelden en veel bomen, alsmede een zone met eenden en zwanen. Temidden van deze tuinen bevindt zich het Museum voor Schone Kunsten (10), een 13
DONOSTIA – SAN SEBASTIÁN
Museum voor Schone Kunsten
van de belangrijkste van Spanje gezien de kwaliteit van de collecties oude, hedendaagse en Baskische kunst en van de verzameling toegepaste kunsten. Aan het eind van de Gran Vía staat het stenen monument van El Sagrado Corazón aan het gelijknamige plein. De getijrivier bevindt zich op een steenworp afstand in een grondig gerenoveerde zone. Op de plek waar zich ooit de scheepswerven bevonden zien wij tegenwoordig het Congresgebouw en het Muziekpaleis Euskalduna (11), waarvan het ontwerp suggereert dat dit het laatste schip was dat op deze historische werven gebouwd werd.
Euskaldunapaleis
Langs de getijrivier lijkt een tweede schip gestrand te zijn: het Guggenheimmuseum voor Moderne en Hedendaagse Kunst (12), een enorm wereldberoemd bouwwerk van titanium, steen en glas, ontworpen door de Noordamerikaanse architect Frank O. Gehry.
Guggenheimmuseum
De hoofdstad van Guipúzcoa bezit een welverdiende reputatie als fraaie elegante stad, gelegen tussen de heuvels aan de baai van La Concha. De buitengewone bekoring van de plaats maakte deze tot zomerresidentie van koningen en nog steeds worden toeristen uit de hele wereld aangetrokken door de uitstekende stranden, de aristocratische bouwwerken, de cultuur die goed tot uiting komt in de film- en jazzfestivals, en ook door de befaamde gastronomie. Op een wandeling langs de kust zal men begrijpen waaruit de bekoring van de stad bestaat. Het beginpunt is de Peine del Viento (1), de Windkam, een terras ontworpen door de architect Luis Peña Gantxegi met de metalen beelden van de uit San Sebastián afkomstige Eduardo Chillida.
Eiland van Santa Clara
Peine del Viento
Op stormachtige dagen slaan de golven tegen de rotsen en komt het water naar boven via ingeboorde gaten, hetgeen voor een indrukwekkend schouwspel zorgt. Niet ver van deze plek ligt het plein van El Funicular, de vertrekplaats van de tram naar de Igeldoberg (2). Bovenop deze berg bevindt zich een pretpark uit 1912 dat naast enkele
Igeldoberg
IRÚN 16 km
FRANCIA 18 km
N-I
A-8
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Plaza de Hirutxulo
MIRACRUZ Plaza Euskadi
Urbieta
SAN
de
Calle
mé Bartolo a DE M ir a c onch
EO Pa se 400 200 0
A DEEGUI NID AVE ACARR AL M U Z
N
et un Br da Av en i
CARTOGRAFÍA: GCAR, S.L. Cardenal Silíceo, 35 Tel. 914 167 341 - 28002 MADRID - AÑO 2005
[email protected]
600 m
PA S
4 ui eg trú Sa
Jardines de Av Ondarreta en id a
Funicular Plaza del Funicular
Faro
e
Pe in del
del
Vanaf de berghelling vervolgen wij onze route via het strand van Ondarreta (3), dichtbij de wijk El Antiguo, langs twee beelden: Zeharki, een modern werk van de uit Navarra afkomstige José Ramón Anda, en midden in de tuinen een standbeeld van koningin María Cristina van de hand van José Díaz Bueno.
o
Pico del Loro
de
Isla de Santa Clara
1
st
BILBAO 102 km
C
rr
da
On
o Pase
Paseo
attracties ook de charme uit die tijd heeft weten te behouden. Behalve een kleine dierentuin, een wassenbeeldenmuseum, restaurants en picknickplaatsen kan men hier vooral ook genieten van een indrukwekkend uitzicht op de stad.
10 Plaza de la Constitución 11 Boulevard 12 Hotel María Cristina Toeristenbureau Parkeerterrein Postkantoor Treinstation Politie
Paleis van Miramar
Calle
LA
5 Concha la
Bahía
de
Aquárium
3
A-8
all e
et a
Punta Torrepea
MIRACONCHA
evo
CANTÁBRICO
San
LL
E
6
A HA ET NC UBI Z CO Calle
CALLE
Jardines de Cervantes
EASO
DE
CALLE
Nu
eo Pas
MAR
ÍN MART Plaza Bilbao Catedral del Buen Pastor
te arcial San M
ID AVEN
Calle
A DE L
AL
AD IBERT
ANI HERN CALLE
Arrasa
12 Plaza de Guipúzcoa o Camin
Andia
i
Gariba
CA
8
Mu ell eD ep ort ivo
Muelle
uca
ergara
Calle B
Pase o
del
Echaid
Churr
CENTRO
11
Ca
Calle Campanario
Museo Naval
C a let ba Za Nueva
izaga Usand
Plaza Sarriegui
yor lle Ma
NDO
7
10
PARTE VIEJA
gosto
1 de A Calle 3
Museo de San Telmo
Calle
San Jerónimo
Club Náutico Ayuntamiento
Pa se o
Narrica
9
pi
Legaz
o Elcan
e
OQUE
PAS EO DE LOS
Castillo de la Mota
GROS lón o
A AVENIDLA ZURRIO
A
Nu ev o
URUME
ar
FUE RO S
CALLE
Juan
San
NTINA
ARGE
RÍO
2
PAS EO
Pase o
Pa se o
IA
Aldam
Calle
Calle
NC
Pª Pº RE
a
anc Salam
de
a Lilí
n Marí
Ramó
FRA
Paseo
DE
Palacio de Congresos y Exposiciones Kursaal
DONOSTIA-SAN SEBASTIÁN
Peine del Viento Igeldoberg Strand van Ondarreta Paleis van Miramar Strand van La Concha Hotel de Londres Tuinen van Alderdi Eder Haven Basiliek van Santa María
Het strand van Ondarreta, niet zo lang en breed als dat van La Concha, is van laatstgenoemd
Strand van Ondarreta
strand gescheiden door een rotspunt die Pico del Loro, Papegaaienbek, genoemd wordt. Op deze heuvel staat het paleis van Miramar (4), dat tientallen jaren lang als zomerresidentie van het koningshuis fungeerde. Het werd gebouwd in opdracht van regentes María Cristina naar een ontwerp van de Engelse architect Woknum. Sinds 1972 is het bouwwerk eigendom van de gemeente; tegenwoordig wordt
Strand van La Concha Haven van San Sebastián
La Perla. Naast specifieke faciliteiten vindt men hier ook een restaurant en een terras aan het strand. Op de hoek met de Calle Easo staat het hotel de Londres (6), een van de meest karakteristieke bouwwerken van de stad. Het werd gebouwd in de negentiende eeuw om het oorspronkelijke Kursaalhotel te herbergen en naast Franse en Engelse elementen is bij wijze van bekroning een kleine koepel aangebracht.
het gebruikt voor vergaderingen, congressen en cursussen van de Zomeruniversiteit van het Baskenland en de tuinen staan open voor het publiek. Aan de andere zijde van de Pico del Loro begint het strand van La Concha (5), omzoomd door een brede boulevard met een elegante witte balustrade die een prachtig uitzicht biedt over de baai en de fraaie bouwwerken aan het strand. Halverwege bevindt zich het recent verbouwde kuuroord
De wandeling vervolgt tussen het strand en een groenzone door. Aan de rechterkant bevinden zich de Cervantestuinen met een monument ter ere van Don Quichot en Sancho Panza. Vervolgens komen wij langs de prachtige tuinen van Alderdi Eder (7), een naam die de inwoners aan dit park gaven en die in 1879 officieel werd overgenomen. Aan de rand staat het gemeentehuis van de stad, een uit eind negentiende eeuw
Hotel de Londres
18
daterend gebouw in eclectische stijl waar vroeger een casino gevestigd was dat bezocht werd door talrijke personages uit die tijd: Dato, Maura, Mata Hari, Trotsky, koning Leopold van België en de sjah van Perzië. Aan de hoofdgevel vertoont het bouwwerk brede balkons en op de hoek met de vleugels staan ranke torens. Naast het raadhuis bevindt zich aan zee de Jachtclub van San Sebastián die aan een schip doet denken. Aan de voet van de Urgullberg, een voormalige militaire vesting, bevindt zich de haven (8) waar kleine vissersboten en jachten aanmeren, tevens vertrekpunt
van de schepen die de toeristen naar het eiland Santa Clara vervoeren. Tegenover de haven zijn in de karakteristieke visserswoningen met hun zuilengangen restaurants gevestigd die verse vis op het menu hebben staan. Iets verderop is het silhouet van het Aquarium annex Zeepaleis te ontwaren, waar men kan kennismaken met de bewoners van de oceaan in de tunnel van het ‘Haaienrijk’ of rustig kan genieten van een prachtig uitzicht op het terras.
Tuinen van Alderdi Eder en gemeentehuis
van El Coro. Aan dezelfde straat is ook de kerk van San Vicente de moeite waard, een gotisch bouwwerk dat aan een vestingwerk doet denken.
Santa María del Coro
Wij lopen het Oude Centrum binnen via de Calle 31 de Agosto, befaamd als het enige straatje dat de brand van 1813 overleefde. Vrijwel onmiddellijk daarna zien wij de basiliek van Santa María (9), met een schitterende barokke voorgevel aan de Calle Mayor. In het interieur is de patrones van de stad te zien, de Maagd
Plaza de la Constitución
Midden in het Oude Stadsdeel ligt het plaza de la Constitución (10), dat begin achttiende eeuw aangelegd werd. Het belangrijkste monument aan dit plein is de gevel van het voormalig raadhuis, tegenwoordig in gebruik als gemeentelijke bibliotheek. Opmerkelijk zijn vooral de genummerde galerijen die eraan doen herinneren dat hier ooit stierengevechten werden gehouden. Tegenwoordig vindt men winkels, bars en terrasjes en worden hier de zogenoemde ‘Tamborrada van San Sebastián’, de markt van Sint Thomas en andere festiviteiten gehouden.
Museum van San Telmo
Rondom dit plein bevinden zich de overige straatjes van de oude kern, met kleine winkels, restaurants, beroemde gastronomische verenigingen en talrijke bars waar uitstekende hapjes geserveerd worden. Andere bezienswaardigheden zijn het museum van San Telmo, een voormalig klooster uit de zestiende eeuw; het Plaza Sarriegui, vernoemd naar de componist van de “Mars van San Sebastián”; en de markt van La Brecha, tegenwoordig een modern winkelcentrum met in het souterrain de marktstallen waar verse producten aan particulieren en restaurants verkocht worden.
Guipúzcoa, dat oorspronkelijk het Plein van El Ensanche heette, vormde het middelpunt van de eerste uitbreiding van de stad. Aan drie zijden staan gebouwen met zuilengangen en aan de vierde het Provinciehuis, een monumentaal gebouw in neoklassieke stijl. Boven de bouwwerken van deze Ensanche uit ziet men de torens van de kathedraal van
Kathedraal van de Goede Herder
De Boulevard (11) is de grote avenue die het oude centrum scheidt van El Ensanche, de wijk met bestuurscentra en het winkelgebied van de stad. Recent is het verkeer in dit stadsgedeelte omgeleid en zijn er voetgangersgebieden gecreëerd waar men rustig kan wandelen. Het Plaza de 21
VITORIA-GASTEIZ
Victoria Eugeniatheater
de Goede Herder, die een gotische indruk wekt maar die in werkelijkheid slechts iets meer dan een eeuw geleden werd gebouwd.
beroemdheden die het Casino bezochten en tegenwoordig logeren hier de sterren die de stad bezoeken ter gelegenheid van het Filmfestival.
Aan de oever van de Urumearivier bevinden zich het hotel María Cristina (12) en het Victoria Eugeniatheater dat tezamen met de tuinen van Okendo en de bruggen over de rivier getuigen van een periode van grote welvaart van deze hoofdstad van Guipúzcoa. Het hotel werd geopend in 1912 als logement voor de
Aan de andere kant van de Urumea bevindt zich de wijk Gros, die aan de zeekant geheel gerenoveerd is met het strand van Zurriola en het Kursaal Congrescentrum, met twee grote doorzichtige glazen kubussen ontworpen door architect Rafael Moneo die aan twee rotsen op het strand doen denken.
Kursaal Congrescentrum
Op de plek van het oude dorpje Gasteiz, dat op een heuvel ligt, stichtte Sancho VI van Navarra in de twaalfde eeuw Vitoria. Als gevolg van de bevolkingsgroei ontstonden er evenwijdig lopende straatjes die naar de belangrijkste gildes vernoemd werden, met elkaar verbonden door dwarsstraten. In de zestiende eeuw breidde de stad zich verder uit buiten de stadsmuren en begon een geordende ontwikkeling gekenmerkt door aandacht voor de omgeving, de restauratie van historische zones en een groot aantal wandelboulevards, tuinen en openbare voorzieningen. De laatste tijd is de stad spectaculair gegroeid en vormen wijken als Lakua, Salburua en Zabalgana een echte stad met moderne winkelzones. Een wandeling door het hart van Vitoria voert naar het oude
Plaza de la Virgen Blanca
centrum, een afgebakend amandelvormig gebied met houten en bakstenen huizen. De route begint op het meest emblematische punt van de stad, het plaza de la Virgen Blanca (1), een oude buitenwijk waar de markt buiten de muren van de stad werd gehouden. In het centrum bevindt zich het monument aan de Slag van Vitoria, een werk van de beeldhouwer Gabriel Borrás uit 1917 ter herinnering aan de overwinning op de Franse invasietroepen op 21 juni 1813. Rondom het plein staan oude woningen en op het hogergelegen deel de kerk van San Miguel in gotische en renaissancestijl die een beeld van de Witte Maagd herbergt, patrones van de stad. Vanaf het plein lopen wij het oude stadsgedeelte binnen via de Calle de la Herrería. Een van de eerste bouwwerken aan de rechterkant is het paleis van de familie Álava-Esquivel, een herenhuis
BILBAO 58 km REYE
AP-68
as
BELT
DO M INGO
Juan Ib Santo áñez de Domin go
istas Corazon Calle
Univers
0
Dato
los de
Eduardo de
idad
N
de
100
de nc ia Plaza Nuestra Señora de los Desamparados ate Zár rtiz
O ón RaFm LORID A
Calle
Calle
San
A-1
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Monasterio de las Salesas
la
ov i
Iradier
200
300
Rioja
13
Prudencio
Plaza de la Estación de
Pr
Alava
Calle
RAM
LE
Siervas
Antonio
General
San
Postas
10
Calle de
Casa P Zuloaga aseo
Olaguíb
le
Manuel
al
a
Calle
C
Z
11
Calle
el
12
len
gel
o a M
itxe o M
ent Biz
Kold
T HEIN LUIS
lle
Fueros
9
1
Ca
Juntas Mag Generales Prado dale de El na Calle Plaza r General Loma ño Calle se leta n o E M y ll e enaParque Ca ad de la C La tilla Calle Florida sc Por RA ara A MÓ y icaela STILL N YC M A C AJ E lle AL CALL LD Ca E RTA PO d Ma
Por tal del Rey
400 m
CARTOGRAFÍA: GCAR, S.L. Cardenal Silíceo, 35 Tel. 914 167 341 - 28002 MADRID - AÑO 2005
[email protected]
Plaza de la Virgen Blanca Kerk van San Pedro Toren van Doña Ochanda Provinciaal Archeologisch Museum El Portalón Oude kathedraal van Santa María Huis met het Koord Fourniermuseum Plaza Nueva
10 11 12 13
Plaza de los Fueros Baskisch parlement Nieuwe kathedraal Paleis van Ajuria Enea
Toeristenbureau Parkeerterrein Postkantoor Treinstation 24
A-1
Plaza de Lovaina
Iglesia de San Vicente 7 Iglesia de San Francisc San Miguel o Ayuntamiento
SAN SEBASTIÁN 118 km
Plaza de la Provincia
Artium
NCIA
CAL
2
a
Esperanz
8
FRA
BIO
L SA
E HO ANC
Plaza Conde de Peñaflorida
Pedro Orbea
Jes ús
de
IRO
rraga
Herrería
Zumá
Plaza San Antón
DE
DE
3
a Correrí ía Zapater
ES una
6
Plaza Santa María
lle Ca Calle
DE
TU MAEZ
Plazuela de Aldave
CALLE DE LA PAZ
R ÁN
GORB EA
GAST EIZ CALLE
DE
ia
Calle Calle
L CAL
AVEN IDA
Bada
Plaza Francisco Juan de Ayala
ñor nse Mo tenaga Es
4
5
Nueva Fuera Calle eva Dentro LLE Nu CA Judería l Pau ría de Pintore nte Vice lería San uchil C Calle Calle elas Escu Calle a Mar ta Calle Sant rtínez Fray Zacarías Ma
de
Tomá s
MIRANDA DE EBRO 25 km
gio Eulo án Serd
Plaza de Zaldiaran Calle
DEAL AL E RT RR POILLA V
Plaza Santo Domingo
Parque SA del Norte A N DE IGN DE L N IÓ A A L OY CIO AC LANC OL B RON Plaza Fuente A Plaza de CO IRGEN de los Patos Plaza la Ciudadela V de Bilbao
Palacio de Congresos
edr re V
rí Tene
N-240
VITORIA-GASTEIZ
BILBAO 66 km
S Plaza Martín CATÓLIC OS de Salinas
in renaissancestijl waarvan de voorgevel aan de Calle Zapatería staat. Iets verderop bevindt zich links de gotische kerk van San Pedro (2), die uit de veertiende eeuw dateert. De timpaan van het fraaie voorportaal is versierd met prachtig beeldhouwwerk en in het interieur vindt men bijzondere beelden, altaarstukken en grafsteden zoals bijvoorbeeld het bronzen graf van Martínez de Álava.
Timpaan van de Oude Kathedraal
Tussen nummer 29 en 37 van de Calle Herrería staat een interessante huizenrij die tussen de zeventiende en achttiende eeuw bovenop de stadsmuur is gebouwd in de zogenoemde alforjastijl, als een soort zadeltassen op de oorspronkelijke stadswal. Het geheel wordt vervolmaakt door de toren van Doña Ochanda (3), in de vijftiende eeuw gebouwd op een van de verdedigingstorens in de muur en recent geheel gerestaureerd. De twee onderste verdiepingen zijn gemetseld met natuursteen en de bovenste vertonen vakwerk met hout en baksteen, bekroond met kantelen. In de toren is het museum voor Natuurwetenschappen gevestigd.
een karakteristiek gebouw van baksteen en hout is te zien: het paleis van de familie Gobeo-Guevara-San Juan, dat het Provinciaal Archeologisch Museum (4) herbergt. De collectie omvat archeologische vondsten uit Álava van de prehistorie tot aan de middeleeuwen. Verder via dezelfde straat zien wij El Portalón (5), een voorbeeld van de middeleeuwse burgerlijke bouwkunst met als belangrijkste kenmerk een grote toegangsdeur, alsmede de toren van de familie Hurtado de Anda, een stadsvesting in laatgotische stijl die na een restauratie weer in volle glorie te bewonderen is.
Aangekomen bij de fontein van de Eenden lopen wij terug via de Calle Correría waar links
Vanaf deze plek is de achterzijde van de Oude kathedraal van Santa María (6) te zien. 25
Bijzonder is vooral het westelijke portaal uit de veertiende eeuw dat toegang verschaft tot een vrij licht interieur bestaande uit drie schepen met een Latijnse kruisvorm en een kooromgang met drie abscissen. Op een bezoek onder leiding van een gids aan de restauratiewerkzaamheden van deze kathedraal, waarbij interessante overblijfselen uit het tijdperk van voor de stichting van de stad zijn gevonden, kan men kennismaken met de archeologische opgravingen en de architectuur van een gotische tempel uit de dertiende eeuw. Vervolgens lopen wij vanaf de heuvel van Gasteiz naar beneden via de Calle Fray Zacarías Martínez, met het paleis in renaissancestijl van de familie Escoriaza-Esquivel, gebouwd in opdracht van de arts van Hendrik VII van Engeland, Fernán López de Escoriaza. Fournier Speelkaartmuseum
De route door het oude centrum eindigt op de Calle Cuchillería bij het huis met het Koord (7) en het Fournier Speelkaartmuseum. Het eerstgenoemde is een voorbeeld van een handelshuis uit de late middeleeuwen, waarvan de naam verwijst naar een stenen franciskaner koord op de gevel van het bouwwerk. Het Fourniermuseum (8) biedt een reis door de geschiedenis van de kaartspelen met een collectie van 16.000 exemplaren uit verschillende landen; het is gevestigd in het Bendañapaleis. In de omgeving van de Oude Kern vinden wij in een van de meest bedrijvige zones van de stad een recent bouwwerk: het Artium centrum, museum voor Baskische Hedendaagse Kunst. Het door de architect José Luis Catón ontworpen gebouw heeft een trapezevorm en biedt een aantal openbare ruimtes.
Calle Eduardo Dato
BESTUURSCENTRUM EN HANDELSSTAD De achttiende en negentiende eeuw betekenden voor deze hoofdstad van Álava een periode van ontwikkeling, waarbij de nieuwe wijk Ensanche ontstond. Een wandeling door dit gedeelte van de stad begint op het plaza Nueva (9), in neoklassieke stijl met het gemeentehuis en in de zuilengangen bars en terrasjes. Via de Calle Postas bereiken wij het moderne functionele plaza de los Fueros (10), een werk
Gemeentehuis
van architect José Luis Peña Ganchegui en beeldhouwer Eduardo Chillida. Hier bevindt zich ook een kaatsbaan en een zone voor de karakteristieke Baskische plattelandsspelen. Via General Álava lopen wij vervolgens naar de Calle Dato, een ware as door deze wijk waar men talrijke winkels en cafés vindt. Op het nabijgelegen Plaza del General Loma staan twee beelden van de Baskische kunstenaar Agustín Ibarrola, alsmede de kerk en het klooster van Sint Antonius.
Routes door de provincies De natuur van Álava
Nieuwe Kathedraal
Door de Calle Becerro de Bengo over te steken komt men bij het Baskische parlement (11) en de groenzone rondom die het Floridapark genoemd wordt. Deze tuin in Franse stijl ademt een vredige romantische sfeer met mooie wandelpaden, verscheidene beelden van Visigotische koningen en een charmante muziektent. Daarnaast verrijst de enorme neogotische Nieuwe kathedraal (12) van Santa María, met een oppervlakte van vijfduizend vierkante meter.
Paleis van Ajuria Enea
Bijzonder zijn de glas-inloodvensters, de kapitelen en de reliëfs. Andere bezienswaardigheden in deze wijk zijn het provinciaal museum voor Schone Kunsten met een verzameling costumbristische werken; het paleis van Ajuria Enea (13), een bouwwerk in burgerlijke stijl uit begin twintigste eeuw, residentie van de lehendakari, de voorzitter van de Baskische regering, het moderne paleis van Justitie en het Wapenmuseum.
De natuur vertoont in de provincie Álava een grote verscheidenheid. In de verschillende gewesten vindt men veel klimaat- en hoogteverschillen, van de bergkam van Entzia en het massief van Gorbeia tot La Llanada of de Riojastreek van Álava. De route begint in het westen van de provincie, waar het natuurpark van Valderejo zich bevindt in een dal omgeven door kalkrotsen. De rivier de Purón die het gebied van noord naar zuid doorkruist vormt prachtige poelen en watervallen. Tussen de rotspartijen en in de bossen met diverse soorten eiken en beuken leven adelaars, wilde zwijnen, wilde katten en vele andere diersoorten. Prehistorische vindplaatsen en megalithische monumenten getuigen van de aanwezigheid van de mens in
Natuurpark van Valderejo
Valderejo duizenden jaren geleden en ook vindt men hier overblijfselen van een Romeinse heirweg. Wij vervolgen de route in oostelijke richting via de A-2622. De zoutpannen van de nabijgelegen plaats Salinas de Añana stammen vermoedelijk nog uit de tijd van de Romeinen. Het water van de Muerarivier wordt ingedamd en verdampt waarna het blanke zout schitterend tevoorschijn komt op trapsgewijs aangelegde terrassen ondersteund door houten structuren. Het geheel vormt een bijzondere aanblik en staat dan ook op de Monumentenlijst.
Salinas de Añana
Calle de Artziniega
Graf van Kanselier Ayala. Quejana
Via de A-68 rijden wij verder naar het uiterste noordwesten van de provincie. Aan de voet van het Salvadagebergte ligt het dal van Aiala, met talrijke boerenhoeven temidden van groene weidegronden. Deze zone was het traditionele overgangsgebied tussen Castilië en Cantabrië, een historische enclave behorend tot het Huis van Ayala, een illustere familie van adellijke krijgslieden.
Velasco, daterend uit de zestiende eeuw. In Quejana (Kexaa) bevindt zich het oude bezit van de familie Ayala: een vestingpaleis, een toren annex kapel van de Maagd van El Cabello en de kerk van Sint Johannes de Doper, dit alles behorend bij het klooster van de dominicanessen sinds 1378. Het vestingpaleis was de geboorte- en woonplaats van kanselier Pedro López de Ayala, bekend vanwege diens poëtische werk “Rimas de palacio”.
Het stadje Artziniega heeft een middeleeuws stadsplan behouden dat op de Monumentenlijst staat: evenwijdig lopende straatjes en huizenblokken afgebakend door een ovale stadswal. Bijzondere bouwwerken zijn de toren en het paleis van Ortiz de Molinillo
Het aan de oever van de Nervión gelegen Amurrio is het meest industriële deel van het dal, maar ook hier zijn nog enkele bouwwerken uit het verleden behouden gebleven, zoals bijvoorbeeld de herenhuizen van de families Urrutia, Berwick en Cejudo, alsmede de Mariakatoren.
Natuurpark van Gorbeia
coniferen en andere bomen in het kader van herbebossing. Veel voorkomende dieren zijn hier herten, wilde zwijnen en adelaars. In de rotsen bevinden zich ongeveer vijfhonderd grotten en honderd kilometer aan onderaardse galerijen. De belangrijkste berg, de Gorbeia, is 1481 meter hoog en vormt een vast punt op het programma van de Baskische bergbeklimmers. Op de top staat een achttien meter hoog kruis. Op de N-240 richting VitoriaGasteiz komen wij langs een zone met stuwmeren waarin het water van de Zadorra en andere kleinere rivieren ingedamd wordt. Deze meren dienen als drinkwatervoorziening van de hoofdstad van Álava en de grote stad Bilbao, maar vormen tegelijkertijd een prachtig landschap dankzij de omringende bergen. Bij het stuwmeer van Ullibarri in de plaats UllibarriGamboa zijn recreatiezones aangelegd met een watersportclub die faciliteiten biedt voor zeilen en surfen. Bosgebied van Zabalgana
Op weg door het noorden van Álava in oostelijke richting komen wij langs het natuurpark van Gorbeia met een oppervlakte van 20.016 hectare. Op de hellingen van dit bergmassief staan behalve talrijke beuken, eiken en taxusbomen ook 30
Ullibarri-Gamboa
Andere waterrijke zones maken deel uit van de zogenoemde “groene ring” rondom de stad Vitoria-Gasteiz in La Llanada, een brede vallei gewijd aan de akkerbouw in het centrum van de provincie Álava. Het belangrijkste wetland is dat van Salburúa, waar men vanuit observatieposten kan kijken naar zilverreigers, woudaapjes - een kleine reigersoort - en zelfs een halfwilde kudde herten. De Groene Ring omvat ook het bosgebied van Zabalgana, de omgeving van Olarizu en het bos van Armentia, in welke plaats men ook een bezoek kan brengen aan de romaanse basiliek van San Prudencio met een fraaie beeldengroep van beschilderd hout.
Op een heuvel bij de plaats Argandoña, niet ver van de hoofdstad, staat het eveneens romaanse sanctuarium van Estíbaliz. Achter een bijzondere voorgevel met mooie kapitelen en zuilen bevindt zich het interieur van de basiliek bestaande uit een enkel schip met drie kapellen aan het hoofdeinde waar een beeld van de Maagd van Estíbaliz, patrones van Álava, vereerd wordt. Niet ver van de kerk ligt een deel van de thermen van Arkaia, Romeinse overblijfselen die dateren uit de tweede eeuw voor Christus. Een andere bezienswaardigheid in La Llanada is SalvatierraAgurain, doorkruist door de N-1. In deze plaats is het historisch centrum perfect bewaard gebleven en zijn de oude stadswallen nog goed te zien. Herenhuizen, kloosters en paleizen verlenen de straten een zekere elegantie en aan de uiteinden van de oude kern die aan een vesting doet denken bevinden zich twee kerken: de kerk van Santa María, met een schitterend plateresk koor, en de kerk van San Juan aan het gelijknamige plein. Sanctuarium van Estibaliz
Vanuit La Llanada rijden wij vervolgens via de A-2128 in zuidelijke richting over de bergpas van Opakua naar Santa Cruz de Campezo, de grootste plaats in het berggebied van Álava. In dit stadje kan men genieten van fraaie huizen met wapenschilden en paleizen aan de Calle Mayor. De op een heuveltje gelegen kapel van de Maagd van Ibernalo biedt een fraai uitzicht op het hele dal van Campezo. In de bergen van Álava, ten noorden van de bergkam van Cantabria-Toloño, ligt het natuurpark van Izki. De dichte bossen met eiken, berken, beuken, steeneiken en kastanjebomen van Izki herbergen een rijke fauna met wilde katten, nertsen, wilde zwijnen en andere diersoorten. Een van de meest verrassende plekjes is het ravijn tussen Corres en Bujanda. Achter de bergkam van Cantabria-Toloño ligt de Riojastreek van Álava met een
Bos van Izki
eigen microklimaat waardoor deze uitstekend geschikt is voor de wijnbouw. In dit gewest kan de reiziger talrijke bodega’s bezoeken, enkele daarvan gevestigd in moderne bouwwerken naar een ontwerp van gerenommeerde architecten.
deze zone tussen de dertiende en de tweede eeuw voor Christus bevolkten. Iets verderop bevinden zich ook het vogelpark van Los Molinos en de lagunes van Laguardia die tot Beschermde Biotoop zijn verklaard vanwege hun ecologisch belang. Men onderscheidt hier vier kleine wetlands – Carravalseca, Carralongo, Prao de la Paul en Musco – die een habitat vormen voor reigers, ooievaars en wilde eenden.
Het rijke erfgoed aan bouwkunst van La Rioja wordt vervolmaakt met monumentale plaatsen als Laguardia, een stadje op een heuvel omgeven door een stadsmuur met vijf toegangspoorten. Het centrum ligt rond drie evenwijdig lopende straatjes doorkruist door dwarsstraten. Interessante bouwwerken zijn de kerk van Santa María de los Reyes en het woonhuis annex paleis van Félix María de Samaniego, tegenwoordig het Casa del Vino. In de omgeving van Laguardia bevindt zich het prehistorische dorpje La Hoya met een museum. Deze archeologische vindplaats was ooit een nederzetting van Midden-Europese stammen die
Kerk van Santa María de los Reyes. Laguardia
33
De kust van Guipúzcoa De kust van Guipúzcoa is een lust voor het oog. Het landschap is heel afwisselend met kleine strandjes omringd door klippen, groene heuvels die uitlopen tot in de Cantabrische Zee en schilderachtige vissersdorpjes, toeristische complexen en handelshavens. Deze kuststrook is het land van edelen en veroveraars, even doordrenkt van geschiedenis als van leven en toekomst. De route begint in Irun, een grensplaats die een opmerkelijke industriële en commerciële ontwikkeling heeft doorgemaakt. In het verleden hebben hier talrijke territoriale conflicten plaatsgevonden en ook de burgeroorlogen van de negentiende en twintigste eeuw. Het gemeentehuis dateert uit de achttiende eeuw en is in barokke stijl gebouwd, met grote voorportalen en een
Uitzicht op de stad Irun
Gemeentehuis van Irun
koninklijk wapenschild op de voorgevel. De kerk van Santa María del Juncal uit de zestiende eeuw herbergt een fraai romaans beeld van de Maagd Maria. Op vier kilometer afstand van het centrum bevindt zich de kapel van San Marcial en vanaf dit punt heeft men een prachtig panoramazicht op de omgeving. Het kerkje is gebouwd ter herinnering aan de overwinning van San Marcial op de Fransen in 1522. Ter ere daarvan wordt elk jaar op 30 juni een volksfeest gevierd, de zogenoemde Alarde.
Op slechts drie kilometer afstand van Irun ligt Hondarribia, een toeristische plaats die de herinnering aan het verleden goed levend heeft weten te houden. Net als Irun is ook Hondarribia veelvuldig getuige geweest van de strijd met buitenlandse troepen en zelfs van een beleg van de stad. Het oude stadsgedeelte is gebouwd op een heuvel en omgeven door muren die nog uit de vijftiende eeuw dateren. Het kasteel van Karel V, tegenwoordig een parador de turismo, staat op het hoogste punt. Daartegenover vormt een aantal traditionele woningen het plaza de Armas en aan de achterzijde bevindt zich de kerk van La Asunción, in gotische en renaissancestijl. Vanaf deze kerk loopt de Calle Nagusia heuvelafwaarts, met aan beide zijden fraaie paleizen en adellijke huizen van steen en hout, versierd met galerijen en brede dakranden. Bijzonder zijn vooral het huis van de Markies van Casadevante, het gemeentehuis, het paleis van Zuloaga en het huis van Ladrón de Guevara. Aan het eind van
Plein van Hondarribia
Haven van Pasaia
deze straat voert een poort met het wapen van de stad naar het moderne deel van Hondarribia. Een levendig deel van de stad is de wijk La Marina met visserswoningen waarin cafés, bars en restaurants gevestigd zijn die heerlijke hapjes en visgerechten op het menu hebben staan. Een korte wandeling leidt naar de haven, in de monding van de Bidasoarivier tegenover Hendaya. Aan de andere kant liggen de jachthaven en een breed rustig strand, afgeschermd door een golfbreker. Aan de andere zijde van de Jaizkibelheuvel zetten wij de route voort in Pasaia (Pasajes), een belangrijke handelshaven.
Deze plaats ligt rondom een natuurlijke baai met drie woonkernen: Donibane (San Juan), San Pedro en Antxo. Pasaia Donibane biedt de meeste bezienswaardigheden, met het plaza de Santiago en de calle de San Juan waar fraaie visserswoningen van steen en hout te zien zijn. Andere interessante bouwwerken zijn het achttiende-eeuwse gemeentehuis, de kerk van Johannes de Doper met een opmerkelijk barok altaarstuk, alsmede het huis van admiraal Arizabalo. Aan de andere kant van Donostia begint in westelijke richting de Route van de Avonturiers. De eerste plaats die wij tegenkomen is Usurbil, dat een bezoek verdient vanwege het casona de Atxega, het barokke paleis van Seroa en de eveneens barokke kerk van San Salvador. De volgende halte op de route is Orio, een karakteristiek vissersdorp. In een lied van Benito Lertxundi, de beroemdste zanger uit deze
plaats, vingen moedige vissers uit Orio de laatste walvis van de Baskische kust. Verscheidene restaurants bieden een menu met heerlijke gegrilde zeebrasem en andere verse producten. Een van de oudste traditities betreft de zogenoemde traineras, karakteristieke roeiboten. Tijdens wedstrijden ziet men altijd wel inwoners aan de oever staan die de roeiers aanmoedigen, die dan ook vaak als winnaar eindigen bij competities in Cantabrië en zelfs bij wedstrijden met roeiboten uit Oxford en Cambridge. Aan beide zijden van de getijrivier liggen de stranden van Oribar-Zar en van La Antilla. In het centrum vindt men herenhuizen met wapenschilden aan steile straatjes. De weg loopt vervolgens omhoog en daalt daarna weer af van de kleine heuvel van Oria vanwaar Zarautz reeds te zien is. Deze plaats beschikt over een uitstekende toeristische infrastructuur met hotels, appartementen, campings, een golfbaan en restaurants
Strand van Zarautz
bekend dankzij Juan Sebastián Elcano, de eerste zeevaarder die een reis om de wereld gemaakt heeft, zoals herdacht wordt met een monument op het hoogste punt van deze plaats. Een andere beroemde inwoner van Getaria is Cristóbal Balenciaga, de haute-couturekoning, aan wie hier een museum is gewijd. Op een wandeling door de steile straatjes komt men langs de parochiekerk van San Salvador, in gotische flamboyante stijl en langs karakteristieke visserswoningen heuvelafwaarts naar de haven waar men kan genieten van gegrilde vis met txakoli, de witte wijn van deze
en was ooit de favoriete vakantiebestemming van koningin Elizabeth II en het Belgische koningspaar Boudewijn en Fabiola. Het 2200 meter lange strand vormt een ware attractie, met een golfslag die geliefd is onder surfers. Een van de meest karakteristieke bouwwerken in het historisch centrum is de gotische Luzeatoren, die op een militaire constructie lijkt. Andere bezienswaardigheden zijn het gemeentehuis, gevestigd in het paleis van Portu, het Casa Dotorekua, het paleis van de Markies van Narros en de kerk van Santa María la Real.
Strand van Getaria
Strand van La Antilla. Orio
De weg loopt verder langs de kust naar Getaria, een vissersplaats aan de voet van de berg van San Antón, ook wel bekend als “De Muis”. De naam van dit stadje werd wereldwijd 37
Zumaia
Mutriku
streek. Ook vindt men in Getaria verscheidene stranden, een daarvan naast de haven.
Deba, eveneens een uiterst toeristische plaats, bevindt zich aan de monding van de gelijknamige rivier. Net als Zarautz was ook deze plaats een vakantiebestemming van koninklijke families. Noemenswaardig zijn het zes kilometer lange strand en de boulevard langs de monding van de rivier met ruim zeshonderd verschillende bomen. Het middeleeuwse centrum bestaat uit vijf straten en twee pleinen, het Plaza Vieja en dat van Los Fueros. Aan laatstgenoemd plein staat het gemeentehuis met het wapen van Deba, met kastelen, leeuwen en de leus “Nobele
Na een bocht in de weg doemt Zumaia op, eveneens een traditionele vakantiebestemming dankzij de prachtige stranden. De hoofdboulevard loopt evenwijdig aan de monding van de Urolarivier, bij mooie huizen in traditionele stijl. Dichtbij het strand van Santiago bevindt zich het museum gewijd aan Ignacio Zuloaga, gevestigd in de voormalige studio en woning van deze Baskische kunstenaar. Naast zijn schilderijen vindt men hier ook werken van Goya, El Greco, Zurbarán en Ribera. Bijzondere gebouwen zijn de gotische parochiekerk van San Pedro met een vestingtoren, de huizen van de families Olazábal en Ubillos en de kapellen van San Telmo en Arritokieta, deze laatste met het beeld van Andra Mari, patrones van Zumaia.
en loyale stad”. Dit is niet het enige bouwwerk met een wapenschild, zoals onder andere te zien is aan de huizen van de families Aguirre, Basañez en Aldeazábal Murguía. In de kerk van Nuestra Señora de la Asunción, dat op de Monumentenlijst staat, kan men een fraai beschilderde gevel bewonderen, alsmede een kloostergalerij omgeven door zestien gotische vensters.
omringt. In het verleden was de visserij de belangrijkste economische activiteit van Mutriku, met name de walvisvangst zoals te zien is op het stadswapen met een walvis en een walvisvaarder. Aan het hooggelegen plein staan drie interessante bouwwerken: de kerk van La Asunción met een neoklassieke voorgevel en brede trappen, waar in de sacristie een beeld van El Cristo de la Agonía te zien is dat toegeschreven wordt aan Francisco de Zurbarán; het gemeentehuis uit de achttiende eeuw en het huis van Galdona met een wapenschild. Andere bezienswaardigheden zijn de paleizen van admiraal Churruca en van Montabilet en de Berriatuatoren, ook wel “Sulengua” genoemd hetgeen “van vóór de brand” betekent, aangezien het bouwwerk ongeschonden was gebleven bij een brand in de zestiende eeuw.
De route eindigt in Mutriku, bakermat van Cosme Damián Churruca, held van Trafalgar. De huizen van dit vissersstadje staan op de helling van een heuvel die de kleine haven
Getijrivier van de Deba
38
39
Guipúzcoa landinwaarts Een route door het binnenland van Guipúzcoa voert ons naar befaamde steden waar heiligen, edelen en zeelieden geboren werden, en ook naar industriële plaatsen en kleine gehuchten. De reis begint in Bergara, een plaats met een rijk verleden en een prachtig erfgoed waarvan de naam geassocieerd wordt met de “omhelzing” tussen generaal Espartero en generaal Maroto die het einde van de Carlistenoorlog betekende. Gedurende de Verlichting bevond zich hier een invloedrijke
Universiteit van Oñati
instelling: het Seminarie van Edelen, waar tegenwoordig een centrum van de Open Universiteit is gevestigd. De kerk van San Pedro de Ariznoa bevat elementen in gotische en renaissancestijl. Andere fraaie bouwwerken zijn het paleis van Eguino Mallea met een voorgevel in renaissancestijl; het Casa Irízar waar de historische overeenkomst van Bergara ondertekend werd; het Casa Arrese en, buiten de stadsgrenzen, de toren annex woonhuis van Gabiria. Iets naar het zuiden bevindt zich Oñati, ook wel het “Baskische Toledo” genoemd vanwege de vele monumenten. Eeuwenlang
was dit een onafhankelijk graafschap en van 1548 tot 1902 stond hier de enige universiteit van het Baskenland. Aan die eminente instelling herinnert nog een opmerkelijk bouwwerk met een platereske voorgevel en kloostergalerij en de vakwerkplafonds in mudejarstijl. Het plaza de los Fueros is een van de fraaiste delen van het centrum. Hier bevinden zich het gemeentehuis in barokstijl, het paleis annex toren van de familie Lazarraga en het klooster van Santa Ana. Eveneens bezienswaardig is het klooster van Bidaurreta, dat in de zestiende eeuw gebouwd werd in opdracht van Juan López Lazarraga.
Sanctuarium van Arantzazu
Na de bergpas van Udana voert een afslag rechts naar het smederijmuseum van Mirandaola, waar het bewerkingsproces van ijzer uitgelegd wordt, ooit een belangrijke activiteit in deze streek. Op twee kilometer afstand van de kruising van de smederij bevindt zich Legazpi, een industriestadje met de kerk van La Asunción en het paleis van Bikuña.
Iets buiten de route bevindt zich het sanctuarium van Nuestra Señora de Arantzazu, patrones van Guipúzcoa, temidden van een mooi ruig landschap. Het huidige bouwwerk staat op de plek van het voorgaande dat door een brand was verwoest en vormt een prachtig voorbeeld van de hedendaagse Baskische kunst. Het ontwerp is van de architecten Sáenz de Oiza en Luis Loarga, en de decoratie een gezamenlijk werk van Eduardo Chillida (toegangsdeuren), Néstor Basterretxea (crypte), Javier de Eulate (glas-inloodvensters) en Jorge Oteiza, die de geniale beeldengroep van de apostelen heeft gemaakt.
Langs de rivier de Urola liggen de industriële plaatsen Zumárraga en Urretxu. De beroemdste inwoner van Zumárraga was de zeevaarder Miguel López de Legazpi, kolonist van de Filipijnen die in de toren annex woonhuis van Jauregi heeft gewoond. Zijn standbeeld staat op het door zuilengangen omgeven raadhuisplein. De kapel van Santa María de Zumárraga, ook wel La Antigua genoemd, 41
is een fraai voorbeeld van de religieuze volksbouwkunst; vanaf dit punt heeft men een weids panoramazicht op de vallei van de Urola. Urretxu heeft het oude middeleeuwse stadsplan weten te behouden. Rondom het plaza de Iparraguirre staan de mooiste bouwwerken, zoals bijvoorbeeld het gemeentehuis, gevestigd in het paleis van IpenarrietaCorral, de kerk van San Martín de Tours, met een belangrijke collectie religieuze beelden, en het Casa Aramburu-Enea, ooit het woonhuis van de krijger Gaspar de Jáuregui. Verder via de door bomen omzoomde Gi-631 bereiken wij Azkoitia. De graaf van Peñaflorida stichtte met nog vijftien edelen in deze plaats de Koninklijke Baskische Vereniging van Landsvrienden, een verlichte instelling die een doorslaggevende rol heeft gespeeld bij de economische,
wetenschappelijke en artistieke ontwikkeling van het Baskenland. De zetel van deze vereniging bevindt zich nog steeds in het Casa Insausti, een fraai barok paleis. De kerk van La Asunción van Azkoitia dateert uit de zestiende eeuw; het interieur vertoont een gotische stijl, de gevel is gebouwd in renaissancestijl en de toren is barok. Daarnaast bevindt zich het Casa de Idiakez, dat in de volksmond Etxe Beltza genoemd wordt - het Zwarte Huis - vanwege de door een brand zwartgeblakerde voorgevel. Achter de kerk staat de voor bezoekers geopende toren van Balda, die volgens een legende na de zondvloed gebouwd was door Tubal-Caín, een kleinzoon van Noach.
Azpeitia
Halverwege Azkoita en Azpeitia zien wij de koepel van het sanctuarium van Loiola, gebouwd ter ere van Sint Ignatius van Loyola, stichter van de Jezuietenorde. De barokke basiliek is een ontwerp van Carlo Fontana, een leerling van Bernini. Bijzondere details zijn de brede toegangstrappen, de monumentale 75 meter grote koepel, een werk van Churriguera, de bewerkte gewelven en het barokke altaarstuk. Via de zijkant bereikt men het geboortehuis van de heilige, een middeleeuwse militaire constructie waar
Sanctuarium van Loiola Dal van Errezil
de oorspronkelijke vertrekken bewaard zijn gebleven en waar voorwerpen tentoongesteld zijn die herinneren aan Sint Ignatius. Het sanctuarium hoort bij het stadje Azpeitia dat bezoekers behalve een levendige culturele agenda ook een rijk erfgoed aan monumenten biedt. Het was de geboorteplaats van een aantal beroemde personages, zoals bijvoorbeeld op religieus gebied Sint Ignatius van Loyola en op kunstzinnig gebied de musicus en hofcomponist van het Katholieke Koningspaar Juan de Anchieta.
Het huidige Cultureel Centrum is gevestigd in het voormalig woonhuis van Anchieta, een bouwwerk in mudejarstijl met een fraaie voorgevel. Aan de overkant bevindt zich de parochiekerk van San Sebastián de Soreasu waar Sint Ignatius gedoopt is; de neoklassieke voorgevel is een ontwerp van Ventura Rodríguez. Reizigers die deze plaats eind juli bezoeken zullen kunnen kennismaken met de traditionele landbouwjaarmarkt. Vanaf Azpeitia kan men ervoor kiezen verder te rijden in de richting van Tolosa via Urrestilla ofwel het dal van Errezil (Regil) te doorkruisen, een diepe groene vallei aan de voet van de berg van Ernio. Ter hoogte van het voormalige gasthuis van Regil ligt de plek die het balkon van Guipúzcoa wordt genoemd, dat een prachtig uitzicht biedt op de door weiden omringde huizengroepen met aan de horizon de berg van Oñatz.
De route door de provincie eindigt in Tolosa, hoofdstad van Guipúzcoa tussen 1844 en 1854. Als doorgangsplaats voor reizigers, handelaars en pelgrims uit de rest van Europa verkreeg Tolosa roem en rijkdom. Uit dit glorierijk verleden zijn nog enkele prachtige bouwwerken bewaard gebleven, zoals bijvoorbeeld het paleis van Idiakez, een constructie in renaissancestijl waarin tegenwoordig een casino is gevestigd, het door zuilengangen omgeven plein van Euskalherria en de kerk van Santa María, waarin verschillende stijlen verenigd zijn, van de gotiek tot aan de barok. Liefhebbers van gastronomie kunnen in Tolosa genieten van het Confituurmuseum, uniek in diens soort, en van talrijke restaurants waar men de beroemde witte bonen kan proeven. In de omgeving vindt men vele traditionele eetgelegenheden die sidrerías genoemd worden.
De kust van Vizcaya De bergen van Vizcaya strekken zich uit van Cantabrië tot aan Guipúzcoa, in een aaneenschakeling van stranden, gerijrivieren en vooral ook veel klippen. De route begint bij de getijrivier van de Nervión oftewel van Bilbao, met twee geheel verschillende oevers, ter hoogte van dit beginpunt met elkaar verbonden door de hangbrug van Portugalete. Aan de linkeroever liggen Barakaldo, Sestao, Portugalete en Santurtzi waar voornamelijk werknemers van de industrie wonen en aan de rechteroever bevindt zich een rijkere residentiële zone met Algorta, Neguri en Las Arenas. Op een rit langs de linkeroever - van Santurce naar Bilbao, zoals bezongen in een populair liedje is te zien hoe dorpen die
Tolosa Getxo
Hangbrug van Portugalete
vroeger grauw en grijs getint waren door de hoogovens tegenwoordig een verandering ten goede hebben doorgemaakt. Een voorbeeld daarvan is het niet zo lang geleden geopende Bilbao Exhibition Centre van Barakaldo, een groot modern jaarbeursgebouw. Aan de rechteroever vormen de wijken Las Arenas, Neguri, Algorta en Santa María de langgerekte gemeente Getxo waar sinds jaar en dag de aristocratie en rijke burgers hun
residentie vestigen, met voorzieningen zoals een jachthaven, een golfbaan, maneges, stranden en promenades langs de zee.
worden, vergezeld van txakoli, een van de beste wijnen van het Baskenland. Een weg met vele bochten leidt daarna naar Bakio, een geliefd vakantieoord met appartementen en paleisjes uit eind negentiende, begin twintigste eeuw.
Spectaculaire klippen en de fijne zandstranden van Barinatxe, Arrieta, Meñakoz en Atxabiril vormen de belangrijkste attracties van Sopelana. De kerk van San Pedro in renaissancestijl wordt bekroond met de beroemde toren van Sopelana, waarop een wapenschild is te zien met twee gekruiste sleutels en vier harten.
Kasteel van Butrón
De stranden van Plentzia en Gorliz vormen een lange boog tot aan Astondo, waar een groot aantal bars, restaurants en andere eetgelegenheden te vinden is. De meest opmerkelijke bouwwerken van Gorliz zijn de kerk van Santa María de la Concepción, daterend uit eind tiende eeuw, de kapel van Santa María de las Nieves en een oud sanatorium. De vuurtoren van Gorliz, hoog op de indrukwekkende klippen, biedt een prachtig uitzicht op de Cantabrische Zee. Door even van de route af te wijken kan men een bezoek brengen aan het kasteel van de familie Butrón, een van de oudste adellijke families van Vizcaya.
De kustweg loopt via het dorpje Barrika naar Plentzia, een toeristische kustplaats die door middel van een metrolijn met Bilbao is verbonden. Het in 1299 gestichte stadje heeft een middeleeuws centrum met smalle straatjes die naar de kerk van Santa María Magdalena voeren. De charme van Plentzia is ten dele te danken aan de getijrivier die men kan bewonderen vanaf de wandelboulevard langs de oever.
Plentzia
Weer terug aan de kust bereiken wij vervolgens het kustplaatsje Armintza waar beslist een gerecht met schaalen schelpdieren geproefd moet 46
San Juan de Gaztelugatxe
Op enkele kilometers afstand van Bakio bevindt zich een van de meest verrassende zones van Vizcaya, de kapel van San Juan de Gaztelugatxe, die bovenop een klein rotsachtig schiereiland is gebouwd dat met het vasteland verbonden is via een landengte met een 231 treden tellende trap. Het kleine romaanse bouwwerk was ooit een klooster van de Tempelorde en is omgeven door legendes van zeelieden en piraten. Zo wordt bijvoorbeeld beweerd dat de beroemde piraat Drake de rots ooit veroverde, waarna hij de juwelen roofde die in de kerk verborgen waren en de kloosterlingen vanaf de rotsen in zee liet werpen.
provincie totdat die rol overgenomen werd door Bilbao. Op een wandeling door het bekoorlijke centrum komt men langs de gotische toren van Ercilla waarin het Vissersmuseum is gevestigd. Mundaka, gelegen aan het begin van de gelijknamige riviermond, is dankzij de krachtige golven een paradijs voor surfers geworden. In het moerasgebied huist een ware menigte aan eenden, reigers, meeuwen en andere dier- en plantensoorten in het biosfeerreservaat van Urdaibai, een bevoorrecht natuurgebied. Vanaf de BI-3234 voert een afslag links naar Elantxobe, een pittoresk vissersdorp tussen de bergen. De huizen staan dicht
De weg loopt zigzaggend verder naar Bermeo, een typisch vissersdorp. Rood-, groen- en blauwgeschilderde kleine coasters zorgen voor een kleurrijk geheel in de haven waar een monument ter ere van de zeelieden staat waarin het harde leven van de vissers is uitgebeeld. Dit was ooit de bedrijvigste haven van de
Haven van Bermeo
47
tegen elkaar bovenop de klippen bij de kleine haven. Op de achtergrond is de indrukwekkende kaap van Ogoño te ontwaren.
Vizcaya landinwaarts
Na Ea en Ispaster bereiken wij vervolgens Lekeitio, eveneens een mooi vissersplaatsje dat behalve twee stranden, waarvan een bij Mendexa behoort, voldoende accommodatie voor de bezoekende toeristen biedt. In het oude centrum zijn naast de karakteristieke visserswoningen ook talrijke herenhuizen en paleizen te zien. Op het plein bij de haven bevindt zich de gotische kerk van Santa María, die op de Monumentenlijst staat. Een prachtig uitzicht heeft men vanaf de vuurtoren van Santa Catalina en de Lumentzaberg op deze plaats die door koningin Elizabeth II als vakantieoord werd gekozen en de residentie was van de verbannen voormalige keizerin Zita von Habsburg.
Ondarroa
Ondarroa, aan de monding van de Artibairivier, is de laatste plaats van Vizcaya voordat men Gipúzcoa binnenrijdt. Hier bevindt zich de meest bedrijvige zeevissershaven van de provincie. Het geschiedenis van dit stadje gaat terug tot het jaar 1327, toen het gesticht werd door María Díaz de Haro. In het oude centrum torent de kerk van Santa María boven de huizen uit; de buitenkant van deze tempel is gotisch met uitzondering van de hoofdgevel die in neoklassieke stijl is herbouwd. Rondom bevindt zich het middeleeuwse stadsgedeelte met visserswoningen en enkele adellijke huizen. Op het hoger gelegen deel bevindt zich de toren van Likona, een voorbeeld van militaire middeleeuwse bouwkunst, tevens geboortehuis van de moeder van Sint Ignatius van Loyola. De opmerkelijke witte brug over de getijrivier, een werk van de befaamde architect Santiago Calatrava, vormt een modern contrast in deze stad.
Elantxobe
48
Deze route begint in het historische stadje Gernika-Lumo dat wereldwijd bekend is geworden dankzij het geniale kunstwerk van Picasso, symbool bij uitstek van dood en verderf van oorlogen aller tijden. Ook is deze plaats nauw verbonden met de autonomie van de Basken. Een bezoek aan het stadje voert onvermijdelijk langs de Boom van Gernika, een eeuwenoude eik waaronder de Algemene Vergaderingen van Vizcaya gehouden werden. Naast de boom staat de vergaderruimte Casa de Juntas de Vizcaya waar een portretgalerij herinnert aan de eed op de Privilegies afgelegd door de Heren van Vizcaya.
Raadhuis van Gernika
De gotische kerk van Santa María heeft de tragedie eveneens overleefd zodat wij ook in onze dagen nog kunnen genieten van de fraaie kapel van de Maagd Maria en de kapel van de familie Albiz met een fraai praalgraf. Wij verlaten Gernika-Lumo via de C-6212 richting Lekeitio tot aan Kortezubi, waar wij de afslag naar de grotten van Santimamiñe nemen, die als het mooiste voorbeeld van prehistorische rotstekeningen in het Baskenland beschouwd worden. Bezoek is alleen mogelijk op afspraak. In de grotten zijn ook prachtige kalkformaties te bewonderen, zoals stalactieten en stalagmieten. Op de wanden ziet men wel vijftig verschillende afbeeldingen van bizons en andere dieren.
Na het bombardement van 1937 waren maar weinig gebouwen overeind gebleven. Het merendeel daarvan bevindt zich rondom het Casa de Juntas, zoals bijvoorbeeld het paleis van Montefuerte waarin het museum van Euskal Herria is gevestigd dat een beeld geeft van de geschiedenis van de Basken. In het omliggende park staan twee grote beelden gewijd aan de vrede, van de hand van twee internationaal bekende kunstenaars: Eduardo Chillida en Henry Moore.
Een asfaltweg leidt naar het sprookjesbos van Oma, waar natuur en kunst prachtig 49
Bos van Oma Collegiale kerk in Ziortza
samenkomen in de land art kunststroming. De uit Vizcaya afkomstige kunstenaar Agustín Ibarrola schilderde op de dennen concrete en abstracte figuren die bezoekers op een wandeling door dit berggebied zullen verrassen.
grootste van Vizcaya, het kerkhof en de kerk van San Miguel de Arretxinaga, waar drie enorme rotsen een klein beeld van deze heilige omringen. De BI-633 loopt bergafwaarts naar Durango, de hoofdstad van een graafschap dat ondanks de industrie een landelijke sfeer heeft weten te behouden. De voorgevels in het oude centrum hebben fraaie voorportalen, wapenschilden en schilderingen, evenals het gemeentehuis dat in Napolitaanse stijl is gedecoreerd. Ergens in de dertiende eeuw bereikte de ketterse doctrine van de fraticellos dit graafschap, die door de Inquisitie tot de vuurstapel veroordeeld werden. Ter herinnering aan dit feit werd het bekendste monument van deze stad opgericht: het terminale kruis van Kurutziaga, rijkelijk versierd met religieuze figuren.
De weg met vele bochten tussen Gernika-Lumo en Markina loopt langs een aantal interessante plekjes, zoals bijvoorbeeld het zogenoemde Balcón de Vizcaya, een uitkijkpunt niet ver van Urrutxa, of de collegiale kerk van Ziortza (Cenarruza), aan een van de varianten van de Route van Santiago. Markina is een oud stadje dat ook wel de Universiteit van de Bal genoemd wordt, omdat deze plaats grote spelers van het Baskisch Balspel heeft voortgebracht. Bijzondere bouwwerken zijn de kerk van Santa María, een van de 50
In dit graafschap, dat ook wel Durangaldea genoemd wordt, bevinden zich de plaatsen Abadiño, Elorrio en Berriz. Abadiño is een belangrijk land- en veeteeltcentrum waar de afgelopen tientallen jaren ook steeds meer industriële activiteiten worden ontplooid. In het centrum bezoeken wij een bekoorlijk pleintje met het gemeentehuis en de kerk van San Torcuato en iets buiten het dorp de toren van Muntsaratz, een robuust militair bouwwerk uit de middeleeuwen.
Kerk van Marina
Elorrio, een oud adellijk stadje, bezit een rijk erfgoed aan monumenten. Bijzonder is vooral het Casa Jara aan de Calle Berriotxoa met een mooi wapenschild en bewerkte daklijsten. Het centrale plein biedt enkele interessante bouwwerken zoals de kerk van La Purísima Concepción, vrijwel geheel omgeven door een zuilengang, en het paleis van Arabio-Ortiz de Ibarra, met een wit marmeren wapenschild op de voorgevel.
In de omgeving van Elorrio brengen wij een bezoek aan de necropolis van Argiñeta, met een aantal gedenktekens en grafsteden uit de negende eeuw waarvan de herkomst onbekend is. Als men toe is aan een rustpauze worden de koteletten van Berriz van harte aanbevolen, zowel vanwege de kwaliteit als de grootte. Het is ook een traditioneel religieus oord, want hier hebben ooit de heilige Vicente Ferrer en de jezuïet Cardaberaz gepredikt. Ten zuiden van Durangaldea ligt het natuurpark van Urkiola, te bereiken via de gelijknamige bergpas. In het 5768 hectare grote park dat zich in het grensgebied van Vizcaya en Álava bevindt, vormen de rotsen van Amboto een bezienswaardigheid. Op de top staan religieuze bouwwerken, een herberg en restaurants. Kapel in Elorrio
Elorrio
Vanuit Durangaldea rijden wij verder via de A-8 in de richting van Bilbao voor een bezoek aan Las Encartaciones in het westen van de provincie. Dit is een vredig landelijk gebied met valleien, bossen en rivieren. Balmaseda, de belangrijkste plaats, was de eerste stad die in Vizcaya gesticht werd, met een geschiedenis die meer dan achthonderd jaar teruggaat. Over de rivier de Cadagua ligt de Oude brug, een constructie uit de twaalfde eeuw waarvan de Douanetoren en het oorspronkelijke plaveisel
behouden zijn gebleven. Aan het stadsplein staat de prachtige kerk van San Severino, gebouwd in gotische stijl, en daarnaast het gemeentehuis met een voorportaal in een mudejarachtige stijl. In de Paasweek vindt in deze plaats een befaamde levende Kruisweg plaats met de inwoners in de hoofdrol. In het nabijgelegen Avellaneda bevindt zich het Raadhuis waar tot aan de negentiende eeuw de vertegenwoordigers van de gemeenten van Las Encartaciones hun vergaderingen hielden. Het bouwwerk is tegenwoordig geheel verbouwd en herbergt nu het Museum van Las Encartaciones gewijd aan de geschiedenis van deze zone en van de belangrijkste instellingen. Via de BI-630 bereiken wij vervolgens het dal van Carranza, op de grens met Cantabrië, waar zich verspreid liggende
Balmaseda
Grot van Pozalagua. Ranero
gehuchten bevinden met kerken die daarbovenuit torenen. Twee bezienswaardigheden zijn het ecologisch park El Carpín (Biáñez), gewijd aan het onderzoek en behoud van de Cantabrische fauna, en de grot van Pozalagua met opmerkelijke stalactieten. Op de terugweg naar Bilbao rijden wij door het dal van Sopuerta en Muskiz, in het kustgebied van Las Encartaciones. Op drie kilometer afstand van het centrum van Muskiz is de voormalige smederij van El Pobal opnieuw in werking gesteld, zodat men kan zien hoe de ijzerbewerking plaatsvond in de preindustriële tijd in Vizcaya.
Recreatie en evenementen In het Baskenland is de laatste jaren veel moeite gedaan om grote culturele projecten aan te trekken die, tezamen met de uitstekende gastronomie, de prachtige natuur en de geheel eigen folklore, de belangstelling wekken van duizenden reizigers uit de hele wereld. Het vlaggenschip van deze beweging is het Guggenheimmuseum voor Moderne en Hedendaagse Kunst van Bilbao, een werk van de Noordamerikaanse architect Frank O. Gehry. Het gebouw zelf is eigenlijk ook een kunstwerk waarin staal, steen en glas verwerkt zijn in combinatie met een buitenste laag van titaniumplaten die allerlei onmogelijke vormen aannemen. De bezoekers worden bij de ingang ontvangen door een grote hond van bloemen, ontworpen door Jeff Koons. In het interieur vindt men tijdelijke exposities en een Guggenheimmuseum. Bilbao
permanente tentoonstelling die een volledig beeld geeft van de twintigste-eeuwse avantgardistische stromingen met werken uit de collectie van de Guggenheimmusea van New York, Venetië en van Bilbao zelf. Het Euskalduna Muziek- en Congrescentrum staat eveneens aan de oever van de getijrivier, op de plek waar zich vroeger de gelijknamige scheepswerven bevonden. De vorm van het bouwwerk herinnert aan de schepen die hier ooit gebouwd werden. Het is gebouwd naar een ontwerp van Federico Soriano en Dolores Palacios en omvat een schitterend auditorium, congreszalen en de zetel van het Symfonieorkest van Bilbao. Ook in Donostia – San Sebastián vindt men moderne bouwwerken, zoals bijvoorbeeld de Kursaal van architect Rafael Moneo. Dit congresgebouw wordt in de volksmond
“De kubussen” genoemd omdat de vorm aan twee grote glazen rotsen doet denken. Op slechts enkele kilometers afstand van Donostia bevindt zich Chillida Leku, gewijd aan de geniale Baskische beeldhouwer Eduardo Chillida. In de Zabalagahoeve bevinden zich de kleinere werken van de kunstenaar; de grotere beeldhouwwerken staan verspreid over de uitgestrekte groenzone rondom de gebouwen en vormen zo een fraai openluchtmuseum.
Chillida Leku museum. Hernani
die in juli elk jaar weer de belangrijkste musici op dit gebied weten aan te trekken; het koorconcours van Tolosa, dat jaarlijks eind oktober, begin november gehouden wordt; het operaprogramma van Bilbao van september tot april en nog vele andere evenementen.
In Vitoria-Gasteiz is onlangs ook een cultureel centrum geopend, het Artium, waar men een uitstekende collectie hedendaagse Baskische en Spaanse kunst kan bewonderen.
De muziek en volksgebruiken kennen talrijke liefhebbers. Een oude traditie die nog steeds levend is gehouden is die van de bertsolaris die bestaande melodietjes, de zogenaamde bertsos, voorzien van een nieuwe humoristische tekst. Bijzondere instrumenten zijn de txistu (inheemse fluit met drie gaten), de tamboril (trommel) en de trikitixa (kleine accordeon).
Deze en andere traditionelere centra zoals bijvoorbeeld het Victoria Eugeniatheater van San Sebastián en het Arriagatheater van Bilbao of het Museum voor Schone Kunsten van Bilbao dienen eveneens als podium voor een uitgebreid cultureel programma, zoals bijvoorbeeld het Filmfestival van San Sebastián (tweede helft van september), dat wat glamour en belang betreft prima kan wedijveren met de festivals van Venetië en Cannes; de internationale jazzfestivals van Donostia, Gasteiz en Getxo,
Onder de traditionele Baskische dansen verdient de aurresku, een welkomstdans, een bijzondere vermelding. Aurrresku
55
De meeste Baskische feesten gaan vergezeld van muziek en optochten ter herinnering aan oude veldslagen. De festiviteiten van de drie hoofdsteden vinden in augustus plaats. Eerst Vitoria met de feesten van de Witte Maagd (van 4 t/m 9 augustus), met als meest karakteristieke onderdeel de zogenoemde “bajada de Celedón”. Vervolgens Donostia met de Aste Nagusia oftewel de Grote Week met spectaculaire internationale vuurwerkwedstrijden (tweede week van augustus). De feestkalender wordt afgesloten met de Aste Nagusia van Bilbao, met talrijke concerten en de verbranding van La Marijaia (een grote lappenpop als symbool van het feest).
Hapjesbar
Houthakken (Aizkolariak)
het carnaval van Tolosa (eind januari, begin februari); de levende Kruisweg van Balmaseda (Paasweek); bedevaarten en processies ter ere van de Maagd van El Carmen (16 juli); feest en markt van Santo Tomás in San Sebastián en andere plaatsen (21 december) en El Olentzero, die in talrijke dorpen en steden kerstgeschenken rondbrengt (24 december).
Uiteraard vinden er het hele jaar door nog veel meer festiviteiten plaats. Een bijzondere vermelding verdienen “la Tamborrada” op de dag van Sint Sebastiaan (20 januari); “Caldereros” van Tolosa, San Sebastián, Vitoria of Bilbao (weekend voor carnaval);
De plattelandssporten zijn nauw verweven met de folklore. Het Baskisch balspel, de roeiwedstrijden met traineras, het gewichtheffen met grote keien (harrijasotzaileak), het houthakken (aizkolariak) of houtzagen (trontza) en het touwtrekken (sokatira) zijn enkele activiteiten die vaak op festivals en bij andere evenementen te zien zijn. Ook sporten als bergbeklimmen, avonturensporten, voetbal en surfen worden op grote schaal beoefend. 56
Bajada de Celedón
Gastronomie Fijnproevers zullen zich in het Baskenland in het paradijs wanen. De Baskische gastronomie wordt beschouwd als een van de meest vernieuwende en creatieve keukens ter wereld, waaraan internationaal befaamde koks als Juan Mari Arzak, Pedro Subijana, Martín Berasategui en Karlos Arguiñano, hun naam verbonden hebben.
Kabeljauw “al pil-pil”
bijvoorbeeld stokvis “al pil-pil”, heek à la “koxkera”, zeebrasem en gegrilde koteletten, roerei met perretxikos (paddenstoelen), wrongel of mamia en Idiazabalkaas. Van al deze heerlijkheden kan men genieten in huiselijke kring of in restaurants, gastronomische verenigingen, sidrerías en in bars in de vorm van pinchos.
In de Baskische keuken worden uitstekende basisingrediënten gebruikt: ansjovis, heek, zeebrasem, tonijn, kleine inktvis en vele andere vis-, schelp- en schaaldiersoorten uit de Cantabrische Zee; paprika’s, tomaten en nog onnoembaar veel meer soorten groenten; vlees en melk afkomstig van de omvangrijke Baskische veestapel en txakoli, cider of wijn uit de Alavese Riojastreek ter begeleiding daarvan. Met al deze ingrediënten worden steeds weer nieuwe gerechten bedacht en ook traditionele bereid zoals
Winkelen De drie Baskische hoofdsteden bieden een breed scala aan mogelijkheden op winkelgebied. In de oude centra van DonostiaSan Sebastián, Bilbao en VitoriaGasteiz bevinden zich talrijke winkeltjes en zaken met 57
NUTTIGE GEGEVENS Internationaal netnummer % 34 TOERISTISCHE INFORMATIE TURESPAÑA www.spain.info Winkel in San Sebastián
Natuur
ambachtelijke artikelen terwijl in de nieuwere wijken grote warenhuizen en de traditionelere winkels te vinden zijn, zoals boutiques en banketbakkerijen. Aan de Gran Vía van Bilbao, de Avenida de la Libertad van Donostia en rondom de Calle Dato van Vitoria bevinden zich de populairste winkels.
Ook de natuur biedt vele recreatiemogelijkheden voor de toerist. Van de zee tot de bergen, van de korenvelden tot aan de weiden, bossen en wijngaarden: het landschap van Euskadi is enorm gevarieerd zonder dat men daarvoor ver hoeft te reizen. Deze Autonome Gemeenschap telt negen beschermde natuurgebieden met een bijzondere fauna en flora: Urdaibai (Vizcaya), Urkiola en Gorbeia (tussen Álava en Vizcaya), Aralar, Aizkorri, Aiako Harria (Guipúzcoa) en Valderejo, Entzia en Izki (Álava).
De volkskunst van Euskadi is nauw verbonden met de traditionele Baskische ambachten en sporten. Van hout vervaardigt men hier onder meer jukken, kaikus (gebruikt voor de bereiding van wrongel), kisten en makilas (wandelstokken). Weer andere ambachtslieden vlechten de manden die gebruikt worden bij het Baskisch balspel en maken de leren ballen voor de kaatsbaan. Ook kan men kaas kopen en nagerechten zoals chocoladetruffels, goxua (Baskische taart) en andere traditioneel bereide producten. De plaats Azpeitia in Guipúzcoa is bekend vanwege de meubelmakerijen en Azkoitia vanwege de hier vervaardigde hennepsandalen.
BASKENLAND www.paisvascoturismo.net Álava (Araba) www.alavaturismo.com Guipúzcoa (Gipuzkoa) www.gipuzkoaturismo.net
TOERISTENBUREAUS ÁLAVA
GUIPÚZCOA
Vitoria-Gasteiz Plaza General Loma % 945 161 598
Donostia-San Sebastián Reina Regente, 3 % 943 481 166
Laguardia Samaniegopaleis. Plaza San Juan % en ) 945 600 845
Hondarribia Javier Ugarte kalea, 6 bajo % 943 645 458 ) 943 645 466
Llodio Lamuza, 11 % 944 034 930
Legazpi Telleriarte Auzategia % / ) 943 730 428
Salvatierra Mayor, 8 % 945 302 931
Tolosa Santa María Plaza, 1 % 943 697 413
Massief van Urkiola
58
Vizcaya (Bizkaia) www.bizkaia.net/lehendakaritza/turismo
Gernika–Lumo Artekale, 8 % 946 255 892 ) 946 253 212
Zarautz Nafarroa kalea, 3 % 943 830 990 ) 943 835 628
Getxo Playa de Ereaga % 944 910 800 ) 944 911 299
VIZCAYA Bilbao Plaza del Ensanche, 11 % 944 795 760
Lekeitio Independentzia enparantza % 946 844 017 ) 946 844 167
Balmaseda Campo de las Monjas, 1 % 946 801 356 ) 946 801 356
VERVOER Aena (Aeropuertos Españoles y Navegación Aérea) % 902 404 704 www.aena.es Trein ADIF % 902 432 343 Informatie buitenland % 902 242 402 www.adif.es
Ferry Bilbao Ferry Santurtzi-PortsmouthSanturtzi % 912 702 332
PARADORES Reserveringscentrale Requena, 3 28013 Madrid % 902 547 979 ) 902 525 432 www.parador.es
Parador van Hondarribia Plaza de Armas, 14 Hondarribia (Guipúzcoa) % 943 645 500
Parador van Argómaniz Carretera N-1 km 363 Argómaniz (Álava) % 945 293 200
SPAANSE BUREAUS VOOR TOERISME IN HET BUITENLAND BELGIË. Brussel Office Espagnol du Tourisme Rue Royale 97, 5º 1000 BRUXELLES % 322/ 280 19 26 ) 322/ 230 21 47 www.spain.info/be e-mail:
[email protected]
NEDERLAND. Den Haag Spaans Bureau Voor Vreemdelingenverkeer Laan Van Meerdervoort, 8ª 2517 AJ DEN HAAG % 3170/ 346 59 00 ) 3170/ 364 98 59 www.spain.info/nl e-mail:
[email protected]
AMBASSADES IN MADRID België Paseo de la Castellana, 18 % 915 776 300 ) 914 318 166 Nederland Avenida Comandante Franco, 32 % 913 537 500 ) 913 537 565
Cubierta Pais Vasco-HOLANDES.qxp:Cubierta Pais Vasco-HOLANDES.qxp
O
U
D 1
Wandeling door de hoofdsteden 8 Bilbao 8 Donostia-San Sebastián 15 Vitoria-Gasteiz 23
Nuttige gegevens
59
o ak itx
Frankrijk Golf van Biskaje
Baskenland
Portugal
Madrid
Lissabon
SANTANDER 121 km
Melilla
Uitgave: © Turespaña Secretaría de Estado de Turismo
Tekst: Heda Comunicación
Opmaak: P&L MARÍN
Vertaling: Marianne Moester Blom
Druk: AGSM S.A. D.L. AB-389-2009
Foto’s: Archivo Turespaña; Acuarium de San Sebastián; Agromayor; Alvira, F.; Blanco, M.; Garrido, A.; González Grande, J.L.; Ministerio de Industria, López, J.; Muñoz, M.; Ontañón, F.; Turismo y Comercio Pascual Lobo, J.J.; Raurich, M.; Zabalza, R.
NIPO: 704-09-516-6 Gedrukt in Spanje 2e Editie
ño
C A N T A B R I A
U
R
G
O
S
C
O
M
F
O
N
Vliegveld Grotten Vuurtoren
Cerezo Tormantos de Río Tirón
L A
R I O J A
Santo Domingo de la Calzada
Hormilleja N-120
BURGOS 23 km
BURGOS 51 km
0
La Puebla de Labarca/ Lapuebla Labarka Uruñuela
Navarrete
U
R
N
A
A V A
20
I
D
L
A
D
R
R
40
D
E
A
60 km
Mendavia CARTOGRAFÍA: GCAR, S.L. Cardenal Silíceo, 35
LOGROÑO SORIA 98 km
AP-68
ZARAGOZA 157 km
Tel. 914 167 341 - 28002 MADRID - AÑO 2005
[email protected]
PAMPLONA 4 km
Middellandse Zee Ceuta
Voorpagina: Abanto en Ciervana. Vizcaya Achterpagina: Strand van La Concha. Donostia-San Sebastián
Santoña
B
S PA N J E Atlantische Oceaan
go
54
Parijs
eO
Recreatie en evenementen
Londen
Basigo Armintza (Bakio) Bermeo Cabo Higer San Juan de Mundaka Elantxobe Elexalde (Gorliz) Gaztelugatxe Laredo Elexalde Elexalde (Barrika) Hondarribia Urizar Ergoien Sukarrieta Ea Plentzia A-8 N-634 Castro-Urdiales Sopelana Axpe Lekeitio DONOSTIA/ Irun Ispaster-Elejalde Pasai Butrón Garai Berango Mesterika Elexalde Zelaia San Pedro Lezo N-I Abanto SAN SEBASTIÁN Kanpantxua N-121 Ondarroa Solarte Zierbena Algorta Elizalde Mungia Errenteria Ampuero Igeldo Gernika- Enderikas Getaria Pasai Zumaia San Juan (Muskiz) Santurtzi Leioa Aldai Ergoien Mutriku Antxo Zarautz Lumo Mendieta Eleizalde de Portugalete Usurbil Oiartzun Embalse Erribera Deba San Antón Loiola- Aulesti NATURAL Gallarta Sestao Altzaga Arteaga Rasines Ugarte Hernani PARQUE Itziar A-8 PARQUE NATURALOrio LasarteAgüera Elejalde DE AIKO HARRIA Ramales Aizarnazabal DE PAGOETA Larrabetzu Aretxalde La Iglesia San Vicente de Barakaldo/ MarkinaOria Urnieta Ereñozu deEmbalse Garagarza de la Victoria Herboso Añarbe Ziortza Xemeín BILBAO Zestoa (CANT.) San Bizenti-Barakaldo Aia Kurtzea Pagoaga Alzola San Pedro Amorebieta Biáñez Zizurkil Madariaga San Miguel de Linares N-634 Gueraña Embalse Andoain Elexalde La Matanza Asteasu Arizgoiti Treto Arano Avellaneda Azpeitia Etumeta Larraul de Nocedal Eibar Concha Mallabia Villabona Goizueta Balmaseda Mimetiz Güeñes Arrigorriaga Zaratamo Lemoa A-8 Garai Olakueta Azkoitia Errezil Alkiza Iurreta Pando Sangrices Ermua Loiola UgaoBerrobi Elexalde Solaruze/Placencia Anoeta Arene Sandamendi Bernales Elduain Aldeacueva Zaldibar Oñatz Bidania Miraballes Durango Tolosa Lanzas Abadiño-Zelaieta de las Armas Sistiaga Zudiviarte Berastegi Elejalde ZubialdeZelaia Mañaria Agudas Elgeta Bergara Aratz- Beizama Albiztur Altzo Santecilla N-629 Llodio Erreka Ugarana Herriko Plaza Gaztelu Artziniega Elorrio Embalse PARQUE NATURAL Ikaztegieta Bengoechea Zumárraga A i ala Lizartza Gordeliz de Ordunte Areatza DE URKIOLA Arrasate/ Antzuola Orexa Va l l e de Itsasondo N-I Orendain Ezkurra Zuaza Plaza Urretxu Urkiola Zubiaur Quejana Mondragón Santa Lutzi-Anduaga Ordizia Baliarrain A-15 Arespalditza/ Villasana Arbaiza Ipiñaburu Legazpi Erbi Amezketa Gaintza Respaldiza Garibai de Mena Bercedo Ibarra Beasain N-240 PARQUE NATURAL Abaltzisketa Oñati Gabiria Jauntsarats Castrobarto DE GORBEIA Lazkao Amurrio Añés Betelu Angulo de Mena Aretxabaleta Otxandio San Juan Zerain Idiazábal San Martín Villabasil Lekunberri Belandia Nuestra Señora PARQUE NATURAL Marin Eskoriatza de Arantzazu DE ARALAR San Gregorio Inoso Barcenillas Etxaguen Urduña-Orduña Legutiano Leintz-Gatzaga del Ribero Goiuri Zegama Altube Arantzazu Quincoces Gopegi Embalse Villacián de Yuso Artomaña Murgia de Urrunaga Embalse Goialdea Irañeta Lakuntza Zaitegi Irurtzun Delika Izarra Vilaño de Ullibarri Otzaurte Marieta Hermua Barria Ziriano Abezia Arriola Abornikano Jugo N-622 Altsasu-Alsasua Ayorrabe A-15 Berberana Domaikia Gordoa Nanclares Gebara Anda Araca Lizarraga Medina Araia Bóveda Ollo Artaza-Escota La LlanadaDurana de Gamboa Luna AP-68 Dallo Heredia Urdiain de Pomar PARQUE NATURAL Zalduondo Osma N-I Argomaniz Ordoñana Martioda DE VALDEREJO Lalastra Ziordia Arriano Gobeo Tobillas Villanueva ZuhatzuJocano Aizpún Vicuña Andoin Villamardones Salvatierra/ de Valdegovía Santuario Kuartango Alegría/ Mendoza Nofuentes Ormijana Opakua Ribera Agurain de Estíbaliz Dulantzi Villodas Armentia Añana-Gesaltza/ Subijana VITORIAVillanañe Lezáun Larraona Eguileta Guereño Iturrieta Salinas de Añana Lasierra Nanclares de la Oca/ Tolweg Echarri Zudaire GASTEIZ Espejo Langraiz Oka Ibisate Contrasta Muez Tolvrije snelweg en Autoweg Azaceta Pobes Bergüenda/ Eulate Arreo Bergonda N-I Sabando Alda Virgala Mayor Leciñana Nationale weg Puentelarra/ Embalse de la Oca O Zubilarra Atauri de Alloz Treviño EBR Arlucea Maeztu Eersterangsweg Añastro Salcedo/ Saseta Oteo Zúñiga Larrión Saratsu Tweederangsweg PARQUE NATURAL Artazu B U R G O S Urarte DE IZKI Estella/Lizarra Mijancas B-weg Ancín Miranda de Ebro Santurde Quintana Spoorlijn Zambrana Santa Cruz de Campezo/ Urturi Berganzo Bajauri Parador Santikurutze Kanpezu AP-1 Ocio Loza Olejua Mendigorría Pancorbo Peñacerrada/ Cabredo Sanctuarium-Klooster Mues Foncea Lagran Bernedo N-124 Urizaharra N Arróniz Allo Natuurpark Kripan N-111 Labastida/Bastida Montoria Lanciego/ N-232 Golfbaan Elvillar/Bilar Lantziego Sansol Samaniego Haro Sajazarra Los Arcos Larraga Jachthaven Leza Rioj a Ala vesa Briones Yécora/ Moreda/ Treviana Kuuroord Navaridas Laguardia/ Iekora Moreta Biasteri N-232 Cuzcurrita de Oion Camping Viana Ochánduri Elciego Lazagurría Rodezno Río Tirón od
29 29 34 40 45 49
Verenigd Koninkrijk
Dublin
Ca b
Routes door de provincies De natuur van Álava De kust van Guipúzcoa Guipúzcoa Landinwaarts De kust van Vizcaya Vizcaya Landinwaarts
Ierland atx
Inleiding
Página 2
oM
H
09:26
Ca b
N
SANTANDER 41 km
Í
14/8/09
