Basis leggen voor sterkere positie

Focus op Roemenië

2

Jakarta Floods Management

4

Adapt Now!

Hoe maak je overstromingsrisico’s beheersbaar in een gebied met miljoenen mensen?

Veel kansen en mogelijkheden voor Nederlandse waterexpertise

5

Klimaatadaptatie in Mekong Delta

5th world water forum

IStaNBul 2009

PvW

PARTNERS VOOR WATER

KRANT NR. 1

|

DECEMBER 2009

Ministeries besluiten Partners voor Water Programma te verlengen

‘Sterke watersector is van belang voor Nederland en de wereld’ ◗ ‘Waterexpertise

moet de wereld over’ Een veld in Egypte, waar ze met de helft van het water net zoveel aardbeien kweken. Kleine baggerbootjes die precies passen in de nauwe sloten in sloppenwijken van Jakarta. Gigantische pompen die geleverd worden aan China. De watersector die gezamenlijk optrekt op internationale evenementen, samen projecten opstart en kennis deelt. Concrete resultaten van het programma ‘Partners voor Water’, waarin vijf ministeries samenwerken. De tweede periode van het programma zit erop. De ministeries hebben samen besloten tot een derde periode, die volgend jaar in gaat. De watersector is een sleutelsector voor Nederland. De internationale concurrentie groeit hard, maar ook de wereldwijde vraag naar oplossingen in watervoorziening, sanitatie en klimaatadaptatie groeit. Dat biedt uitdagingen, kansen en verantwoordelijkheden voor een land met een watertraditie. Partners voor Water is bedoeld om die internationale ambitie een zetje te geven. Het programma werd tien jaar geleden door vijf ministeries opgericht. Volgens Simon Warmerdam, programmamanager van Partners voor Water, was dat destijds een doorbraak. “Verkeer en Waterstaat, VROM, LNV, Economische Zaken en Buitenlandse Zaken (incl. Ontwikkelingssamenwerking) die samen besluiten een programma op te richten om de internationale positie van de watersector te verbeteren, innovatie te bevorderen, nieuwe samenwerkingsverbanden te

‘Er zijn nog te weinig internationale spelers in de sector’

Sint Petersburg:

Ontwikkelen computermodel voor bediening stuwdam

Roemenie: risicokaarten van chemicaliën die het oppervlaktewater kunnen vervuilen

Poznan: Verbeteren verouderd rioleringsbeheer

Mexico: Verbeteren van de wateropslag met innovatieve materialen

Egypte: ‘More crop per drop’: met minder water hetzelfde resultaat

Syrie: Het introduceren van integraal waterbeheer in een regio met een kwetsbare waterhuishouding

Vietnam: klimaatadapatatie

Indonesie: Pomana: watervoorziening met een piramide, gebruikmakend van verdamping

Mozambique: Betaalbare watervoorziening voor kleinverbruikers

Brazilie: Duurzaam

in de Mekong Delta

Jakarta Floods project: Maak

grondwaterbeheer

Zuid Afrika: Mobiele

toiletten voor sloppenwijken in Kaapstad

overstromingsrisico’s beheersbaar

Het programma Partners voor Water ondersteunt projecten in bijna alle werelddelen zoals deze kleine selectie laat zien

smeden en nieuwe markten te verkennen. Dat is uniek.”

TWEE PARTNERS: EVD EN NWP De ministeries kozen de EVD en het Netherlands Water Partnership (NWP) als uitvoerders voor het programma. Warmerdam, zelf van de EVD, noemt het een sterk samenwerkingsverband. “Het programma Partners voor Water heeft twee kanten, we ondersteunen projecten van partijen met een ambitie in het buitenland. Daarnaast voeren we activiteiten uit die gericht zijn op de internationale samenwerking binnen de Nederlandse watersector.” Die twee kanten vragen om twee elkaar aanvullende organisaties. Warmerdam: “De EVD heeft veel ervaring op het gebied van internationale positionering en uitvoering van (financiële) stimuleringsprogramma’s. Het NWP heeft veel kennis van de watersector, bijna alle internationale spelers in de watersector zijn bij het netwerk

JEROEN VAN DER SOMMEN is directeur van het Netherlands Water Partnership (NWP). De organisatie voert samen met EVD het programma Partners voor Water uit. NWP is een netwerk waar de hele watersector bij elkaar komt. Van der Sommen: “Wij konden zo bijvoorbeeld snel schakelen na de orkaan Katrina. Met de juiste organisaties tuigden we een missie op, waardoor we nu nog steeds aan de slag zijn in New Orleans. Dat had niet

aangesloten. Dus richt EVD zich op de projecten die organisaties indienen, terwijl NWP activiteiten uitvoert die samenwerking en kennisoverdracht in de watersector bevorderen. Maar de grote keuzes maken we samen. EVD en NWP zijn partners in de uitvoering van het programma.”

WAAR GAAT HET NU OM? “Bij Partners voor Water projecten gaat het om ambitie en innovatie”, stelt Warmerdam. “Er zijn van die projecten die normaal nooit gestalte zouden krijgen, bijvoorbeeld omdat de technologie nog heel nieuw is, het om een nieuwe markt gaat, of omdat er veel vooronderzoek nodig is. Terwijl er toch veel potentie in kan zitten en we die vernieuwingen hard nodig hebben. Met steun van Partners voor Water durven organisaties wel die eerste stap te zetten. We stellen de eis dat er minimaal twee samenwerkingspartners zijn, want het verbeteren van

gekund zonder NWP. Aan de andere kant had de samenwerking binnen NWP nooit zo snel gestalte gekregen als Partners voor Water er niet was geweest. Maar ook de innovatieprogramma’s water- en deltatechnologie waren er niet geweest zonder Partners voor Water. Zonder de eerste financiering om de mogelijkheden te verkennen neemt niemand de eerste stap”, betoogt van der Sommen. Hij benadrukt het belang van het pro-

samenwerking is iets dat in de watersector nog steeds nodig is. Je vergroot zo ook de slagingskans van een project. Partners voor Water steunt verschillende soorten projecten: van haalbaarheidsstudies, demonstratieprojecten, nieuwe technologieën, tot het betreden van nieuwe markten, capaciteitsopbouw, etcetera.” Het gaat niet alleen om potentiële winst, betoogt Warmerdam. “Zeker nu, met een veranderend klimaat, hebben we projecten nodig die oplossingen aandragen voor de grote watervraagstukken in de wereld.” Er kan nog steeds veel verbeteren, meent Warmerdam, daarom blijft een programma als Partners voor Water nodig. “Partijen in de watersector kunnen een stuk beter worden in het bepalen van hun ambities op de (middel)lange termijn en hun mogelijkheden in het buitenland. Daar letten we sterk op. Partners voor Water moet het verschil maken tussen droom en daad.”

gramma. “We hebben een mooie sector met sterke spelers, maar er zijn er te weinig die internationaal opereren. Dat aantal moet en kan veel groter. Nederland heeft veel expertise, creativiteit en een goede reputatie als het om water gaat. Daarmee moeten we de wereld over. Een sterke watersector is van groot belang. Voor Nederland, maar ook in het belang van klimaatadaptatie en duurzame watervoorziening en veiligheid wereldwijd.”

OVER PARTNERS VOOR WATER Partners voor Water (PvW) is een interdepartementaal programma dat zich richt op het bundelen van krachten om de internationale positie van de Nederlandse watersector (overheid, bedrijfsleven, kennisinstituten en NGO’s) te verbeteren, en zo een bijdrage te leveren aan oplossingen voor de wereld waterproblematiek. Het programma wordt gefinancierd door vijf ministeries: Verkeer en Waterstaat (V&W), Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM), Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), Buitenlandse Zaken/Ontwikkelingssamenwerking en Economische Zaken. Partners voor Water wordt uitgevoerd door de EVD en het Netherlands Water Partnership.

Focus op delta’s “We zaten in Delft, in de kantine van Unesco IHE te filosoferen over verschillende projecten”, vertelt Simon Warmerdam, programmamanager Partners voor Water. “We praatten over de grote impact die we in Jakarta hebben met het programma. Over de hele breedte hebben we daar een productieve samenwerking opgezet, van onderzoek tot bestuur en praktische toepassingen zoals de baggerbootjes in de sloppenwijken. Als je echt focust op een gebied, kun je heel veel zichtbare toegevoegde waarde bieden.” Ook de ministeries besloten onlangs tot een regionale focus. Het internationale waterbeleid van Nederland krijgt op dit moment vorm onder de titel ‘Water Mondiaal’. Daar is sprake van een focus op een aantal deltagebieden, waar Nederland haar expertise op het gebied van bijvoorbeeld watertechnologie, deltatechnologie, sanitatie en management samen met lokale counterparts wil inzetten. Het programma Partners voor Water 3 volgt deze inhoudelijke focus.

2

FOCUS OP ROEMENIË

Roemenië Roadshow:

kansen verkennen voor Nederlandse watertechnologie Nederland heeft veel in huis als het gaat om watertechnologie, vooral voor lokale gemeenschappen. We bieden kleinschalige oplossingen die makkelijk overal toe te passen zijn. Dat bleek overduidelijk tijdens de Roemenië Roadshow, van 6 tot en met 9 oktober. De Nederlandse delegatie, bestaande uit Dirkse Milieutechniek, Dutch Rainmaker, Future Pipe Industries, Landustrie en Norit, bezocht in oktober een viertal provincies in zuidelijk Roemenië. Samen reisden ze door het land. De delegatie sprak onder meer

Romanian Netherlands Water Platform:

Basis leggen voor sterkere positie ◗ Kansrijke markt ◗ Ook hulp bij opbouw

en kennisoverdracht

Structurele aandacht voor kennisuitwisseling en een goede positionering van de Nederlandse watersector. Dat is het doel van het NWP Roemenië Platform (RNWP), actief sinds 2007. Het RNWP wordt financieel ondersteund door Partners voor Water. Dennis van Peppen, die trekker is van het platform, licht toe. Het RNWP verenigt de Nederlandse partijen die actief zijn op de Roemeense markt en coördineert initiatieven en activiteiten in het land. Ook treedt het RNWP op als vertegenwoordiger van de Nederlandse watersector voor de Roemeense partners. Dat is belangrijk, omdat Nederland terreinwinst moet én kan boeken. Dennis van Peppen: ‘Als je kijkt naar de grote investeringen op het gebied van drink- en afvalwater, dan is onze positie in Roemenië echt onder de maat. Het marktaandeel van Zuid-Europese landen, plus Duitsland en Frankrijk, is aanmerkelijk sterker. Het is dus

zaak ons krachtiger te positioneren. Dat gebeurt op allerlei manieren, zoals het bezoek van staatssecretaris Huizinga en de Roadshow. In december staat een inkomend bezoek gepland van Roemeense waterbedrijven, gevolgd door matchmaking met lokale partijen. Vanuit die basis kan er hopelijk succesvol worden ingeschreven op aanbestedingen. Want het is een kansrijke markt. Er moet veel gebeuren in de watersector en de Europese Unie stelt veel geld beschikbaar om dat mogelijk te maken.’ Het Roemenië Platform kan vooral ook bij het leggen van de noodzakelijke contacten een waardevolle rol spelen.

ONDER ÉÉN VLAG Het platform speelt voornamelijk een indirecte rol in het positioneren van Nederlandse waterkennis. Dennis van Peppen: ‘Het is sowieso van groot belang dat dankzij het platform alle neuzen dezelfde kant op staan. Het helpt enorm wanneer je je als land onder één vlag kunt presenteren. Bovendien ontstaan er dan mogelijkheden om ook ondersteuning van een staatssecretaris te krijgen. Zoals dit voorjaar staatssecretaris Huizinga, die een bezoek bracht aan Roemenië.’

Dennis van Peppen benadrukt dat het platform er niet alleen is voor het bedrijfsleven: ‘Het is niet alleen marktbewerking, maar ook hulp bij het opbouwen van het land, via de financiering van projecten en via het overdragen van kennis. In het platform zijn ook kennisinstituten en overheden vertegenwoordigd, waaronder waterschappen. De bedoeling is dat binnen het platform kennisuitwisseling en consortiumvorming ontstaat.’

NAAR STRUCTURELE OPZET Het RNWP heeft het in zich om een verdere ontwikkeling door te maken. Dennis van Peppen: ‘We hebben de ambitie om in 2010 te komen tot een bilateraal panel, met invloedrijke vertegenwoordigers uit beide landen die regelmatig bij elkaar komen om kennis uit te wisselen en concrete projecten te bespreken. Daarbij willen we het bijvoorbeeld ook hebben over klimaatadaptatie. Roemenie staat voor andere uitdagingen dan wij en het is interessant, nuttig en leerzaam om daarover van gedachten te wisselen.’

Voor meer informatie: [email protected]

R O A D S H O W R O MA N I A N N E T HE RLA ND S WA TE R PLA TFORM

met burgemeesters van dorpen, provinciebesturen, regionale waterbedrijven, onroerend goed ontwikkelaars, lokale consultants en met vertegenwoordigers van de ministeries van milieu, onderwijs en landbouw. De Roadshow werd georganiseerd door NWP in het kader van het programma Partners voor Water. Op deze pagina’s meer over de Roadshow, over het NWP Roemenië Platform en over de do’s en don’ts van het zakendoen in en met Roemenië.

DO’S & DON’TS

TIPS vanuit

de prakti jk

Samenwerking in en met Roemenië Hiërarchie is belangrijk. Zorg dat de directeur van je samenwerkingspartner achter het project staat. Hij of zij zal ervoor zorgen dat de medewerkers voor je klaar staan. Werk samen met de juiste mensen. Bedenk dat communicatief vaardige en Engels sprekende mensen soms belangrijker zijn dan inhoudelijk sterke mensen. Doe gedegen vooronderzoek naar de politieke en diplomatieke verhoudingen waarin je opereert, en handel daarnaar. Bedrijven en overheidsinstanties kunnen belangen hebben die op het eerste oog niet zichtbaar zijn. Formele processen duren lang in Roemenië. Bij het organiseren van een vergadering is het soms bijvoorbeeld nodig officiële uitnodigingsbrieven te sturen. Dat kan tijd kosten. Stel je daarop in en houd je aan de formele regels. Anders duurt het nog langer. Roemenië is sterk centraal georganiseerd. Zorg dat je, waar dat relevant is, altijd commitment vanuit Boekarest hebt. Wil je hooggeplaatste personen spreken? Zorg dan dat je zelf minimaal op datzelfde niveau vertegenwoordigd bent. Wees realistisch, flexibel en pragmatisch, wind je niet op als het anders gaat dan in Nederland. Je moet het anders kunnen en willen doen dan je gewend bent. Heb respect voor je gesprekspartner, laat hem of haar zelf tot een beslissing komen en toon geen afkeuring of ongeduld als het lang duurt of verkeerd uitpakt. Zorg altijd dat je het contact niet verliest, ook (of juist) als de samenwerking zich positief ontwikkelt. De onzekerheid blijft. Neem kleine cadeautjes mee voor de mensen met wie je samenwerkt. Dat wordt zeer gewaardeerd. Vooral stroopwafels!

Boekarest

Heb het geduld om de kans te grijpen die uiteindelijk toch komt! Voor meer tips zie het interview met Violeta Cozianu, economisch beleidsmedewerker van de Nederlandse ambassade Boekarest op www.partnersvoorwater.nl

De route ging langs de regio’s: Giurgiu, Buzau, Ilfov, Calarasi

FOCUS OP ROEMENIË

3

Eerst bewustmaking, dan goede voorstellen, dan financiering ◗ Steden lopen voorop ◗ Zaak van lange adem ‘Wij willen de lokale overheden juist in het voortraject helpen. Samen haalbaarheidsstudies doen, terms of reference en kosteninventarisaties maken. Vervolgens kunnen er gedegen en overtuigende projectvoorstellen gedaan worden en maak je kans op EU-geld. Zo creëren wij onze markt in Roemenië.’ Dat is de conclusie van Brendo Meulman van Landustrie. Hij ging in oktober mee naar Roemenië om de markt te verkennen. Landustrie heeft een uitstekende decentrale oplossing te bieden: een zowel ecologisch als economisch duurzaam sanitatiesysteem. De installatie levert biogas op, dat weer kan worden gebruikt. De operationele kosten zijn daardoor zeer bescheiden en dat is een belangrijk voordeel. Doordat de Roeme-

nen met die operationele kosten vaak onvoldoende rekening houden, lijden veel projecten op de wat langere duur schipbreuk. Maar het is een markt met een flinke aanloop. Meulman: ‘Je moet lokale overheden eerst bewust maken van de waarde van decentrale oplossingen, en vervolgens samen met die overheden en met lokale consultants aan het werk gaan om zo’n oplossing ook financieel binnen bereik te brengen. We verwachten niet meteen een heleboel installaties te verkopen. Maar als we de mensen daar niet helpen bij het maken van goede plannen, dan kunnen we nog wel tien jaar wachten voor ze een keer aan de beurt komen bij het verdelen van EU-subsidies. Want als voorstellen kwalitatief onder de maat zijn, ben je kansloos. Ze hebben een flinke achterstand op de grote steden in Roemenië, die zijn daar al een stuk beter in. We investeren dus in de toekomstige markt.’

STEVIGE BASIS GELEGD

daarmee omzet te genereren, heeft Landustrie al een andere belangrijke stap gezet. Brendo Meulman: ‘We werken in het oosten van Roemenië, bij de rivier de Tecucel, aan een project voor integrale wateraanpak voor hoogwaterbestrijding, drinkwater en sanitatie in het stroomgebied van de rivier. Dat doen we samen met de Dienst Landelijk Gebied (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), gemeente Groningen, Waterbedrijf Groningen, Arcadis, de Universiteit Twente en het waterschap Hunze en Aa’s. Er lag daar een masterplan, maar dat moet naar een hoger niveau worden getild. Dan heb je een stevige basis om die integrale aanpak te verwezenlijken in de vorm van concrete projecten. En vervolgens is het dus zaak om die projectvoorstellen een zodanige kwaliteit te geven dat ze in aanmerking komen voor financiering. Ik schat dat het nog zo’n anderhalf jaar zal duren voor er budget wordt toegekend. Het is een zaak van langere adem.’

Om projecten kansrijk te maken, en

‘Roemenië is een kruising tussen Italië en Polen’ Ingenieurs- en adviesbureau RPS is al een paar jaar actief in Roemenië en kent zo langzamerhand het klappen van de zweep. ‘ Je zou kunnen zeggen dat Roemenië een soort kruising is tussen Italië en Polen: Zuid-Europees temperament gecombineerd met Oost-Europese bureaucratie.’ Roemenië is een zeer hiërarchisch land, heeft RPS in de praktijk kunnen vaststellen: men durft geen risico’s te lopen en wil graag ingedekt zijn. Een ander probleem: als er een minister valt, worden

snel lid is geworden van de EU. Martijn van Velthoven kan zich daar wel iets bij voorstellen. ‘Maar aan de andere kant, als het land geen lid was geworden, was het waarschijnlijk alleen maar nog een stuk langzamer gegaan. Als lidstaat moet Roemenië voldoen aan allerlei verplichtingen waardoor tenminste druk op de ketel wordt gehouden.’ RPS hielp in Roemenië bij het maken van een database die gevaarlijke stoffen, op provinciaal niveau in dit geval, letterlijk in kaart brengt. De gegevens van de opgeslagen chemicaliën worden gekoppeld aan geografische coördinaten.

‘Je moet niet op z’n Hollands zeggen wat je ervan vindt’ de meeste, vaak jonge, ambtenaren van het betreffende ministerie ook ontslagen. Het gevolg is een geweldige ‘brain drain’. ‘Kortom, er bestaat een flink cultuurverschil en je moet niet ‘op z’n Hollands’ meteen direct zeggen wat je ervan vindt. Beter is het om even af te tasten en de Roemeense betrokkenen de lokale situatie laten uitleggen’, volgens Martijn van Velthoven van RPS. Er wordt vaak gezegd dat Roemenië te

Hiermee worden de gevaarlijke stoffen zichtbaar gemaakt op een milieurisicokaart. Een muisklik volstaat om de gegevens meteen op het beeldscherm te halen. De digitale kaart komt in de plaats van grote, volle archiefkasten die nauwelijks actueel zijn te houden. Het contact ontstond via een RPS-collega, die iemand kende bij de provinciehoofdstad Craiova (van de ‘prefectura’ Dolj, in het zuidwesten van Roemenië). Martijn van Velthoven: ‘De eerste reactie

als je een project voorstelt, is meestal ‘nee’ omdat het aan financiële middelen ontbreekt. Maar als er via een subsidie gewerkt kan worden dan is er wel degelijk interesse om mensen en infrastructuur beschikbaar te stellen.’ In dit geval ging het om een subsidie van Partners voor Water waarbij een eigen bijdrage van het uitvoerende bedrijf verplicht is. De milieurisicokaart heeft voor RPS een belangrijke indirecte spin-off gehad. Momenteel wordt er een project afgerond dat Roemeense bedrijven en de overheid helpt bij het invoeren van REACH, de Europese wetgeving voor het veilig werken met chemische stoffen. Dat EU Phare project is mede gewonnen omdat RPS het milieurisicokaart project als lokale Roemeense referentie kon overleggen. Bovendien heeft RPS een plek gekregen op de lijst van preferred suppliers van de Europese Commissie, DG Milieu, voor projecten op het gebied van onder meer lokale rampenbestrijding.

‘Eén cent voor tien liter water’ Norit deed mee in de roadshow om te werken aan de bewustwording van lokale overheden.  ‘Met onze lijn van compacte watersystemen kunnen we drieduizend liter drinkwater per uur produceren, en dat kost maar één cent per tien liter. Met een dergelijk toegankelijke technologie is het alleen nog aan de lokale overheid om er een doeltreffend financieringsmodel voor te verzinnen’, aldus Mike de Leeuw van Norit. De regio waar de Roadshow doorheen trok, is afgelegen en kampt met een ernstig gebrek aan water, dat ook nog eens van gebrekkige kwaliteit is. Mike de Leeuw: ‘En bovendien blijven de afgelegen gebieden achter bij de grote steden als het gaat om de verdere uitbreiding van centrale drinkwatervoorzieningen. Als alternatief voor een centrale infrastructuur heeft Norit compacte watersystemen ontwikkeld. Dat zijn units die aan de oever van een rivier of meer kunnen worden geplaatst: betrouwbaar drinkwater voor mensen die op afstand leven van een centrale voorziening.’

CONTACT LOCALE OVERHEID De gesprekken met de lokale overheid maakten al vrij snel duidelijk dat de behoefte zonder meer aanwezig is. Mike de Leeuw: ‘De interesse voor onze compacte systemen was dan ook groot. Onze claim is heel eenvoudig: voor één cent per dag krijgt elk lid van zo’n lokale gemeenschap tien

Voor meer informatie over de internationale en EU projecten van RPS kunt u contact opnemen met dr. Ike van der Putte, Directeur Externe Betrekkingen en Internationale Milieuzaken via [email protected]. Voor meer informatie over de risicokaart kunt u contact opnemen met dr. Oscar van Dam via [email protected].

Compact watersysteem van Norit

liter water. Dat is erg weinig geld. Als de lokale overheid er twee cent voor vraagt, hebben ze geld om aan andere zaken te besteden, zoals infrastructuur of scholen. En schoon water zorgt bovendien voor minder ziekte en een hogere productiviteit. Ik zag een groeiend besef bij gemeenten en provincies dat het noodzakelijk is om ermee aan de slag te gaan. Dat is een belangrijke winst, van daaruit kun je samen verder komen.’ Wat wel duidelijk werd is dat de lokale overheid begeleiding nodig heeft om een financieringsmodel te kiezen dat past bij de lokale situatie.

LEADS BEZOEKEN MET LOKALE PARTNER De handelsmissie heeft waardevolle contacten opgeleverd. Mike de Leeuw: ‘Die leads gaan we bezoeken, met een NGO en lokale partner. Die partner heeft landelijke dekking, maar weet ook lokaal de weg. Dat heb je echt nodig om de cultuur- en taalverschillen te overbruggen. Alleen maar een tolk is niet voldoende.’

ECHTE MATCHMAKING Mike de Leeuw ten slotte over de roadshow zelf: ‘Vier dagen lang waren vraag en aanbod gewoon heel concreet aan elkaar gekoppeld. Geen vervan-mijn-bedshow maar werkelijke kansen voor Nederlandse bedrijven. Zo’n handelsmissie is veel beter dan het traditionele model. Een kleinere groep, echte matchmaking. Chapeau voor de organisatoren!’

4

FLOOD MANAGEMENT Jakarta Floods Management Program, Indonesië

Overstromingsrisico’s beheersen in een gebied met 30 miljoen mensen

In 2007 werd Jakarta voor de derde keer in tien jaar getroffen door ernstige overstromingen. De Indonesische overheid had op dat moment al Nederlandse specialisten benaderd om te helpen bij het oplossen van de overstromingsproblematiek. Ook omdat de risico’s in de toekomst alleen maar groter worden: de neerslag neemt toe en sommige gebieden van Jakarta dalen ieder jaar met 25 centimeter. Op verzoek van de Indonesische overheid helpen zes Nederlandse bedrijven samen bij het oplossen van de overstromingsproblematiek.

400.000 liter afval wordt iedere dag in de rivieren en kanalen van Jakarta gedumpt

de. Een direct en tastbaar resultaat van het ‘Jakarta Floods Management Program’. Binnen dit project ontwikkelde Deltares de analyses en de modellen waarmee de overstromingsrisico’s in

kaart worden gebracht.

Rechts het logo van de publiekscampagne, boven een indruk van het Pilot Dredging Project

men kleinschalige preventieve maatregelen tegen overstromingen.

TEAMWERK De Indonesische overheid verzocht in 2007 om de hulp van Nederlandse specialisten. Het Netherlands Water Partnership inventariseerde de belangstelling. Zes bedrijven meldden zich: Deltares, Witteveen&Bos, DHV, Royal Haskoning, HKV Lijn in Water en Euro Consult Mott Mac Donald vormden samen het Jakarta Floods team. Met steun van Partners voor Water gingen ze in Jakarta aan de slag. Het team koos voor een brede aanpak. Naast de voorspellingsmodellen ontwikkelde men een communicatiestrategie om de samenwerking tussen betrokken overheden te verbeteren. Daarnaast zette het team ook een publiekscampagne op die burgers bewust maakt van de risico’s en het belang van preventieve maatregelen. Ook bracht het Jakarta Floods team de infrastructuur voor waterafvoer in kaart. Met pilots in twee kleine gemeenschappen werd de theorie in praktijk gebracht. In nauwe samenwerking met de burgers ontwikkelde

Het Jakarta Floods Management Programme is inmiddels twee keer verlengd. In dat kader steunde Partners voor Water samen met de Nederlandse ambassade het ‘Pilot Dredging Project’. Uit onderzoek blijkt dat tot 40% minder mensen last zullen hebben van overstromingen als het bestaande drainagestelsel van Jakarta wordt verbeterd. Het water kan niet weg, omdat de sloten en afvoerkanalen vol zitten met afval. De grote kanalen worden nu uitgebaggerd door de Indonesische overheid, met steun van de Wereldbank. Maar hoe moet je in de

20% van de inwoners

heeft geen toilet

dichtbevolkte, nauwe sloppenwijken baggeren? Voor dat probleem werd het Pilot Dredging Project opgericht. DHV is trekker van een consortium dat kleinschalig baggeren introdu-

Ingenieursbureau HKV heeft dankzij de medewerking aan het Jakarta Flood Management Project van Partners voor Water vaste voet gezet op Indonesische bodem. Projectleider Marco Hartman: ‘Het is een moeilijke markt met grote concurrentie. Maar we hebben nu, dankzij Partners voor Water, een geweldig goed referentieproject. We zijn zeker van plan ook mee te doen aan vervolgprojecten die Jakarta veiliger moet maken tegen overstromingen.’ “Ons eerste project was het maken van modellen waarmee de overstromingen konden worden gesimuleerd. Het was voor ons de gelegenheid bij uitstek om de stap naar de watermarkt in Zuid-Oost Azië te maken’, aldus Marco Hartman. HKV Lijn in Water meldde zich destijds bij NWP aan om deel te nemen aan een consortium van Nederlandse adviesbureaus voor de uitvoering van het Jakarta Floods Management Project. Met 60 mensen in dienst en sterk gespecialiseerd in water en veiligheid, wil het bureau zijn werkveld vergroten en zijn expertise ook inzetten in het buitenland. ‘We zijn soms nog te klein voor de mondiale markt. Zonder het netwerk en de financiering van Partners voor Water van onze eerste buitenlandse projecten, zouden wij onze buitenlandse activiteiten nooit zelfstandig van de grond hebben kunnen krijgen’, aldus Hartman.

BAGGEREN Op 3 en 4 juni 2008 zou Jakarta weer overstroomd zijn. Maar dit keer was men gewaarschuwd. Het Nederlandse instituut Deltares had op tijd en zeer precies voorspeld dat de miljoenenstad op deze dagen zou overstromen. De Indonesische overheid haalde alles uit de kast: met zandzakken en grote pompen wist men de schade beperkt te houden. Het was de vierde keer dat Deltares een overstroming voorspel-

HKV: dankzij Partners voor Water vaste voet op Indonesische bodem

ceert in Indonesie. Met Nederlandse schuifboten, ofwel drijvende bulldozers, lukt het om in kanalen van een paar meter breed te baggeren. De eerste twee boten zijn van Dosco baggerwerken, die eigen materieel aanpaste voor de tropen. De boot kan het afval naar een lokatie schuiven waar het vanaf de kant wordt opgepakt. Tijdens het werk worden machinisten, ambtenaren en bestuurders getraind.

HOE VERDER? DHV betrekt de mensen die rond de kanalen leven zoveel mogelijk bij het project. Dat je door het beperken van afval in de sloten de overstromingsrisico’s verkleint, daarvan zijn de meeste bewoners zich nu bewust. De staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, Tineke Huizinga, droeg in januari 2009 twee nieuwe schuifboten over aan de Indonesische overheid. Hoewel het consortium daarna vast nog wel eens advies zal geven, is dit project daarmee overgedragen aan de Indonesische overheid.

Het initiatief om Nederlandse expertise in te zetten bij de aanpak van de enorme waterproblemen in Jakarta is in Indonesië goed ontvangen en kwam HKV dus goed uit. Zo sneed het mes, volgens Hartman, aan twee kanten. Indonesië kon gebruik maken van hoogwaardige Nederlandse expertise, HKV kreeg een ingang naar de Indonesische markt. Intussen heeft HKV ook meegewerkt aan de inspectie van dammen rondom Jakarta. Die inspectie is uitgevoerd nadat in maart 2009 zeker honderd mensen om het leven zijn gekomen door een overstroming, veroorzaakt doordat een aarden dam het begaf. ‘Wij hebben toen een methode ontwikkeld voor de Indonesische overheid om snel de risico’s van een dam in kaart te kunnen brengen’, aldus Hartman.

DELTA

Adapt now!

CPWC: Nederlandse klimaatadaptatie in Vietnam

‘Een perfecte match’, zo omschrijft directeur Raymond Hafkenscheid van het Cooperative Programme on Water and Climate (CPWC), de groeiende samenwerking tussen Nederland en Vietnam op het gebied van klimaatadaptatie. Die samenwerking richt zich vooral op de waterproblematiek in de Mekong delta waar regelmatig overstromingen voorkomen. Daarnaast op Ho Chi Minh Stad dat kampt met alle grote uitdagingen van groeiende steden, inclusief de extra klimaatdreiging. ‘De situatie van Ho-Chi-Minh stad komt sterk overeen met die van Rotterdam en de Rijnmond. Wij hebben in Nederland al veel ervaring met de typische problematiek van een dichtbevolkt deltagebied. Vietnam is gretig en kan veel van ons leren’, aldus de CPWC-

Nederland zet klimaatadaptatie op de agenda

VIETNAM

Pnom Penh

5

Ho Chi Minh Stad

directeur. Zijn in Nederland gevestigde coördinatiecentrum wordt door Partners voor Water gefinancierd. ‘Voor het CPWC is een nieuwe fase aangebroken en daarbij spelen de door het ministerie van Verkeer en Waterstaat beoogde samenwerkingsverbanden tussen Nederland en vergelijkbare delta’s een belangrijke rol,’ zo licht Hafkenscheid toe. ‘Sinds onze oprichting in 2002 zijn we vooral bezig geweest met het internationaal agenderen van de

gevolgen van de klimaatverandering en dan met name de gevolgen voor de watervoorziening en het waterbeheer. Die fase sluiten we niet af, maar we gaan ons meer richten op de noodzakelijke maatregelen. Waar mogelijk met Nederlandse kennis. En Vietnam is daarbij onze eerste focus’. Hafkenscheid was daarvoor in oktober in Vietnam aanwezig toen staatssecretaris Tineke Huizinga een overeenkomst ondertekende voor een zesjarige samenwerking tussen Nederland en Vietnam over de uitwisseling van kennis en ervaring op het gebied van watermanagement en klimaatadaptatie. ‘Wij geven als CPWC mede handen en voeten aan deze samenwerking en Partners voor Water maakt dat financieel mogelijk,’ aldus de CPWC-directeur.

BIJZONDERE BAND De Mekong Delta is een van de vijf delta’s die wordt genoemd als speerpunt

van het buitenlandse waterbeleid. ‘Nederland heeft met Vietnam al een bijzondere relatie opgebouwd op het gebied van watermanagement. Veel bestuurders, kennisinstellingen en bedrijven uit de Nederlandse watersector hebben de afgelopen jaren Vietnam bezocht en daar waterprojecten uitgevoerd’, aldus Hafkenscheid. Hij heeft zelf kunnen ervaren hoe groot daar het bewustzijn is dat er iets moet gebeuren met klimaatadaptatie. Volgens de CPWC-directeur is Vietnam enorm gretig naar kennis en ervaring. Men erkent de problemen en is bereid er in te investeren. ‘Dat maakt Vietnam voor ons tot het Walhalla voor het benutten van onze Nederlandse klimaatadaptatiekennis in het buitenland.’ Hafkenscheid neemt graag het Nederlandse bedrijfsleven mee in het kielzog van de bestuurlijke samenwerking. ‘De samenwerking heeft alle ingrediënten in zich voor een geweldige uitstraling

Het verminderen van de CO2 uitstoot staat inmiddels hoog op de politieke agenda. Maar dat is niet voldoende. Zelfs als we de meest ambitieuze reductiedoelstellingen kunnen realiseren, zijn de effecten van klimaatverandering voelbaar. Bijvoorbeeld op de kleine eilandstaten, in droge regio’s en in de dichtbevolkte delta’s in de wereld. Nederland doet al eeuwen aan klimaatadaptatie. Maar het besef dat je nu iets moet doen om je veiligheid en je watervoorziening voor de lange termijn veilig te stellen, is nog niet wereldwijd aanwezig. Nederland wil dat besef kweken. Op het wereldwaterforum in Istanbul brachten we voor het eerst de boodschap: Adapt Now! Met steun van Partners voor Water begeleidde NWP een delegatie van tientallen organisaties naar het wereldwaterforum. Dit geluid laten we ook op andere podia horen. Onder andere in Vietnam, waar de boodschap in vruchtbare aarde viel.

5th world water forum

IStaNBul 2009

naar de Nederlandse watersector. We moeten er wel voor zorgen dat we de Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen snel in de etalage zetten, want de concurrentie ligt op de loer.’

DE DOORGEEFCOLUMN

Water verbindt - Kopenhagen voorbij

‘De landbouw zal anders moeten omgaan met het steeds kostbaarder wordende water’

Als u dit leest, is de Klimaatconferentie in Kopenhagen net afgelopen. De noodzaak van een goed resultaat is evident. Net zo noodzakelijk is het vervolgens, om de afspraken naar de praktijk te vertalen. Think Globally, act locally. Het goede nieuws is dat we daarvoor in Nederland al in de startblokken staan. We kunnen aan de slag, ook als er minder uit ‘Kopenhagen’ komt dan we met z’n allen hopen. Dat we klaarstaan, heeft alles te maken met het feit dat we in 2010 de volgende fase ingaan van de nu al zo succesvolle publiek-private samenwerking in de watersector, met Partners voor Water 3 en ook met het internationale waterbeleid onder de titel Water Mondiaal. Een volgende stap die nog eens onderstreept dat we tien jaar geleden, toen we samen de basis legden voor de huidige samenwerking binnen Partners voor Water en het Netherlands Water Partnership, een juiste route heb-

ben gekozen. We maken Nederland sterker in het buitenland én we maken het buitenland sterker, door samen uitdagingen op te pakken die ons allemaal raken. We hebben in Nederland gekozen voor drie centrale thema’s, verbonden door een focus op klimaatadaptatie en governance: Drinkwater en Sanitatie, Landbouw en Ecosystemen, Waterveiligheid. Daarmee kunnen we nu al aan de slag. We hoeven geen sluitend akkoord af te wachten, de partnerschappen die we al hebben gesmeed vormen de basis voor actie. Als ik even inzoom op de landbouw, dan is de boodschap glashelder. De landbouw zal anders moeten omgaan met het steeds kostbaarder wordende water. Door de bevolkingsgroei hebben we dubbel zoveel voedsel nodig. Dat mag niet ten koste gaan van onze eco-

systemen. Dat vraagt om (ecologische) modernisering van productiemethoden en gewassen. Daarnaast moeten we de vraag naar water waar mogelijk beperken en de regen als grootste bron van zoetwater beter benutten door meer op te vangen én vast te houden. Samenwerking en participatie is ook daarbij een sleutelbegrip. Water én waterkennis moeten voor iedereen toegankelijk zijn. Alleen dan kunnen we ons voorbereiden, alleen dan kunnen we, in Nederland en in de wereld, bouwen aan een samenleving die voorbereid is op ingrijpende ontwikkelingen. In de economie, in de ecologie, in de voedselproductie én in het klimaat. Mathieu Pinkers Programmadirecteur Land & Water Internationaal Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

6

WASH: WATER, SANITATIE EN HYGIËNE

WASH Akkoord in het kort Op 30 juni 2007 ondertekenden ministeries, bedrijven en maatschappelijke organisaties 36 Millennium Akkoorden op het voormalige eiland Schokland. Hierbij committeerden ze zich om hun krachten te bundelen en de onderlinge samenwerking te vergroten om de achterstand bij het behalen van de Millennium Ontwikkelingsdoelen (MDG) in te lopen. Voor MDG-7 werd een specifiek Water, Sanitatie en Hygiëne (WASH) Akkoord getekend door vier ministeries en alle geledingen van de watersector (banken, kennisinstellingen, bedrijfsleven, NGO’s, waterleidingbedrijven en waterschappen, adviesbureaus en leveranciers/aannemers en installateurs). De ondertekenaars hebben zich verbonden tot intensieve samenwerking, afstemming, coördinatie en informatieontsluiting ten behoeve van het behalen van Millennium Ontwikkelingsdoel 7 (MDG-7): het halveren van het aantal mensen dat geen toegang heeft tot schoon drinkwater en adequate sanitaire voorzieningen. In 2008 is het WASH Secretariaat opgericht als coördinator, stimulator en facilitator van het WASH Akkoord en ter ondersteuning van de ondertekenaars hiervan. Het WASH Secretariaat wordt gefinancierd door Partners voor Water en is ondergebracht bij het Netherlands Water Partnership (NWP). Het secretariaat heeft inmiddels tientallen nieuwe samenwerkingsverbanden gerealiseerd, zorgt voor expertise op het gebied van microfinanciering en bracht samen met Unicef meer dan 8 miljoen euro bijeen voor sanitatieprojecten.

Nederland kan voortrekkersrol spelen

Fosfaatschaarste als stimulans voor sanitatie ◗ Kansen voor

watertechnologie

Fosfaatschaarste wordt een groot en wereldwijd probleem. Maar het is wel terug te winnen. Bijvoorbeeld uit menselijke uitwerpselen. Daarvoor zijn in ontwikkelingslanden dan welvoldoende sanitaire voorzieningen nodig. Zo kan een ernstig schaarsteprobleem een bijzondere stimulans worden voor sanitatie. De vraag naar fosfaat stijgt, terwijl de wereldwijde voorraden naar schatting binnen 100 jaar uitgeput zijn. Fosfaat is een essentiële voedingsstof voor planten en dieren, waarvoor geen alternatief is. Daarbij komt dat de wereldwijde fosfaatvoorraad slechts verdeeld is over een handjevol landen. Inmiddels lijkt de problematiek van de naderende fosfaatschaarste een plek op de diverse politieke agenda’s te krijgen, in Nederland en in Brussel. De Nutriënten Werkgroep (in het internationale verkeer: The Nutrient Flow Task Group) speelde hierbij een belangrijke rol. Nog maar kort geleden waren politici zich nauwelijks van het probleem bewust en was er dus ook geen beleid voor. Een vijftiental Nederlandse bedrijven, kennisinstituten, NGO’s en overheden sloeg de handen ineen en vormde de Nutriënten Werkgroep. WASH, onder-

WASH: WATER, SANITATIE EN HYGIËNE

Een toilet waarmee je ook tomaten kunt kweken Veel ontwikkelingsorganisatie houden zich bezig met water en sanitatie (schoon drinkwater en toiletten).Veel overheden en bedrijven ook. Toch komen die werelden nog nauwelijks bij elkaar. Partners voor Water speelt een rol in het verenigen van deze werelden. De komende, wereldwijde voedselschaarste en het gebrek aan schoon water maken samenwerking urgent. Met name de waterschappen hebben de weg naar samenwerking gevonden. Zij zijn volop bezig om samen met ontwikkelingsorganisaties projecten op te tuigen. De laatste ontwikkeling is intensieve samenwerking tussen landbouw en watersector. Bijvoorbeeld omdat er nu toiletten zijn waar het water en de afvalstoffen zo gescheiden worden dat je er land mee kunt irrigeren en kunt voeden.

gebracht bij NWP, voert het secretariaat. De werkgroep wordt mede mogelijk gemaakt door het Development Policy Review Network (DPRN). De werkgroep legde contact met de Technology Assessment stuurgroep van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Dit adviesorgaan kiest elk jaar zelfstandig enkele onderwerpen die aandacht verdienen. De stuurgroep adopteerde de fosfaatschaarste en bracht advies uit aan minister Verburg. Plant Research International Wageningen, ook vertegenwoordigd in de Nutriënten Werkgroep, maakte het rapport dat aan de basis van het advies lag. Het advies werd op 7 oktober gepresenteerd tijdens een seminar in Den Haag. Naar de mening van de Stuurgroep liggen er op diverse punten belangrijke kansen voor een voortrekkersrol van Nederland. Ook liggen er kansen voor export van kennis en technologie. Bijvoorbeeld voor watertechnologie: het terugwinnen van fosfaat uit afvalwater is een belangrijke oplossing. Maar dus zeker ook als het gaat om sanitatie. Het plan is nu om de werkgroep te laten uitgroeien tot een Nutriënten Platform, waarin bedrijfsleven, kennisinstellingen, NGO’s en beleidsmakers samenkomen om de grote hoeveelheid kansen en uitdagingen samen op te pakken.

PRIJS KUNSTMEST EXPLODEERT Ger Pannekoek van de werkgroep: ‘Er komt zonder enige twijfel een moment waarop de wereldwijde fosfaatvoorra-

‘Er zijn op dit moment geen alternatieven’ den opraken. En op dit moment zijn er gewoon geen alternatieven. Logisch gevolg is een gigantische prijsstijging van kunstmest. En hoe meer die prijs stijgt, hoe aantrekkelijker – en noodzakelijker – het wordt om het fosfaat terug te winnen. Juist daarom is het een belangrijke stimulans voor sanitatie.’ Via moderne sanitatie kan fosfaat worden teruggewonnen voor hergebruik. En het levert ook nog eens biogas op. Ger Pannekoek: ‘Er zijn al allerlei experimenten gaande, zowel in Neder-

land, als in ontwikkelingslanden. Maar vooral in ontwikkelingslanden kan het nog wel even duren voor er sprake is van een financieel onafhankelijk duurzaam systeem. Daar wordt door diverse partijen hard aan gewerkt. Realiseer je wel: in afgelegen rurale gebieden bijvoorbeeld is voor het gebruik van sanitaire voorzieningen een complete gedragsverandering noodzakelijk. En het terugwinnen van fosfaat, voor gebruik in de eigen landbouw, is nog weer een stap verder.’ Niet alleen in ontwikkelingslanden, maar ook in Nederland zijn er kansen op dit gebied. De verschillende analyses moeten nog leiden tot business cases, met prijzen, hoeveelheden, zowel ruraal als urbaan. Dit onderwerp biedt een hele mooie kans tot samenwerking tussen NGO’s (sanitatie, verbetering gezondheid) en bedrijfsleven.

Schoon water voor Mozambique De provincie Friesland, het Wetterskip Fryslân, Vitens-Evides, Friese gemeenten en Wetterhelp Fryslân ondertekenden afgelopen zomer een samenwerkingsovereenkomst voor schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen voor Mozambique en de Zambezi-regio in Afrika.

De partijen maken van 2010 tot en met 2013 voor dit Millennium Development Goal (MDG) project € 2,4 miljoen vrij. Het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking verdubbelde dit bedrag. Het Friese initiatief is een aansprekend voorbeeld van publiek-private samenwerking om de sanitatie in ontwikkelingsgebieden te verbeteren. Het WASH

secretariaat stimuleert partijen in de Nederlandse watersector om dergelijke initiatieven te nemen en heeft ook in dit geval een ondersteunende en adviserende rol gespeeld. De Nederlandse partijen werken samen met vergelijkbare instanties en met het bedrijfsleven in Mozambique. Het geld wordt gebruikt om de inwoners van het Zambezigebied te helpen bij het realiseren, onderhouden en beheren van drinkwater en sanitaire voorzieningen. Het project in Mozambique bouwt voort op activiteiten die waterleidingbedrijf Vitens al jaren in Mozambique ontplooit. De komende jaren vragen de partijen in het samenwerkingsverband ook aan de inwoners van Friesland om een steentje bij te dragen aan het project ‘Schoon water voor Mozambique’. Voor 2010 is een groot publieksevenement gepland. Gemeenten gaan ook verschillende acties in zetten. Het doel van deze activiteiten is de bewustwording te vergroten over de noodzaak van schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen in Mozambique en de Zambezi-regio.

PVW IN HET VELD

7

State-of-the-art drinkwatertechnologie

Bosman laat Rusland mogelijkheden zien “In Rusland laat iedereen de kraan gewoon openstaan. Afnemers betalen een vast bedrag en nemen de moeite niet hun waterkraan dicht te draaien”, zo kenschetst directeur Bart-Jan Brandt van Bosman Watermanagement hoe zeer het beheer van drinkwatervoorziening in het land is verwaarloosd. Zijn bedrijf heeft een volledig geautomatiseerd pompstation gebouwd voor het drinkwaterbedrijf van de Russische stad Neftegorsk. “Zonder subsidie van Partners voor Water hadden wij als MKB-bedrijf nooit zo’n grote stap op de Russische watermarkt gezet. We hebben de Russen laten zien wat technisch mogelijk is bij de modernisering van een drinkwaternet met een hoge leveringszekerheid.” Bosman Watermanagement uit Piershil werkt in Nederland vooral voor waterschappen en levert pompen en beluchters. ‘We ontwikkelen ook nieuwe producten, zoals het Fuzzy Filter, een waterzuiveringstechnologie voor het nabehandelen van gezuiverd afvalwater op een rioolwaterzuiveringsinstallatie’, aldus directeur Brandt. ‘De ontwikkelkosten van dit soort nieuwe technieken zijn voor ons te hoog om alleen op de Nederlandse watermarkt terug te kunnen verdienen. Daarom moeten wij ons als innovatief MKB-bedrijf wel op de buitenlandse watermarkten richten,’ zo licht Brandt toe. Een van de meest recente grote buitenlandse projecten van

‘Nu

hebben we een geweldig referentieproject’

zijn bedrijf was de bouw van een geautomatiseerd pompstation in de Russische stad Neftegorsk, vlabij de stad Samara richting grens met Kazachstan. ‘Samen met Vitens hebben we het drinkwaternet technisch gemoderniseerd en daarmee hebben we als Nederlands bedrijfsleven laten zien hoe een verwaarloosd net met moderne technologie snel verbeterd kan worden.’

GROTE STAP Bosman leverde al pompen aan Rusland en had al eerder goede ervaring met de PSO-regeling voor een waterzuiveringproject. Aan dat project had Bosman een goed contact overgehouden en dat was de start van het drinkwaterproject. ‘We raakten aan de praat over de voordelen van moderne distributiepompen met weinig energieverbruik’, zo vertelt Brandt. ‘Met de ondersteuning van onze lokale partner, met de adviesrol van Vitens en met de financiële ondersteuning vanuit Partners voor Water durfden wij de volgende stap op de Russische watermarkt wel te zetten. Nu hebben we een geweldig referentieproject voor andere steden.’ Brandt meldt trots dat inmiddels al een tweede pompstation is geleverd.

WAT HEEFT PVW TOEGEVOEGD? ‘Dankzij de financiering door Part-

ners voor Water hebben we ons eerste drinkwaterproject in Neftegorsk kunnen realiseren’, vervolgt Brandt. ‘Voor de acquisitie op de Russische markt is zo’n referentie een absoluut vereiste. We kunnen nieuwe potentiële opdrachtgevers in Rusland nu een hoger niveau laten zien van drinkwatervoorziening. In ons eentje was ons dat nooit gelukt.’ Volgens Brandt speelde alleen de positieve beoordeling door Partners voor Water al een heel belangrijke rol. ‘In Rusland ontstond hierdoor namelijk het idee dat wij als klein bedrijf de Nederlandse overheid achter ons hadden staan.’

VERHAAL OP TAFEL GELEGD Brandt is zeer te spreken over het programma Partners voor Water. Vooral het meedenken door het programmabureau is hem bijgebleven. ‘Als MKBbedrijf hebben we geen beschikking over specialisten op het gebied van subsidieverlening. Wij zijn gewoon binnengestapt en hebben ons plan voorgelegd. Vervolgens hebben we samen in goed vertrouwen naar de randvoorwaarden van de subsidieverlening gekeken en zo de aanvraag opgesteld.’ Volgens de directeur van Bosman Watermanagement werd de speciale positie van het MKBbedrijf goed onderkend. Zijn tip luidt dan ook: maak gewoon een afspraak en leg het verhaal uit. Wel waarschuwt hij voor de vele valkuilen bij de uitvoering van een buitenlands project. Brandt adviseert het opstellen van protocollen zodat duidelijk is waar iedereen op moet letten.

Foto: De nieuwe distributiepompen van Bosman Watermangement in het gemoderniseerde pompstation van Neftegorsk. De pompen werken met lage druk en zijn daardoor energiezuinig.

Rioolrenovatie in de Poolse stad Poznan die met Nederlandse software wordt geoptimaliseerd.

Rioolbeheer Poznan stuk efficiënter met software van Grontmij en Deltares Het oude rioolstelsel van de Poolse stad Poznan geeft het waterbedrijf Aquanet, dat het rioolstelsel voor de gemeente beheert, de nodige hoofdbrekens. Ingenieursbureau Grontmij heeft, samen met Deltares, bij het bedrijf softwareprogramma’s geïnstalleerd die het beheer veel efficiënter hebben gemaakt. “Wij kijken terug op een bijzonder plezierige samenwerking,” vertelt projectleider Michel Bunt van Grontmij. Oost-Europa is voor rioolbeheer een veelbelovende markt en dankzij de financiële bijdrage van Partners voor Water hebben de twee Nederlandse bedrijven nu een zeer waardevolle referentie. ‘De bal is aan het rollen geraakt via ons bureau in Polen. Zo zijn we in contact gekomen met het Poolse waterbedrijf Aquanet dat voor de stad Poznan het rioolbeheer verzorgt.’ Projectleider Michel Bunt van Grontmij is enthousiast over de pilot in Polen. ‘Je moet je voorstellen dat de situatie daar vergelijkbaar is met de situatie in Nederland zo’n 25 jaar geleden, toen we eigenlijk heel weinig wisten van de actuele toestand van ons ondergrondse buizenstelsel. In Nederland hebben we inmiddels veel geleerd en beschikken we voor het rioolbeheer over goede softwareprogramma’s om het stelsel continu te kunnen monitoren. Die Nederlandse kennis en ervaring hebben we nu voor het eerst in het buitenland toegepast. En dat was heel leerzaam, zowel voor ons, als voor het Poolse bedrijf’, aldus Bunt.

KOSTENBESPARING ‘Wij hebben bij Aquanet twee softwareprogramma’s geïnstalleerd: het hydraulische rekenprogramma Sobek van Deltares en ons eigen rioleringsbeheerprogramma RioGL’, legt Bunt uit. ‘Met de medewerkers van Aquanet hebben we eerst alle benodigde data uit het pilot gebied verzameld en daarna ingevoerd. De software stelt Aquanet in staat om het beheer te optimaliseren en slimmer besluiten te nemen. Dit levert het bedrijf een aanzienlijke kostenbesparing op.’ In heel Oost-Europa wordt mo-

menteel, met een enorme hoeveelheid beschikbare EU-gelden, veel geïnvesteerd in de aanleg van nieuwe riolering, maar er worden nauwelijks rioolrechten geheven en veel geld voor beheer is er niet. De vraag naar software voor rioolbeheer ligt daarom volgens Bunt in Polen helemaal niet voor de hand. ‘Uit zichzelf zou Aquanet de software niet hebben aangeschaft,’ constateert de projectleider van Grontmij. ‘Daarom heeft de financiële ondersteuning via Partners voor Water de doorslag gegeven. Via de pilot in Poznan kunnen we nu voor heel Oost-Europa aantoonbaar de voordelen van efficiënt rioolbeheer laten zien.’ Grontmij is in gesprek over een verdere uitbreiding van het rioolbeheer voor de hele stad.

TELEFOONTJES UIT POLEN Bunt is zelf vier keer in Poznan geweest en heeft daar met veel plezier met de medewerkers van Aquanet samengewerkt. ‘Aanvankelijk keken ze de kat uit de boom en vroegen ze zich af wat wij er kwamen doen. Gelukkig kon veel werk door ons kantoor in Polen worden voorbereid en konden we het cultuurverschil snel overbruggen. We krijgen nog regelmatig telefoontjes uit Poznan met vragen. Blijkbaar hebben ze nog veel vertrouwen in ons advies.’ Bunt weet zeker dat Grontmij weer zal meedoen aan Partners voor Water als zich een geschikt project aandient.

8

UPDATE

EVENT

‘De eerste stap naar het buitenland zet je hier’ Leren van praktijkervaringen op Partners voor Water evenement ‘Waterproof’ Maximaal profiteren van de ervaringen van je voorgangers. Dat wil iedereen wel. Op het praktische evenement Waterproof is het mogelijk. Op 8 april 2010 vertellen mensen die eerder met steun van Partners voor Water naar het buitenland gingen over hun ervaringen. Het evenement richt zich op organisaties die zich afvagen of ze de stap naar het buitenland wel moeten zetten en zo ja, hoe. Maar Waterproof is ook voor ervaren buitenlandgangers die vernieuwende projecten willen neerzetten. Ook NGO’s en kennisinstellingen kunnen hier hun eerste stap naar het

buitenland zetten. Naast de persoonlijke ervaringen van je voorgangers kun je ook profiteren van de kennis van deskundigen op het gebied van positionering, cultuurverschillen, overheidsprogramma’s en innovatie. Bovendien kun je op zoek naar een geschikte partner voor je buitenlandse avontuur. Afhankelijk van de snelheid van de besluitvorming is het ook de officiële start van het Programma Partners voor Water 3, waar natuurlijk ook uitleg over wordt gegeven. Voor meer informatie: [email protected]

AWARD

Wie krijgt de ‘Beste Partner voor Water Award’? De afgelopen programmaperiode hebben veel partijen uit de watersector met behulp van Partners voor Water een project uitgevoerd. Wat al die projecten laten zien is dat het opereren op die buitenlandse markten niet alleen erg uitdagend is, maar vooral ook veel doorzettingsvermogen vraagt, slimme manieren om je internationaal te presenteren en sterke samenwerkingspartners. Partners voor Water is trots op al die partijen die de afgelopen jaren het lef hebben getoond om die internationale stap te maken en daarmee succes hebben geboekt. Partners voor Water wil daarom de meest inspirerende projecten in het zonnetje zetten. Er zijn veel succesvolle projecten, maar er kan er maar een de beste zijn. Op 8 april 2010, tijdens het evenement Waterproof zal een deskundige jury

de winnaar bekend maken. Die mag zich een jaar lang het beste Partners voor Water project noemen. In aanloop naar het evenement Waterproof presenteren wij u de jury en de potentiële kanshebbers en krijgt u de gelegenheid mee te stemmen als publieksjury. De laatste 3 genomineerden krijgen in ieder geval het podium tijdens het evenement. Bovendien staan ze prominent in de volgende Partners voor Waterkrant en spelen de hoofdrol in hun eigen inspirerende projectfilm. Abonneer u op de Partners voor Water Update om alles rondom de award te volgen. Voor een abonnement, mail naar: [email protected]

Partners voor Water financierde een onderzoek naar de introductie van het siphonfilter in Mozambique. Dat is een simpel filter om schoon water te krijgen. Het werd bedacht en uitgevoerd door Connect International. Het kopen van het filter bleek voor de gewone Mozambikaan echter nog een brug te ver vanwege de kosten. Hulp van een lokale NGO of een goedkopere manier van produceren kunnen uitkomst bieden.

Aquasearch: als je bagger zoekt, vind je echte bagger Tik het woord ‘bagger’ in in google en je krijgt tienduizenden hits. Veelal van het niveau dat je ook op ‘Geen Stijl’ aantreft. Terwijl je toch op zoek was naar de bagger waar we het in de watersector graag over hebben: de soort die we van de bodem afgraven, opspuiten, waar we de mooiste schepen voor hebben. Maar die vind je pas bij zoekresultaat 178. Daar brengt Aquasearch verandering in. Deze zoekmachine bezoekt alleen sites van de watersector. Pagina’s die vooraf beschikbaar gesteld zijn door de eigenaren. Ook pagina’s die niet voor het algemene publiek toegankelijk zijn. Bijvoorbeeld foto-databases. Met steun van Partners voor Water ontwikkelden NWP, STOWA en Leven met Water deze zoekmachine van en voor de watersector, die

het makkelijker maakt om publicaties te illustreren, onderzoeken te vinden, presentaties van anderen te bekijken en heel gedetailleerd te zoeken. Een powerpointpresentatie zet je niet altijd op je website, maar die kun je wel op een speciale pagina voor Aquasearch zetten. Zo kan de hele watersector erbij. De eerste fase van de zoekmachine is in januari te zien, maar die heeft dan nog een beperkte inhoud. In de loop van het jaar voegen we er steeds meer sites aan toe.

Voor meer informatie: [email protected]

Partners voor Water: Meedoen? Het programma Partners voor Water 3 gaat volgend jaar van start. Naar verwachting kunt u rond april 2010 weer bij ons terecht met ideeën en projecten. Wanneer uw project binnen de doelstellingen van het programma past kunt u een bijdrage ontvangen voor uw project. Daarnaast voeren we natuurlijk ook projecten uit die gericht zijn op de samenwerking in de watersector.

Voor meer informatie: EVD: Dennis van Peppen (Oost-Europa en Centraal- Azië) Projectadviseur stimuleringsregeling, 070-778 81 83 [email protected]

Partners voor Water brengt maandelijks een e-mail update uit met kort nieuws en ieder kwartaal een krant met achtergronden en ontwikkelingen. Voor abonnementen en aanmeldingen kunt u terecht bij: [email protected]

Aris Schellinkhout (bijzondere projecten en regio Azië) Projectadviseur stimuleringsregeling, 070-778 84 99 [email protected]

Bezoekadres: EVD en NWP (Partners voor Water) zijn gevestigd in het International Water House, Bezuidenhoutseweg 2 in Den Haag

Leonard Terwey (regio Afrika en Latijns-Amerika) Projectadviseur stimuleringsregeling, 070-778 89 77 [email protected] NWP, samenwerking in de watersector: Frank Andriessen: 070 - 3043744, [email protected]

‘Knappe Waterhoofden’ ‘Knappe Waterhoofden’ is een nationale waterwedstrijd voor scholieren. Jongeren verzinnen innovatieve oplossingen voor watervraagstukken. Het is de voorronde van de Junior Water Prize in Stockholm, een toonaangevende internationale waterwedstrijd. Partners voor Water ondersteunt de wedstrijd, die bedoeld is om jongeren te interesseren voor water. Dat is van groot belang; in de toekomst verwacht men een tekort tussen de 10.000 en 20.000 talenten voor de watersector. “Knappe Waterhoofden” werd dit jaar gewonnen door scholieren die het project Aqua Libra bedachten, een waterkering die zonder electriciteit en mankracht omhoog komt dmv een weegschaalprincipe. In Stockholm drongen ze helaas niet tot de finale door.

COLOFON Deze krant is een uitgave van het Programma “Partners voor Water”. De krant verschijnt ieder kwartaal. Teksten en coordinatie: Bauke ter Braak Teksten: Jac van Tuijn

Inhoud en eindredactie: Christina

Boomsma, NWP Vormgeving: Onnink Grafische Communicatie BV, Oudenbosch

www.partnersvoorwater.nl

Voor meer informatie:

[email protected]